Rumania dhe Bullgaria do të bëhen anëtarë të plotë të Zonës Shengen më 1 janar 2025, duke përmbyllur një proces që ka nisur në vitin 2011, kur Komisioni Evropian shpalli të dyja shtetet gati për t’u bashkuar.

Vendimi historik u finalizua mëngjesin e enjtes, pasi ministrat e brendshëm të Bashkimit Evropian dhanë miratimin e fundit për kandidaturën e shumëpritur të këtyre dy shteteve. Ky moment u bë i mundur pas heqjes së vetos nga Austria, kundërshtari më i fortë, gjatë një takimi në Budapest muajin e kaluar.

Presidenti i Këshillit të BE-së, Hungaria, e cilësoi këtë vendim si një “fitorë të madhe për Bullgarinë, Rumaninë dhe gjithë Evropën.”

Të dyja shtetet, të cilat kanë punuar për këtë qëllim për më shumë se një dekadë, do të bashkohen zyrtarisht me Zonën Shengen më 1 janar 2025, e cila mundëson lëvizjen pa pasaportë. Ky vendim përfaqëson përmbylljen e një procesi që ka pasur shumë sfida politike që nga momenti kur Komisioni Evropian shpalli Rumaninë dhe Bullgarinë gati për anëtarësim në vitin 2011.

Megjithatë, anëtarësimi i plotë vjen me një kusht të rëndësishëm. Sipas marrëveshjes së arritur në Budapest, kontrolli i kufijve do të ri-ndërmerret përkohësisht në kufijtë tokësorë midis Hungarisë dhe Rumanisë, dhe Rumanisë dhe Bullgarisë, për një periudhë prej të paktën gjashtë muajsh. Kjo masë ka për qëllim të adresojë shqetësimet mbi migrimin e parregullt dhe sigurinë e brendshme. Përdorimi i shprehjes “të paktën” nënkupton se këto kontrolla mund të zgjaten edhe më tej.

Rinovimi i këtyre kontrollave u pa si një kompromis i nevojshëm për të qetësuar shqetësimet e Austrisë mbi migrimin, një nga pengesat kryesore për procesin e anëtarësimit në Shengen. Si rezultat, ndonëse është arritur një sukses historik në heqjen e kontrolleve të pasaportave, udhëtarët që kalojnë këto kufij mund të përballen ende me disa vonesa dhe radhë.

Ekspertët argumentojnë se ndërsa rinovimi i këtyre kontrollave mund të shihet si një “mjet” për të adresuar shqetësimet publike mbi migrimin, ato nuk pritet të ndikojnë ndjeshëm në udhëtimet e përditshme, pasi pritet të jenë kontrolla të rastësishme dhe jo të përhershme.

Zona Shengen, një nga arritjet më të prekshme të integrimit evropian, do të përfshijë tani 29 shtete dhe më shumë se 450 milionë njerëz, pasi Rumania dhe Bullgaria do të bashkohen, duke zgjeruar lëvizjen e lirë të njerëzve nëpër Evropë./UBTNews/

Sllovakia ka vendosur të reduktojë mbështetjen për refugjatët ukrainas duke përgjysmuar periudhën e akomodimit të subvencionuar nga 120 ditë në 60 ditë. Ndryshimet do të hyjnë në fuqi më 1 mars 2025, pas miratimit të një amendamenti ligjor në fund të muajit nëntor.

Sipas raportit të Slovak Spectator, ndryshimet prekin Aktin për Vendbanimin e të Huajve dhe Aktin e Azilit. Nga marsi 2025, refugjatët ukrainas që marrin statusin e tyre pas 28 shkurtit do të lejohen të qëndrojnë në ambientet e azilit për një periudhë prej vetëm 60 ditësh, duke ulur ndjeshëm periudhën prej 120 ditësh që ishte në fuqi deri më tani. Në të njëjtën mënyrë, pagesat për akomodimin e refugjatëve do të mbulojnë vetëm 60 ditët e para të qëndrimit. Kjo masë është zbatueshme që nga korriku 2024, por tashmë është përfshirë në legjislacion si standard i ri.

Ligji përjashton disa kategori vulnerabël nga këto kufizime, si pensionistët mbi moshën 65 vjeç, fëmijët nën moshën pesë vjeç dhe kujdestarët e fëmijëve nën pesë vjeç. Këto grupe do të vazhdojnë të përfitojnë mbështetje të plotë, pavarësisht ndryshimeve të përgjithshme.

Sipas Zëvendësministrit të Brendshëm të Sllovakisë, Peter Krauspe, këto masa janë të domosdoshme për të kursyer rreth 2 milionë euro nga buxheti i Ministrisë së Brendshme. Krauspe theksoi se refugjatët ukrainas zakonisht gjejnë punë dhe strehim brenda dy muajve të parë të mbërritjes në Sllovaki, duke e konsideruar periudhën e re të mbështetjes si të mjaftueshme. “Ne duhet të kursejmë aty ku është e mundur,” deklaroi Krauspe, duke mbrojtur vendimin si një hap të arsyeshëm përballë sfidave financiare të vendit.

Ligjvënësit e opozitës kanë kundërshtuar ndryshimet, duke i cilësuar ato si të panevojshme dhe të nxituara. Ata theksuan se vendet fqinje, si Polonia dhe Hungaria, ofrojnë mbështetje deri në 90 ditë për refugjatët. Për më tepër, opozita kritikoi mënyrën e miratimit të ndryshimeve, duke vënë në dukje mungesën e transparencës dhe konsultimeve të duhura me aktorët kryesorë të përfshirë.

Sllovakia është një nga vendet që ka strehuar një numër të madh refugjatësh që prej fillimit të konfliktit në Ukrainë. Megjithatë, rritja e barrës financiare mbi sistemin publik dhe sfidat ekonomike e kanë shtyrë qeverinë të marrë masa për të kufizuar shpenzimet. Këto ndryshime janë pjesë e një tendence më të gjerë në Evropë, ku disa vende po rishikojnë politikat e tyre për refugjatët për të balancuar përgjegjësitë humanitare me nevojat ekonomike./UBTNews/

Të paktën 54 gazetarë janë vrarë në mbarë botën gjatë vitit 2024 për shkak të punës së tyre, me një të tretën e këtyre viktimave të regjistruara në Rripin e Gazës, sipas raportit vjetor të Reporterëve pa Kufij (RSF).

Numri i gazetarëve të vrarë deri në fund të nëntorit është i njëjtë me atë të vitit të kaluar, deklaroi RSF-ja. Organizata theksoi se shifrat shpesh përditësohen më vonë, kur zbulohen raste shtesë të gazetarëve të vrarë, duke e bërë të mundur që këto numra të rriten më tej.

Raporti thekson se raportimi nga zonat e konfliktit është bërë veçanërisht i rrezikshëm. Nga 54 gazetarët e vrarë këtë vit, 31 prej tyre humbën jetën në zona lufte, duke shënuar shifrën më të lartë të pesë viteve të fundit.

Rripi i Gazës, ku Izraeli lufton kundër grupeve militante palestineze të udhëhequra nga Hamasi, doli si rajoni më i rrezikshëm për gazetarët. Duke filluar nga fillimi i luftës në tetor, kur militantët e Hamasit ndërmorën një sulm ndaj Izraelit duke vrarë mbi 1,200 persona dhe duke marrë peng rreth 250 të tjerë, deri në fund të nëntorit, më shumë se 145 profesionistë të medias humbën jetën në Gaza. Nga këta, të paktën 35 ishin duke kryer detyrën në momentin kur u vranë.

Raporti i RSF-së pasqyron rreziqet e rritura me të cilat përballen gazetarët në konfliktet globale dhe në vende ku të drejtat e medias janë të kufizuara. Organizata bën thirrje për më shumë masa mbrojtëse ndërkombëtare për gazetarët dhe për ndalimin e pandëshkueshmërisë për krimet kundër tyre.

Gazetarët në vijën e parë të luftës vazhdojnë të mbajnë barrën e madhe të raportimit të së vërtetës, shpesh me koston e jetës së tyre./UBTNews/

Në fillim të dhjetorit, shumica e ministrave të Shëndetësisë të BE-së miratuan rekomandimet për të zgjeruar zonat pa duhan, me përjashtim të Gjermanisë dhe Greqisë që abstenuan. Propozimi synon të kufizojë pirjen e duhanit në hapësira publike si këndet e lojërave, parqet, tarracat e restoranteve dhe transporti publik, duke mbrojtur veçanërisht fëmijët dhe grupet e cenueshme.

Përfshihen edhe produkte si cigaret elektronike dhe ato me ngrohje për të parandaluar varësinë te të rinjtë. Sipas BE-së, ekspozimi ndaj tymit të dorës së dytë dhe aerosolëve nga këto pajisje duhet të minimizohet.

Çdo vit, 700,000 vdekje në BE i atribuohen duhanpirjes. 24% e popullsisë aktualisht pi duhan, me shifra të ndryshme nga vendi në vend:

Më të larta: Bullgaria (37%), Greqia (36%), Kroacia (35%).

Më të ulëta: Suedia (8%), Holanda (11%).

Deri në vitin 2040, krijimi i një “brezi pa duhan” ku më pak se 5% e popullsisë të përdorë duhan. Programi EU4Health ka ndarë 16 milionë euro për politikat kundër duhanit. Horizon ka investuar 80 milionë euro në kërkime mbi parandalimin e varësisë ndaj duhanit.

Suedia, ndalimi i plotë i pirjes së duhanit në tarracat e restoranteve dhe bareve. Konsumimi i duhanit është më i ulëti në BE falë përdorimit të “snus”-it, një alternativë më pak e dëmshme.

Holanda ka ndaluar shijet jo-duhan për cigaret elektronike për të parandaluar përdorimin nga të rinjtë.

Bullgaria vendi me shkallën më të lartë të duhanpirjes në BE dhe çmimin më të ulët të cigareve. Taksimi i ulët ka kontribuar në ruajtjen e nivelit të lartë të konsumit.

Kroacia po përgatit një ligj që ndalon pirjen e duhanit jashtë hapësirave publike brenda 20 metrave nga institucionet shëndetësore dhe arsimore. Megjithatë, ndalimi në tarracat e kafeneve përballet me rezistencë.

Rumani, pirja e duhanit është e ndaluar në hapësira publike të mbyllura dhe në institucionet arsimore. 34% e popullsisë pi duhan, dhe 40% e të rinjve raportojnë se kanë konsumuar të paktën një cigare.

Mbretëria e Bashkuar: Pas daljes nga BE-ja, ka ruajtur taksa të larta për produktet e duhanit, duke reduktuar ndjeshëm konsumimin.

Shqipëria: Edhe pse nuk është përmendur në detaje në raport, masat kundër duhanit në hapësira publike janë forcuar vitet e fundit.

Duhanpirja mbetet një nga rreziqet më të mëdha shëndetësore në BE. Pavarësisht progresit në reduktimin e konsumit, dallimet e mëdha midis vendeve dhe sfidat politike e bëjnë këtë luftë të vazhdueshme. Synimi i një Evrope pa duhan kërkon bashkëpunim të fortë dhe masa më të ashpra.