Shëndet
Pesë mënyra të habitshme se si ndikon kafeja në sjelljen tonë
Përveç mprehtësisë mendore, kafeja duket se rrit tolerancën ndaj dhimbjes.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiTë gjithë e dinë që kafeja e gjallëron shpirtin. Sapo kalon në buzët tona, truri ynë e rrit përqendrimin, shikimi ynë bëhet më i mprehtë dhe lodhja largohet. Siç shprehej dikur romancieri francez Honor dë Balzak: “Sapo kafeja bie në stomak ka menjëherë një zhurmë të përgjithshme. Idetë nisin të lëvizin si batalionet e Ushtrisë së Madhe në fushën e betejës”.
Kafeina është kimikati kryesor në pijen e kafesë, një ilaç psikoaktiv që e ndryshon mënyrën se si ndihemi dhe sillemi. Molekulat e kafeinës ngjajnë me molekulat e adenozinës në trupin tonë, të cilat grumbullohen në tru sa më gjatë që të qëndrojmë zgjuar. Dhe meqenëse kafeina duket si adenozina, ajo mund të bllokojë sensorët dhe të manipulojë trurin për të qëndruar zgjuar.
Duke pasur parasysh popullaritetin e saj, shkencëtarët kanë kryer shumë studime mbi kafenë dhe kafeinën, për të dalluar efektin e saj në shëndet dhe sjellje. Ja cilat janë 5 faktet më pak të njohura dhe njëherazi më të papritura që kanë zbuluar.
1. Ju nxit të shpenzoni më shumë
Nëse jeni shumë të dhënë çdo ditë pas kafesë, do të shpenzoni më shumë para gjatë javës. Studiuesit kanë zbuluar se kafeina mund të ndikojë në atë që blini dhe sa shpenzoni. Studiuesit në Universitetin e Floridës Jugore u dhanë të pinin blerësve kafe normale, kafe pa kafeinë ose ujë teksa hynin në një dyqan.
Ata që pinin kafe shpenzuan rreth 50 për qind më shumë para dhe blenë gati 30 për qind më shumë artikuj sesa blerësit që konsumuan një pije pa kafeinë. Për më tepër, konsumatorët e kafesë u shpenzuan më shumë në blerjet impulsive. Edhe studime të tjera konfirmojnë se kafeina mund të ndikojë në vendimmarrjen në lidhje me paratë. Në një studim mbi lojtarët e lojërave të fatit, studiuesit e lidhën konsumimin e kafesë me bastet më të rrezikshme. Këto gjetje tregojnë se kafeina e rrit impulsivitetin.
2. Ju ndihmon të bashkëpunoni
Dihet tashmë se kafeja përmirëson humorin tek njerëzit, dhe studiuesit kanë zbuluar se ekipet që janë konsumatorë të rregullt të kafesë punojnë së bashku më mirë. Një studim i kryer në Universitetin Shtetëror të Ohajos, SHBA, zbuloi se grupet që pinin kafe përpara se të diskutonin një temë të diskutueshme kishin një performancë ekipore më më mirë se ata që pinin kafe pa kafeinë.
Po ashtu, pjesëmarrësit që konsumonin kafeinë, folën më shumë gjatë diskutimit, e kishin më të lehtë të qëndronin brenda temës, dhe deklaruan se do të ishin të gatshëm të punonin sërish me grupin e tyre, në krahasim me ata që nuk konsumuan kafeinë. Studiuesit ia atribuojnë këtë atmosferë të bashkëpunimit rritjes së vigjilencës nga kafeja.
3. Ju bën fizikisht më të fortë
Përveç mprehtësisë mendore, kafeja duket se rrit tolerancën ndaj dhimbjes. Psikologu Burel Gudin nga Universiteti i Alabamës, SHBA, zbuloi se njerëzit që konsumojnë zakonisht produkte me kafeinë mund të përballojnë më mirë streset e pakëndshme fizike.
Kështu, ai vuri re se njerëzit që konsumonin kafeinë, ishin më pak të ndjeshëm ndaj nxehtësisë dhe presionit mekanik. Kjo mund të shpjegojë arsyen pse njerëzit që konsumojnë kafeinë para stërvitjes kanë tendencën të performojnë më mirë. Kafeina është një nga suplementet më të përdorura për të rritur aftësitë atletike në një gamë të gjerë sportesh dhe aktivitetesh.
Hulumtimet e kryera në Universitetin e Granadës në Spanjë, kanë treguar se pirja e një kafeje të fortë gjysmë ore para stërvitjes mund të rrisë shkallën e djegies së yndyrave. Ndërkohë shumë studime sugjerojnë se ata që pinë rregullisht kafe priren të jetojnë më gjatë, duke shfaqur rreziqe më të ulëta për sëmundje të shumta, përfshirë ato kardiovaskulare, diabetin dhe disa lloje kanceri.
Kohët e fundit shkencëtarët zbuluan një veçori mbrojtëse të kafeinës, që vepron brenda qelizave të trupit tonë: rrit funksionin e mitokondrive. Mitokondritë janë të ashtuquajturat “centralet energjike” të qelizës që gjenerojnë energji. Studiuesit zbuluan se kafeina i mbron qelizat kardiovaskulare nga dëmtimi. Studime të tjera pretendojnë se kafeina kundërshton efektet e molekulave pro-inflamatore që grumbullohen në trup me kalimin e moshës.
4. Ka një ndikim të pavetëdijshëm te ne
Efektet gjallëruese të kafesë mund të ndikojnë mbi mendjen dhe sjelljen tonë, edhe pa pirë as një gllënjkë. Një studim i kryer në Universitetin e Torontos, zbuloi se subjektet që ishin të ekspozuar thjesht ndaj sinjaleve të kafesë, pra qoftë edhe para një filxhani kafeje, bëheshin më të vëmendshëm.
Sugjestioni ndaj kafesë prekte më shumë pjesëmarrësit nga kulturat perëndimore, sesa ato ku kafeja është më pak dominuese në shoqëri. Shkencëtarja e sjelljes Adriana Madzharov nga Institutin Stivens për Teknologjinë, drejtoi një studim të ngjashëm. Ajo u kërkoi pjesëmarrësve të zgjidhnin problemet e algjebrës në një dhomë pa aromë ose në një dhomë që mbante erë kafeje.
Ata që punonin me aromën e këndshme të kafesë dolën më mirë. Bazuar në këto gjetje, Madzharov sugjeron që punëdhënësit dhe shitësit “mund të përdorin aroma delikate për të ndihmuar në formimin e përvojës së punonjësve apo banorëve me mjedisin e tyre”.
Një ndikim tjetër i pavetëdijshëm, është mënyra se si njerëzit e preferojnë kafenë e tyre. Një studim i Universitetit të Pensilvanisë, SHBA, zbuloi se liberalët amerikanë kishin pothuajse dy herë më shumë gjasa sesa konservatorët për të pirë kafe. Sondazhet sugjeruan se liberalët mund të jenë më të hapur ndaj globalizimit, ndërsa konservatorët priren të jenë më refuzues ndaj produkteve që i perceptojnë si “të huaja”.
5. Dashuria juaj e madhe për kafenë, mund të jetë e përcaktuara nga gjenet
Ka dy arsye kryesore pse disa njerëz nuk e adhurojnë kafenë: Njëra ka të bëjë me gjuhën dhe tjetra me mëlçinë. Gati 25 për qind e njerëzve janë “super shijues”, pra vuajnë nga gjendja e ndjeshmërisë së shtuar ndaj kimikateve, të cilat i japin shije ushqimit dhe pijeve.
Ndryshimet gjenetike në të ashtuquajturat gjene TAS2R, ndikojnë në konfigurimin e sythave të shijes dhe në mënyrën se si njerëzit i perceptojnë shijet e ndryshme. Ndaj super shijuesve mund t’iu duken të hidhura kimikatet e kafes, siç janë kafeina dhe kinina.
Llojet e tjera të variacioneve gjenetike, nuk mund të kompensojnë hidhësinë e kafesë me sheqer ose krem. Për shembull, CYP1A2 është një gjen që prodhon një enzimë të mëlçisë që zbërthen kafeinën. Njerëzit që kanë një version të këtij gjeni, të caktuar CYP1A2*1F, nuk e përpunojnë aq shpejt kafeinën.
Në praktikë, kjo do të thotë që ilaçi qëndron aktiv në trup për një periudhë më të gjatë kohore, gjë që mund të prodhojë dridhje dhe të përziera. Njerëzit që kanë një metabolizëm të ngadaltë në përpunimin e kafeinës, mund të jenë gjithashtu në rrezik të shtuar për një atak
në zemër dhe hipertension kur konsumojnë kafeinë me tepri. Ashtu si me çdo ilaç, trupi përshtatet dhe krijon një tolerancë, që do të thotë se nevojitet më shumë sasi për të ndjerë efektin./bota.al
Shëndet
Ndërrimi i natës rrit rrezikun e kancerit tek gratë
Published
3 hours agoon
October 30, 2025By
UBT News
Puna gjatë natës ka qenë prej kohësh e lidhur me shëndetin e dobët. Tani një studim i ri sugjeron se për gratë, puna gjatë kësaj kohe mund të rris rrezikun e kancerit.
Hulumtuesit kanë zbuluar se gratë që punojnë në turnin e natës janë pothuajse pesë herë më të rrezikuara nga kanceri në krahasim me gratë që punojnë gjatë ditës.
Në këtë studim ekspertët kanë gjetur se gratë që punonin gjatë natës ishin më shumë të rrezikuara nga kanceri i gjirit, kanceri i lëkurës dhe kanceri i mushkërive, shkruan Medicalnewstoday,
Bashkautori i hulumtimit, Xuelei Ma, nga Qendra Mjekësore e Kinës Perëndimore dhe kolegët e tij kanë publikuar gjetjet e tyre në revistën “Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention”.
Hulumtimet e mëparshme kanë treguar se puna gjatë ndërrimit të natës mund të pengojë rëndë ritmin tuaj të qarkullimit.
Ky është orari kur rregullohen proceset fiziologjike të trupit gjatë një cikli 24 orësh. /A.Z/UBT News/
Shëndet
A janë ëmbëlsuesit “natyralë” më të shëndetshëm se sheqeri i bardhë?
Published
3 hours agoon
October 30, 2025By
UBT News
Shumë njerëz përpiqen të kufizojnë konsumin e sheqerit, por heqja dorë nga ëmbëlsirat nuk është e lehtë.
Një pyetje e shpeshtë që shtrohet është nëse ëmbëlsuesit e ashtuquajtur “natyralë” – si mjalti, shurupi i panjës apo ai i agaves – janë më të mirë për shëndetin sesa sheqeri i bardhë.
Sipas ekspertëve të ushqyerjes, përgjigjja është “jo plotësisht”, shkruan The New York Times.
“Trupi nuk e dallon nëse sheqeri vjen nga mjalti, sheqeri i tryezës apo shurupi i agaves. Ai e shpërbën në të njëjtat molekula”, shpjegon Karen Della Corte, profesoreshë e shkencës ushqimore në Universitetin Brigham Young në Utah.
Pse sheqeri i tepërt është i dëmshëm?
Sheqeri në mollë dhe ai në një çokollatë përbëhen nga glukozë dhe fruktozë, por trupi i përpunon ndryshe, në varësi të mënyrës si janë “paketuar” në ushqim.
“Kur hani fruta ose perime të plota, fibrat që ato përmbajnë ngadalësojnë tretjen dhe ndihmojnë në parandalimin e ngritjeve të menjëhershme të nivelit të sheqerit në gjak,” shpjegon Kimber Stanhope, hulumtuese në Universitetin e Kalifornisë.
Por në rastin e sheqernave të shtuara, si sheqeri i rafinuar apo shurupi me përmbajtje të lartë fruktoze, përbërësit hyjnë menjëherë në gjak, duke shkaktuar rritje të shpejtë të nivelit të glukozës.
“E njëjta gjë mund të ndodhë edhe me lëngjet e frutave, edhe kur nuk kanë sheqer të shtuar, gjatë përpunimit humbet fibra mbrojtëse,” shton Della Corte.
Këto ngritje të përsëritura të sheqerit çon në rezistencë ndaj insulinës, e cila zhvillohet në diabet të tipit 2. Sipas Robert Lustig, endokrinolog në Universitetin e Kalifornisë “sheqeri i tepërt shndërrohet në yndyrë nga mëlçia, duke rritur rrezikun për sëmundje kronike të mëlçisë dhe për atak në zemër”.
Autoritetet shëndetësore amerikane rekomandojnë jo më shumë se 50 gramë sheqer të shtuar në ditë, ndërsa Shoqata Amerikane e Zemrës vendos kufij edhe më të rreptë: 36 gramë për burrat dhe 25 gramë për gratë.
A janë ëmbëlsuesit “natyralë” më të mirë?
Megjithëse mjalti, shurupi i panjës apo ai i agaves promovohen si alternativa “më të shëndetshme”, në thelb ato janë sheqerna të shtuar dhe mund të jenë po aq të dëmshëm kur konsumohen në sasi të mëdha.
“Shumica e studimeve që pretendojnë se këto ëmbëlsues janë më të mirë janë të financuara nga vetë industria,” thekson Stanhope.
Më 2024, një studim i financuar nga industria e shurupit të panjës pretendonte se kishte përfitime për shëndetin e zemrës e kontrollin e sheqerit në gjak – por rezultatet u kritikuan për ekzagjerim. Një studim tjetër i vitit 2015, megjithëse i financuar nga industria e mjaltit, përfshiu 55 të rritur që konsumuan për dy javë pije me 50 gramë sheqer në forma të ndryshme: mjaltë, sheqer të bardhë dhe shurup fruktoze.
Rezultatet treguan asnjë ndryshim të dukshëm në nivelet e sheqerit në gjak, yndyrave apo inflamacionit. “Ky studim sugjeron se mjalti nuk është as më i mirë, as më i keq se sheqeri i zakonshëm,” përfundon Stanhope.
Po ëmbëltuesit artificialë?
Nëse mendoni të kaloni te ëmbëltuesit pa kalori, si aspartami, sukraloza (Splenda) apo stevia dhe monk fruit, ekspertët theksojnë se studimet janë ende të paqarta. Shkencëtarët shqyrtojnë nëse këto produkte ndikojnë negativisht në metabolizëm dhe mikrobet e zorrëve, por përfundimet mbeten të paqarta.
Kur ju kap dëshira për diçka të ëmbël, zgjidhni fruta natyrale – si boronicat, mollët apo patatet e ëmbla të pjekura.
“Nëse kjo nuk ju mjafton, pak ëmbëlsi – për shembull, pak mjaltë mbi copa molle – është në rregull,” këshillojnë specialistët.
Edhe çokollata e zezë mund të jetë një zgjedhje më e mirë, pasi zakonisht përmban më pak sheqer të shtuar se çokollata e qumështit. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Tension i lartë? Ja metodat natyrale që ndihmojnë
Published
4 hours agoon
October 30, 2025By
UBT News
Tensioni i lartë i gjakut është një problem shumë i përhapur shëndetësor.
Nëse nuk trajtohet siç duhet, hipertensioni mund të transformohet në një problem shqetësues duke shkaktuar diabet, sëmundje kardiovaskulare, probleme me aftësitë e trurit dhe dështim të veshkave.
Shumica e njerëzve që vuajnë nga tensioni i lartë përdorin medikamente që shoqërohen me efekte anësore.
Por ju mund të përdorni shumë thjeshtë edhe disa ushqime ose produkte që i gjeni lehtë në shtëpi siç janë hudhra, limoni apo uthulla e mollës.
Lëng Limoni
Ujë
Një limon
Shtrydheni lëngun e limonit në një gotë me ujë dhe pijeni atë çdo mëngjes para se të hani ushqim. Limonët kanë aftësinë të ruajnë fleksibilitetin dhe funksionet e enëve të gjakut duke ulur kështu tensionin.
Hudhër
Përmban substanca sulfuri që kanë aftësinë të ulin tensionin e gjakut e largojnë toksinat dhe kolesterolin nga organizmi. Ato stimulojnë prodhimin e oksidit nitrik dhe të rregullojnë tensionin e gjakut, duke i zgjeruar enët. Ju duhet të konsumoni 2-4 thelpinj hudhër të freskët në mëngjes para se të hani ushqim.
Uthull Molle dhe Sodë Buke
Ujë
Një majë luge çaji me sodë buke
Një lugë gjelle me uthull molle
Uthulla e mollës përmban sminerale të dobishme si kaliumi, magnezi dhe kalciumi. Ato janë thelbësore për qarkullimin e gjakut dhe uljen e tensionit.
Përzieni një lugë gjelle me uthull, majë luge çaji me sodë buke dhe një gotë me ujë. Konsumoni dy herë në ditë për rezultate më të mira. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Dy filxhanë kafe në ditë mund të ulin rrezikun e Parkinsonit
Published
7 hours agoon
October 30, 2025By
UBT News
Deri më sot janë kryer të paktën 19 studime që kanë hetuar rolin e kafesë në sëmundjen e Parkinsonit. Rezultatet tregojnë se konsumimi i rregullt i kafesë mund të ulë rrezikun për zhvillimin e Parkinsonit me rreth një të tretën.
Përbërësi që bën ndryshimin është kafeina. Kjo shpjegon pse edhe çaji, që përmban kafeinë, ka efekte mbrojtëse, ndërsa kafeja pa kafeinë nuk ka treguar të njëjtat përfitime.
Ashtu si fitoushqyesit që gjenden në frutat e pyllit, edhe kafeina ka veti neuro-mbrojtëse. Ajo ndihmon në mbrojtjen e qelizave nervore nga dëmtimet që shkaktohen nga pesticidet dhe neurotoksinat e tjera.
Si ndikon kafeja te pacientët me Parkinson?
Në një studim, pacientëve me Parkinson iu dha kafeinë në sasi të barabartë me dy filxhanë kafe në ditë (ose 4 filxhanë çaji të zi a 8 filxhanë çaji jeshil).
Pas vetëm tre javësh, u vunë re përmirësime të dukshme në gjendjen e tyre. Duke qenë se një filxhan kafeje është i lirë dhe i lehtë për t’u konsumuar, kompanitë farmaceutike kanë tentuar ta shndërrojnë kafeinën në ilaçe eksperimentale, si preladenanti dhe istradefilina.
Megjithatë, këto barna nuk kanë dhënë rezultate më të mira se vetë kafeja, e cila mbetet zgjidhje më natyrale, më e lirë dhe më e sigurt. /A.Z/UBT News/
Ndërrimi i natës rrit rrezikun e kancerit tek gratë
A janë ëmbëlsuesit “natyralë” më të shëndetshëm se sheqeri i bardhë?
“Warner Bros” zyrtarizon filmin “Hello Kitty”, që do të dalë në kinema në korrik 2028
Tension i lartë? Ja metodat natyrale që ndihmojnë
Kosova ndalon importin e shpezëve dhe produkteve të tyre nga Gjermania
Rikthehet në punë njësia B2
Subvencionet e QKK-së: Tre filma artistikë që do t’i mbushin kinematë në 2025
Shkoi i dehur në xhirime! Colin Farrell: E përsërita 46 herë skenën
Gjykata Supreme refuzon ankesën e Arbër Eminit, kandidat i pavarur për kryetar të Kllokotit
Të kërkuara
-
Lajmet2 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Rajoni1 month agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Aktualitet1 week agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
