

Published
4 years agoon
By
Betim GashiNga Antonia Colibasanu
Në fundin e muajit korrik, udhëheqësit e Serbisë, Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë shpallën një nismë të re bashkëpunimi për rajonin. I quajtur zyrtarisht projekti “Open Balkan”, dhe jo zyrtarisht një mini-Shengen, ai synon që të heqë kufizimet për lëvizjen e lirë të njerëzve dhe tregtinë midis 3 vendeve deri në vitin 2023.
Përfitimet ekonomike të kësaj nisme, do të varen nga mënyra se si do të zbatohet projekti. Por ato do të jenë më pak të rëndësishme sesa vlera e tij simbolike. Për Ballkanin Perëndimor, pra për Serbinë, Shqipërinë, Maqedoninë e Veriut, Kosovën, Bosnje Hercegovinën dhe Malin e Zi, kjo është përgjigja e parë serioze politike ndaj Bashkimit Evropian që është duke e penguar përparimin e bisedimeve për anëtarësimin, sidomos që kur filloi pandemia e Covid-19 një vit më parë.
Megjithatë, jo të gjitha vendet në rajon e kanë përqafuar këtë projekt. Zyrtarët nga Mali i Zi, Bosnja dhe Kosova, e shohin atë si të panevojshëm, gjë që nënvizon faktin se ndarjet mbeten pavarësisht përpjekjeve drejt integrimit. Megjithatë, udhëheqësit e 3 vendeve të përfshira në këtë nismë, duket se e cilësojnë “Open Balkan” si një rrugë më të mundshme drejt prosperitetit sesa anëtarësimi në BE.
Sidoqoftë, qeveritë në Ballkanin Perëndimor duhet të dalin së shpejti me një zgjidhje realiste për problemet e tyre në rritje, me synim shmangien e rishfaqjes së konflikteve dhe të ndarjeve që e kanë pllakosur prej kohësh rajonin.
Zhgënjimi me BE-në
Për të kuptuar rëndësinë politike të nismës “Open Balkan”, duhet të kuptojmë më së pari politikën e BE -së për rajonin. Në vitin 2020, Komisioni Evropian prezantoi një “metodologji të rishikuar të zgjerimit”, e cila supozohet të rrisë transparencën në procesin e negociatave për vendet kandidate, duke forcuar gjithashtu edhe monitorimin e gatishmërisë së tyre për t’u bashkuar me bllokun në hapa të ndryshëm të procesit.
Kjo do t’i japë mundësi vendeve anëtare të marrim një vendim më të informuar, nëse duhet të pranohen apo jo në union vendet kandidatët. Kjo lëvizje u prezantua në atë kohë si një mënyrë për të ndërtuar besimin e ndërsjelltë midis shteteve anëtare dhe shteteve kandidate, dhe u nxit nga sfidat e brendshme të BE-së të shkaktuara nga kriza ekonomike e vitit 2008.
Por në realitet, rezultoi të ishte një barrë shtesë që e komplikonte procesin e negociatave. Po ashtu ajo u politizua shumë, duke ia bërë të qartë vendeve kandidate se “lodhja e zgjerimit” e BE-së, po shndërrohej gjithnjë e më shumë në një pengesë të pakapërcyeshme.
Kjo është veçanërisht e vërtetë për Shqipërinë, Maqedoninë e Veriut, Serbinë, Kosovën dhe Bosnjën, vende që nuk kanë hyrë ende në bisedime zyrtare me BE-në për anëtarësimin, pavarësisht se e kanë kërkuar këtë gjë prej vitesh. Në vitin 2019, Franca bllokoi çeljen e negociatave midis BE-së dhe Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë, duke thënë se duheshin më shumë reforma nga të dyja vendet.
Në vitin 2020, Bullgaria bllokoi bisedimet me Maqedoninë e Veriut, duke refuzuar të miratojë të ashtuquajturën kuadër negociues, për shkak të një mosmarrëveshje në lidhje mbi lidhjet historike midis dy vendeve. Zgjedhjet parlamentare bullgare të këtij viti, luajtën një rol kyç në vendimin e Sofjes për të bllokuar bisedimet.
Në këto kushte procesi i ri i zgjerimit, e detyroi Ballkanin Perëndimor të rishqyrtojë qëndrimet e tij mbi anëtarësimin në union. Presioni mbi vendet e rajonit, është shtuar edhe nga pandemia. Në vitin 2020, rritja ekonomike në Ballkanin Perëndimor u tkurr me 3.4 për qind, rënia më serioze ekonomike e regjistruar në rajon.
Kjo situatë kërkon që këto vende të gjejnë dhe promovojnë zgjidhje lokale për problemet e tyre. Dhe heqja e barrierave për udhëtimet dhe biznesin rajonal përmes iniciativës “Open Balkan”, mund të jetë një hap në atë drejtim. Po ashtu ajo i tregon popullit të Ballkanit se udhëheqja e tyre politike, mund të marrë vendime edhe pa Brukselin.
Faktorët socio-ekonomikë
Pandemia ka goditur rëndë ekonomitë e Ballkanit Perëndimor, pjesërisht edhe për shkak të varësisë së tyre nga sektori i shërbimeve. Në Serbi, vend që ka ekonominë më të larmishme në rajon, ky sektor përbën 57 për qind të punësimit. Në Malin e Zi, që ka një industri të madhe të turizmit, ai punëson më shumë se 73 për qind të njerëzve.
Edhe në vendet e tjera, tregtia, shitja me pakicë me shumicë, turizmi dhe transporti që dominojnë sektorin e shërbimeve, punësojnë gati gjysmën e popullsisë aktive. Që nga nisja e pandemisë, Mali i Zi ka hyrë në një recesion të thellë, ndërsa Kosova pësoi tkurrjen e saj të parë ekonomike që kur shpalli pavarësinë në vitin 2008, pavarësisht rritjes së transfertave qeveritare dhe dërgesave të emigrantëve nga kosovarët jashtë vendit.
Në Maqedoninë e Veriut, ekonomia hyri në recesionin e saj më të thellë që nga koha e pavarësisë në vitin 1991. Ndërkohë ekonomia e Shqipërisë, e tronditur nga tërmet i fortë i vitit 2019, ka qëndruar relativisht e qëndrueshme, për shkak të rritjes para-pandemike të shpenzimeve publike, përfshirë rritjen e subvencioneve qeveritare.
Rimëkëmbja është bazuar tek projekti i rindërtimit pas tërmetit, si dhe shpresat për rritjen e konsumit të brendshëm. Në tërësi, kriza ka nxjerrë në pah një dobësi kryesore për këto ekonomi: varësinë e tyre nga kërkesa e jashtme, qoftë përmes turizmit apo tregtisë, ku që të dyja të cilat mbështeten shumë tek BE-ja.
Prandaj është e lehtë të kuptohet arsyeja pse anëtarësimi në BE, ka qenë sinonim i zhvillimit ekonomik dhe i stabilitetit për Ballkanin. Ndërsa vendet kandidate përfitojnë disa financime edhe para se të hapen negociatat e pranimit, ato do të marrin akoma më shumë fonde nëse pranohen në bllok.
Zgjedhje të vështira përpara
Anëtarësimi në BE, është ende një qëllim i deklaruar për vendet e Ballkanit, por entuziazmi në raport me këtë gjë varet nga mënyra se si publiku i sheh përparësitë e anëtarësimit. Ai është një proces i dhimbshëm që mund të durohet vetëm nëse përfitimet janë të garantuara. Por duke pasur parasysh sfidat me të cilat është ballafaquar BE që nga viti 2010, garancitë nuk janë shumë të mëdha.
Zakonisht, kur Ballkani beson se BE-ja nuk mund ta ndihmojë, ai i drejtohet partnerëve të tjerë për të mbushur boshllëkun:Rusisë, Kinës dhe SHBA-së. Por pandemia e Covid-19 i ka detyruar këto të fundit të përqendrohen tek problemet e tyre.
Nga ana tjetër, kjo ka ndikuar mbi mënyrën se si votuesit ballkanas i shohin bamirësit e tyre tradicionalë. Pra perceptimi publik për BE-në dhe fuqitë e tjera të jashtme, ka filluar gradualisht të ndryshojë. Sipas Gallup, vlerësimi për udhëheqjen e BE-së ka rënë në të gjithë rajonin (ndonëse mbetet ende në nivelin 50 për qind).
Interesant është fakti që SHBA-ja gëzon një popullaritet në rritje në Serbi, ndërsa normat e vlerësimit për Rusinë, partneri tradicional i Serbisë, kanë rënë. Në Kosovë, ka rënë vlerësimi për të gjitha fuqitë e jashtme, SHBA-në, Kinën, Gjermaninë dhe Rusinë.
Në Shqipëri, normat e vlerësimit publik për BE-në kanë rënë vazhdimisht gjatë 5 viteve të fundit, edhe pse janë ende mbi 70 për qind. Nevoja për t’u përqendruar tek rindërtimi nuk është vetëm një mundësi që vendi të ruajë stabilitetin; por është gjithashtu arsyeja pse është rritur mbështetja publike për qeverinë.
Kjo flet për një prirje më të madhe në mbarë rajonin, ku publiku kërkon gjithnjë e më shumë që udhëheqësit e tyre lokalë të ndërmarrin veprime dhe të rindërtojnë ekonominë kombëtare. Gjetja e zgjidhjeve për problemet aktuale të ekonomive tashmë të brishta nuk është e lehtë. Por qeveritë po përpiqen. Në rastin e Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë, krijimi i iniciativës “Open Balkan”, që premton një bashkëpunim më të mirë rajonal, pasqyron mosbesimin në rritje të publikut ndaj BE-së dhe premtimin e një zgjidhjeje të brendshme.
Meqë perspektivat e BE-së nuk janë më realiste, po bëhet gjithnjë e më e ndërlikuar që Ballkani Perëndimor të punojë së bashku drejt një qëllimi të përbashkët. BE-ja, ose të paktën perspektiva e anëtarësimit në BE, i mbajti ata të bashkuar. Por rajoni është i prirur për t’u copëzuar.
Në gjeopolitikë, 30 vjet nuk janë një kohë shumë e gjatë. Brezi që jetoi në Jugosllavi dhe mori pjesë në konfliktet e përgjakshme të viteve 1990, është ende gjallë. Disa janë nostalgjikë për jetën e tyre para luftës; të tjerët mbajnë mend vetëm dhimbjen e shkaktuara nga lufta.
Që ky rajon të jetë i qëndrueshëm, popullsia ka nevojë për shpresë për një jetë më të mirë, e cila përfshin një treg funksional të punës dhe rritje ekonomike. Shpresa që dha BE-ja ishte iluzore; ndërsa shpresa e dhënë nga autoritetet vendore, kombëtare duhet të jetë realiste. Përndryshe, tensionet do të rishfaqen, duke ndikuar në stabilitetin e rajonit dhe atë të Evropës.
Marrë me shkurtime nga “Geopolitical Futures” – Bota.al
Aktualitet
Aksident trafiku në Klinë të Ulët, një e vdekur dhe katër të lënduar
Published
2 days agoon
April 30, 2025
Një aksident trafiku ndodhi sot në rrugën rajonale Mitrovicë – Skenderaj, pikërisht në fshatin Klinë e Ulët.
Policia e Kosovës njoftoi se në aksident u përfshinë dy vetura, ku si pasojë e lëndimeve të pësuara humbi jetën viktima një femër rreth 65 vjeçare, ndërsa u lënduan edhe katër persona të tjerë, të cilët u dërguan për mjekim në Spitalin Rajonal të Mitrovicës.
Lajmet
Çmimi i rrymës për bizneset pritet të rritet deri në 30 për qind
Published
2 days agoon
April 30, 2025
Deri në 30 për qind pritet të shtrenjtohet çmimi i energjisë për bizneset e mëdha, paralajmërojnë përfaqësues të disa kompanive të licencuara për furnizimin me energji elektrike në Kosovë.
Këto kompani aktualisht kanë shtuar përpjekjet për sigurimin e energjisë, në prag të nisjes së procesit të liberalizimit të tregut të energjisë.
Çfarë do të thotë liberalizimi i tregut të energjisë?
Procesi i liberalizimit të tregut të energjisë në vendet e Bashkimit Evropian ka filluar në fund të viteve ‘90 me qëllim rritjen e konkurrencës, efikasitetit, sigurisë dhe zgjedhjes për konsumatorët. Ndërsa, në Ballkanin Perëndimor ky proces është ende në zhvillim.
Në Kosovë, liberalizimi i tregut të energjisë është paraparë me Ligjin për energjinë elektrike të miratuar në vitin 2017, por zbatimi i tij është shtyrë për shkak të rrethanave të ndryshme. Tashmë, Zyra e Rregullatorit për Energji ka marrë vendim që nga data 1 qershor të gjitha kompanitë e mëdha – konkretisht ato me mbi 50 të punësuar ose me qarkullim vjetor mbi 10 milionë euro – të kalojnë në tregun e hapur të energjisë. Sipas ZRRE-së, numri i tyre është mbi 1.000.
Këto biznese furnizohen nga Operatori për Furnizim me Energji, si furnizuesi kryesor i licencuar për energji me çmime të rregulluara nga ZRRE-ja.
Nga 1 qershori, kompanitë e mëdha duhet të zgjedhin vetë furnizuesin, me çmime të parregulluara, që përcaktohen nga kërkesa dhe oferta në treg.
Aktualisht, në tregun e lirë janë të licencuara 18 kompani që ofrojnë furnizim me energji elektrike, shumica janë nga Kosova, por ka edhe kompani nga rajoni. Disa prej tyre kanë nisur negociatat me prodhues të energjisë në rajon për të siguruar kapacitetet e nevojshme për furnizimin e klientëve të rinj.
Ndërkohë, disa biznese, si Frutex në Suharekë, po kërkojnë kompani vendore për të negociuar çmimin për rrymën.
Bizneset përballë zgjedhjes së furnizuesve të rinj
Drilon Brahimi, drejtor i përgjithshëm i kompanisë Tredint Group L.L.C, e cila u licencua për furnizim me energji elektrike në fund të vitit të kaluar, thotë se janë në fazën e hulumtimit të tregut për të siguruar çmime më të volitshme, por ende nuk kanë nënshkruar asnjë kontratë me kompani prodhuese nga rajoni.
“Shumë kompani vendore, konkretisht ato prodhuese, kanë filluar të na dërgojnë profilin vjetor të konsumit energjetik dhe po kërkojnë informacione rreth çmimit. Ne jemi në fazën e përgatitjes së ofertave. Përgjigjja konkrete për secilën pritet t’iu dërgohet në fillim të majit”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.
Megjithatë, Brahimi thekson se çmimi për muajt e parë pritet të jetë deri në 30 për qind më i lartë se tarifat aktuale të energjisë.
Aktualisht, për konsumatorët e amvisërisë dhe ata komercialë që shpenzojnë deri në 800 kilovatë në orë brenda një muaji, çmimi i rrymës gjatë ditës është 7.79 centë për kilovat, ndërsa për ata që shpenzojnë më shumë se 800 kilovatë, pjesa mbi këtë u llogaritet me çmim prej 13.29 centësh.
Nga 1 maji hyjnë në fuqi tarifat e reja, me një rritje prej 16.1 për qind, por ato nuk do të zbatohen për bizneset me mbi 50 punëtorë.
Rritjen prej 30 për qind për kompanitë e mëdha e paralajmëron edhe Diamant Dalladaku nga kompania Enerco LLC.
Edhe ai thotë se ende nuk ka nënshkruar ndonjë kontratë me kompani të huaja dhe se janë në proces të hulumtimit të tregut.
“Liberalizimi i tregut të energjisë është një proces i ri dhe gjatë zbatimit po paraqiten sfida. Si problem në kohën e përgatitjes është mungesa e informacioneve për energjinë që shpenzojnë bizneset, të cilat po dalin në tregun e hapur”, thotë Dalladaku për Radion Evropa e Lirë.
Në raportin vjetor të ZRRE-së thuhet se vitin e kaluar mbi 5.400 gigavatë në orë (GWh) ka qenë sasia e përgjithshme e energjisë së shitur te të gjithë konsumatorët në Kosovë. Nga kjo sasi, 3.156 GWh apo 58.4 për qind janë shpenzuar nga konsumatorët familjarë, kurse pjesa tjetër, 2.041 apo mbi 37 për qind, është shpenzuar nga konsumatorët jofamiljarë dhe në këtë kategori përfshihen të gjitha bizneset.
Palushi: Ende nuk kemi oferta konkrete për energjinë
Kompania për prodhimin e lëngjeve Frutex në Suharekë është një nga kompanitë që nga qershori do gjejë vetë kompaninë furnizuese për rrymë.
Pronari i saj, Shaqir Palushi, thotë se kanë dërguar kërkesë për takim në të gjitha kompanitë e licencuara për furnizim me energji, në mënyrë që të negociojnë për çmimin. Megjithatë, Palushi ende nuk ka pranuar ndonjë përgjigje nga to.
“Po pres në ditët në vazhdim… por, nuk besoj se ato janë të përgatitura për këtë proces, sidomos në kushtet e turbulencës që kanë mbizotëruar vitet e fundit lidhur me çmimet e energjisë elektrike”, thekson ai.
Palushi tregon se për një muaj shpenzon energji në vlerë deri në 40 mijë euro. Në rast të rritjes së çmimit për 30 për qind, për sasinë e njëjtë të shpenzuar ai do të paguante mbi 52 mijë euro.
“Sigurisht se kjo rrit shpenzimet operative, por do bëjmë përpjekje të ketë ndikim në uljen e profitit të kompanisë dhe jo të rrisim çmimet”, thotë ai.
Kompanitë e licencuara, të papërgatitura?
Odat ekonomike në Kosovë kanë kërkuar shtyrjen e këtij vendimi, pasi sipas tyre, edhe pse kompanitë janë të licencuara, shumica prej tyre nuk kanë pasur klientë fundorë dhe kanë ekzistuar vetëm “në letër”, pa veprimtari reale tregtare.
Ky tranzicion, sipas tyre, do të destabilizojë furnizimin dhe do të ndikojë në rritjen e çmimeve të produkteve të tjera.
Më 21 mars, Oda Ekonomike e Kosovës kërkoi nga Avokati i Popullit që të iniciojë këtë çështje në Gjykatën Kushtetuese dhe të kërkojë pezullimin e vendimit për të paktën një vit. Avokati i Popullit konfirmoi për Radion Evropa e Lirë se e ka pranuar ankesën e Odës Ekonomike të Kosovës dhe është duke e shqyrtuar.
“Për Avokatin e Popullit kjo është një situatë komplekse për faktin se këto zhvillime janë bërë në kohën kur institucionet kryesore janë në krijim e sipër”, thuhet në përgjigje, ku shtohet se shtrenjtimi i tarifave të rrymës do të ketë pasoja në të drejtat socio-ekonomike për qytetarët.
Megjithatë, ZRRE-ja përsëriti se kapacitetet ekzistuese janë të mjaftueshme për t’i furnizuar bizneset me energji pas liberalizimit të tregut.
“Shumica e furnizuesve janë duke bërë përgatitjet e nevojshme teknike dhe administrative për të qenë funksionalë në treg”, thuhet në një përgjigje që ZRRE-ja i dërgoi Radios Evropa e Lirë.
ZRRE-ja thotë se është duke zhvilluar takime të rregullta dhe informuese me të gjithë furnizuesit e licencuar me qëllim që të informohen në mënyrë sa më të qartë rreth hapave dhe mundësive që ofron liberalizimi i tregut.

Sindikata e Re e Korporatës së Energjisë së Kosovës njoftoi për organizimin e një proteste më 1 Maj, Ditën Ndërkombëtare të Punëtorëve, për të kërkuar paga më dinjitoze dhe kushte më të mira pune për punëtorët e sektorit energjetik.
Protesta do të mbahet të mërkurën, në ora 12:00, në sheshin “Skënderbeu” në Prishtinë.
Në njoftimin e bërë publik, Sindikata thekson se puna e tyre përmban lodhje ekstreme, rrezik të përhershëm dhe sakrificë të përditshme, duke theksuar se “kjo punë nuk ka para që mund ta paguajë”.
Për të ilustruar realitetin e vështirë, sindikata ka shpërndarë edhe një fotografi të një punëtori me fytyrë të mbuluar nga pluhuri i zi, simbol i kushteve të rënda në të cilat punojnë minatorët dhe teknikët e KEK-ut.
“Protestojmë për një pagë dinjitoze dhe respekt për punën tonë”, thuhet në thirrjen publike, ku organizatorët ftojnë qytetarët dhe përfaqësuesit sindikalë të solidarizohen me kërkesat e tyre.

Një person është raportuar i zhdukur në Shtime tash e dy ditë.
Sipas njoftimit nga Policia, babai i viktimës ka raportuar në polici të hënën pasdite se djali i tij është larguar nga shtëpia dhe nuk është kthyer më.
Rasti vazhdon të hetohet.

Si të balanconi sheqerin në gjak?

TikTok ndryshon rregullat e lojës – aplikacioni tregon se çfarë është përmirësuar

‘Oppo Find X8 Ultra’ shpallet si telefoni më i mirë i vitit 2025

Disa mënyra si të kujdesemi për trurin, sipas ekspertëve

Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve, si lindi dhe historiku i 1 Majit?

Parashikimi i motit për sot

“Dështim?!”, Beyonce nuk po arrin t’i mbush stadiumet

Një lugë mjaltë para gjumit mund të parandalojë gërhitjen

Pse duket gjithmonë serioz? Ben Affleck tregon anën që s’e shihni shpesh
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Përgatituni për të udhëhequr politikën e të ardhmes me Fakultetin e Shkencave Politike në UBT
-
Lajmet3 weeks ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesorët Besnik Skenderi, Safet Zejnullahu, Diamanta Skenderi dhe Ferid Selimi publikojnë punimin shkencor mbi AI në arsim
-
Lajmet nga UBT4 days ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”