Kuriozitete

Ngjyrat qenkan thjeshtë një iluzion?!

Për një kohë të gjatë, njerëzit besonin se ngjyrat ishin objektive.

Published

on

A ekzistojnë ngjyrat apo janë thjesht një iluzion? A mund ta imagjinoni një botë pa ngjyra?

Për një kohë të gjatë, njerëzit besonin se ngjyrat ishin objektive. Edhe sot, mësuesit e shkencës i mësojnë studentët e tyre histori rreth Isaac Newton dhe eksperimentit të tij të prizmit, duke u treguar atyre se si gjatësi vale të ndryshme të dritës prodhojnë ylberin e nuancave rreth nesh.

Por kjo teori nuk është vërtet e vërtetë. Gjatësi vale të ndryshme të dritës ekzistojnë pavarësisht nga ne, por ato bëhen ngjyra vetëm brenda trupit tonë. Ngjyra është në fund të fundit një proces neurologjik ku fotonet zbulohen nga qelizat e ndjeshme ndaj dritës në sytë tanë, transformohen në sinjale elektrike dhe dërgohen në trurin tonë, ku, në një seri llogaritjesh komplekse, korteksi ynë vizual i shndërron ato në “ngjyrë”.

Mund të mendojmë se qielli është blu dhe pemët janë jeshile, por e vërteta është më e çuditshme.

Pra ngjyrat, nuk banojnë fare në botën fizike, por ekzistojnë në sytë ose mendjet e shikuesve të saj.

Kjo është arsyeja pse dy njerëz nuk do të shohin kurrë saktësisht të njëjtat ngjyra.Sistemi vizual i çdo personi është unik dhe kështu janë edhe perceptimet e tyre. Rreth 8% e meshkujve janë daltonistë dhe shohin më pak ngjyra se gjithë të tjerët; një numër i vogël i grave me fat, falë një dyfishimi gjenetik në kromozomin X, mund të jenë në gjendje të dallojnë shumë më tepër se ne të tjerët. 

Kafshët gjithashtu banojnë në botë shumë të ndryshme kromatike. Shumica e gjitarëve janë të verbër kuq-jeshile; demat mund të jenë të famshëm për urrejtjen e pelerinave të kuqe, por vetë ngjyra është e padukshme për ta – ata në fakt janë të tërbuar nga lëvizjet e pëlhurës. Në të kundërt, shumica e zvarranikëve, amfibëve, insekteve dhe zogjve perceptojnë më shumë ngjyra se ne. Bletët shohin dritën ultravjollcë, duke dalluar modele të hollësishme në lule që ne nuk mund t’i perceptojmë, ndërsa gjarpërinjtë shohin rrezatimin infra të kuqe, duke zbuluar trupat e ngrohtë të gjahut nga një distancë.

“Ngjyrat”, tha dikur Umberto Eco, “nuk është një çështje e lehtë”. Është me të vërtetë e pakapshme dhe iluzive. Shkencëtarët kanë treguar se qielli nuk është blu, dielli nuk është i verdhë, bora nuk është e bardhë, e zeza nuk është e errët dhe errësira nuk është e zezë./Revistaclass

Continue Reading

Kuriozitete

Një familje gjen kamën 3500-vjeçare prej bronzit në fshatin gjerman

Published

on

Gjatë një shëtitjeje nëpër pyll pranë fshatit Gudersleben në Turingia të Gjermanisë, një baba dhe dy djemtë e vegjël gjetën një kamë 3500-vjeçare të Epokës së Bronzit.

Maik Bohner nuk e kishte idenë se shëtitja familjare do të shndërrohej në një moment të rëndësishëm arkeologjik.

Kama me gjatësi 20 centimetra, e bërë prej bronzi, ka qenë e fshehur nëntokë për shekuj me radhë derisa reshjet e fundit e nxorën në sipërfaqe. Peizazhi gjeologjik i Turingisë, i njohur për përrenjtë nëntokësorë dhe lëvizjen aktive të tokës, luan rol kyç në zbulime të tilla.

Daniel Scherg, arkeolog nga Zyra Shtetërore e Turingisë për Ruajtjen e Monumenteve dhe Arkeologjinë në Weimar, tha se objekte të tilla nuk janë zbulime të përditshme dhe se të shohësh një kamë të Epokës së Bronzit të ruajtur kaq mirë është diçka e veçantë.

Sipas televizionit MDR, kama ka të ngjarë t’i përkiste një individi me status të lartë dhe mund të ketë pasur rëndësi ceremoniale, raporton KosovaPress. Fshati Gudersleben po përgatitet të festojë 1100-vjetorin, por kama vërteton se zona ishte aktive shumë kohë para se të fillonin të dhënat e shkruara.

“Ky zbulim vërteton se njerëzit jetonin këtu shumë më herët”, vuri në dukje Böhner, duke theksuar se si një objekt i vogël mund të riformojë kuptimin e një komuniteti për origjinën e tij.

Në Gjermani, është e paligjshme të gërmosh ose të mbash gjetje të tilla pa autorizim dhe familja Böhner veproi me përgjegjësi duke raportuar menjëherë kamën.

Kjo e fundit po i nënshtrohet ruajtjes dhe studimit të detajuar në Zyrën e Shtetit në Weimar dhe pas përfundimit të analizave ajo do të ekspozohet në muzeun lokal në Ellrich.

Continue Reading

Kuriozitete

Mbretëria e Bashkuar regjistron verën më të nxehtë të historisë

Published

on

Mbretëria e Bashkuar përjetoi këtë vit verën më të nxehtë që nga fillimi i regjistrimeve meteorologjike, një fenomen që ekspertët e lidhin drejtpërdrejt me ndryshimet klimatike.

Sipas Zyrës Meteorologjike (Met Office), kjo ngjarje është bërë 70 herë më e mundshme për shkak të ngrohjes globale. Temperaturat mesatare për periudhën 1 qershor-31 gusht 2025 u regjistruan 16.10°C, duke thyer rekordin e mëparshëm prej 15.76°C, i vendosur më 2018.

Edhe pse diferenca mund të duket e vogël, kur konsiderohet si një mesatare tre mujore që përfshin temperaturat ditore dhe ato të natës, kjo shifër tregon një ndryshim të ndjeshëm klimatik.

Fenomeni nuk është vetëm rekord i ri; ai theu edhe temperaturat e verës 1976, e cila renditet e gjashta në listën e verave më të nxehta që nga viti 1884. Nxehtësia e vazhdueshme solli mungesa uji në nivel kombëtar, duke ndikuar në bujqësi, ujitje e jetën e përditshme të qytetarëve.

Dr. Mark McCarthy nga Met Office thekson se ngjarje të tilla, dikur të konsideruara ekstreme, tani po bëhen më të zakonshme për shkak të ndryshimeve klimatike.

Ai paralajmëron se verat e nxehta dhe fenomenet ekstreme mund të shfaqen gjithnjë e më shpesh në dekadat e ardhshme, duke e bërë të domosdoshme marrjen e masave për adaptimin dhe uljen e ndikimit të ngrohjes globale.

Continue Reading

Kuriozitete

Danimarka ndërmerr masa ligjore për të nxitur leximin tek të rinjtë

Published

on

Danimarka pritet të heqë TVSH-në për librat, në përpjekje për të nxitur të lexuarit dhe për të përballuar atë që autoritetet e quajnë një “krizë leximi” në rritje.

Me një normë prej 25%, taksa mbi librat në Danimarkë është aktualisht ndër më të lartat në botë, një politikë që, sipas qeverisë, ka ndikuar negativisht në zakonet e leximit të qytetarëve.

Ministri i Kulturës, Jakob Engel-Schmidt, njoftoi të mërkurën se si pjesë e projektbuxhetit të ri, qeveria do të propozojë heqjen e TVSH-së për librat. Kjo masë pritet të ketë një kosto prej rreth 330 milionë koronash daneze në vit (rreth 38 milionë paund).

“Kjo është një nismë për të cilën kam luftuar personalisht, sepse besoj se duhet të bëjmë gjithçka që mundemi për t’i dhënë fund krizës së leximit që ka marrë hov vitet e fundit”, deklaroi Engel-Schmidt për agjencinë e lajmeve Ritzau.

Ai shtoi: “Nuk ndodh çdo ditë të bindësh kolegët e tu për të investuar kaq shumë në kulturë dhe në konsumin vendas.”

Ndryshe nga Danimarka, vendet tjera skandinave aplikojnë norma më të ulëta për librat: Finlanda 14%, Suedia 6% dhe Norvegjia zero TVSH. Suedia, p.sh uli taksën mbi librat në vitin 2001, duke shkaktuar rritje të menjëhershme të shitjeve, edhe pse, siç treguan ekspertët, librat u blenë kryesisht nga lexues të zakonshëm dhe jo të rinj.

Ministri Engel-Schmidt theksoi se synimi nuk është vetëm ulja e çmimeve, por edhe afrimi i letërsisë me fëmijët dhe të rinjtë.

“Kjo është arsyeja pse kemi ndarë tashmë fonde për të forcuar bashkëpunimin mes bibliotekave publike dhe shkollave. Duam që më shumë fëmijë të kenë mundësi të përjetojnë letërsinë cilësore,” u shpreh ai.

Sipas statistikave zyrtare, gjatë 2023 në Danimarkë janë shitur 8.3 milionë libra, si në dyqane ashtu edhe online, në një vend me mbi 6 milionë banorë. Më të kërkuarit ishin librat për fëmijë të vegjël, veçanërisht me figura dhe aktivitete, ndërsa pas tyre vinin romanet thriller.

 

Continue Reading

Kuriozitete

Mos lini fatura në makinë – ja rreziku që ju kanoset

Published

on

Nuk janë të pakta rastet kur drejtuesit e makinave lënë çdo lloj fature në brendësi të automjetit.

Megjithëse kjo duket si zakon që krijon rrëmujë, specialistët theksojnë se pasojat mund të jenë shumë më serioze.

“Shumica nuk e kuptojnë se brendësia e makinës mund të shndërrohet në thesar informacioni personal. Çdo faturë tregon një histori, ku keni qenë, çfarë keni blerë, pra të dhëna që mund të jenë të vlefshme nëse bien në duar të gabuara”, shpjegon eksperti Kazimieras Urbonas.

Sipas tij, faturat e karburantit zbulojnë zakonet e udhëtimit e vendet e preferuara, faturat e blerjeve tregojnë gjendjen financiare dhe sjelljen konsumatore, ndërsa edhe një faturë nga një kafene mund të japë të dhëna mbi rutinën e përditshme. Nëse këto copëza informacioni mblidhen, hajdutët mund të krijojnë një profil të detajuar mbi një person dhe të shohin nëse është një objektiv i leverdishëm.

Veçanërisht të rrezikshme konsiderohen faturat e blerjeve të shtrenjta, që mund t’u tregojnë kriminelëve se drejtuesi zotëron sende me vlerë apo ka të ardhura të larta. Urbonas shton se përtej rrezikut të privatësisë, grumbullimi i faturave në makina shkakton incidente të tjera.

“Në një hapësirë të kufizuar si makina, me prani të komponentëve elektrikë dhe burimeve të nxehtësisë si çakmakët apo karikuesit e telefonit, edhe një grumbull i vogël faturash mund të kthehet në rrezik zjarri”, thekson ai.

Faturat të hiqen rregullisht nga automjeti, të fotografohen nëse duhen e të shkatërrohen nëse mbajnë të dhëna të dukshme personale.

“Qëllimi nuk është të bëhemi paranojakë për çdo copë letre, por të jemi të kujdesshëm”, shton Urbonas.

Continue Reading

Të kërkuara