Kulturë

Në shënime të Mehmet Krajës: Një Letërsi, Një Gjuhë – Shqipja si fuqia e bashkimit letrar

Published

on

Letërsia e Shqipërisë dhe Kosovës në këndvështrimin e Mehmet Krajës është një. Dy letërsitë burojnë nga përvojat e ndryshme, Shqipëria për 50 vite krijoi nën diktaturë, kurse Kosova u has me përvojën si gjuhë e dytë që la shenjën e saj deri në vitin 1999. Letërsia e Shqipërisë dhe letërsia e Kosovës janë dy letërsi me përvoja dhe zhvillime të ndryshme. Ato i bashkon shqipja, gjuha e tyre e njëjtë. Ky ishte thelbi i një ligjërate që akademik Mehmet Kraja ka mbajtur sot në qendrën Sotir Kolea. Me një qasje analitike, Kraja theksoi rrënjët e përbashkëta të kulturës letrare shqipe, ndërkohë që zbuloi dallimet në përvojën dhe zhvillimin e tyre.

Përballë audiencës të mbushur me intelektualë dhe dashamirës të letërsisë, Kraja u shpreh: “Letërsia shqipe eshte një dhe e pandarë ashtu siç është dhe gjuha shqipe, një dhe e pandarë. Letërsinë e përcakton gjuha dhe identiteti i saj. Nëse kemi përvoja të ndryshme letrare, prapë se prapë ato gjuhën e kanë të përbashkët dhe e tillë funksionon. Gjuha shqipe ka variantet e saj. Letërsia shqipe ka përvojat e saj”.

Në rrafshin e gjuhës dhe letërsisë, akademiku Mehmet Kraja bëri një deklaratë për unifikimin dhe pasurimin e gjuhës së shkruar shqipe. Ai u ndal në sfidat që përjeton letërsia shqipe, veçanërisht në lidhje me përdorimin e variantit gegërisht. Kraja shpreh qartazi se ndarja gjuhësore nuk është vetëm një pengesë, por edhe një shqetësim për të ardhmen e gjuhës dhe letërsisë shqipe.

Në një akt të guximshëm, Kraja shpreh qartë se pengesa në shkrim nuk është vetëm mungesa e një standardi të përcaktuar, por mungesa e njohjes dhe zotërimi të kësaj gjuhe nga ata që thjesht e përdorin atë për qëllime propagandistike. Sipas Krajës, ndarja gjuhësore është dashakeqësi, ai i cili njeh gjuhën di të shkruaj edhe në standard edhe në gegërisht.

“Pengesë në shkrim nuk është standardi, por mos zotërimi i tij, as i gegërishtes, prej atyre që thjeshtë e përdorin gegërishten si propagandë”, theksoi akademiku.

Mehmet Kraja shprehu rezervat e tij në lidhje me idenë se problemet e shkrimtarëve kosovarë rrjedhin nga bazat e standardit të gjuhës së përdorur, duke e cilësuar atë si një përmbajtje e gabuar. Ai theksoi se autorët që hasin vështirësi në krijimin letrar nuk kanë sfida me bazën e gjuhës, por mungojnë në njohjen dhe përdorimin e gegërishtes. Kraja vuri në dukje se shumica e atyre që preferojnë variantin gegërisht jashtë standardit nuk e zbatojnë atë me nivel të duhur, tregues se nuk janë të njohur mjaftueshëm me këtë variant dialektik dhe ky është gabimi i tyre.

“Nuk më pëlqen asnjëherë ajo ideja që ne kosovarët kemi probleme sepse në bazën e standardit është toskërishtja. Kjo nuk është e vërtetë. Ata autorë që kanë problem, kanë probleme me gjuhën shqipe. Një pjesë e madhe e atyre që vajtojnë gegërishten që nuk është e përfshirë brenda standardit, të jeni të bindur që nuk e shkruajnë mirë, nuk e njohin mirë as gegërishten e as toskërishten dhe ky është gabimi i tyre”, kumton Kraja.

Duke e shprehur bindjen e tij për rëndësinë e një gjuhe të përbashkët letrare dhe kulturore, Kraja bën thirrje për një përkushtim të përbashkët për zhvillimin dhe pasurimin e gjuhës dhe letërsisë shqipe, duke e shpallur këtë si një sfidë e rëndësishme për të gjithë shkrimtarët dhe intelektualët që e duan dhe e respektojnë kulturën dhe identitetin kombëtar.

Sipas analizës së Mehmet Krajës, letërsia e Kosovës ka pasur një rrugë të veçantë të zhvillimit krahasuar me letërsinë shqipe, e cila ka një trashëgimi më të gjatë historike. Në një kontekst ku Kosova nuk kishte statusin e gjuhës shqipe si gjuhë të parë deri në vitet ’90, letërsia e saj filloi të zhvillohej më vonë, kryesisht pas Luftës së Dytë Botërore.  Kjo situatë e vonuar e Kosovës në zhvillim letar buron nga proceset historike dhe kulturore që shënuan botën shqiptare përpara luftës.

Megjithatë edhe përkundër këtyre dallimeve historike dhe kulturore, Kraja thekson një realitet thelbësor: vendi ynë është shumë i vogël për të mbështetur dy kultura letrare të ndara. Kjo sugjeron se, pavarësisht dallimeve të përceptueshme, letërsia shqipe është një e tëra, e pasuruar nga përvojat e ndryshme letrare që dalin nga e njëjta gjuhë dhe trashëgimi kulturore./UBTNews/

© Dionesa Ebibi

Kulturë

Urtësia e pajtimtarit: Një kapitull i shkruar nga Anton Çetta!

Published

on

Anton Çetta, njëri nga veprimtarët më të shquar shqiptar në fushën e pajtimit të gjaqeve, ka lënë një trashëgimi të vyer në historinë e kulturës dhe shoqërisë shqiptare. Sot, më 4 nëntor, shënohet 29-vjetori i vdekjes së tij, një rast për të reflektuar mbi ndikimin e tij të thellë dhe përkushtimin e jashtëzakonshëm që ka treguar gjatë jetës së tij.

Anton Çetta njihej për urtësinë e tij të pazakontë dhe për punën e palodhur në mbledhjen e folklorit shqiptar, duke kontribuar në ruajtjen dhe promovimin e traditave kulturore. Megjithatë, kontributi më i rëndësishëm i tij mbetet angazhimi në Lëvizjen e pajtimit të gjaqeve, e cila mori hov në fillim të viteve ’90, në një kohë kur shoqëria shqiptare përballeshin me pasojat e një historie të gjatë të konflikteve dhe hasmërisë.

Kjo lëvizje, e cila kishte për qëllim të pajtonte armiqësitë mes shqiptarëve, u udhëhoq nga ai si një figurë e respektuar dhe e njohur, e cila mundi të bashkonte studentët dhe intelektualët e kohës në një përpjekje të përbashkët për paqe dhe harmonizim. Pjesëmarrësit në këtë lëvizje e shihnin Çettën si një udhëheqës të natyrshëm, i cili me mençuri dhe ndjeshmëri promovonte dialogun dhe mirëkuptimin.

Përmes punës së tij, ai krijoi një platformë që ndihmoi në uljen e tensioneve dhe rikthimin e besimit mes komuniteteve, duke e bërë të mundur që shumë familje të pajtoheshin pas viteve të ndarjeve dhe konfliktit. Veprimtaria e Anton Çettës përfaqëson një mesazh të fuqishëm për domosdoshmërinë e dialogut dhe pajtimit në shoqëri, një mësim që vazhdon të jetë aktual edhe sot. 

Me kalimin e viteve, kujtimi i tij është ruajtur dhe është bërë simbol i përpjekjeve për paqe dhe bashkëjetesë, duke u shndërruar në një figurë të rëndësishme në historinë e shqiptarëve. Në këtë përvjetor, është e rëndësishme të nderojmë kontributin e tij dhe të vazhdojmë të ndjekim rrugën e paqes dhe harmoni./UBTNews/

Continue Reading

Kulturë

Tryezë shkencore ndërkombëtare “Shqipja midis gjuhëve indoeuropiane, origjina dhe lashtësia e saj”

Published

on

Akademia e Shkencave e Shqipërisë, në bashkëpunim me Institutin e Gjuhësisë Krahasuese dhe Indoeuropiane, si dhe Institutin e Albanologjisë pranë Universitetit “Ludwig Maximilian” të Mynihut, organizoi tryezën shkencore ndërkombëtare me temë “Shqipja midis gjuhëve indoeuropiane, origjina dhe lashtësia e saj”. Ky eveniment do të zhvillohet gjatë dy ditëve, më 4 dhe 5 nëntor, dhe do të përfshijë referime nga mbi 25 studiues nga Shqipëria dhe vendet e tjera të botës.

Veprimtaria u çel nga Kryetari i Akademisë së Shkencave, akademik Skënder Gjinushi, i cili shprehu mirënjohjen për pjesëmarrësit dhe theksoi rëndësinë e këtij takimi në kontekstin e avancimit të studimeve gjuhësore.

Tryeza shkencore ka si objektiv shqyrtimin e arritjeve më të fundit në fushën e gjuhësisë indoeuropiane, të mbështetura në metoda të kombinuara ndërdisiplinore. Në qendër të diskutimeve do të jetë artikulli i botuar në revistën prestigjioze “Science” nga profesor Paul Heggarty dhe 33 bashkautorë, i cili, duke u mbështetur në të dhënat e gjuhësisë historike-krahasuese, arrin në përfundimin se origjina e gjuhës së përbashkët indoeuropiane daton rreth 8100 vjet më parë, me një degëzim që nisi rreth 1000 vjet më vonë.

Studimi përfshin gjithashtu gjuhën shqipe dhe variantet e saj: variantin standard, gegërishten dhe arbërishten. Analizat krahasuese dhe statistikore tregojnë se shqipja ka patur një shkëputje të hershme rreth 6000 vjet më parë, çka do të diskutohet gjerësisht në konferencë. Pritet që referuesi kryesor të theksojë ndarjen e hershme të shqipes dhe kalimin e paraardhësve të shqiptarëve në lëvizjen lindje-perëndim drejt Gadishullit ballkanik, në vend që në degëzimin verior përmes stepës.

Akad. Gjinushi, në fjalën e tij, theksoi se kjo tryezë është një hap përpara në vazhdën e arritjeve të Kuvendit të Dytë të Studimeve Albanologjike, i organizuar në Tiranë tri vjet më parë. Ai përmendi se studimi i Heggarty-t dhe bashkautorëve ka ngjallur një interes të madh, jo vetëm në mesin e dijetarëve albanologë, por në të gjithë komunitetin akademik, duke sjellë në vëmendje rëndësinë e identifikimit të origjinës së gjuhës shqipe.

“Popujt janë të ndjeshëm ndaj origjinës dhe identitetit të tyre. Çfarë po konfirmohet nga studimet e reja jo vetëm që nuk bie ndesh me arritjet e indoeuropeistikës, por e forcon, e saktëson dhe e pasuron atë,” tha akademiku Gjinushi.

Ky takim shkencor pritet të prodhojë diskutime të frytshme dhe konkluzione që do të ndihmojnë në avancimin e njohurive mbi gjuhën shqipe dhe vendin e saj midis gjuhëve indoeuropiane./ATSH/

Continue Reading

Kulturë

Quincy Jones, titani i muzikës vdes në moshën 91-vjeçare!

Published

on

Quincy Jones, titani i muzikës dhe një prej figurave më të shquara të industrisë muzikore, ndërron jetë në moshën 91-vjeçare, duke lënë pas një trashëgimi të paimagjinueshme. Vdekja e tij, e konfirmuar nga agjencia e lajmeve AP, ndodhi në mbrëmjen e 3 nëntorit, në shtëpinë e tij në Bel Air, Los Angeles, ku ishte rrethuar nga familja e tij.

Një kompozitor dhe producent i jashtëzakonshëm, Jones kishte një ndikim të thellë në muzikën amerikane, duke bashkëpunuar me legjenda si Michael Jackson, Frank Sinatra dhe Ray Charles. Ai ishte një nga të parët që sfidoi barrierat racore në Hollivud, duke krijuar një katalog muzikor që përfshin disa nga momentet më të ndritshme të muzikës dhe artit.

Në kulmin e karrierës së tij, Jones prodhoi albumin historik “Thriller”, i cili shiti më shumë se 20 milion kopje vetëm në vitin 1983 dhe u shpall si albumi më i shitur i të gjitha kohërave. Ai, me shkathtësinë dhe imagjinatën e tij, ndihmoi në shfaqjen e talentit të Michael Jackson, transformuar atë nga një yll fëmije në “Mbretin e Pop-it”. Këngë si “Billie Jean” dhe “Don’t Stop ‘Til You Get Enough” tregojnë gamën e tij të gjerë muzikore, duke përfshirë disko, funk, rock, pop, R&B dhe ndikime xhazore.

Jones gjithashtu ishte një maestro në kompozimin e kolonave zanore për filma të njohur, si “Roots” dhe “In the Heat of the Night”. Ai organizoi festën e parë inaugurale për ish-presidentin Bill Clinton dhe mbikëqyri regjistrimin e yjeve të “We Are the World”, një këngë bamirësie e vitit 1985 për lehtësimin e urisë në Afrikë.

Përveç arritjeve të tij artistike, Jones ishte një njeri i njohur dhe i respektuar, duke mbajtur miqësi me presidentë, liderë të huaj, yje të filmit dhe muzikantë. Karriera e tij filloi kur disqet luheshin ende, dhe për dekada me radhë, emri i tij ishte një sinonim i cilësisë dhe inovacionit në muzikë.

Vdekja e Quincy Jones do të lë një boshllëk të thellë në botën e muzikës, por trashëgimia e tij do të vazhdojë të jetojë përmes veprave dhe ndikimit të tij në artistët e rinj që do të ndjekin rrugën e tij./UBTNews/

Continue Reading

Lifestyle

Provoni këtë dietë dhe luftoni rrudhat e plakjes

Published

on

Cdo herë e më shumë jemi në kërkim të diçkaje më të bukur sesa që e kemi, me pak fjalë të kalojmë në perfeksion sepse ajo na jep një ndjenjë sigurie dhe madje na bën të qëndrojmë të freskët, të shtrënguar, pa rrudha dhe ndoshta me fytyrë të relaksuar e trup të tonifikuar.

Me kalimin e viteve, trupi fiziologjikisht çohet drejt moshës e humbet tonin dhe elasticitetin, lëkura rrudhet e prodhimi i kolagjenit bjen pas moshës 30 vjeçare.

Artikulli i mëposhtëm zbulon dietën kundër plakjes me një menu tipike javore.

Si fillim po ju tregojmë se janë disa faktorë që ndikojnë në organizëm, krahas moshës, duhet pasur parasysh dhe variabla tjerë, si stresi, pirja e duhanit, abuzimi me alkoolin apo përdorimi i drogës. Të flesh pak dhe të ushehesh keq është dhe një nga faktorët.

Për të luftuar plakjen duhet të ndjekim një dietë të pasur me vitamina, antioksidantë e kripëra minerale, është e rëndësishme të pini sasinë e duhur të ujit të mjaftueshëm, të paktën 1 litër e gjysmë ose dy në ditë. Nëse dëshironi, mund të merrni edhe çajra bimorë.

Ndër frutat preferojmë ato ë pasura me antioksidantë dhe vitamina, nuk duhen anashkaluar ato të pasura me vitaminë C si kivi dhe agrumet.

Avokado gjithashtu bëri mirë dhe më pas bananet, frutat e thata dhe ushqimet e pasura me beta-karoten si karotat, kajsitë, pjeshkët.

DIETA:

Për mëngjes një çaj jeshil dhe një kos me pak yndyrë, një frut sezonal dhe 10 gramë fara liri.

Në gjatë paradites një grusht boronica ose fruta, një grusht arra ose 10 kokrra bajame dhe një çaj bimor pa sheqer.

Për drekë , një pjatë me makarona integrale të mbushura me perime, të alternuara me bishtajore ose drithëra si oriz dhe perime.

Si meze të lehtë , një kos, një frut si kivi ose një agrume dhe një çaj.

Për darkë , perime të stinës dhe një peshk në furrë ose mish i bardhë i pjekur në skarë. /UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara