

Kulturë
Në shënime të Mehmet Krajës: Një Letërsi, Një Gjuhë – Shqipja si fuqia e bashkimit letrar
Published
1 year agoon
By
Betim GashiLetërsia e Shqipërisë dhe Kosovës në këndvështrimin e Mehmet Krajës është një. Dy letërsitë burojnë nga përvojat e ndryshme, Shqipëria për 50 vite krijoi nën diktaturë, kurse Kosova u has me përvojën si gjuhë e dytë që la shenjën e saj deri në vitin 1999. Letërsia e Shqipërisë dhe letërsia e Kosovës janë dy letërsi me përvoja dhe zhvillime të ndryshme. Ato i bashkon shqipja, gjuha e tyre e njëjtë. Ky ishte thelbi i një ligjërate që akademik Mehmet Kraja ka mbajtur sot në qendrën Sotir Kolea. Me një qasje analitike, Kraja theksoi rrënjët e përbashkëta të kulturës letrare shqipe, ndërkohë që zbuloi dallimet në përvojën dhe zhvillimin e tyre.
Përballë audiencës të mbushur me intelektualë dhe dashamirës të letërsisë, Kraja u shpreh: “Letërsia shqipe eshte një dhe e pandarë ashtu siç është dhe gjuha shqipe, një dhe e pandarë. Letërsinë e përcakton gjuha dhe identiteti i saj. Nëse kemi përvoja të ndryshme letrare, prapë se prapë ato gjuhën e kanë të përbashkët dhe e tillë funksionon. Gjuha shqipe ka variantet e saj. Letërsia shqipe ka përvojat e saj”.
Në rrafshin e gjuhës dhe letërsisë, akademiku Mehmet Kraja bëri një deklaratë për unifikimin dhe pasurimin e gjuhës së shkruar shqipe. Ai u ndal në sfidat që përjeton letërsia shqipe, veçanërisht në lidhje me përdorimin e variantit gegërisht. Kraja shpreh qartazi se ndarja gjuhësore nuk është vetëm një pengesë, por edhe një shqetësim për të ardhmen e gjuhës dhe letërsisë shqipe.
Në një akt të guximshëm, Kraja shpreh qartë se pengesa në shkrim nuk është vetëm mungesa e një standardi të përcaktuar, por mungesa e njohjes dhe zotërimi të kësaj gjuhe nga ata që thjesht e përdorin atë për qëllime propagandistike. Sipas Krajës, ndarja gjuhësore është dashakeqësi, ai i cili njeh gjuhën di të shkruaj edhe në standard edhe në gegërisht.
“Pengesë në shkrim nuk është standardi, por mos zotërimi i tij, as i gegërishtes, prej atyre që thjeshtë e përdorin gegërishten si propagandë”, theksoi akademiku.
Mehmet Kraja shprehu rezervat e tij në lidhje me idenë se problemet e shkrimtarëve kosovarë rrjedhin nga bazat e standardit të gjuhës së përdorur, duke e cilësuar atë si një përmbajtje e gabuar. Ai theksoi se autorët që hasin vështirësi në krijimin letrar nuk kanë sfida me bazën e gjuhës, por mungojnë në njohjen dhe përdorimin e gegërishtes. Kraja vuri në dukje se shumica e atyre që preferojnë variantin gegërisht jashtë standardit nuk e zbatojnë atë me nivel të duhur, tregues se nuk janë të njohur mjaftueshëm me këtë variant dialektik dhe ky është gabimi i tyre.
“Nuk më pëlqen asnjëherë ajo ideja që ne kosovarët kemi probleme sepse në bazën e standardit është toskërishtja. Kjo nuk është e vërtetë. Ata autorë që kanë problem, kanë probleme me gjuhën shqipe. Një pjesë e madhe e atyre që vajtojnë gegërishten që nuk është e përfshirë brenda standardit, të jeni të bindur që nuk e shkruajnë mirë, nuk e njohin mirë as gegërishten e as toskërishten dhe ky është gabimi i tyre”, kumton Kraja.
Duke e shprehur bindjen e tij për rëndësinë e një gjuhe të përbashkët letrare dhe kulturore, Kraja bën thirrje për një përkushtim të përbashkët për zhvillimin dhe pasurimin e gjuhës dhe letërsisë shqipe, duke e shpallur këtë si një sfidë e rëndësishme për të gjithë shkrimtarët dhe intelektualët që e duan dhe e respektojnë kulturën dhe identitetin kombëtar.
Sipas analizës së Mehmet Krajës, letërsia e Kosovës ka pasur një rrugë të veçantë të zhvillimit krahasuar me letërsinë shqipe, e cila ka një trashëgimi më të gjatë historike. Në një kontekst ku Kosova nuk kishte statusin e gjuhës shqipe si gjuhë të parë deri në vitet ’90, letërsia e saj filloi të zhvillohej më vonë, kryesisht pas Luftës së Dytë Botërore. Kjo situatë e vonuar e Kosovës në zhvillim letar buron nga proceset historike dhe kulturore që shënuan botën shqiptare përpara luftës.
Megjithatë edhe përkundër këtyre dallimeve historike dhe kulturore, Kraja thekson një realitet thelbësor: vendi ynë është shumë i vogël për të mbështetur dy kultura letrare të ndara. Kjo sugjeron se, pavarësisht dallimeve të përceptueshme, letërsia shqipe është një e tëra, e pasuruar nga përvojat e ndryshme letrare që dalin nga e njëjta gjuhë dhe trashëgimi kulturore./UBTNews/
© Dionesa Ebibi
Magazinë
Tërhiqet një padi, ngrihet një tjetër, çfarë po ndodh mes Blake dhe Baldonit?
Published
2 hours agoon
June 3, 2025
Aktorja e njohur Blake Lively ka bërë një hap të papritur në përballjen e saj ligjore me Justin Baldonin, duke tërhequr padinë për shkaktim të qëllimshëm dhe të pakujdesshëm të stresit emocional.
Vendimi vjen mes një përplasjeje mes ekipeve ligjore, ku pala e Baldonit kishte kërkuar dokumentacion të detajuar mjekësor që mbështeste pretendimet e saj.
Lively ka kërkuar që padia të tërhiqet “pa paragjykim”, çka do të thotë se ajo mban të drejtën për ta riaktivizuar atë në të ardhmen. Avokatët e saj nënvizojnë se ky veprim është bërë për të mbrojtur privatësinë e të dhënave shëndetësore të aktores, dhe nuk përfaqëson një tërheqje përfundimtare apo dorëzim.
Përfaqësuesit ligjorë të Baldonit kanë reaguar me kritika të ashpra, duke akuzuar Lively-n për shmangie të transparencës dhe përpjekje për të manipuluar procesin gjyqësor. Sipas tyre, kërkesa për tërheqje në këtë fazë synon të shmangë paraqitjen e provave kyçe në proces. Kjo akuzë specifike është pezulluar, pretendimet për ngacmim seksual, hakmarrje e shpifje ndaj Baldonit mbeten aktive në dosjen ligjore të Lively-t.
Lifestyle
Si ndikon gatimi me fëmijët në zhvillimin emocional të një fëmije?
Published
6 hours agoon
June 3, 2025
Gatimi me fëmijët si moment i përbashkët ofron shumë potenciale në formësimin e zhvillimit emocional të një fëmije që janë më të fuqishme se kurrikula shkollore ose metoda pedagogjike.
Ekspertët nga Universiteti i Albertës shpjeguan se fëmijët që gatuajnë me prindërit tregojnë zakone më të qëndrueshme të të ngrënit, nivele më të larta të vetëbesimit dhe rezistencë ndaj sjelljes impulsive.
Në momentin kur një fëmijë pret perimet, përzien, i shton erëza ushqimit, aktivizohet korteksi prefrontal, i cili është qendra e funksioneve ekzekutive. Në të njëjtën kohë, korteksi ndijor, i cili është përgjegjës për nuhatjen, shijen dhe prekjen, zgjon rrjete asociative që mbeten të gdhendura në kujtesë.
“Gatimi me fëmijët nuk është një aktivitet edukativ. Është një akt terapeutik që njëkohësisht mëson, lidh dhe shëron”, thekson Dr. Nicole K. Arbour, një psikologe zhvillimore nga Universiteti i Bostonit.
Shoqata Amerikane e Psikologjisë pohon se aktivitetet e përbashkëta familjare, të tilla si përgatitja e ushqimit, kontribuojnë në formimin e një lidhjeje të sigurt që është baza e qëndrueshmërisë emocionale dhe marrëdhënieve shoqërore pasuese.
Kur gatuani me prindërit, nivelet e kortizolit tek fëmijët ulen, gjë që është veçanërisht e rëndësishme në mjediset urbane dhe stresuese.
Magazinë
Rod Stewart anuloi performancën disa orë para fillimit, thotë se nuk ndihej mirë
Published
7 hours agoon
June 3, 2025
Muzikanti Rod Stewart anuloi një koncert në Las Vegas dje vetëm disa orë para se të ngjitej në skenë.
Problemet shëndetësore përmenden si arsyeja e anulimit dhe 80-vjeçari njoftoi gjithashtu një datë të re të shfaqjes.
“Me keqardhje ju njoftoj se nuk ndihem mirë dhe se koncerti im në Colosseum në Caesars Palace është shtyrë për më 10 qershor. Biletat tuaja do të jenë të vlefshme për datën e re”, deklaroi ai.
Verën e kaluar, Rod u detyrua të anulonte një sërë shfaqjesh, përfshirë koncertin e tij të 200-vjetorit në Las Vegas, për shkak të shqetësimeve shëndetësore.
Në atë kohë, u raportua se muzikanti ishte ende duke u shëruar nga një lloj i ri i COVID – 19.
Pastaj ai shpjegoi se kishte streptokok fyti dhe se i vinte shumë keq që nuk mundi ta mbante koncertin.
“Shumica e njerëzve mund të përballen me streptokok, por padyshim jo unë. Jam plotësisht i shkatërruar. E kam pritur këtë koncert për kaq shumë kohë. Kërkoj ndjesë sinqerisht për çdo shqetësim që ka shkaktuar kjo”, tha ai.
Sipas Shërbimit Kombëtar Shëndetësor, infeksioni streptokoksik mund të shkaktojë dhimbje fyti, skuqje, të përziera dhe të vjella, dhe dhimbje muskujsh.
Shpesh nuk është një sëmundje serioze dhe mund të trajtohet me antibiotikë.
Kulturë
Panairi i 25-të i librit në Prishtinë, nis javën e ardhshme
Published
23 hours agoon
June 2, 2025
Me moton “Inteligjenca rrjedh nga libri” edicioni i 25-të i panairit mbarëkombëtar të librit “Prishtina 2025”, do të mbahet më 11-15 qershor 2025.
Ceremonia e hapjes fillon më 11 qershor në orën 12:00, ndërsa do të jetë i hapur për vizitorë çdo ditë nga ora 9:00-21:00.
Panairi do të mbyllet më 15 qershor në orën 19:00.
Në këtë ngjarje marrin pjesë rreth 100 botues nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe diaspora.
Numri i titujve të rinj do të jetë rreth 2000, derisa numri i titujve të viteve të fundit është rreth 6000.

De Biasi flet para Serbisë: Bëni luftë futbolli, jo politike

Toyota lanson SUV-in elektrik

Këto janë ushqimet më të mira për shëndetin e kockave

KEK thirrje bizneseve që kanë dalë në treg të hapur

“Tifozat Kuq e Zi” njoftojnë se nuk do të jenë prezent në stadium për ndeshjen ndaj Serbisë

Tërhiqet një padi, ngrihet një tjetër, çfarë po ndodh mes Blake dhe Baldonit?

XChat po vjen, mesazhe që zhduken dhe opsione tjera

Osmani fton në takim partitë për dekretimin e datës së zgjedhjeve lokale

Global UBT Fest 2025 – Festivali veror i dijes po vjen së shpejti
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati
-
Kulturë2 months ago
27 marsi/Dita Ndërkombëtare e Teatrit! Mitrovica sjell shfaqjen “Kontesha Arduini”, histori magjepëse që nuk duhet humbur