Kulturë

Muzika, arma që luftoi racizmin në Amerikë

Published

on

Për shekuj me radhë afro-amerikanët kanë përdorur muzikën si një mjet të fuqishëm. Njerëzit e skllavëruar këndonin këngë shpirtërore, për të planifikuar fshehurazi ikjen e tyre drejt lirisë. Poezitë u vunë në muzikë dhe u interpretuan për të festuar çrrënjosjen e skllavërisë, baladat dhe hip-hopi janë përdorur për të protestuar kundër dhunës dhe diskriminimit racor.

CBC radhit disa këngë që kanë shkruar histori, dhe që kanë qenë zëri i përparimit, protestës e krenarisë së afro-amerikanëve.

Swing Low, Sweet Chariot

Kënga u përdor si një formë e komunikimit të koduar për të planifikuar arratisjen nga skllavëria. Ndërsa, Harriet Tubman udhëzoi afro-amerikanët në liri përgjatë hekurudhës “Underground”, ajo këndoi disa këngë për të sinjalizuar se ishte koha për arratisje. Ndër të preferuarit e Tubman thuhet se ishte Swing Low, Sweet Chariot.

Lift Ev’ry Voice and Sing’ – John & James Johnson, 1900

“Lift Ev’ry Voice and Sing”, u shkrua fillimisht si një poezi nga pedagogu James Weldon Johnson, me muzikë shoqëruese të krijuar nga vëllai i tij, John Rosamond Johnson. Tekstet u recituan nga 500 nxënës shkolle më 12 shkurt 1900, në Jacksonville, Florida për të festuar ditëlindjen e Presidentit Abraham Lincoln. Ndërsa kompozonte, James Johnson u përpoq të shkruante tekste që flisnin për jetën traumatike por triumfuese të paraardhësve të tij.

“Këndoni një këngë plot besim që na ka mësuar e kaluara e errët, këndoni një këngë plot shpresë që e tanishmja na ka sjellë”- thuhej në këngë.

Poema u përdor përfundimisht në diplomime, kisha dhe festa. James Johnson më vonë u bë një udhëheqës brenda NAACP, një organizatë që miratoi poezinë si këngën e saj zyrtare.

Strange Fruit – Billie Holiday, 1939

Kënga bezdisëse e popullarizuar nga Billie Holiday u shkrua më 1937 nga Abel Meeropol, një mësues hebre i shkollës së mesme dhe aktivist i të drejtave civile nga Bronx. Ngjashëm me “Lift Ev’ry Voice and Sing”, “Strange Fruit” u shkrua fillimisht si një poezi. Tekstet e tmerrshme dhe të trishtueshme nuk thërrasin linçimin në mënyrë të qartë, por përdorin një metaforë të dhimbshme për të përshkruar terrorin e tmerrshëm që shkatërroi komunitetet e tyre në Jug.

A Change Is Gonna Come- Sam Cooke 1963

Dy momente kyçe frymëzuan Sam Cooke për të shkruar hitin e tij monumental “A Change Is Gonna Come”. Lirimi i një himni nga Bob Dylan dhe një refuzim racist në një hotel në Luiziana. Kur Cooke dëgjoi për herë të parë “Blowin”, të Dylanit në vitin 1963, ai u impresionua dhe u tërhoq që një artist i bardhë kishte shkruar një këngë që reflekton baticat në vend, ndërsa ai jo.

Disa muaj më vonë, ai shkroi dhe regjistroi, “A Change Is Gonna Come” në fillim të vitit 1964. Ai ishte në gjendje të interpretojë këngën vetëm një herë në “The Tonight Show” me Johnny Carson, pasi u vra në një motel në L.A më vonë atë vit. Megjithatë kënga e Cooke jetoi, dhe u bë një himn në luftën për të drejtat civile.

Say It Loud, I’m Black and I’m Proud – James Brown, 1968

“Say It Loud, I’m Black and I’m Proud” i James Brown u botua në një kohë kur afro-amerikanët ndiheshin veçanërisht të egër dhe të tërbuar, pas vrasjes së Martin Luther King, Jr më 4 prill 1968. Katër muaj pas vrasjes së tij, Brown publikoi këngën që festonte me guxim kulturën afro-amerikane.

Në fillim të mesit të viteve 60, “negro” ishte termi i preferuar për afro-amerikanët, ndërsa “Black” nganjëherë merrej si fyerje. Por, kënga e Brown ndihmoi në heqjen e stigmës rreth termit “E zezë” dhe u bë e preferuar deri në fund të viteve 1960.

The Revolution Will Not Be Televised- Gil Scott-Heron, 1971

Gil Scott-Heron ishte ndër fëmijët e parë të integruar në shkollën e Tennessee, para se të bëhej një shkrimtar revolucionar dhe aktivist i të drejtave civile. Më 1970, ai lëshoi ​​albumin e tij debutues, “Small Talk” në 125 dhe Lenox. Albumi paraqiti Scott-Heron duke rrëfyer poezinë e tij mbi daullet në sfond, një pararendës i hershëm i asaj që përfundimisht do të bëhej hip-hop.

What’s Going On?- Marvin Gaye, 1971

Marvin Gaye ishte fëmija i artë i Motown kur lëshoi ​​këngën “What’s Going On?” në vitin 1971. Ai kishte bërë një emër për veten e tij me këngët e tij sensuale dhe apolitike si “How Sweet It Is (To Be Loved By You)” dhe “I Heard It Through the Grapevine” më 1960.

Gordy pa dëshirë lëshoi ​​këngën, e cila u bë sukses, dhe i dha zë protestave kundër padrejtësive.

Happy Birthday- Stevie Wonder, 1980

Jeta dhe vdekja e Martin Luther King, Jr  frymëzuan protesta dhe demonstrata të panumërta në të gjithë vendin. Megjithatë qeveria federale hezitoi të caktojë një festë për të njohur rolin që King kishte luajtur në përparimin e kombit. Vetëm disa ditë pas vdekjes së Kingut më 1968, kongresmeni John Conyers propozoi që ditëlindjen e mikut të tij të vrarë ta bënte një festë kombëtare, por ai mori pak mbështetje nga kolegët e tij. Si përgjigje, Stevie Wonder e bëri misionin e tij të avokonte për një festë federale të Martin Luther King, Jr me këngën e tij “Gëzuar Ditëlindjen”, lëshuar më 1980.

/music/ CBC / KultPlus.com

Lifestyle

Rreziqet e fshehura në shtëpinë tuaj, 5 produkte të zakonshme

Published

on

Shumë prej produkteve që përdorim përditë në shtëpitë tona, me qëllimin për t’i mbajtur ato të pastra dhe me aromë të mirë, në fakt mund të përbëjnë rrezik serioz për shëndetin.

Nga produktet e higjienës personale, te ato për freskimin e ajrit apo për pastrimin, shumë prej tyre përmbajnë substanca toksike dhe potencialisht kancerogjene.

Shampot, shpesh përmbajnë përbërës si parabene, ngjyra sintetike dhe aromatizues artificialë, që ndikojnë në sistemin hormonal dhe të shkaktojnë irritime të lëkurës. Edhe produktet që reklamohen si “natyrale” nuk janë të sigurta, ndaj leximi i etiketave mbetet thelbësor.

Qirinjtë aromatik dhe sprejtë e ajrit janë burime të mundshme kimikatesh të dëmshme. Edhe pse krijojnë një atmosferë të këndshme, lëshojnë substanca të rrezikshme që ndikojnë në sistemin respirator, shkaktojnë alergji, edhe probleme serioze shëndetësore.

Edhe produktet që përdoren për aktivitetet artistike, si ngjitësit dhe ngjyrat, duhen përdorur me kujdes të madh, sidomos në prani të fëmijëve, pasi përmbajnë tretës kimikë që mund të dëmtojnë veshkat apo sistemin nervor.

Së fundi, pesticidet, të përdorura gjerësisht në shumë shtëpi për eliminimin e insekteve, janë ndër më të rrezikshmet, pasi përmbajnë neurotoksina të cilat lidhen me probleme neurologjike afatgjata, përfshirë sëmundjen e Parkinsonit.

Zgjidhja? Zëvendësoni sa më shumë produkte me alternativa natyrale e të certifikuara si të sigurta për shëndetin. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Lifestyle

Të dielën e kësaj jave, akrepat e orës kthehen 60 minuta pas

Published

on

Të dielën e kësaj jave, pra më 26 tetor, akrepat e orës kthehen 60 minuta pas.

Prapa, lëvizin më 03:00, natën mes të shtunës dhe të dielës, 25 e 26 tetor, duke u ripozicionuar te ora 02:00.

Kështu, mund të flemë një orë më shumë gjumë, por pasditet do të kenë një orë më pak dritë natyrale. Akrepat do t’i lëvizim në orët analoge, teksa siç dihet, të gjitha pajisjet tjera digjitale të lidhura me internetin përditësohen automatikisht me orarin e ri.

Ora diellore qëndron në fuqi der 29 mars 2026, kur si gjithmonë në 03:00 të mëngjesit, në fuqi hyn ora ligjore, e njohur si ajo verore.

Përcaktimi i ndryshimit të orës nuk ka datë fikse, aplikohet natën mes të shtunës e të dielës së fundit të tetorit e muajit mars. Pavarësisht polemikave që prej disa vitesh kanë shoqëruar ndryshimin stinor të orës, ende nuk është vendosur gjë nga BE-ja.

Diskutimi ishte mbi mbajtjen në fuqi të vetëm një ore ligjore, për të kursyer energji, arsye se pse është adoptuar që për herë të parë ose të regjimit të orës diellore. Impakti në ekonomi apo edhe në mjedis, pasi sjell reduktim të CO2, ka ndikuar në mosvijimin e diskutimeve për ta hequr orën ligjore, se duhet të jetë një vendim unanim për të gjitha vendet e Bllokut.

Më 2018, me 84% të votave, Parlamenti Europian u shpreh në favor të shfuqizimit të orës ligjore. Vendimi përfundimtar u la në dorë të secilit vend anëtar të Unionit. Në Europë, ndryshimi i orës nuk ka qenë i njëtrajtshëm. Ai filloi të përgjithësohej nga 1974, pas krizës së parë të naftës e kur disa vende vendosën të çojnë para orën, që të shfrytëzonin më shumë dritën e diellit e të konsumonin pak energji elektrike.

Si ligj europian u vendos nga 1981, është rinovuar çdo katër vjet. Në mënyrë të qëndrueshme, norma europiane përcakton datat e fillimit të periudhës së orës së verës (kur akrepat shkojnë 60 minuta para) dhe përfundimin e saj (kur shkon një orë pas). /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Prezantohet botimi i letrave të diplomatit francez Anton Vas

Published

on

Në kuadër të projektit “Prishtina në histori”, Varg dhe Trembelat do të prezantojnë botimin e letrave të diplomatit francez Anton Vas, i cili në vitin 1812, gjatë periudhës së Napolonit dhe luftës me Rusinë, u caktua të ngrinte një nënkonsullat francez në Prishtinë.

Promovimi do të mbahet më 31 tetor 2025, në ora 11:00, në ambientet e Institut Français në Pejton.

Dokumentet, të siguruara nga Arkivi i Ministrisë së Punëve të Jashtme të Francës, pasqyrojnë përvojën e Vasit në një qytet kyç tregtar dhe diplomatik.

Misioni i tij ishte mbrojtja e tregtarëve francezë dhe forcimi i pranisë tregtare të Francës në rajon, përballë rivaliteteve ndërkombëtare dhe sfidave lokale.

Korrespondenca dokumenton marrëdhëniet e Vasit me autoritetet lokale, përfshirë Maliq Pashë Gjinollin dhe nipin e tij Jashar Pashë, si dhe sfidat që përballonte një diplomat francez në Prishtinën e fillimit të shekullit XIX.

Në redaktimin e studiuesit Yll Rugova, letra sjellin jo vetëm ngjarjet historike, por edhe atmosferën dhe përvojën personale të autorit.

Botimi u realizua pas transkriptimit, përkthimit dhe redaktimit të kujdesshëm të materialeve mikrofilmike, me mbështetjen e Komunës së Prishtinës, Ambasadës së Francës në Kosovë dhe specialistëve të arkivave.

Ky libër ofron një pasqyrë të veçantë mbi lidhjet historike midis Francës dhe Kosovës, duke nxjerrë në pah rëndësinë e Prishtinës si qendër tregtare dhe diplomatike në fillim të shekullit XIX. /A.Z/UBT News/

 

Continue Reading

Kulturë

Sanremo 2025: Carlo Conti zbulon se do të ketë 28 artistë të mëdhenj në garë

Published

on

Carlo Conti, drejtor artistik dhe prezantues i Festivalit të Sanremos, ka zbuluar detaje mbi edicionin e ardhshëm të festivalit gjatë fjalës së tij në ngjarjen ‘Luce!’ në Firence.

Conti theksoi se prioriteti i tij mbetet përzgjedhja e këngëve dhe artistëve, duke e krahasuar këtë proces me zgjedhjen e “biftekut më cilësor”.

“Çdo vit mbërrijnë rreth 500–600 këngë për Sanremo, dhe këtë vit duhet të zgjedhim 26 nga Big (artistët e mëdhenj), ndoshta deri në 28,” tha ai, duke shtuar se vitin e kaluar ishte shumë e vështirë përzgjedhja për shkak të shumësisë së këngëve të bukura.

Sa i përket pjesëmarrjes në Eurovision, Conti po ashtu sqaroi se rregullat mbeten të njëjta si vitin e kaluar: fituesi i Sanremos shkon automatikisht në festivalin evropian.

Në rast të tërheqjes, moskualifikimit ose anulimit, drejtimi artistik i Sanremos dhe RAI-t do të zgjedhin një artist zëvendësues.

Si shembull, ai përmendi rastin e këtij viti, kur Olly u tërhoq dhe vendin e tij e mori Lucio Corsi, i cili kishte përfunduar i dyti në festival. Conti përfundoi duke thënë se rregullorja funksionoi mirë dhe nuk ka nevojë të ndryshohet. /A.Z/UBT News/

 

Continue Reading

Të kërkuara