Kulturë

Molieri, një nga figurat më të ndritura të letërsisë botërore, hodhi themelet e komedisë franceze

Published

on

Molieri, emri artistik i Jean-Baptiste Poquelin, është një nga figurat më të ndritura të teatrit francez dhe letërsisë botërore.

U lind në Paris më 15 janar 1622, erdhi në jetë në një familje borgjeze, ku i ati ushtronte zanatin e tapicierit dhe kishte lidhje me pallatin mbretëror.

Megjithatë, Molieri zgjodhi një rrugë tjetër nga ajo që familja kishte parashikuar: rrugën e teatrit, një zgjedhje e guximshme për kohën. Pas studimeve të filozofisë dhe drejtësisë, themeloi trupën teatrore L’Illustre Théâtre, e cila do të përballej fillimisht me vështirësi ekonomike.

Pavarësisht këtyre pengesave, pas një dekade turnesh në provinca, u kthye në Paris e fitoi vëmendjen e oborrit mbretëror. Mbretit Luigji XIV i pëlqeu stili i gjallë, dhe Molieri gëzoi mbështetjen e tij në shumë nga veprat e mëvonshme, edhe kur ato krijonin polemika.

Ai është i njohur për një sërë komedish që godasin hipokrizinë, mashtrimet, shtirjet fetare e veset e klasës. Molieri nuk i druhej asnjë teme, vuri në lojë shtresat e fuqishme të shoqërisë së kohës. Në veprën “Tartuffe”, denoncoi rrezikun e fanatizmit fetar, duke shkaktuar zemërim në radhët e kishës, e cila arriti të ndalonte shfaqjen për disa vite.

Molieri su tërhoq. Komedian në skenë dhe autor i paharrueshëm në letërsi, luajti në rolet kryesore të veprave. Disa nga dramat më të njohura janë: “Le Misanthrope” (Mizantropi), ku ironizon sinqeritetin e sëmurë dhe pamundësinë për të jetuar në një botë hipokrite; “L’Avare” (Kopraci), ku Harpagoni është bërë simbol i lakmisë ekstreme; “Le Malade Imaginaire” (I sëmuri i imagjinuar), që përqesh mjekësinë dhe frikën nga sëmundja; “Les Femmes Savantes” (Gratë e ditura), ku kritikon feminizmin artificial të disa zonjave borgjeze.

Gjuha që përdor Molieri është elegante, e pasur me rimë, sarkazëm dhe ritëm dramatik. Ai solli frymë të re në teatër duke përzier komedinë tradicionale italiane me realitetin e jetës franceze, duke krijuar personazhe të gjalla dhe situata që nuk humbin asgjë nga aktualiteti edhe sot.

Ai ishte një shkrimtar që nuk u përkul përpara moralit zyrtar, dhe për këtë u dashurua nga publiku, por edhe u sulmua nga kundërshtarët.

Ironikisht, Molieri vdiq në skenë, duke luajtur pikërisht rolin e të sëmurit imagjinar, më 17 shkurt 1673. Thuhet se akti i fundit i jetës ndodhi gjatë shfaqjes së katërt, kur, i sëmurë dhe i rraskapitur, pësoi një krizë që do t’i merrte jetën pak orë më pas. Si aktor, Molieri nuk u lejua të varrosej në mënyrë të rregullt nga Kisha Katolike, sepse profesioni nuk konsiderohej “i denjë”. Vetëm ndërhyrja e mbretit bëri të mundur që të prehej në një varr modest, por me nderime.

Sot, është simboli i gjallë i teatrit francez e një nga emrat që mishëron guximin e të vërtetës përmes artit. Akademia Franceze e ka konsideruar Molieri, si “shkrimtari që i dha gjuhës franceze vetëdijen e saj teatrale”. Trashëgimia e tij jeton në çdo skenë ku qeshet me absurditetin njerëzor. Ai mbetet një nga ata autorë që nuk ka nevojë për përkthim për të kuptuar qëllimin: të nxisë të menduarit përmes të qeshurës.

Veset e Molierit dhe komedia që shndërroi në zhanër elitar

Pak e njohur është se Molieri ishte një njeri i përpiktë në punën e tij e kërkonte disiplinë të madhe nga aktorët e trupës. Ai jo vetëm që shkruante dhe interpretonte, por edhe drejtonte shfaqjet, përgatiste kostumet dhe merrej me aspektet financiare të trupës. Ai kishte një marrëdhënie të veçantë me mbretin Luigj XIV, i cili e kishte përzemër dhe e mbronte nga kritikat e kishës apo të moralistëve të kohës. Molieri konsiderohet si “dramaturgu i oborrit”, pasi shfaqjet ishin pjesë e festivaleve mbretërore. Një fakt pak i ditur është se ai ishte bashkëpunëtor i muzikantit Jean-Baptiste Lully, me të cilin krijoi një seri komedish me muzikë, që do të ishin pararendëset e operetave franceze. Veprat e tyre ishin të njohura si “comédie-ballet”, një risi për kohën.

Martesa e Molierit që shkaktoi zhurmë dhe largimi nga oborri i mbretit

Molieri, emri i vërtetë i të cilit ishte Jean-Baptiste Poquelin, kishte jetë private që përplasej me konvencionet shoqërore të kohës. I lindur në një familje borgjeze të Parisit, u edukua në shkolla të njohura e pritej të ndiqte gjurmët e të atit, i cili punonte në pallatin mbretëror. Molieri e braktisi këtë rrugë për të ndjekur teatrin një zgjedhje e konsideruar e turpshme për kohën. Zgjedhja e jetës si aktor e largoi nga familja për shumë vite. Vetë arti i teatrit shihej me dyshim nga shoqëria dhe kisha, dhe kjo ndikoi edhe në imazhin e tij personal. Molieri kaloi një pjesë të mirë të jetës në turne me trupën e tij, gjë që e bëri të jetonte një jetë nomade, larg stabilitetit e familjes së gjerë. Jeta dashurore ishte po aq e diskutuar sa edhe veprat që shkruante.

Më 1662, Molieri u martua me Armande Béjart, një aktore shumë më e re në moshë, gjë që shkaktoi shumë thashetheme në Paris.

Një pjesë e publikut aludoi se mund të ketë qenë bija e dashnores së tij, Madeleine Béjart, e cila ishte aktore e bashkëthemeluese e trupës së tij teatrore.

Martesa me Armande s’ishte e lehtë. Thuhet se ishte kokëfortë, e pavarur dhe vazhdoi të luante edhe pas martesës, diçka që shoqëria franceze nuk e pranonte për një grua të martuar. Pati dyshime për pabesi, gjë që la gjurmë në shfaqjet e Molierit, ku shfaqen martesa problematike e figura femrash manipuluese.

Molieri kishte tre fëmijë me Armande, por vetëm njëri prej tyre arriti të mbijetojë. Ai ishte shumë i lidhur me familjen e vet të ngushtë, por nuk pati kurrë një jetë të qetë familja

Magazinë

Ariana Grande dhe Lady Gaga shkëlqejnë në MTV VMA me çmime dhe performanca

Published

on

Këngëtaret Ariana Grande dhe Lady Gaga ishin dy nga yjet më të përfolura të natës së ndarjes së çmimeve MTV Video Music Awards (VMA).

Grande ka marrë dy çmime, atë për “Videoklipin e vitit”  dhe “Videoklipi më i mirë pop”. Ndërkohë që po pranonte trofetë, publiku e duartrokiti shumë kur e falënderoi “psikologun dhe personat homoseksualë”.

Gaga, më e nominuara e natës, ka fituar çmimet “Artistja e vitit” e më pas edhe ka performuar. Ajo ka dalë në skenën e Madison Square Graden pas fjalimit të pranimit të çmimit, gjë që e bëri audiencën të gjallërohej, ka raportuar agjencia e lajmeve Associated Press.

Gaga në deklaratat e mëhershme ka folur për kuptimin e thellë që ka arti.

“Të qenit artist është një lloj përpjekje për t’i bashkuar shpirtrat e njerëzve në mbarë botën”, ka thënë Gaga, e cila ka performuar këngët “Abracadabra” dhe “The Dead Dance”. Kjo e fundit u bë pjesë e kolonës zanore të serialit të njohur të plaformës Netflix, “Wednesday”.

Ajo ka thënë se të qenit artist është disiplinë dhe artizanat për të arritur ta prekësh zemrës e njerëzve e të ju rikujtosh të ëndërrojnë.

“Të jesh artist është përgjegjësi për të qeshur, të kërcesh e të qash”, ka thënë këngëtarja. Ajo ia ka dedikuar trofeun fansave si dhe ka nderuar të fejuarin e saj, Michael Polansky, i cili ka qenë pjesë e produksionit të albumit të saj të fundit “Mayhem”.

“Të krijoj me ty ishte diçka e bukur”, ka thënë ajo.

Nderime për Maria Careyn and Ozzy Osbournen

Këngëtarja e mirënjohur, Mariah Carey, pranoi dashurinë që i dhanë fansat si dhe tregoi për historinë e karrierës së saj ndërkohë që pranoi çmimin “Video Vanguard”.  Grande e prezantoi atë në skenë duke e quajtur zërin e saj “kolona zanore e gjithë jetës tonë”.

“Si vokaliste, ka vetëm një ‘mbretëreshë’ dhe ajo është Mariah”, ka thënë Grande.

Ndërkohë që po dilte në skenë me veshje vezulluese, Carey ka kënduar hitet që i dhanë kuptim emrit si “Fantasy”, “We Belong Together” e “Obsessed”. Performanca ka përfshirë edhe këngë nga albumi i saj “The Emancipation of Mimi”, i cili ka shënuar 20-vjetorin e publikumit.

“Nuk po mund ta besoj se sonte kam fituar çmimin e parë VMA”, tha Carrey, e cila pyeti me shaka se çfarë ishin duke pritur, e pastaj i falënderoi të gjithë duke iu shprehur dashuri.

Këngëtari i ndjerë, Ozzy Osbourne, u nderua përmes disa performancave të grupeve të njohura. Ne skenë dolën anëtarët e “Aerosmith” Steven Tyler dhe Joe Perry, grupi britanik “YOUNGBLUD” dhe Nuno Bettencourt për të përformuar hitet më të njohura të Osbournes përfshirë “Crazy Train”, “Changes” dhe “Mama, I’m Coming Home”. Djali i Osbournes, Jack dhe diska nga fëmijët e tij, kanë ndarë një videomesazh për shikuesit për muzikantin e dashur.

“E di me siguri që ai do të gëzohej shumë t’i shihte këta muzikantë të mëdhenj që vazhdojnë trashëgiminë e tij dhe ndihmojnë ‘t’i inspirojnë gjeneratat e reja të rokerëve”, ka thënë Jack Osbourne.

Busta Rhymes dhe Rickey Martin nderuan historinë e MTV-së

Ylli i njohur, Busta Rhymes u nderua me çmimin e parë “MTV VMA Rock the Bells Visionary Award” dhe ka performuar disa nga hitet e tij përfshirë “Gimme Some More”, “Scenario”, “Put Your Hans Where my Eyes Could See” dhe “Pass the Courvoisier, Part II”. Atij iu bashkuan në skenë artistë të tjerë si Lucas, Papoose dhe GloRilla ndërkohë që i ndihmonin t’i performonte këngët bashkë me ta.

Përgjatë fjalimit, Rhymes ka nderuar prezantuesen e ndjerë të MTV-së, Ananda Lewis, e cila u  bë personalitet televiziv shumë i dashur për publikun gjatë viteve ’90.

“Grua e jashtëzakonshme që më donte mua dhe të gjithë ne. Ajo e donte kulturën shumë. Më mungon shumë e ndjera, e madhja, e jashtëzakonshmja, perandorja, Ananda Lewis”, tha për prezantuesen, e cila ka vdekur në qershor pasi u diagnostikua me kancer të gjirit.

Ricky Martin mori për herë të parë çmimin “Ikona Latine” dhe performoi në skenën kryesore të spektaklit. Ai ka folur për 40 vjetet e karrierës, duke ia dedikuar shpërblimin katër fëmijëve të tij.

“Fillova të punoj që kur isha fëmijë dhe jemi ende këtu. Në vetëm duam t’i bashkojmë vendet, vetëm duam të thyejmë barriera dhe vetëm duam ta mbajmë gjallë muzikën”, ka thënë Martin.

Doja Cat elektrizon MTV-në

Këngëtari LL Cool J, i cili ishte udhëheqësi i spektaklit, po jepte fjalimin e hapjes, u ndërpre nga Doja Cat e cila, me dukjen e saj, po emitonte personalitetin e MTV-së nga vitet ’80, Max Headrom. Mesazhi u transformua në një lloj performance me daljen në skenë të yllit Kenny G. Doja Cat, e cila, në tepihun e kuq të ngjarjes u shfaq duke përtypur buzëkuqin në vend të çamçakëzit, bëri shaka në skenë me performimin e këngës “Jelous Type”.

Ndërkohë, historia po vazhdonte me Taylor Swift dhe Beyonce që garonin për t’u bërë artistet më të shpërblyera në historinë e VMA-ve.

Secila kishte nga 30 çmime dhe ishin të nominuara vetëm në kategorinë “Artisti i vitit”, kështu që fitorja e Gagas do t’i lërë të barabarta edhe për një vit. Performues të tjerë ishin Conan Gray, Tate McRae, Jelly Roll, Post Malone, Alex Warren, J Balvin, Sabrina Carpenter dhe Sombr. MTV VMA 2025 u transmetua për herë të parë nga CBS.

Continue Reading

Lifestyle

Një orë më shumë gjumë, e më pak dritë! Ja data kur ndryshon ora

Published

on

Edhe pse kjo duket si një formalitet i zakonshëm, ndryshimi i orës ndikon dukshëm në jetën e përditshme.

Nga gjumi dhe përqendrimi, te humori dhe produktiviteti, trupi reagon ndaj prishjes së ritmit natyral. Në vend të një ore më shumë pushim, shpesh përballemi me lodhje, nervozizëm dhe rënie të energjisë.

Prej vitesh në Evropë diskutohet për heqjen e kësaj praktike, por ajo ende mbetet në fuqi dhe zbatohet dy herë në vit, pranverë dhe vjeshtë, me arsyetimin se drita e ditës shfrytëzohet më mirë.

Ky ndryshim sjell më shumë shqetësime sesa përfitime, sidomos për fëmijët dhe të moshuarit që e kanë më të vështirë përshtatjen.

Efektet nuk duhen nënvlerësuar e këshillojnë që secili të përgatitet për këtë tranzicion, që ndikimi në organizëm të jetë sa më i lehtë.

Kur ndryshon ora?

Në vjeshtën e vitit 2025, orët do të kthehen pas më 26 tetor, të dielën në ora 03:00 të mëngjesit, atëherë akrepat kthehen një orë pas, në 02:00. Praktikisht fitojmë një orë më shumë gjumë, por humbim një pjesë të dritës së ditës. Ndërsa shumica mendojnë: “mirë, fle më gjatë”, pasojat e kësaj ndryshimi shpesh nënvlerësohen – nga lodhja deri te ndjesia se dita është shumë e shkurtër.

Pse bëhet ky ndryshim?

Edhe pse prej kohësh diskutohet për heqjen e tij, ndryshimi i orës ende zbatohet dy herë në vit, me arsyetimin se drita e ditës shfrytëzohet më mirë. Por në praktikë, më shumë dritë në mëngjes nuk do të thotë më pak lodhje pasdite, transmeton Telegrafi.

Pasojat që shpesh i injorojmë:

▪ Çrregullim i bioritmit, sidomos tek fëmijët dhe të moshuarit.
▪ Përgjumje dhe ulje të përqendrimit.
▪ Rrezik më i madh për gjendje depresive për shkak të errësirës më të hershme.
▪ Ndryshime në oreks dhe në cilësinë e gjumit.

5 gjëra që gjithmonë i harrojmë

▪ Ora në furrë, në makinë ose në mur nuk ndryshohet vetë.
▪ Ndihemi “të çuditshëm” për disa ditë pas ndryshimit, pa e kuptuar pse.
▪ Fëmijët e kanë më të vështirë përshtatjen se të rriturit.
▪ Produktiviteti bie në javën e parë.
▪ Shumë besojnë se kjo praktikë do të hiqet, por ende nuk është.

Si të përshtatemi më lehtë?

▪ Filloni të rregulloni orarin e gjumit disa ditë më herët.
▪ Dilni në dritë natyrale në mëngjes, edhe kur është me re.
▪ Mos planifikoni angazhime të rëndësishme menjëherë të hënën.
▪ Mbani rutinë – trupi e do parashikueshmërinë.

Ndryshimi i orës në vjeshtë shihet si formalitet teknik, por ndikon në ritmin e përditshëm. Trupi reagon ndaj errësirës më të hershme, ndryshimit të aktiviteteve dhe ndjesisë së “moskoordinimit” me kohën.

Lodhja, nervozizmi dhe rënia e përqendrimit nuk janë shenjë dobësie, por reagim i natyrshëm ndaj ndryshimit të ritmit.

Prandaj, është e rëndësishme të mos i nënvlerësojmë këto efekte, por t’i pranojmë dhe t’i menaxhojmë, përmes rutinës, ekspozimit në dritë dhe durimit ndaj trupit tonë.

Continue Reading

Magazinë

E papritur! Charlie Sheen zbulon sekrete nga jeta private

Published

on

Aktori i njohur Charlie Sheen ka rrëfyer se ka qenë i varur dhe se shpesh është shantazhuar nga partnerët e tij gjatë periudhës kur abuzonte rëndë me drogë, kohën që bëri tituj të shumtë dhe rrezikoi t’ia shkatërronte karrierën.

Në një intervistë për Michael Strahan në “Good Morning America”, Sheen, ka treguar se në atë periudhë kishte marrëdhënie edhe me burra, por e mbante sekret për shkak të shantazheve, ka raportuar ABC News.

 “Kjo solli sasi të jashtëzakonshme shantazhesh. Dhe atëherë mendova: ‘Në rregull, më mirë t’i paguaj që të heshtin. Të shpresoj se do të zhduket si fakt, të zhduket, e dini? Të zhduket”, ka thënë ai.

Sheen, 60 vjeç, ka thënë se ndihej sikur “po mbahej peng”, sepse zgjidhte të paguante në vend që të rrezikonte ekspozimin publik.

“Unë thjesht kisha nevojë të lirohesha nga kjo… dhe pastaj të shoh si do të ndihej bota nëse do ta dinte këtë”, ka shtuar ai.

Sheen, fitues i çmimit “Golden Globe” dhe yll i filmave e serialeve si “Platoon” dhe “Two and a Half Men”, ka shkruar për jetën e tij në librin e ri “The Book of Sheen”, i cili del më 9 shtator. Ai flet jo vetëm për marrëdhëniet dhe skandalet, por dhe për diagnozën me HIV dhe vendimin për të ndaluar përdorimin e drogës në vitin 2015, kur e bëri publike gjendjen e tij.

Ai ka treguar gjithashtu se e la alkoolin në vitin 2017 dhe prej asaj kohe është plotësisht i pastër.

“Trupi nisi ta refuzonte. Fjalë për fjalë, si të përmbysej nga brenda. Ishte rrëmujë”, ka thënë ai për vendimin për të hequr dorë nga alkool. Sot, aktori thotë se ndihet “mjaft mirë”. Duke kujtuar periudhën e vitit 2011, kur “Two and a Half Men” ishte në kulmin e suksesit, Sheen ka thënë se nuk e njeh atë version të vetes. Seriali u ndërpre që të futej në rehabilitim, u përjashtua nga xhirimet dhe u pushua nga roli.

“Nuk e di kush ishte ai person. Nuk është justifikim, por nuk e di nga cila pjesë e imja doli ajo gjë”, ka thënë ai, duke iu referuar deklaratave të bujshme për “gjak tigri” e “ADN të Adonisit”.

“Është e çuditshme. Është si një lloj posedimi. I lutem atij versioni të vetes: ‘Njeri, ndalu. Tërhiqu’”, ka thënë ai.

Ai ka pranuar se ndien pendesë për atë periudhë.

“E vetmja mënyrë për t’u përballur është të mos e përsëris kurrë e të mos lejoj të bie më në situata të tilla. Shumë njerëz më kujtojnë vetëm nga klipet virale, një tip që bërtiste ‘gjak tigri’. Por, ishte një çast në karrierën time të gjatë, kur gjërat dolën nga binarët”, ka thënë aktori.

Përveç karrierës si aktor, Sheen është biri i aktorit Martin Sheen, është baba i pesë fëmijëve dhe gjysh. Ai ka theksuar se, me kalimin e kohës dhe forcimin e qëllimit për të qëndruar i kthjellët, edhe marrëdhëniet me fëmijët e tij janë përmirësuar.

Continue Reading

Magazinë

Kur kamera mashtron: Reagimi i Frankie Grande bëhet viral në MTV VMA

Published

on

Frankie Grande, vëllai i Ariana Grande, u bë pjesë e bisedave në rrjete sociale pas një reagimi të tij gjatë MTV VMA 2025.

Gjatë performancës së këngëtares Tate McRae, 22 vjeçe, Frankie, 42 vjeç, u pa duke reaguar me një shprehje që u interpretua ndryshe nga fansat. Disa e konsideruan reagimin si shenjë pakënaqësie, ndërsa të tjerë besuan se ishte moment i kapur në mënyrë të gabuar nga kamera.

Pas debatit në internet, Frankie shpjegoi hapur admirimin e tij për McRae. Në një video të transmetuar nga prapaskena, ai tha: “E dua Tate McRae. Jam i fiksuar pas saj. Është e bukur dhe grimeri i saj e bëri fantastike sot”, shkruan DailyMail.

Më vonë, ai u pa duke i shtrënguar dorën këngëtares me entuziazëm, ndërsa qëndronte pranë motrës së tij Ariana, e cila fitoi çmimin “Video e Vitit” për projektin “Brighter Days Ahead”.

Debati rreth reagimit të Frankie-t tregoi edhe një herë sa shpejt momentet nga eventet e mëdha kthehen në virale, ndërsa në fund e bëri të qartë se ishte i impresionuar nga performanca e Tate McRae.

Përgatiti: A.Z. /UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara