Lajmet

Misteret e funksionimit të zemrës

Nga Matt Hrodey.

Published

on

Nga Matt Hrodey

Zemra është ndoshta organi më elastik i trupit, dhe bashkë me trurin, është më i rëndësishmipër jetën e njeriut. Zemra e grave, e cila peshon rreth 230 gramë, rreh 100.000 herë në ditë (2.5 miliardë herë në jetë), duke e pompuar gjakun me forcën e nevojshme sa për të shtrydhur një top tenisi.

Kaq gjak mjafton që gjatë jetës së një 80-vjeçareje të mbushë 100 pishina me përmasa olimpike. Për të ruajtur këtë ritëm marramendës, zemra ushqehet nga furnizimi i saj me gjak, duke konsumuar rreth 5 për qind të oksigjenit të trupit, ndërsa përbën rreth 0.5 për qind të masës së tij.

Në bazë të peshës, zemra ka kërkesat më të mëdha për energji se çdo organ tjetër i njeriut.

“Zemra është ndoshta organi më aerobik që kemi”– thotë Geri Lopashuk, profesor në Qendrën e Kërkimeve Kardiovaskulare në Universitetin e Albertës, Kanada.

Qëllimi i vetëm i zemrës është të tkurret, duke dërguar gjak çdo ditë nëpër 96.000 km enë tëpërmasave të ndryshme. Ajo është aq e përkushtuar ndaj këtij misioni, saqë vazhdon të rrahë edhe pasi të ketë vdekur truri, siç ndodh me dukurinë e “kufomave me zemra që rrahin”.

Në këtë rast, trupat mbahen gjallë me oksigjen dhe lëndë ushqyese, në mënyrë që organet të mund të merren për transplantim. “Ju mund ta hiqni zemrën nga trupi, dhe ajo do të rrahë ende nëse i jepni karburantin e duhur”- thekson Lopashuk. Po si funksionon ky organ?

Në pjesën më të madhe, zemra mbështetet tek oksigjeni për të prodhuar adenozin trifosfatin(ATP), një burim thelbësor i energjisë. Rezervat e saj të energjisë qëndrojnë në një ekuilibër delikat:pa sasi të re ATP-je, rezervat mbarojnë për 2–3 sekonda dhe muskuli i zemrës nuk mund të tkurret më, duke shkaktuar një atak në zemër.

Për ta mbrojtur veten nga mungesa, zemra punon duke marrë infuzione të qëndrueshme të gjakut të oksigjenuar nga mushkëritë aty pranë. Për të mbrojtur më tej veten, zemra ka nevojë për lëndë ushqyese për të prodhuar energji, përfshirë acidet yndyrore, karbohidratet, proteinat dhe ketonet.

“Zemra është një omnivor. Ajo do të përdorë pothuajse çdo lloj energjie”- nënvizon eksperti.Acidet yndyrore përbëjnë deri në 90 për qind të prodhimit të ATP-së, pasi ofrojnë një burim të besueshëm energjie, por zemra ka një plan rezervë. Gjatë periudhave të kequshqyerjes, ajopërdor rezervat e glukozës dhe riciklon molekulat e laktozës, për të marrë energjinë që i nevojitet.

Me energjinë që merr, zemra e vazhdon punën e saj të pavarur nga truri, me një ritëm bazë që varion nga 60 deri në 100 rrahje në minutë, në varësi të individit. Ashtu si gjitarët e tjerë, njerëzit kanë një grup të veçantë qelizash të zemrës, të ndërtuara për të prodhuar një sinjal elektrik të rregullt, që e transmetojnë atë tek gjithë zemra.

Duke ndjekur rrugë të veçanta, sinjali kontrakton atriumet e sipërme dhe më pas barkushet e poshtme për të pompuar gjakun nga zemra. Me përjashtim të vdekjes apo ndërlikimeve të tjera, ky proces nuk ndalet asnjëherë. Qelizat e stimuluesit kardiak, thithin në mënyrë të përsëritur jonet e natriumit, duke i bërë ata të aktivizohen siç ndodh me neuronet, duke dërguar sinjal pas sinjali.

Një studim i vitit 2014, përshkruan një eksperiment në të cilin studiuesit kultivuan qeliza kardiake nga qelizat burimore njerëzore, dhe panë se si ato “vetë-montoheshin” në një pjesë të hollë indi kardiak që “rrihte spontanisht”. Ky proto-organ punoi me rreth 70 rrahje në minutë, brenda intervalit normal, për rreth 1 muaj.

Edhe kur zemra funksionon keq, ajo e vazhdon punën me pak ose aspak efekte anësore të rënda. Gati 45 për qind e të gjitha sulmeve në zemër prodhojnë efekte të buta “të heshtura”,që të sëmurët i ngatërrojnë me një gjendje tjetër, siç është lodhja fizike ekstreme.

Në disa raste, qelizat e stimuluesit kardiak mund të ndalojnë përkohësisht dhe të kenë një “pauzë sinusoidale” beninje, përpara se të vazhdojnë punën si më parë. Ose mund të shfaqin një ritëm të pazakontë, një gjendje që mund të mos kërkojë trajtim mjekësor.

Kështu në vitin 2012, një ritëm i paprecedentë preku zemrën e një pacienti në Spitalin Shën Vincent në Uorçester të Bostonit, SHBA, më një normë 600 rrahje në minutë, ose rreth 10 herë më shumë se sa ritmi i zakonshëm. Deri atëherë, ekspertët mendonin se rrahjet maksimale të zemrës mund të arrinin deri në 300 në minutë.

Megjithatë për 20 sekonda, një 57-vjeçar tetraplegjik kishte prodhuar një elektro–kardiogramqë i ngjante majave të një krehri me dhëmbë të imët. Në fillim, ai ishte shtruar në spital pasi vuante nga dhimbjet e gjoksit dhe qëndroi disa netë pasi gjendja e tij u përmirësua. Më pas dhimbjet i nisën sërish, dhe mjekët zbuluan një aritmi në zonat atriale dhe ventrikulare të zemrës së tij.

Pas një dhimbje të fortë në gjoks, burri humbi ndjenjat, dhe leximi i rimit të zemrës së tij nisi të rritet çdo 100 milisekonda, aq shpejt sa mund të pulsojë syri mesatar i njeriut. Pas rreth 20 sekondash, shkalla e rrahjeve ra nga 600 në 300, dhe papritmas në një nivel normal.

Pas dy ditësh rrahje zemre të jashtëzakonshme, burri doli nga spitali, teksa mjekët mbetën ende të habitur se si një zemër njeriu kishte rrahur me një ritëm prej rreth 10 herë në sekondë. Kryqëzimi atrioventrikular, mund të aktivizohet vetëm çdo 0.2 sekonda, duke kufizuar rrahjet e zemrës në rreth 300 rrahje në minutë. Atëherë, çfarë e kishte lejuar aritminë të dilte jashtë kontrollit? Mjekët hipotetizuan se burri duhet të ketë pasur lidhje të pazakonta elektrike në zemrën e tij, së bashku me një lloj shqetësimi nervor autonom që lidhet me kuadriplegjinë e tij.

Rastet e rrahjeve të zemrës mbi 300 janë të rralla, por jo të padëgjuara. Në vitet 1940, rrahjet e zemrës së një gruaje u rritën në 310 në minutë dhe qëndruan në atë nivel për rreth 12 orë pa i marrë jetën. Në një rast tjetër u regjistruan 303 rrahje në minutë për një ditë e gjysmë.

Në vitin 2018, një djalë 10-vjeçar anglez regjistroi 301 rrahje në minutë dhe sërish mbijetoi, një rezultat i një shtegu të veçantë të sinuseve në zemrën e tij. Nga rasti i 600 rrahjeve përminutë, mjekët nuk mësuan asgjë më shumë, pasi burri refuzoi t’i nënshtrohej një studimi elektrofiziologjik,për të testuar funksionimin elektrik të zemrës së tij. Megjithatë ata e dinin:masat e tij mbrojtëse e kishin nxitur punën e pazakontë të zemrës për 20 sekonda,përpara se të rikthehej në normalitet. / “Discover Magazine” – Bota.al

Aktualitet

UBT feston me ceremoni solemne gradimin e Gjeneratës së 22-të të studentëve

Published

on

Në një atmosferë solemne dhe plot emocion, UBT ka shënuar ceremoninë e gradimit të Gjeneratës së 22-të të studentëve, duke i dhuruar Kosovës dhe rajonit një brez të ri profesionistësh, inovatorësh dhe liderësh të ardhshëm. Ceremonia u zhvillua në Sallën “1 Tetori” në Prishtinë, në dy sesione, për të mirëpritur me nderim e krenari qindra të diplomuar të programeve Bachelor dhe Master në fusha të ndryshme.

Studentët, të entuziazmuar për këtë arritje të madhe akademike, përmbyllën një kapitull të rëndësishëm të jetës së tyre, për të nisur tashmë një rrugëtim të ri profesional e shoqëror.

Në këtë ngjarje, Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, shprehu krenarinë dhe gëzimin e tij për suksesin e studentëve, duke i përgëzuar për punën e palodhur dhe përkushtimin e treguar gjatë viteve të studimeve.

“Ky është një moment krenarie, reflektimi dhe gëzimi. Ju tashmë keni treguar se me disiplinë, vullnet dhe dije mund të arrini gjithçka. Si gjenerata e 22-të e UBT-së, ju do të mbani mbi supe përgjegjësinë për të qenë ambasadorë të dijes, inovacionit dhe vlerave që përfaqëson ky institucion”, tha Rektori Hajrizi.

Në mesin e të pranishmëve ishin edhe përfaqësues të trupit diplomatik. Ambasadori i Francës në Kosovë, Olivier Guérot, uroi studentët për suksesin e tyre, ndërsa e pranishme ishte edhe përfaqësuesja e Ambasadës së Italisë në Kosovë, Refaela Rittuci.

Ceremonia u pasurua me fjalimet e ish-studentëve të UBT-së që ndanë përvojat e tyre të suksesshme.

Fortesa Kllokoqi, alumni e Fakultetit të Shkencave Mjekësore, ndau rrugëtimin e saj nga studimet në Infermieri dhe Shkencat Paramjekësore në UBT, deri te puna e saj aktuale në Spitalin United.

“Rruga ime nuk ka qenë gjithmonë e lehtë, por ka qenë gjithmonë e vlefshme. UBT më mësoi se me punë, pasion dhe mbështetje, çdo ëndërr mund të bëhet realitet. Sot jam krenare që si ish-studente e këtij institucioni po kontribuoj drejtpërdrejt në kujdesin shëndetësor”.

Nga ana tjetër, arkitekti i njohur dhe themeluesi i Maden Group, Ideal Vejsa, foli për rrugëtimin e tij profesional pas përfundimit të studimeve Master në UBT. Ai theksoi se sfidat janë pjesë e natyrshme e profesionit, por janë ato që e bëjnë punën më kreative. “Çdo projekt është një mundësi për të testuar ide të reja dhe për të lënë gjurmë. Kjo është diçka që e mësova në UBT dhe që më ka shoqëruar në çdo hap të karrierës sime”, tha Vejsa.

Fjalë mirënjohjeje dhanë edhe disa nga studentët e diplomuar.

Marigona Doberlluka, nga Fakulteti i Psikologjisë, tha se UBT nuk është vetëm vend studimi, por edhe një hapësirë e shëndetshme dhe frymëzuese për zhvillim personal e profesional.

“Këtu mësuam se sfidat nuk janë pengesa, por mundësi për të zbuluar potencialin tonë të vërtetë. UBT është vendi ku ëndrrat marrin formë”, theksoi ajo.

Ndërsa Beatrisë Shabanaj, nga Fakulteti Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi, e cila së shpejti do të vazhdojë studimet Master në Frankfurt me bursën prestigjioze Deutschlandstipendium, u shpreh:

“Ky institucion më ka dhënë dije, vlera dhe guxim për të synuar më lart. Sot e ndaj këtë sukses me profesorët, prindërit dhe kolegët e mi, duke besuar se secili prej nesh do të vazhdojë të bëjë ndryshim në shoqëri”.

Një moment i veçantë i ceremonisë ishte betimi solemn i studentëve, i udhëhequr nga Rinor Rexhaj dhe Fjona Sylejmani, si dhe betimi i Hipokratit i udhëhequr nga Mjellma Çollaku, duke simbolizuar përkushtimin e të diplomuarve për t’i shërbyer dijes, shëndetit dhe vendit me ndershmëri e përgjegjësi.

Atmosfera u gjallërua edhe nga interpretimet muzikore të studentëve të Fakultetit të Muzikës Moderne, Prodhimit Digjital dhe Menaxhimit: Eda Lecaj me “I will survive”, Leona Ferati me “Firework” dhe Genta Selmani me “We are the Champions”.

Ceremonia kulmoi me hedhjen e kapelave në ajër, një moment i shumëpritur dhe simbol i përfundimit të një periudhe të mbushur me punë, përkushtim dhe sakrifica. Me këtë gjest, Gjenerata e 22-të e UBT-së nisi zyrtarisht kapitullin e ri të jetës së saj.

UBT, me dy dekada përvojë dhe arritje, po dëshmon edhe një herë se mbetet lider kryesor i arsimit, inovacionit dhe zhvillimit në Kosovë dhe rajon.

Continue Reading

Lajmet

Vendimi i ShBA-së, PDK: Dëmi më i madh politik, diplomatik dhe strategjik i Kurtit

Published

on

By

Partia Demokratike e Kosovës ka reaguar pas vendimit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës për të pezulluar pa afat Dialogun Strategjik me Kosovën, duke thënë se ky proces i cili ishte menduar të forconte marrëdhëniet tona ekonomike, politike, diplomatike dhe të mbrojtjes.

Sipas PDK-së, ky zhvillim i rëndë është pasojë e drejtpërdrejtë e veprimeve të pamatura dhe të papërgjegjshme të Qeverisë në largim dhe kryeministrit në largim, Albin Kurti.

“Sjellja e tij ka cenuar besimin dhe partneritetin me aleatin tonë më të madh dhe më të rëndësishëm strategjik, ShBA-në, vendin që ka qenë dhe mbetet mbështetësi më i madh i lirisë, pavarësisë dhe shtetndërtimit të Kosovës. Ky është dëmi më i madh politik, diplomatik dhe strategjik që i është shkaktuar Republikës së Kosovës në 25 vitet e lirisë së saj, duke cenuar drejtpërdrejt raportet me aleatin tonë kryesor dhe duke e vënë në pikëpyetje besueshmërinë ndërkombëtare të shtetit tonë. Për më shumë se dy dekada, marrëdhëniet e Kosovës me ShBA-në kanë qenë të pakontestueshme, të bazuara mbi vlera të përbashkëta të lirisë, paqes dhe demokracisë. Sot, për shkak të një qeverisjeje që ka zgjedhur konfliktin mbi bashkëpunimin dhe populizmin mbi përgjegjësinë, këto raporte po vendosen në rrezik”, thuhet në deklaratën e PDK-së.

Partia Demokratike e Kosovës rithekson se marrëdhënia me ShBA-të është interes jetik dhe kombëtar i Kosovës, i pakrahasueshëm dhe i pazëvendësueshëm. Ne mbetemi të përkushtuar për ta ruajtur, forcuar dhe zgjeruar këtë partneritet në çdo rrethanë.

“Qytetarët e Kosovës e dinë se aty ku ka qenë PDK në qeverisje, marrëdhëniet me ShBA kanë qenë gjithmonë të konsoliduara dhe në rritje. Prandaj, ky dëm që i është shkaktuar Kosovës nga Qeveria në largim duhet të shërbejë si thirrje alarmi për të gjithë: partneriteti me Shtetet e Bashkuara nuk është një çështje e zakonshme politike, por themeli i sigurisë, zhvillimit dhe të ardhmes sonë. Partia Demokratike e Kosovës do të vazhdojë të angazhohet që ky partneritet të mbetet i pathyeshëm dhe gjithmonë në funksion të interesave të popullit të Kosovës. Kosova është e popullit të saj, i cili ka ndërtuar lirinë e vet me mbështetjen vendimtare të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Përtej gabimeve të një qeverie të përkohshme, besimi i qytetarëve të Kosovës në miqësinë dhe partneritetin me ShBA-të ka qenë dhe do të mbetet i pathyeshëm, sepse kjo lidhje është më e fortë se çdo interes i përkohshëm politik dhe është rrënjosur thellë në historinë dhe të ardhmen tonë të përbashkët”, thuhet në deklaratë..

Pas sanksioneve të Bashkimit Evropian dhe tani vendimit të Shteteve të Bashkuara për pezullimin e Dialogut Strategjik, është bërë krejtësisht e qartë se vendi po rrëshqet në një drejtim të rrezikshëm për shkak të një qeverie të papërgjegjshme. Kjo është koha e fundit që të gjitha forcat politike properëndimore, me vetëdije shtetformuese, të bashkohen dhe t’i japin Kosovës një qeveri të përgjegjshme, e cila e rikthen vendin në rrugëtimin e sigurt të integrimit euroatlantik – aspiratë e përhershme e popullit të Kosovës./KP

Continue Reading

Lajmet

Abdixhiku pritet në Ambasadën Amerikane pas pezullimit të Dialogut Strategjik

Published

on

By

Kryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovës, Lumir Abdixhiku, është parë sot duke hyrë në Ambasadën e Shteteve të Bashkuara në Prishtinë, vetëm pak minuta pas vendimit të SHBA-së për pezullimin e Dialogut Strategjik me Kosovën.

Abdixhiku ka mbërritur në objekt rreth orës 15:00, ku pritet të zhvillohet një takim me përfaqësues të ambasadës amerikane.

Para këtij takimi, kreu i LDK-së reagoi përmes një postimi në Facebook, ku theksoi se “është koha të bëhemi bashkë, t’i japim fund kësaj çmendurie politike”./UBTnews

Continue Reading

Lajmet

SHBA pezullon dialogun strategjik me Kosovën për një kohë të pacaktuar

Published

on

By

Ambasada e Shteteve të Bashkuara në Prishtinë ka njoftuar të premten se Uashingtoni ka vendosur të pezullojë për një periudhë të pacaktuar dialogun strategjik me Kosovën.

Në deklaratën e publikuar nga Ambasada thuhet se ky vendim është marrë për shkak të shqetësimeve rreth veprimeve të Qeverisë në detyrë, të cilat, sipas SHBA-së, kanë kontribuar në rritjen e tensioneve dhe paqëndrueshmërisë, duke vështirësuar bashkëpunimin produktiv mbi prioritetet e përbashkëta.

Ne mbetemi të përkushtuar për të çuar përpara interesat e përbashkëta të Shteteve të Bashkuara dhe popullit të Kosovës. Marrëdhënia jonë me Kosovën bazohet në një qëllim të përbashkët: forcimin e paqes dhe stabilitetit si bazë për prosperitet të ndërsjellë ekonomik. Fatkeqësisht, veprimet dhe deklaratat e fundit nga Kryeministri në detyrë Kurti kanë paraqitur sfida për progresin e bërë gjatë shumë viteve”, thuhet në deklaratë.

Dialogu strategjik kishte për synim forcimin e lidhjeve ekonomike dhe diplomatike mes dy vendeve, në interes të qytetarëve.

Continue Reading

Të kërkuara