Lajmet

Misteret e funksionimit të zemrës

Nga Matt Hrodey.

Published

on

Nga Matt Hrodey

Zemra është ndoshta organi më elastik i trupit, dhe bashkë me trurin, është më i rëndësishmipër jetën e njeriut. Zemra e grave, e cila peshon rreth 230 gramë, rreh 100.000 herë në ditë (2.5 miliardë herë në jetë), duke e pompuar gjakun me forcën e nevojshme sa për të shtrydhur një top tenisi.

Kaq gjak mjafton që gjatë jetës së një 80-vjeçareje të mbushë 100 pishina me përmasa olimpike. Për të ruajtur këtë ritëm marramendës, zemra ushqehet nga furnizimi i saj me gjak, duke konsumuar rreth 5 për qind të oksigjenit të trupit, ndërsa përbën rreth 0.5 për qind të masës së tij.

Në bazë të peshës, zemra ka kërkesat më të mëdha për energji se çdo organ tjetër i njeriut.

“Zemra është ndoshta organi më aerobik që kemi”– thotë Geri Lopashuk, profesor në Qendrën e Kërkimeve Kardiovaskulare në Universitetin e Albertës, Kanada.

Qëllimi i vetëm i zemrës është të tkurret, duke dërguar gjak çdo ditë nëpër 96.000 km enë tëpërmasave të ndryshme. Ajo është aq e përkushtuar ndaj këtij misioni, saqë vazhdon të rrahë edhe pasi të ketë vdekur truri, siç ndodh me dukurinë e “kufomave me zemra që rrahin”.

Në këtë rast, trupat mbahen gjallë me oksigjen dhe lëndë ushqyese, në mënyrë që organet të mund të merren për transplantim. “Ju mund ta hiqni zemrën nga trupi, dhe ajo do të rrahë ende nëse i jepni karburantin e duhur”- thekson Lopashuk. Po si funksionon ky organ?

Në pjesën më të madhe, zemra mbështetet tek oksigjeni për të prodhuar adenozin trifosfatin(ATP), një burim thelbësor i energjisë. Rezervat e saj të energjisë qëndrojnë në një ekuilibër delikat:pa sasi të re ATP-je, rezervat mbarojnë për 2–3 sekonda dhe muskuli i zemrës nuk mund të tkurret më, duke shkaktuar një atak në zemër.

Për ta mbrojtur veten nga mungesa, zemra punon duke marrë infuzione të qëndrueshme të gjakut të oksigjenuar nga mushkëritë aty pranë. Për të mbrojtur më tej veten, zemra ka nevojë për lëndë ushqyese për të prodhuar energji, përfshirë acidet yndyrore, karbohidratet, proteinat dhe ketonet.

“Zemra është një omnivor. Ajo do të përdorë pothuajse çdo lloj energjie”- nënvizon eksperti.Acidet yndyrore përbëjnë deri në 90 për qind të prodhimit të ATP-së, pasi ofrojnë një burim të besueshëm energjie, por zemra ka një plan rezervë. Gjatë periudhave të kequshqyerjes, ajopërdor rezervat e glukozës dhe riciklon molekulat e laktozës, për të marrë energjinë që i nevojitet.

Me energjinë që merr, zemra e vazhdon punën e saj të pavarur nga truri, me një ritëm bazë që varion nga 60 deri në 100 rrahje në minutë, në varësi të individit. Ashtu si gjitarët e tjerë, njerëzit kanë një grup të veçantë qelizash të zemrës, të ndërtuara për të prodhuar një sinjal elektrik të rregullt, që e transmetojnë atë tek gjithë zemra.

Duke ndjekur rrugë të veçanta, sinjali kontrakton atriumet e sipërme dhe më pas barkushet e poshtme për të pompuar gjakun nga zemra. Me përjashtim të vdekjes apo ndërlikimeve të tjera, ky proces nuk ndalet asnjëherë. Qelizat e stimuluesit kardiak, thithin në mënyrë të përsëritur jonet e natriumit, duke i bërë ata të aktivizohen siç ndodh me neuronet, duke dërguar sinjal pas sinjali.

Një studim i vitit 2014, përshkruan një eksperiment në të cilin studiuesit kultivuan qeliza kardiake nga qelizat burimore njerëzore, dhe panë se si ato “vetë-montoheshin” në një pjesë të hollë indi kardiak që “rrihte spontanisht”. Ky proto-organ punoi me rreth 70 rrahje në minutë, brenda intervalit normal, për rreth 1 muaj.

Edhe kur zemra funksionon keq, ajo e vazhdon punën me pak ose aspak efekte anësore të rënda. Gati 45 për qind e të gjitha sulmeve në zemër prodhojnë efekte të buta “të heshtura”,që të sëmurët i ngatërrojnë me një gjendje tjetër, siç është lodhja fizike ekstreme.

Në disa raste, qelizat e stimuluesit kardiak mund të ndalojnë përkohësisht dhe të kenë një “pauzë sinusoidale” beninje, përpara se të vazhdojnë punën si më parë. Ose mund të shfaqin një ritëm të pazakontë, një gjendje që mund të mos kërkojë trajtim mjekësor.

Kështu në vitin 2012, një ritëm i paprecedentë preku zemrën e një pacienti në Spitalin Shën Vincent në Uorçester të Bostonit, SHBA, më një normë 600 rrahje në minutë, ose rreth 10 herë më shumë se sa ritmi i zakonshëm. Deri atëherë, ekspertët mendonin se rrahjet maksimale të zemrës mund të arrinin deri në 300 në minutë.

Megjithatë për 20 sekonda, një 57-vjeçar tetraplegjik kishte prodhuar një elektro–kardiogramqë i ngjante majave të një krehri me dhëmbë të imët. Në fillim, ai ishte shtruar në spital pasi vuante nga dhimbjet e gjoksit dhe qëndroi disa netë pasi gjendja e tij u përmirësua. Më pas dhimbjet i nisën sërish, dhe mjekët zbuluan një aritmi në zonat atriale dhe ventrikulare të zemrës së tij.

Pas një dhimbje të fortë në gjoks, burri humbi ndjenjat, dhe leximi i rimit të zemrës së tij nisi të rritet çdo 100 milisekonda, aq shpejt sa mund të pulsojë syri mesatar i njeriut. Pas rreth 20 sekondash, shkalla e rrahjeve ra nga 600 në 300, dhe papritmas në një nivel normal.

Pas dy ditësh rrahje zemre të jashtëzakonshme, burri doli nga spitali, teksa mjekët mbetën ende të habitur se si një zemër njeriu kishte rrahur me një ritëm prej rreth 10 herë në sekondë. Kryqëzimi atrioventrikular, mund të aktivizohet vetëm çdo 0.2 sekonda, duke kufizuar rrahjet e zemrës në rreth 300 rrahje në minutë. Atëherë, çfarë e kishte lejuar aritminë të dilte jashtë kontrollit? Mjekët hipotetizuan se burri duhet të ketë pasur lidhje të pazakonta elektrike në zemrën e tij, së bashku me një lloj shqetësimi nervor autonom që lidhet me kuadriplegjinë e tij.

Rastet e rrahjeve të zemrës mbi 300 janë të rralla, por jo të padëgjuara. Në vitet 1940, rrahjet e zemrës së një gruaje u rritën në 310 në minutë dhe qëndruan në atë nivel për rreth 12 orë pa i marrë jetën. Në një rast tjetër u regjistruan 303 rrahje në minutë për një ditë e gjysmë.

Në vitin 2018, një djalë 10-vjeçar anglez regjistroi 301 rrahje në minutë dhe sërish mbijetoi, një rezultat i një shtegu të veçantë të sinuseve në zemrën e tij. Nga rasti i 600 rrahjeve përminutë, mjekët nuk mësuan asgjë më shumë, pasi burri refuzoi t’i nënshtrohej një studimi elektrofiziologjik,për të testuar funksionimin elektrik të zemrës së tij. Megjithatë ata e dinin:masat e tij mbrojtëse e kishin nxitur punën e pazakontë të zemrës për 20 sekonda,përpara se të rikthehej në normalitet. / “Discover Magazine” – Bota.al

Lajmet

Presidenti Begaj vazhdon vizitën në Kosovë

Published

on

By

Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Bajram Begaj, po zhvillon sot ditën e dytë të vizitës së tij zyrtare në Kosovë, e cila po mbahet më 9 dhe 10 dhjetor 2025.

Gjatë ditës së parë të qëndrimit në Kosovë, presidenti Begaj u prit nga kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, kryetari i Rahovecit, Smajl Latifi, si edhe nga personalitete të tjera të jetës institucionale e akademike të vendit.

Sipas agjendës zyrtare, sot presidenti Begaj do të marrë pjesë në ceremoninë e shënimit të 50-vjetorit të themelimit të Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, një nga institucionet më të rëndësishme të shkencës dhe kulturës në vend.

Ndërkohë, Policia e Kosovës ka njoftuar se është duke u angazhuar me kapacitetet e saj të plota për ruajtjen e rendit dhe sigurisë gjatë gjithë kohës së vizitës zyrtare të presidentit Begaj. Për të garantuar mbarëvajtjen e lëvizjes sipas itinerarit dhe zhvillimin e aktiviteteve të parashikuara, policia ka paralajmëruar ndërprerje të përkohshme të qarkullimit në disa segmente rrugore, në intervale të shkurtra kohore.

Autoritetet kanë bërë thirrje që qytetarët të tregojnë mirëkuptim për kufizimet e përkohshme në trafik, të cilat po zbatohen për sigurinë e përgjithshme dhe mbarëvajtjen e vizitës zyrtare.

Continue Reading

Lajmet

Rozeta Hajdari nuk shkon në seancën për “Rezervat shtetërore”

Published

on

By

Ka filluar seanca në rastin e “Rezervave shtetërore” ndaj ministres në detyrë të Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, Rozeta Hajdari, si dhe ndaj tre të tjerëve Irfan Lipovicës, Hafiz Garës e Ridvan Muharremit.

Në seancë nuk është e pranishme ministrja në detyrë e MINT, Rozeta Hajdari, por vetëm Ifran Lipovica dhe Hafiz Gara.

Prokuroria Speciale e Republikës së Kosovës (PSRK) në aktakuzën e ngritur ndaj ministres në detyrë Rozeta Hajdari, ish-zëvendëssekretarit Irfan Lipovica, drejtorit të Departamentit të Rezervave Shtetërore në këtë Ministri, Hafiz Gara dhe afaristit Ridvan Muharremi, ka vlerësuar se dëmi që iu shkaktua buxhetit të Kosovës në rastin e “Rezervave shtetërore” është afër 3 milionë euro.

Aktakuzën e ngritur nga prokurorët specialë, Valdet Gashi dhe Milot Krasniqi, në Departamentin Special të Gjykatës Themelore në Prishtinë. Sipas aktakuzës së ngritur, buxheti është dëmtuar në lartësi prej 2,912,134.78 euro.

Bazuar në aktakuzën e PSRK-së, të pandehurit Rozeta Hajdari në cilësinë e ministres së Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, Irfan Lipovica si zëvendëssekretar dhe Hafiz Gara në pozitën e Drejtorit të Departamentit të Rezervave Shtetërore, në kundërshtim me Ligjin për Prokurim Publik, duke iu shmangur procesit të konkurrencës, me procedurë të negocimit kishin negociuar dhe më pas nënshkruar kontratën me kompaninë turke “Yafe Turizm Indaat Sanayi ve Ticaret Anonim Sirketi” me seli në Bursa të Turqisë, për blerjen e 10 mijë tonë grurë me çmim prej 4,834,778.00 euro.

Mirëpo, aty thuhet se çmimi për blerje të grurit ishte kontraktuar 193.48 euro më i lartë sesa çmimi mesatar i tregut, raporton “Betimi për Drejtësi”.

Ata ngarkohen se në kuadër të mjeteve buxhetore të ndara nga Qeveria në shumën prej 10.000.000 euro, iu shmangën procedurës së hapur të prokurimit me rastin e procedurës së mallrave të rezervës shtetërore më 2022, konkretisht grurit, vajit dhe sheqerit.

Pas lidhjes së kontratës me operatorin turk më 15 mars 2022 më pas, thuhet se u nënshkrua aneks/kontrata me të njëjtin operator më 29 mars 2022 për shpenzimet e transportit të grurit në sasinë e përcaktuar në kontratën bazë nga Turqia në Portin e Durrësit në shumën 295.000 euro.

Ndërsa, sipas aktakuzës, me kompaninë OE “Xanto” SP. ZO.O” me seli në Gdyna- Poloni u lidh kontrata për blerjen e vajit në sasi 200.000 litra dhe sheqerit në sasi 120.000 kg me çmim të përgjithshëm 276.000 euro.

Gjithnjë sipas aktakuzës, edhe përkundër se pagesa e kontraktuar u bë në kundërshtim me Ligjin për buxhetin më 2022, 100% me avanc nga MINT, kompania turke nuk e përmbushi obligimin sa i përket grurit, duke sjellë 58.98 tonë grurë më pak sesa ishte përcaktuar në kontratë, kurse kompania polake nuk i ka sjellë fare produktet e vajit dhe sheqerit sipas kontratës, duke i shkaktuar kështu dëm në shkallë të madhe buxhetit të shtetit.

Sipas aktakuzës, Gara në koordinim me Lipovicën dhe Hajdarin me qëllim të kufizimit të konkurrencës dhe favorizimit të operatorëve ekonomik dhe fshehjes së shkeljeve ligjore në këtë aktivitet, përmes e-mailit nën arsyetimin për përshpejtim të procedurave të furnizimit me mallra të Departamentit të Rezervave Shtetërore, ka kërkuar nga Lipovica që t’i drejtohet me kërkesë Qeverisë për përjashtim nga procedurat e prokurimit për furznizim me produktet e rezervës shtetërore, e që bashkë me Hajdarin iu drejtuan me e-mail Qeverisë më 25 shkurt 2022 dhe se kërkesa u miratua të nesërmen nga Qeveria, e gjithë kjo në kundërshtim me Ligjin për Rezervat Shtetërore, duke u klasifikuar blerja e produkteve të rezervës si sekrete, përkundër se aktiviteti i prokurimit duhej të bëhej detyrimisht përmes procedurave të hapura dhe nuk konsiderohet sekret shtetëror sipas Ligjit.

Çmimi i kontraktuar me kompaninë turke për 1 ton grurë, sipas aktakuzës, kishte qenë 483.48 euro, ndërsa çmimi mesatar i tregut bazuar në të dhënat e Doganës së Kosovës në import në muajin e njëjtë- mars 2022, kishte qenë 290 euro.

“Referuar diferencës në mes të çmimit të kontraktuar të grurit prej 483.48 euro për ton dhe çmimit mesatar të tregut për muajin mars që ishte 290 euro për ton, rezulton se çmimi për një ton grurë është kontraktuar për 193.48 euro më shumë sesa çmimi mesatar i tregut në Kosovë, e që diferenca në çmim në raport me 10 mijë tonë grurë është 1,934,800.00 euro, që konsiderohet dëm i shkaktuar në këtë pikë”, thuhet në aktakuzë.

Mirëpo, më tej thuhet se megjithëse kontrata parashihte 10 mijë tonë grurë dhe u pagua avanci 100%, kompania dyshohet se ka sjellë 58.98 tonë grurë më pak. Rrjedhimisht, duke i shkaktuar dëm buxhetit 28,515.65 euro.

Kurse, Hajdari thuhet se pa publikim të shpalljes publike, më 15 mars 2022, edhe përkundër faktit se ishte paralajmëruar nga drejtori i Departamentit Ligjor se blerja e rezervave me procedurë të negociuar nuk kishte bazë ligjore, nënshkroi kontratën me kompaninë turke.

Gjithnjë sipas aktakuzës, kontrata me kompaninë turke për blerjen e grurit e nënshkruar më 15 mars 2022 në vlerë prej 4 milionë e 834 mijë e 778 euro, ishte bërë bazuar në kushte tregtare Delivered Duty Paid (DDP) që nënkupton se çmimi i kontratës përveç blerjes së produktit mbulon të gjitha shpenzimet e transportit nga depoja deri tek destinacioni final, duke përfshirë sigurimin e mallrave gjatë transportit, ngarkim- shkarkimin e mallrave, doganës dhe shpenzimet e tjera administrative.

Mirëpo, kjo rezulton se nuk kishte ndodhur, sipas PSRK-së.

Hajdari akuzohet se veproi në kundërshtim me plotësim/ndryshimin e Ligjit për Prokurim Publik, duke shmangur qëllimshëm kushtet esenciale të sigurimit të ekzekutimit të kontratave dhe në kundërshtim me Ligjin për buxhet u bënë pagesat në avanc 100% përderisa MINT pranoi nga kompania turke 59.98 tonë grurë më pak në raport me sasinë e kontraktuar dhe paguar, nga kompania polake nuk pranoi fare sasinë e vajit dhe sheqerit. Me këto veprime, u favorizuan dy OE dhe iu mundësua përfitim material dhe shmangie nga përgjegjësia, njëkohësisht iu shkaktua dëm i madh buxhetit të shtetit.

Nëntë ditë pas nënshkrimit të kontratës për blerjen e grurit, aktakuza thotë se MINT kishte nënshkruar aneks-kontratë me kompaninë turke për shpenzimet e transportit në vlerë prej 295 mijë euro, e përkundër se kontrata bazë përfshinte edhe shpenzimet e transportit.

Më pas, thuhet se Lipovica në koordinim me Hajdarin e Garën kishte lidhur një kontratë me kompani tjetër OE “Railtrans” L.L.C më 15 prill 2022 për shërbimet e transportit dhe shpedicionit nga Durrësi deri në depon e rezervave në Kosovë, në vlerë prej 377,419.13 euro.

“Referuar faktit se përtej rregullave të Kontratës bazë, për transportin e grurit janë lidhur 2 (dy) kontrata, fillimisht një Aneks-kontratë në vlerë 295,000 euro dhe më pas një kontratë tjetër në vlerë 377,419.13 euro, si në përshkrimet faktike të aktakuzës, rrjedh se në këtë pikë është shkaktuar dëm në lartësi prej 672,419.13 euro”, thuhet në aktakuzën e ngritur nga PSRK.

Në aktakuzë më tej thuhet se të pandehurit Hajdari, Lipovica dhe Gara kanë negociuar dhe nënshkruar kontratë edhe me kompaninë “Xanto SP. ZO. O” me seli në Gdynia të Polonisë për blerjen e 200 mijë litra vaj dhe 120 mijë kilogramë sheqer. Mirëpo, përkundër pagesës së kryer, malli nuk ishte pranuar asnjëherë.

“Referuar faktit se me rastin e lidhjes së kontratës për blerjen e vajit dhe sheqerit si në përshkrimet faktike të aktakuzës, në njërën anë është bërë pagesa në avanc 100% në shumën prej 276,400 euro, ndërsa në anën tjetër malli nuk është dorëzuar asnjëherë në Kosovë, nga ku rrjedh se në këtë pikë është shkaktuar dëm në lartësi 276,400.00 euro”, thuhet në aktakuzë e siguruar nga “Betimi për Drejtësi”.

Pagesat ndaj kompanive ishin bërë 100 për qind avancë, sipas Prokurorisë Speciale, përkundër se kjo bëhet vetëm në rastet kur mallrat kanë të bëjnë me mbrojtjen dhe sigurinë, pra pajisje për nevoja ushtarake.

Me këto veprime, të njëjtit ngarkohen se i kanë shkaktuar buxhetit të Kosovës dëm në shumën e përgjithshme 2 milionë e 912 mijë e 134 euro e 13 centë.

Për të gjitha këto veprime, ministrja Rozeta Hajdari, zëvendëssekretari Irfan Lipovica dhe drejtori i Departamentit për Rezervat Shtetërore, Hafiz Gara, po akuzohen se kanë kryer veprën penale të “Keqpërdorimit të pozitës apo autoritetit zyrtar” nga neni 414, par.2, lidhur me par.1 dhe nenin 31 të Kodit Penal.

Të njëjtit akuzohen edhe për veprën penale “Zbulim i fshehtësisë zyrtare”, pasi sipas aktakuzës, pjesë të procesit të negocimit ngarkohen ta kenë bërë dhe afaristin Ridvan Muharremi i njohur si “Ridi”.

Gara ngarkohet se ia komunikoi sekretin shtetëror Muharremit, duke ia dërguar në e-mail programin programin për furnizim me mallra të rezervës shtetërore të vitit 2022, në të cilin ishin përshkruar detajet e llojit të produktit, sasia dhe vlera monetare si pjesë e Planit Strategjik Vjetor të mallrave të rezervës shtetërore, duke rrezikuar interesin publik dhe furnizimin strategjik të vendit me rezerva shtetërore.

Me këtë, Gara akuzohet se ka kryer veprën penale “Zbulimi i fshehtësisë zyrtare” nga neni 426, par.1 të Kodit Penal.

Kurse, bashkë me Hajdarin e Lipovicën, Gara ngarkohen se zbuluan fshehtësinë zyrtare duke ia vënë në dispozicion Muharremit informatën për vendndodhjen e deponimit të grurit si mall i rezervës shtetërore. Muharremi fillimisht përmes WhatsApp në grupin ku bënin pjesë edhe tre të pandheurit tjerë i njoftoi se kishte siguruar një OE për deponim të grurit, duke ua dërguar të dhënat.

Me këtë, akuzohen se në bashkëkryerje kanë kryer veprën penale “Zbulimi i fshehtësisë zyrtare” nga neni 426, par.1 lidhur me nenin 31 të Kodit Penal.

Për Hajdarin, Lipovicën e Garën është propozuar edhe dënim plotësues- kompensimi i dëmi të buxhetit të shtetit

Në anën tjetër, afaristi Muharremi po akuzohet nga PSRK për kryerjen e veprës penale “Ndihma në kryerjen e veprës penale keqpërdorim i pozitës apo autoritetit zyrtar”./BetimipërDrejtësi

Continue Reading

Lajmet

Barcelona rikthehet në një ndeshje evropiane në “Camp Nou” pas 1140 ditësh

Published

on

Barcelona sonte do t’i bëjë konak Eintracht Frankfurtit në Ligën e Kampionëve, ndeshje kjo që do të luhet në kuadër të xhiros së gjashtë të Ligës së Kampionëve këtë edicion.

Takimi do të jetë i veçantë edhe në një aspekt tjetër, pasi Barcelona rikthehet të luajë një ndeshje evropiane në shtëpinë e saj, pas një kohe të gjatë.

Barça luan në “Camp Nou” pas saktësisht 1140 ditësh, nga ora 21:00

Herën e fundit luante ndaj Bayern Munchenit në kuadër të fazës së grupeve të sezonit 2022/23.

Barcelona mposhtej 3-0, me golat që i shënonin Sadio Mane, Eric Maxim Chuopo-Moting dhe Benjamin Pavard./S.K/EO/

Continue Reading

Lajmet

Spalletti konfirmon se Zhegrova do të luajë nga fillimi ndaj Pafosit

Published

on

Një lajm i mirë nga Italia rreth yllit të kombëtares së Kosovës, Edon Zhegrovës është se ai do të startojë nga fillimi në ndeshjen ndaj Pafosit në Ligën e Kampionëve.

Këtë e ka konfirmuar vetë trajneri i Juventusit, Luciano Spalletti.

Në konferencë për shtyp, para ndeshjes së nesërme me Pafosin, Spalletti ka thënë se Zhegrova do të luajë nga fillimi, i cili deri më tani asnjëherë nuk ka startuar për “Zonjën e Vjetër”.

“Diçka do të ndryshojë, Zhegrova do të startojë. Javën e kaluar ai mungoi në stërvitje. Nëse bëjmë teste, rezulton se nuk është në formë të plotë, dhe ky është një argument i dyfishtë. Ose i jep 20 minuta deri në gjysmë ore, ose e përdor për aq sa mundet. Këtë herë do të provoj këtë; djali po stërvitet mirë dhe e meriton. Problemi i vetëm është se testet na tregojnë këtë”, tha ai.

Zhegrova u transferua te Juventusi në ditën e fundit të afatit kalimtar, për një shumë që kapte pothuajse shifrën prej 20 milionë eurove./S.K/EO/

Continue Reading

Të kërkuara