Kulturë

Mbishkrimi i perandorit Justinian vlerësohet si zbulimi më i rëndësishëm në arkeologjinë kosovare

Mbishkrimi latin është gjetur në strukturat e një prej kishave më të mëdha të zbuluara deri më tani në Ballkan.

Published

on

Po konsiderohet zbulimi më i madh arkeologjik në Kosovë për nga pesha historike. Një mbishkrim i zbuluar në lokalitetin arkeologjik Ulpiana tregon përkushtimin e perandorit Justinian ndaj vendit të tij të origjinës. Mbishkrimi latin është gjetur në strukturat e një prej kishave më të mëdha të zbuluara deri më tani në Ballkan, e që është ndërtuar nga perandori me prejardhje dardane.

Kështu thonë arkeologët, sipas së cilëve mbishkrimi i zbuluar tregon rëndësinë që perandori i kishte kushtuar qytetit të Ulpianës, gjë e cila nuk dihej më parë.

Zbulimi qartëson se ishte perandori Justinian, dhe gruaja e tij Teodora, që kishin inicuar ndërtimin e qytetit të quajtur Justiniana Secunda.

E sipas mbishkrimit të zbuluar, përveç ndërtimit të qytetit, perandori Justinian dhe gruaja e tij kishin ndërtuar disa kisha, një prej të cilave bën pjesë në zbulimin e fundit të arkeologëve në Kosovë.

Zbulimi është arritur pas bashkëpunimit në mes të institucioneve franceze, Universitetit të Prishtinës dhe Institutit Arkeologjik të Kosovës, me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian.

Christophe J.Goddard, përfaqësues i “Ecole Normale Superieure” nga Parisi, dhe i cili drejton laboratorin “Aoroc”, thotë se për herë të parë mund të shihet me sy përkushtimi i perandorit Justinian për Dardaninë, vendin e tij të origjinës.

“Dua të them, është e re për shumë njerëz dhe ne pamë të gjithë emocionet për këtë, është krejtësisht e kuptueshme për emrin e krahinës, por ne gjithmonë e dinim që këtu ishte Dardania. Dua të them, kjo është ajo. Nuk është diçka që është heshtur, për të qenë i sinqertë, nga askush. Janë shumë burime. Pra, por ajo që është e re është se për herë të parë kemi një përkushtim nga ky Perandor i madh dhe gjëja tjetër që dimë gjithashtu se ky perandor është se ai ishte shumë i lidhur me krahinën e tij të lindjes, sepse ai lindi këtu, familja e tij ishte nga Dardania, nga vendi i vogël i quajtur Tarazona Skupi, Shkupi i sotëm dhe kjo ndërtesë, ky rindërtim i qytetit të Ulpianës, është fakti që ai i dha emrin e tij qytetit, Justiniana Seconda, tregon qartë se sa i lidhur ishte ai me qytetin”, thotë ai.

Sipas tij, befasi e madhe është që mbishkrimi i zbuluar është i ruajtur mirë.

“Befasia e madhe ishte se ky mbishkrim ishte me të vërtetë i ruajtur mirë, i gjerë, kështu që është pothuajse i kompletuar dhe me dyshemenë e tij origjinale, dhe monumentet e tjera të mëdha që ju referova, ka monumente shumë të famshme, të famshme në të gjithë botën sepse janë vërtet të bukura dhe ato kanë humbur dyshemenë e tyre origjinale, por në këtë rast e kemi, dhe ky është i vetmi vend në botë ku do të kishit një mbishkrim të tillë”, thotë ai.

Ai gjithashtu thekson se fakti që mbishkrimi është në gjuhën latine tregon lidhjen e perandorit me perëndimin.

“Gjëja tjetër shumë interesante e këtij mbishkrimi që e bën të jashtëzakonshëm është se është në latinisht dhe Justiniani përshkruhej si perëndimor, fliste latinisht, qeveriste nga Kostandinopoja shumicën e kohës ku njerëzit flisnin kryesisht greqisht, por ai ishte folës latin dhe ishte shumë i lidhur edhe me kulturën e tij latine. Pra, fakti që ky mbishkrim është në latinisht këtu në Dardani tregon lidhjen jo vetëm me krahinën e tij të lindjes, por edhe me kulturën e tij latine. Dhe kjo tregon se edhe nëse Perëndimi humbi, ky vend ishte përsëri Perëndimi për të, dhe të bën të kuptosh pse dikush është kaq i vendosur të ripushtojë atë që ka humbur dhe veçanërisht Italinë, e cila ishte origjina e Perandorisë Romake sepse qartazi ai e mendonte veten si një perëndimor”, thotë ai.

E profesori universitar i arkeologjisë, Arben Hajdari, i cili është edhe bashkëdrejtues i projektit, tregon detaje se si kanë arritur deri të ky zbulim.

“Kemi filluar gërmimet arkeologjike të cilat kanë konfirmuar rezultatet e incizimeve gjeofizike dhe ne kemi arritur me zbulu mbetjet e një bazilike madhështore, ndër më të mëdha që është zbuluar ndonjëherë në Ballkan, ndërtuar nga perandori Justinian në shekullin e gjashtë. Gjatë këtij viti kemi vazhduar kampanjën e radhës dhe ideja ka qenë që të ndjekim planimetrinë e bazilikës dhe pastaj kemi zbuluar edhe një mbishkrim i cili ka një rëndësi jashtëzakonisht të madhe, historike, dhe sipas meje për nga pesha historike paraqet zbulimin më të madh që ka ndodhur ndonjëherë në Kosovë ose në arkeologjinë kosovare”, thotë ai.

Ai tregon se mbishkrimi konfirmon disa të dhëna historike që kanë të bëjnë me Ulpianën dhe Dardaninë.

Sipas tij, kjo është e rëndësishme sepse tregon që perandori Justinian, bashkë me gruan e tij Teodorën, kishin marrë vendim për të rindërtuar qytetin, të cilin e kishin quajtur Justiniana Secunda.

“Mbishkrimi konfirmon disa të dhëna historike, dhe këtu kur them e kam fjalën për atë që na njofton për kopje cezares që kanë të bëjnë me Ulpianën dhe Dardaninë, në anën tjetër është po ashtu i rëndësishëm sepse tregon që perandori Justinian bashkë me gruan e tij Teodorën, të cilët kishin marrë vendim për të ndërtuar qytetin, respektivisht, për të rindërtuar, atë siç na njofton për kopje cezares Ulpianën dhe pas rindërtimit e quan Justiniana Secunda, e quan Justiniana Secunda për faktin që tanimë ekzistonte një vendbanim tjetër i cili ishte ndërtuar po ashtu nga Justiniani që quhej Justiniana Prima”, thotë ai.

Hajdari tregon se mbishkrimi konfirmon lidhjen e perandorit Justinian me vendin e origjinës, Dardaninë.

“Ky mbishkrim tregon përkushtimin e perandorit Justinian ndaj vendit të tij të origjinës, lidhjen e tij me vendin e origjinës, që ishte Dardania, dhe sidomos rëndësinë që i kishte kushtuar ai qytetit të Ulpianës, gjë e cila nuk dihej më parë. Sipas mbishkrimit, përpos ndërtimit të qytetit, perandori Justinian bashkë me gruan e tij Teodorën kishin ndërtuar disa kisha, pra një prej të cilave ne e kemi zbuluar, pra disa kisha të cilat ua kishte kushtuar Jezu Krishtit që është 25 dhjetori”, thekson ai.

Ndër të tjera, Hajdari tregon se bazilika që është zbuluar bën pjesë në kishat më të mëdha të cilat i ka ndërtuar perandori Justinian.

“Bazilika është ndër më të mëdhajat në Ballkan, dhe nëse merret parasysh fakti që perandori Justinian njihej për ndërtime të shumta që ka bërë, njihet si ndërtues i monumenteve madhështore dhe unë do të thosha që bazilika të cilën e kemi zbuluar renditet në mesin e kishave apo ndërtimeve ndër më të mëdhajat që i ka ndërtuar perandori Justinian dhe kjo është një vlerë jashtëzakonisht e madhe e cila pastaj me një punë të mirë konservuese, me një prezantim të mirë mund të kthehet në një atraksion turistik me mundësi për të gjeneruar edhe vende të punës, edhe të hyra e kështu me radhë”, thotë Hajdari.

Zbulimi i një mbishkrim latin nga perandori Justinian i cili dëshmon lidhjen e tij me Dardaninë është bërë i ditur dy ditë më parë.

Nga institucionet e shtetit të Kosovës ky është konsideruar zbulim që formëson historinë dhe si një dedikim i fuqishëm nga perandori Justinian.

Lifestyle

30 thënie që janë të mbushura me urtësi

Published

on

1. Vetë-disiplina është gjithçka – Auto-disiplina është gjithçka. Nëse mundesh të vësh nën kontroll qenien tënde mendore dhe fizike, mund të kesh nën kontroll gjithë botën.

2. Një moment durimi – Një moment durimi në një çast zemërimi, ju shpëton njëqind momente pendese.

3. Shih pas në jetën tënde dhe thuaj – Më mirë të shohësh pas në jetën tënde dhe të thuash: “Nuk më besohet që e kam bërë atë gjë”, se sa të thuash: “Ah, sa do të doja ta bëja atë”.

4. Këto dy gjëra përcaktojnë atë që ti je – Dy gjëra përcaktojnë atë që ti je: Durimi kur nuk ke asgjë, dhe sjellja kur nuk ke asgjë

5. Duhet kurajë – Duhet kurajë për t’u rritur dhe për t’u bërë ai që je në të vërtetë

6. Të mençurit nuk janë gjithmonë të heshtur – Njerëzit e mençur nuk janë gjithmonë të heshtur, por ata e dinë se kur duhet të jenë.

7. Ajo që Suzi thotë për Sallyn – Ajo që Suzi thotë për Sallin flet më shumë për Suzyn se sa për Sallyn.

8. Kur ditët tona janë më të lumtura – Ditët tona janë më të lumtura kur u japim njerëzve pakëz nga zemra jonë, se sa një copë nga mendja jonë.

9. Të jetosh, gjëja më e rrallë në botë – Të jetosh është gjëja më e rrallë në botë. Shumica e njerëzve thjeshtë ekzistojnë.

10. Të bësh dallimin – Të bësh dallimin nga të tjerët, duhet që të rehatohesh me të ndjerit i parehatshëm.

11. Mund t’i japësh një personi dije – Mund t’i japësh një njeriu dije, por nuk mund ta bësh të mendojë. Disa njerëz duan të mbeten budallenj, vetëm sepse e vërteta kërkon që të ndryshosh.

12. Atë që një i mençur e di – Një njeri i mençur e di se kudo ka nga një gjë për të mësuar.

13. Mos ndalo për të hedhur gurë – Nuk do të mbërrish asnjëherë në destinacion, nëse ndalesh dhe hedh guri drejt çdo qeni që leh.

14. Stërvite mendjen që të shohë të mirën – Stërvite mendjen që të shohë të mirën në çdo situatë.

15. Nuk ke lindur fitues – Nuk ke lindur fitues. Nuk ke lindur humbës. Ke lindur një njeri që zgjedh.

16. Mos shpreso kurrë më shumë – Mos shpreso kurrë më shumë për një gjë, nga sa punon për atë gjë.

17. Mësoju fëmijëve se si të mendojnë – Fëmijët duhet të mësohen se si të mendojnë, jo çfarë të mendojnë.

18. Kur jeta të fut në situata të vështira – Kur jeta të fut në situata të vështira, mos thuaj “Përse unë?”, por thuaj: “Provomë!”

19. Merr frymë thellë – Merr frymë thellë! Është thjeshtë një moment i keq. Jo një jetë e keqe.

20. Gota është gjysmë bosh, apo gjysmë plot? – Njerëzit që mendojnë nëse gota është gjysmë bosh a gjysmë plot, nuk kuptojnë kryesoren. Që gota mund të mbushet prapë.

21. Veprimet e një personi të thonë gjithçka – Veprimet e një personi të thonë gjithçka që ke nevojë të dish.

22. Shanset janë si lindja e Diellit – Shanset janë si lindja e Diellit. Nëse pret shumë, e humbet.

23. Vrite mendjen për të dashur veten – Vrite mendjen që të duash veten, në vend se të dashurohesh me idenë që të tjerët të të duan ty.

24. Ndonjëherë jeta ka të bëjë me rrezikimin e gjithçkaje për…- Jeta ka të bëjë me rrezikimin e gjithçkaje për një ëndërr, që askush nuk mund ta shohë përveç teje.

25. Vazhdo bëj mirë  – Vazhdo të bësh mirë. Do të të kthehet dhjetëfish, në mënyra që as nuk i pret.

26. Ja misioni im në jetë – Të jem kaq i zënë duke jetuar dhe dashur jetën time, saqë të mos kem kohë për urrejtje, pendesë, shqetësim apo frikë.

27. Ditët kur je më shumë në parehati – Ditët kur je më pak rehat janë ditët kur mëson më shumë për veten tënde

28. Si të jetosh një jetë krijuese – Që të bëjmë një jetë krijuese, duhet të humbasim frikën se mos e kemi gabim.

29. Ja një arsye pse njerëzit i rezistojnë ndryshimit – Një arsye pse njerëzit i rezistojnë ndryshimit, është se ata përqëndrohen tek ajo nga e cila duhet të heqin dorë, në vend të asaj që do të fitojnë.

30. Nuk ka problem të jesh i zemëruar – Nuk ka problem të jesh i zemëruar. Problem është të jesh mizor.

Continue Reading

Magazinë

Dua Lipa dhe i fejuari i saj shijojnë jetën e natës në Prishtinë

Published

on

Këngëtarja me famë botërore, Dua Lipa, është parë mbrëmjen e së mërkurës në një nga ambientet më të njohura të kryeqytetit, në shoqërinë e të fejuarit të saj, aktorit britanik Callum Turner.

Çifti ka zgjedhur të kalojë një mbrëmje të zjarrtë në kryeqytet, të rrethuar nga miq të afërt, kokteje freskuese dhe atmosfera e ngrohtë e verës prishtinase.

E veshur me stil dhe me buzëqeshjen karakteristike, Dua Lipa ka tërhequr vëmendjen e të pranishmëve me prezencën e saj, ndërsa shijonte çdo moment në krahët e partnerit të saj.

Sipas dëshmitarëve, dyshja është dukur e relaksuar dhe e përkushtuar ndaj njëri-tjetrit, duke reflektuar një lidhje të fortë dhe të natyrshme.

Prania e saj në Prishtinë nuk ka kaluar pa u vënë re nga fansat dhe adhuruesit e shumtë, të cilët janë ndjerë të emocionuar që ylli me origjinë shqiptare ka zgjedhur pikërisht këtë qytet për të kaluar disa çaste personale.

Kjo vjen pak para ngjitjes së saj në skenën e madhe të festivalit “Sunny Hill 2025” ku do ajo do të performojë në mbrëmjen e parë të premten. /Telegrafi/

Continue Reading

Magazinë

Trishtim në botën e kinemasë: Aktori i njohur gjendet i pajetë në plazh

Published

on

Aktori izraelit Alon Aboutboul, i njohur për rolet e tij në filma si “The Dark Knight Rises” dhe “Rambo III”, ka ndërruar jetë në moshën 60-vjeçare.

Trupi i tij u gjet në plazhin HaBonim në Izraelin verior, pasi ai u rrëzua pak pasi doli nga deti. Paramedikët mbërritën menjëherë, por nuk mundën ta shpëtonin, pavarësisht përpjekjeve për më shumë se një orë.

Shkaku i vdekjes mbetet ende i paqartë. Aktori la pas bashkëshorten dhe katër fëmijët e tij.

Në karrierën e tij ndërkombëtare, Aboutboul u shfaq edhe në serialet “Snowfall”, “FBI: International”, “NCIS: Los Angeles” dhe “Hawaii Five-0”.

Roli i tij i fundit ishte në serialin “The German”, ku luante për tetë episode.

Continue Reading

Lifestyle

Fuqia e intuitës së femrës

Published

on

Intuita e një femre është shumë më pranë së vërtetës, se sa siguria e një mashkulli” – Rudyard Kipling

Ndoshta po mendoni se tema e intuitës nuk ka asgjë shkencore, që nuk është madje as një disiplinë që duhet marrë në konsideratë. Nëse ndalemi një çast për të menduar, do të kuptojmë se shumicën e vendimeve i marrim në mënyrë të pandërgjegjshme. Jo vetëm: studimet mbështesin idenë që para se ndërgjegjja të vlerësojë objektivisht një mundësi me po-të dhe jo-të e saj, pjesa e pandërgjegjshme e trurit e ka marrë vendimin duke u bazuar tek intuita. Përse ndodh kjo?

Bazohemi më shumë te ndjenjat sesa te racionaliteti? Në të vërtetë është tamam kështu. Intuita, parandjenja, shqisa e gjashtë, janë sinonime për të përshkruar tentativën e njeriut për ta drejtuar vëmendjen drejt faktit të caktuar, një rrethane, mbi çdo gjë a person, për të kuptuar pa asnjë gabim të vërtetën.

INTUITA DHE TRURI I PANDËRGJEGJSHËM

Një familjar i juaji ndihet pa qejf nga një sëmundje me shenja të çuditshme, që e bëjnë të vështirë përcaktimin e një diagnoze. Shkoni te specialisti, që ju vë përballë dy mundësive: të vendosni të dhënat në një kompjuter të sofistikuar, i cili do t’ju tregojë hapat që duhet të ndiqni për të kuruar të afërmin ose t’i besoni mjekut me karrierë të gjatë. Cilën mundësi do të ndiqni? Sigurisht që preferoni mjekun. Ndonjëherë nuk na shërben inteligjenca e bazuar mbi analizën e logjikën: i besojmë “intuitës” për mjekun, i cili nëpërmjet vëzhgimit, përvojës dhe ndjesive rreth kësaj çështjeje do të japë një zgjidhje.

Jeni në shtrat dhe papritmas, nga hiçgjëja vjen ndjesia e paparashikuar. Jeni të çlodhur e truri ju dhuron një imazh të papritur. Nga doli kjo gjë? Nuk bëhet fjalë për arsyetim logjik e të peshuar mirë: është më shumë ndjesi, intuitë që del papritur nga pjesa e pandëgjegjshme e trurit. Por, nga se është i përbërë truri i pandërgjegjshëm? Intuitat dalin nga përvojat e magazinuara në tru, nga gjithçka që kemi përjetuar, qofshin këto suksese apo dështime.

RËNDËSIA E INTUITËS

Një përgjigje që truri na jep kur ndodhemi përballë një dileme apo pavendosmërie. Nëse do të bënim sforcim logjik, duke plotësuar analiza racionale sa herë që jemi të dyzuar, do të kemi nevojë për kohë dhe energji. Iidetë tona janë emotive, ose “i ndjejmë”, pak herë i analizojmë nëpërmjet mendimit të peshuar. Dimensionet i shtyjnë ekspertë të fushës të hetojnë studiojnë si është e mundur që agjentët që lëvizin fijet e ekonomive arrijnë të marrin vendimet në punë.

Ndoshta ata udhëhiqen nga ndjenjat dhe interesat pa vënë në punë logjikën për të marrë vendime. Mund të pyesim, nëse është pozitive apo jo ta lëmë veten të udhëhiqemi nga intuita. Jeta jonë është me momente të tilla, ku zemra na ka bërë të ndjekim një rrugë a një tjetër… Duhet të themi se vendimet e pandërgjegjshme, janë të lidhura me atë çka jemi, me personalitetin e me vlerat tona. Sipas ekspertëve, intuita më e mirë shfaqet në momentet e relaksit, kur mendja është më e kthjellët dhe e çlodhur. Frymëzimi dhe idetë shfaqen vetë gjatë natës, larg stresit dhe tensioneve. Duhet vetëm të dimë t’i dëgjojmë.

PËRMIRËSONI PERCEPTIMIN

Mund të kuptojmë e perceptojmë rrethanat dhe ngjarjet nëpërmjet perceptimit të drejtpërdrejtë, asaj çka kuptojmë nga të tjerët dhe nëpërmjet intuitës.

Perceptimi na ndihmon qartësisht me situatën, ajo çka kuptojmë na lejon të marrim informata të përgjithshme, që jo gjithmonë i përkasin së vërtetës, dhe na përballin me rrezikun e informacioneve jo të sakta. Perceptimi i drejtpërdrejtë mund të jetë i besueshëm, me kusht që mendja të jetë e lirë nga paragjykimet e të reflektojë në harmoni mbi atë që është parë e dëgjuar, ndërsa mendimet që krijojmë nga të tjerët, ato indirekte, nuk janë të çliruara nga paragjykimet.

Ndaj këshilla jonë është: mos krijoni mendime, vlerësime apo këndvështrime duke u bazuar në faktet që ju referojnë të tjerët. Ajo që perceptojmë mbi ngjarjet dhe rrethanat, provokon te ne reagime që gjenerojnë mendime dhe veprime.

Continue Reading

Të kërkuara