

Kulturë
Mbishkrimi i perandorit Justinian vlerësohet si zbulimi më i rëndësishëm në arkeologjinë kosovare
Mbishkrimi latin është gjetur në strukturat e një prej kishave më të mëdha të zbuluara deri më tani në Ballkan.
Published
2 years agoon
By
Betim GashiPo konsiderohet zbulimi më i madh arkeologjik në Kosovë për nga pesha historike. Një mbishkrim i zbuluar në lokalitetin arkeologjik Ulpiana tregon përkushtimin e perandorit Justinian ndaj vendit të tij të origjinës. Mbishkrimi latin është gjetur në strukturat e një prej kishave më të mëdha të zbuluara deri më tani në Ballkan, e që është ndërtuar nga perandori me prejardhje dardane.
Kështu thonë arkeologët, sipas së cilëve mbishkrimi i zbuluar tregon rëndësinë që perandori i kishte kushtuar qytetit të Ulpianës, gjë e cila nuk dihej më parë.
Zbulimi qartëson se ishte perandori Justinian, dhe gruaja e tij Teodora, që kishin inicuar ndërtimin e qytetit të quajtur Justiniana Secunda.
E sipas mbishkrimit të zbuluar, përveç ndërtimit të qytetit, perandori Justinian dhe gruaja e tij kishin ndërtuar disa kisha, një prej të cilave bën pjesë në zbulimin e fundit të arkeologëve në Kosovë.
Zbulimi është arritur pas bashkëpunimit në mes të institucioneve franceze, Universitetit të Prishtinës dhe Institutit Arkeologjik të Kosovës, me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian.
Christophe J.Goddard, përfaqësues i “Ecole Normale Superieure” nga Parisi, dhe i cili drejton laboratorin “Aoroc”, thotë se për herë të parë mund të shihet me sy përkushtimi i perandorit Justinian për Dardaninë, vendin e tij të origjinës.
“Dua të them, është e re për shumë njerëz dhe ne pamë të gjithë emocionet për këtë, është krejtësisht e kuptueshme për emrin e krahinës, por ne gjithmonë e dinim që këtu ishte Dardania. Dua të them, kjo është ajo. Nuk është diçka që është heshtur, për të qenë i sinqertë, nga askush. Janë shumë burime. Pra, por ajo që është e re është se për herë të parë kemi një përkushtim nga ky Perandor i madh dhe gjëja tjetër që dimë gjithashtu se ky perandor është se ai ishte shumë i lidhur me krahinën e tij të lindjes, sepse ai lindi këtu, familja e tij ishte nga Dardania, nga vendi i vogël i quajtur Tarazona Skupi, Shkupi i sotëm dhe kjo ndërtesë, ky rindërtim i qytetit të Ulpianës, është fakti që ai i dha emrin e tij qytetit, Justiniana Seconda, tregon qartë se sa i lidhur ishte ai me qytetin”, thotë ai.
Sipas tij, befasi e madhe është që mbishkrimi i zbuluar është i ruajtur mirë.
“Befasia e madhe ishte se ky mbishkrim ishte me të vërtetë i ruajtur mirë, i gjerë, kështu që është pothuajse i kompletuar dhe me dyshemenë e tij origjinale, dhe monumentet e tjera të mëdha që ju referova, ka monumente shumë të famshme, të famshme në të gjithë botën sepse janë vërtet të bukura dhe ato kanë humbur dyshemenë e tyre origjinale, por në këtë rast e kemi, dhe ky është i vetmi vend në botë ku do të kishit një mbishkrim të tillë”, thotë ai.
Ai gjithashtu thekson se fakti që mbishkrimi është në gjuhën latine tregon lidhjen e perandorit me perëndimin.
“Gjëja tjetër shumë interesante e këtij mbishkrimi që e bën të jashtëzakonshëm është se është në latinisht dhe Justiniani përshkruhej si perëndimor, fliste latinisht, qeveriste nga Kostandinopoja shumicën e kohës ku njerëzit flisnin kryesisht greqisht, por ai ishte folës latin dhe ishte shumë i lidhur edhe me kulturën e tij latine. Pra, fakti që ky mbishkrim është në latinisht këtu në Dardani tregon lidhjen jo vetëm me krahinën e tij të lindjes, por edhe me kulturën e tij latine. Dhe kjo tregon se edhe nëse Perëndimi humbi, ky vend ishte përsëri Perëndimi për të, dhe të bën të kuptosh pse dikush është kaq i vendosur të ripushtojë atë që ka humbur dhe veçanërisht Italinë, e cila ishte origjina e Perandorisë Romake sepse qartazi ai e mendonte veten si një perëndimor”, thotë ai.
E profesori universitar i arkeologjisë, Arben Hajdari, i cili është edhe bashkëdrejtues i projektit, tregon detaje se si kanë arritur deri të ky zbulim.
“Kemi filluar gërmimet arkeologjike të cilat kanë konfirmuar rezultatet e incizimeve gjeofizike dhe ne kemi arritur me zbulu mbetjet e një bazilike madhështore, ndër më të mëdha që është zbuluar ndonjëherë në Ballkan, ndërtuar nga perandori Justinian në shekullin e gjashtë. Gjatë këtij viti kemi vazhduar kampanjën e radhës dhe ideja ka qenë që të ndjekim planimetrinë e bazilikës dhe pastaj kemi zbuluar edhe një mbishkrim i cili ka një rëndësi jashtëzakonisht të madhe, historike, dhe sipas meje për nga pesha historike paraqet zbulimin më të madh që ka ndodhur ndonjëherë në Kosovë ose në arkeologjinë kosovare”, thotë ai.
Ai tregon se mbishkrimi konfirmon disa të dhëna historike që kanë të bëjnë me Ulpianën dhe Dardaninë.
Sipas tij, kjo është e rëndësishme sepse tregon që perandori Justinian, bashkë me gruan e tij Teodorën, kishin marrë vendim për të rindërtuar qytetin, të cilin e kishin quajtur Justiniana Secunda.
“Mbishkrimi konfirmon disa të dhëna historike, dhe këtu kur them e kam fjalën për atë që na njofton për kopje cezares që kanë të bëjnë me Ulpianën dhe Dardaninë, në anën tjetër është po ashtu i rëndësishëm sepse tregon që perandori Justinian bashkë me gruan e tij Teodorën, të cilët kishin marrë vendim për të ndërtuar qytetin, respektivisht, për të rindërtuar, atë siç na njofton për kopje cezares Ulpianën dhe pas rindërtimit e quan Justiniana Secunda, e quan Justiniana Secunda për faktin që tanimë ekzistonte një vendbanim tjetër i cili ishte ndërtuar po ashtu nga Justiniani që quhej Justiniana Prima”, thotë ai.
Hajdari tregon se mbishkrimi konfirmon lidhjen e perandorit Justinian me vendin e origjinës, Dardaninë.
“Ky mbishkrim tregon përkushtimin e perandorit Justinian ndaj vendit të tij të origjinës, lidhjen e tij me vendin e origjinës, që ishte Dardania, dhe sidomos rëndësinë që i kishte kushtuar ai qytetit të Ulpianës, gjë e cila nuk dihej më parë. Sipas mbishkrimit, përpos ndërtimit të qytetit, perandori Justinian bashkë me gruan e tij Teodorën kishin ndërtuar disa kisha, pra një prej të cilave ne e kemi zbuluar, pra disa kisha të cilat ua kishte kushtuar Jezu Krishtit që është 25 dhjetori”, thekson ai.
Ndër të tjera, Hajdari tregon se bazilika që është zbuluar bën pjesë në kishat më të mëdha të cilat i ka ndërtuar perandori Justinian.
“Bazilika është ndër më të mëdhajat në Ballkan, dhe nëse merret parasysh fakti që perandori Justinian njihej për ndërtime të shumta që ka bërë, njihet si ndërtues i monumenteve madhështore dhe unë do të thosha që bazilika të cilën e kemi zbuluar renditet në mesin e kishave apo ndërtimeve ndër më të mëdhajat që i ka ndërtuar perandori Justinian dhe kjo është një vlerë jashtëzakonisht e madhe e cila pastaj me një punë të mirë konservuese, me një prezantim të mirë mund të kthehet në një atraksion turistik me mundësi për të gjeneruar edhe vende të punës, edhe të hyra e kështu me radhë”, thotë Hajdari.
Zbulimi i një mbishkrim latin nga perandori Justinian i cili dëshmon lidhjen e tij me Dardaninë është bërë i ditur dy ditë më parë.
Nga institucionet e shtetit të Kosovës ky është konsideruar zbulim që formëson historinë dhe si një dedikim i fuqishëm nga perandori Justinian.
Kulturë
Shteti mbështet kinematografinë, 800 mijë euro për tri projekte filmi
Published
1 day agoon
February 21, 2025By
UBT NEWS
Qendra Kinematografike e Kosovës (QKK) ka shpallur tre projekte fituese për financim, të cilat do të mbështeten me një total prej 800 mijë eurosh. Këto projekte përfshijnë filma të metrazhit të gjatë, të cilët kanë marrë mbështetje për realizimin e tyre. Projekti “Dua”, me skenar dhe regji nga Blerta Basholli, ka marrë mbështetje më të madhe, 340 mijë euro, ndërsa “Dua të shkoj sërish në det” me regji nga Leart Rama do të mbështetet me 240 mijë euro. Filmi i tretë, “Gjurmë” i regjisores Rita Krasniqi, do të marrë 220 mijë euro. Kjo ndarje buxhetore është pjesë e një thirrje që QKK-ja ka hapur vitin e kaluar, ku nga 12 projekte që aplikuan, vetëm tre arritën të sigurojnë financim.
Përkundër kësaj mbështetjeje, është shprehur shqetësimi për numrin e vogël të projekteve të mbështetura, që ka pasuar ndarjen e një shume të kufizuar buxhetore. Sipas regjisorëve dhe aktorëve të industrisë kinematografike kosovare, problemi i buxhetit të vogël është një pengesë për zhvillimin e kinematografisë dhe për mbështetje më të gjerë të projekteve filmike. Në këtë kuadër, është nënvizuar gjithashtu se QKK-ja ka një buxhet më të madh këtë vit, prej 2 milionë eurosh, dhe se do të hapë një tjetër thirrje brenda një muaji për të mbështetur edhe projekte të tjera.
Për herë të parë, QKK-ja ka emëruar një komision të pavarur për shqyrtimin e projekteve, duke përfshirë ekspertë të njohur si Tin Dirdamali, Norika Sefa, Antoneta Kastratin, Thomas Logoreci dhe Alireza Ghasemi, ndërsa komisioni financiar është përbërë nga Ilir Hasanaj, Ujkan Hysaj dhe Virgjina Peja.
Përveç projekteve që morën mbështetje, disa filma të tjerë, si “Sa o Roma Babo” dhe “Zanushja”, mbetën jashtë këtij procesi. Pas shpalljes së fituesve, regjisori Besim Ugzmajli ka theksuar se ky konkurs është ndikuar edhe nga jashtë dhe se buxheti i vogël për kinematografinë është një problem që duhet adresuar në mënyrë urgjente. Ai ka sugjeruar se ndërhyrjet e jashtme kanë mundur të kenë një ndikim në vendimet e jurisë.
Pavarësisht kritikave, drejtoresha e QKK-së, Blerta Zeqiri, ka konfirmuar se një thirrje e re do të hapet brenda një muaji për të mbështetur kategoritë e tjera të projekteve filmike. Megjithatë, problemi i teknikës dhe shtyrja e afatit të aplikimit ka ndikuar në zhvillimin e këtij procesi. Ndërkohë, buxheti i vitit 2024, që është 1.6 milionë euro, ka mbetur i pa shfrytëzuar, duke e bërë vitin e kaluar të humbur për QKK-në.
Një ndër hapat e rëndësishëm për zhvillimin e industrisë kinematografike është miratimi i Rregullores për të drejtat e rabatit, që lejon rimbursimin e 30% të investimeve që kompanitë e huaja bëjnë në Kosovë. Ky hap është parë si mundësi për të rritur konkurrencën e Kosovës në tregun ndërkombëtar të filmit.
Megjithatë, komuniteti artistik mbetet i ndarë lidhur me këtë nismë dhe ka nevojë për më shumë fushata informuese për të shfrytëzuar këtë mundësi. Po ashtu, QKK-ja ka humbur mundësinë për të nominuar filma për çmimet prestigjioze “Oscar”, pasi nuk ka hapur konkurs për këtë qëllim. Drejtoresha Zeqiri ka sqaruar se një problem teknik ka qenë shkaku i humbjes së mundësisë për nominim, ndërkohë që vitin 2023, komiteti vendosi të mos ketë kandidat për këtë çmim.
Në këtë mënyrë, kinematografia kosovare vazhdon të përballet me sfida të mëdha përsa i përket buxhetit dhe mundësive për mbështetje të projekteve filmike, ndërsa shpresat janë që hapat e ndërmarra të kontribuojnë për zhvillimin e industrisë dhe konkurrencën ndërkombëtare./UBTNews/

Lady Gaga ka konfirmuar se vazhdimi i projektit të saj të famshëm “Telephone” është në rrugë e sipër, por nuk ka zbuluar nëse kolegia e saj nga bashkëpunimi i mëparshëm, Beyoncé, do të jetë pjesë e tij.
Gjatë një interviste në serinë “Lie Detector” të Vanity Fair, ajo u pyet nëse do të kishte një vazhdim të “Telephone”, dhe u përgjigj shkurt me: “Po”.
Megjithatë, kur u pyet nëse Beyoncé do të merrte pjesë sërish, Gaga u shpreh me një përgjigje të paqartë: “ndoshta”.
Ajo sqaroi se vonesa nuk lidhet me oraret e agjendës. Videoklipi i “Telephone”, i publikuar më 2010, shfaq Ladyn si të burgosur për vrasjen e të dashurit të saj.
Beyoncé shfaqet duke e liruar nga burgu, dhe bashkë nisin një seri ngjarjesh dramatike. Në fund të klipit shfaqet mesazhi “To be continued…”, duke lënë të hapur mundësinë e një vazhdimi.
Kënga, e cila fillimisht ishte shkruar për këngëtaren e njohur Britney Spears por u refuzua prej saj, përmban vargun e famshëm: “Hello, hello, baby, you called, I can’t hear a thing…”.Kur u pyet nëse ndonjëherë kishte hapur telefonin duke e thënë këtë frazë, Gaga u përgjigj duke thënë se mund ta ketë bërë.
“Mendoj se mund ta kem bërë, por ndoshta jo. Jam shumë e keqe në këtë lojë, sapo thashë po, jo dhe ndoshta”, ka thënë Gaga.
Kur një anëtar i ekipit i tha se detektori i gënjeshtrave konfirmoi që ajo po thoshte të vërtetën, Gaga qeshi dhe tha se i vjen “mirë ta di këtë”.
Kulturë
Përkujtohet në 146-vjetorin e lindjes patrioti i shquar Luigj Gurakuqi
Published
3 days agoon
February 19, 2025By
UBT NEWS
Muzeu Historik Kombëtar organizoi sot një ceremoni përkujtimore për të nderuar figurën e shquar të patriotit Luigj Gurakuqi, në 146-vjetorin e lindjes së tij.
Luigj Gurakuqi, një nga personalitetet më të shquara të kombit shqiptar, erdhi në jetë më 19 shkurt 1879, ndërsa përjetoi një tragjedi të hidhur më 2 mars 1925, kur u vra në Bari të Italisë. Veprimtaria e tij la një gjurmë të thellë në historinë e Shqipërisë, duke i dhënë vend kombit shqiptar një trashëgimi të çmuar në fushat e letërsisë, arsimit, politikës dhe kombëtarizmit.
Pas mbarimit të Kolegji Shën Adrian në fshatin arbëresh të Shën Mitrit në Itali, Gurakuqi vazhdoi studimet për mjekësi dhe biologji në Universitetin e Napolit. Ndonëse profesioni i tij u shënua nga shkenca, zemra e tij gjithmonë rrahte për atdhenë, dhe ky pasion i çoi veprimtaritë e tij drejt një angazhimi të fortë në fushën e letrave, publicistikës dhe politikës.
Si një nga figurat më të shquara të Rilindjes Kombëtare, Luigj Gurakuqi u angazhua që nga rinia e tij për njohjen dhe pasurimin e kulturës kombëtare. Fillimisht me poezi dhe përkthime, ai kontribuoi në lëvrimin e gjuhës shqipe, duke u bërë një ndër përkthyesit më të rëndësishëm të letërsisë botërore. Krijoi dhe botoi tekste mësimore të abetares në të dy dialektet e shqipes, duke i dhënë mundësinë shumë shqiptarëve të shkollohen dhe të njohin më mirë gjuhën e tyre.
Përpjekja e tij më e madhe ishte angazhimi për një alfabet të unifikuar shqip, për të cilin ai kontribuoi si nënkryetar i Komisionit të Manastirit në vitin 1908, një ngjarje kyçe për zhvillimin e gjuhës dhe identitetit shqiptar. Po ashtu, Luigj Gurakuqi do të mbetet një ndër hartuesit e veprës “Metrika Shqip”, një arritje e madhe e asaj periudhe.
Pjesëmarrës i drejtpërdrejtë në ngjarje kyçe historike, ai u bë drejtor i Normales së Elbasanit më 1909, shkolla e parë profesionale në Shqipëri, që sot mban emrin e tij. Aty, Gurakuqi ndihmoi në përgatitjen e mësuesve shqiptarë dhe në promovimin e arsimit për të rinjtë shqiptarë. Po ashtu, ai ishte njëri nga nismëtarët e Memorandumit të Greçës gjatë kryengritjes së malësorëve të Mbishkodrës në vitin 1911, si dhe i angazhuar në Kuvendin e Vlorës për shpalljen e Pavarësisë më 1912, ku u bë Ministër i Arsimit në qeverinë e Ismail Qemalit.
Në vitin 1916, ai u emërua Drejtor i Përgjithshëm i Arsimit dhe kontribuoi në zhvillimin e arsimit dhe kulturës në Shkodër. Kontributet e tij të mëtejshme përfshijnë pjesëmarrjen në Kongresin e Durrësit më 1918, ku ai u bë ministër i Arsimit dhe anëtar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris.
Veprimtaria e tij nuk mbaroi këtu, pasi në vitet 1921-1924, Luigj Gurakuqi ishte deputet i Këshillit Kombëtar. Ai gjithashtu luajti një rol të rëndësishëm në Lëvizjen e Qershorit të vitit 1924 dhe u caktua Ministër i Financave në qeverinë e Fan Nolit.
Përkushtimi i Luigj Gurakuqit ndaj atdheut, arsimit dhe zhvillimit kombëtar ka lënë një pasuri të jashtëzakonshme për popullin shqiptar. Edhe pse tragjikisht i vrarë në moshë të re, Luigj Gurakuqi mbetet një figurë e pavdekshme, që ka ndikuar në formësimin e Shqipërisë moderne dhe të identitetit kombëtar shqiptar./UBTNews/
Kulturë
“Trashëgimia letrare e Dritëro Agollit”, në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit
Published
4 days agoon
February 18, 2025By
UBT NEWS
Një ngjarje e veçantë u zhvillua në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit, e cila e kushtoi aktivitetin e saj figurës më të madhe të letërsisë shqipe të pas shekullit XX, Dritëro Agollit. Aktiviteti, i titulluar “Trashëgimia letrare e Dritëro Agollit”, mblodhi studiues dhe lexues, të cilët bënë një analizë të thelluar të krijimtarisë së këtij shkrimtari të shquar, që e ka lënë një trashëgimi të pashlyeshme në historinë letrare të Shqipërisë.
Pjesëmarrësit në aktivitet diskutuan shumë dimensione të figurës dhe veprës së Agollit, duke theksuar jo vetëm cilësinë e lartë artistike, por edhe ndikimin e tij të vazhdueshëm në letërsinë shqipe. Profesor Behar Gjoka, një nga studiuesit më të njohur të letërsisë shqiptare, e përqendroi analizën e tij kryesisht në prozën e shkrimtarit, duke u fokusuar te romanet e tij më të njohura, “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo” dhe “Njeriu me top”. Ai e cilësoi satirën e romanit “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo” si një akt të qartë rebelimi ndaj kohës dhe regjimit, një pasqyrë e qartë e shoqërisë së asaj periudhe. Po ashtu, për romanin “Njeriu me top”, ai theksoi se ky ishte një studim i thellë dhe një analizë sociale e jetës në fshat, marrëdhënieve njerëzore, zakoneve dhe pasioneve të njerëzve të thjeshtë, përballë atyre që kërkonin të mbijetonin në një realitet të ndërlikuar.
Në vijim, studiuese e njohur Rovena Vata ndau mendimet e saj për poezinë e Dritëro Agollit, duke nënvizuar pasurinë dhe larminë e saj. Ajo u ndal veçanërisht te dimensioni lirik i krijimtarisë së Agollit, i cili mbizotëronte në shumë pjesë të poezisë së tij. Për Vata-n, liria e shpirtit të shkrimtarit pasqyrohej në vargjet e tij, që shpeshherë linin pas vetes një ndjesi të thellë e të gjallë për jetën, natyrën dhe njerëzit.
Një tjetër pjesëmarrës, pedagogia Anila Mullahi, u fokusua në analizën e krijimtarisë së Dritëro Agollit pas viteve ’90, e cila sipas saj, nuk është analizuar aq shumë, ndonëse ka një vëllim të konsiderueshëm dhe ka mbajtur një rëndësi të veçantë. Në këtë kuadër, ajo theksoi veprën “Arka e djallit”, të cilën e konsideroi si një kryevepër të shkruar nga Agolli pas periudhës së diktaturës. Sipas Mullahisë, kjo vepër përbën një nga piket kryesore të krijimtarisë së tij të periudhës pas vitit 1990 dhe mbetet një prej veprave më të spikatura të letërsisë shqiptare të pas luftës.
Aktiviteti në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit shënoi një tjetër moment të rëndësishëm për t’u njohur më thellë me jetën dhe veprën e Dritëro Agollit, një nga shkrimtarët më të mëdhenj shqiptarë, që ka dhënë një kontribut të pashlyeshëm për letërsinë shqipe, si dhe për kulturën dhe identitetin kombëtar.

Ish-udhëheqësi i Hezbollah do të varroset të dielën

Shteti mbështet kinematografinë, 800 mijë euro për tri projekte filmi

Izraeli do të lirojë 602 të burgosur palestinezë të shtunën sipas marrëveshjes së shkëmbimit

Arrestohet ish-kryetarja e Nishit, Dragana Sotirovski

KQZ: Votat me kusht dhe ato nga Diaspora numërohen javën e ardhshme

Kremlini mohon se ka kërkuar që NATO-ja të tërheqë trupat nga krahu lindor

Abdixhiku pas takimit me ambasadorët: LDK e respekton vullnetin qytetar, as nuk dëshiron e as nuk pretendon ta anashkalojë

Trump: Kanadaja mund të mbajë himnin e saj si shteti i 51-të amerikan

Çfarë dihet nga operacionet e fshehta të CIA-s në Meksikë
Të kërkuara
-
Magazinë2 months ago
Ky mendohet se është djali 20 vjeçar i Parashqevi Simaku, Luke Nohfe
-
Bota4 weeks ago
Marrëveshja për pranimin e pakufizuar të emigrantëve, Shtëpia e Bardhë tërhiqet nga tarifat ndaj Kolumbisë
-
Bota4 weeks ago
Fluturimet e dëbimit kanë filluar, thotë Shtëpia e Bardhë
-
Bota4 weeks ago
Shtëpia e Bardhë: Armëpushimi në Liban do të zgjatet deri më 18 shkurt