Prej vitit 2022, veriu i Kosovës ka përjetuar tensione të rënda, të nxitura nga çështje komplekse si mosmarrëveshjet për targat e makinave, braktisja e institucioneve të Kosovës nga komuniteti serb, dhe sfidat në funksionimin e institucioneve lokale dhe të pavarura si policia dhe gjykatat.

Tensionet kanë thelluar ndarjet etnike, duke krijuar pengesa serioze për integrimin dhe bashkëpunimin, sidomos midis komunitetit serbe  dhe qeverisë qendrore. Kjo situatë u përkeqësua edhe më tej kur komuniteti serb braktisi të gjitha institucionet qendrore dhe lokale me urdhra të drejtpërdrejta nga Beogradi. Largimi i tyre krijoi një vakuum institucional, duke rritur rrezikun për destabilizim dhe duke ndikuar negativisht në jetën e përditshme të qytetarëve të kësaj zone. Përpjekjet e Kosovës për të mbajtur zgjedhje të jashtëzakonshme në 2023 u përballën me bojkotin e serbëve lokalë, duke rezultuar në zgjedhjen e kryetarëve shqiptarë me një pjesëmarrje minimale të votuesve.

Në shtator 2023, situata arriti një pikë kritike me sulmin në Banjska nga terroristët serbë, që rezultoi në humbje jetësh dhe përshkallëzoi tensionet etnike dhe politike. Për më tepër, sulmi i fundit terrorist në kanalin ujor Ibër-Lepenc, një infrastrukturë jetike për furnizimin me ujë dhe energji elektrike në Kosovë, ka thelluar ndarjet dhe ka nxjerrë në pah rrezikun për stabilitetin në tërësi. Ky sulm, që synonte qartë të dëmtonte infrastrukturën kritike, tregoi përfshirjen e grupeve terroriste të mbështetura nga struktura politike dhe të sigurisë në Serbi.

Pas këtij akti të rëndë, autoritetet e Kosovës ndërmorën operacione të gjera duke arrestuar persona të përfshirë dhe duke sekuestruar armë e municione. Megjithatë, ndikimi i Beogradit në komunitetin serb lokal dhe frika nga grupet ekstremiste vazhdojnë të jenë një pengesë e madhe për stabilitetin dhe integrimin e plotë.

Rruga përpara!

Situata në veri të Kosovës kërkon veprime të qarta dhe të vendosura. Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara duhet të rrisin presionin diplomatik mbi Serbinë për të ndalur mbështetjen ndaj grupeve që destabilizojnë jo vetëm Kosovën por edhe rajonin.

Nga ana tjetër, qeveria e Kosovës duhet të thellojë koordinimin institucional dhe bashkëpunimin me partnerët Perëndimorë për të siguruar kontrollin e situatës dhe për të rikthyer besimin e qytetarëve në veri. Çdo hap prapa apo boshllëk në këtë proces mund të rezultojë në pasoja më të rënda dhe të ndërlikuara për stabilitetin e përgjithshëm.

Adoptimi i një qasjeje të balancuar ndërmjet sigurisë dhe dialogut do të jetë çelësi për të siguruar paqe të qëndrueshme dhe për të adresuar shkaqet rrënjësore të tensioneve etnike e politike në këtë zonë të ndjeshme të Kosovës./UBTNews/

 

 

Shkruan: Prof. Dr. Dritero Arifi, politolog dhe profesor në Shkenca Politike

(Sulmet agresive të sinkronizuara dhe aktet kriminale terrosite kundër infrastrukturës kritike, siç është rasti i shkatërrimit të një pjese të trasesë së kanalit të ujit të Ibër Lepencit në Veriun e Kosovës, përbëjnë një çështje serioze për sigurinë kombëtare, stabilitetin dhe qëndrueshmërinë politike).

Kanali i Ibër Lepencit është një burim jetik për ineresin e qytetarëve dhe atë nacional, duke përfshirë furnizimin me ujë të pijshëm, për bujqësinë dhe specifikisht në sektorin energjetik për prodhimin e energjisë, ftohjen e kontezatorëve dhe paisjeve në sektorin e prodhimit në sistemin termoenergjetik të Kosovës.

Sulmi në këtë kanal është kërcënim më kritik, që kërkon vëmendje të veçantë për tu përgjigjur pakompromis çdo institucion i sigurisë dhe drejtësisë dhe në një unitet të brendshëm të faktorit politik vendor:

Sulmi i shpërthimit me eksploziv – mjete ushtarake të përdorura nga grupet kriminale ndaj kanalit Ibër Lepenc për nga rëndësia strategjike në infrastrukturën kritike, ka pasë për qëllim  të ndikoj drejtpërdrejt në normalitetin e jetesës së qytetarëve. Çdo ndërprerje ose dëmtim i tij mund të shkaktojë mungesa të ujit për qindra mijëra njerëz dhe biznese, dhe sidomos për minimin e sistemit energjetik. Kuptohet se natyrat e sulmit me dëmtim fizik, ka pasur për qëllim të dëmtojë rrjedhën e kanalit për të ndërprerë furnizimin me ujë, duke paralizuar jetën e qytetarëve dhe paralizimin e sistemit energjetik në Kosovë.

Ky sulm i realizuar nga hedhja në erë me mjete shpërthyese eksplozuese, por vetëm kjo situatë, por rreziku në të ardhmen lidhur me rrezikimin nga helmimi për qëllime  kontaminimi dhe sabotimi.

Aktet e grupeve kriminale  përmes akteve terroriste: Kjo situatë ndërlidhet me grupe të organizuara për të destabilizuar situatën e sigurisë, të cilët janë prezent ende dhe të shpërfaqur masivisht që nga sulmi i pastërt i agresionit terrorist në rastin e Banjskës vitin e kaluar, të cilat kishin qëllim aneksimin dhe destabilizimin e Kosovës.

Zakonisht motivet e sulmeve janë të një natyre politike: Për të krijuar tensione etnike ose destabilizim rajonal, gjithashtu edhe për efekte ekonomike. Kjo në prapavijë në doktrinën pushtuese serbe nënkupton për të penguar ose për të paralizuar  furnizimin me ujë si në rastin e Veriut të Kosovës, agresion ky për të përvetsuar dhe dominuar mbi liqenin e Ujmanit.

Domosdoshmëria e një roli shumë aktiv të autoriteteve shtetore të sigurisë së Kosovës, konsiston në sfidat për mbrojtjen e kanalit që përfshijnë koordinimin ndërmjet institucioneve vendore dhe atyre ndërkombëtare. Agjencitë e sigurisë dhe institucionet përgjegjëse për menaxhimin e infrastrukturës kritike kanë për detyrë të ndërmarrin masa parandaluese me efekte për masat strikte të rekomanduara për mbrojtjen e kanalit Ibër Lepenc dhe përgjithësisht asetet e Infrastukturës Kritike të Kosovës.

Këto masa duhet të përfshijnë monitorimin dhe mbikëqyrjen intenzive: Instalimi i sistemeve të avancuara të kamerave dhe sensorëve për të monitoruar aktivitetin në zonat kritike të veriut, në gjithë perimetrin e kanalit, përfshi monitorimin nga ajri.

Forcimi i bashkëpunimit mes Policisë së Kosovës, Agjencisë për Menaxhimin e Emergjencave dhe institucioneve të ujësjellësit si dhe ndërgjegjësimi i komunitetit, janë fushatat për të informuar popullatën lokale mbi rëndësinë e mbrojtjes së këtij kanali edhe përmes sigurimi fizik me prezencë vëzhgimi të kohëpaskohshëm, apo në këtë fazë kritike patrullimi i rregullt i zonave të rrezikuara dhe vendosja e masave fizike mbrojtëse.

Është i domosdoshëm një studim fizibiliteti për rehabilitimin dhe rivitalizimin e kanalit nga një infrastukturë e stërvjetruar në një model inxhinierik të sigurtë. Duke i përmirësuar protokollet e emergjencës përmes vlerësimit dhe bashkëpunimit ndërmjet aktorëve lokal dhe ndërkombëtar, lidhur me hartimin e strategjive për parandalimin e sulmeve të ardhshme.

Sulmet ndaj infrastrukturës kritike, si rasti i kanalit të ujit në Ibër Lepenc, përfaqësojnë një sfidë të ndërlikuar për sigurinë kombëtare dhe stabilitetin shoqëror në Kosovë. Ky kanal, i cili siguron ujë për bujqësi, industri dhe furnizim të popullsisë, nuk është vetëm një burim i rëndësishëm ekonomik, por edhe një simbol i ndjeshmërisë strategjike të shtetit të Kosovës.

Rëndësia e tij bën që çdo akt sabotazhi të tejkalojë një incident të zakonshëm, duke u kthyer në një kërcënim serioz me efekte të destabilizimit me implikime më të gjera politike dhe sociale.

Në aspektin politik dhe të sigurisë, ky dëmtim ndaj kësaj pjese të këtij kanali, lidhet me përpjekjet  e vazhdueshme të Serbisë për të destabilizuar situatën e brishtë në veri të Kosovës. Grupi i interesave që kërkon tensionimin e marrëdhënieve ndërmjet komuniteteve etnike mund të shfrytëzojë këtë lloj të infrastrukturës kritike si një pikë të dobët.

Nga ana tjetër, ky dëmtim i kanalit qëllim kishte të paralizojë bujqësinë dhe industrinë lokale, duke krijuar varësi nga furnizime të jashtme, sidomos të energjisë dhe duke dëmtuar prodhimin vendor. Siq dihet në rastin tonë, ky kanal është strategjik për ftohjen e kontezatorëve në termoelektranet e KEK-ut, që ndikon  padiskutim në prodhinin dhe stabilitetin e sistemit elektroenergjetik të Kosovës.

Pas këtij sulmi ngrejmë pyetje mbi gatishmërinë institucionale për parandalimin dhe mbrojtjen e infrastrukturës kritike. Megjithëse janë ndërmarrë disa hapa, mungesa e një strategjie gjithëpërfshirëse për parandalim dhe përgjigje është domosdoshme. Monitorimi i pamjaftueshëm, moskoordinimi ndërmjet institucioneve dhe mungesa e ndërgjegjësimit publik krijojnë hapësira që grupe kriminale të brendshme apo elementë të tjerë të jashtëm të keqpërdorin vakume ligjore të zbatimit dhe për rrjedhojë të kemi situata kritike të kësaj natyre.

Si rrugëdalje, është jetike që Kosova të forcojë politikat për mbrojtjen e infrastrukturës kritike përmes një qasjeje gjithëpërfshirëse. Kjo përfshin investimin në teknologji për monitorim dhe siguri, përmirësimin e legjislacionit dhe krijimin e një kulture ndërgjegjësimi mbi rëndësinë e Infrastrukturës Kritike. Për më tepër, nevojitet një qasje më proaktive nga komuniteti ndërkombëtar, duke ofruar qasje më serioze ndaj situatës politke në raport me Serbinë në të cilën ndodhet Kosova, në rastin me Veriun e Kosovës, për të ofruar mbështetje politike, teknike dhe ekspertizë.

Në fund, rasti i dëmtimit të kanalit për furnizmim më ujë në Ibër Lepenc, duhet të na shërbej si një kujtesë e qartë se infrastruktura kritike nuk është vetëm një çështje teknike, por edhe një reflektim i ndjeshmërive politike dhe ekonomike dhe strategjike përgjithësisht të një vendi.

Mbrojtja e tij duhet të shihet si një prioritet strategjik, që ndikon jo vetëm në zhvillimin ekonomik, por edhe në sigurinë dhe stabilitetin afatgjatë të Kosovës.

Ndikimi i shtetit të Serbisë në sulmet ndaj infrastrukturës kritike në Kosovë, i përfshirë në rastin e sulmit terrorist ndaj kanalit të ujit në Ibër Lepenc, është një çështje e ndjeshme dhe komplekse që kërkon një përgjigjie, parasëgnithash ligjore,  vendime politike të brendshme dhe trysni realiste ndërkombëtare dhe një analizë  shtetrore si të veprohet më tutje.

Serbia, vazhdimisht ka përdorur në mënyrë të përsëritur tensionet në Kosovë për të forcuar pozicionin e saj politik, veçanërisht në veri të vendit, ku struktura paralele, grupe kriminale, organizata terroriste, të kontrolluara ose të mbështetura nga Beogradi shpesh shihen si burim i destabilizimit.

Ndikimi i shtetit të Serbisë prezent në veriun e Kosovës përmes përdorimit të strukturave paralele ka mbështetur dhe financuar struktura paralele në veriun e Kosovës, të cilat  operojnë jashtë çdo kornize ligjore të Kosovës. Këto struktura jo vetëm që sfidojnë sovranitetin e shtetit të Kosovës, por  jenë të përfshira në të gjitha aktet e sabotazhit si mënyrë për të krijuar kaos dhe për të penguar funksionalitetin e institucioneve vendore në verin e Kosovës.

Retorika politike, përmes deklaratave dhe veprimeve politike, Serbia vazhdimisht minon integritetin e Kosovës si shtet, duke e portretizuar atë si të paaftë për të garantuar sigurinë dhe menaxhimin e të qenirit shtet. Kjo retorikë jo vetëm që inkurajon akte të qëllimshme të sabotazhitsi një formë e “luftës hibride”, por edhe i financon me gjithë aparatin e shtetit serb çdo lëvizje subverzive që pengojnë shtritjen e autoritetrve të Kosovës në Veri të Kosovës.

Mbështetja indirekte për këta aktorë të paligjshëm të strukturave paralele, në shumë raste, ka pasur  grupe kriminale serbe në veri të Kosovës, të lidhura me strukturat  shtetërore serbe, mund të jenë të përfshira në sulmet ndaj infrastrukturës shtetërore. Kjo krijon një klimë pasigurie që trumbeton idenë serbe për të ruajtur ndikimin politik të Serbisë brenda shtetit të Kosovës.

Masat që duhet të ndërmerren në raste e cenimit të Infrastukturës Kritike, në sektorët vital të shtetit të Kosovës. Për t’i bërë ballë këtij ndikimi dhe për të parandaluar sulmet e ardhshme, është thelbësore që Kosova të ndërmarrë masa strategjike në disa nivele:

– Forcimi i sigurisë së infrastrukturës kritike dhe Monitorimi teknologjik: Vendosja e kamerave të sigurisë dhe sensorëve përgjatë kanalit dhe objekteve të tjera kritike;

– Patrullimi i përforcuar: Njësitë speciale të Policisë së Kosovës duhet të kenë praninë e përhershme në zonat e ndjeshme;

– Reagimi i shpejtë: Krijimi i një task-forcë të dedikuar për mbrojtjen e infrastrukturës kritike;

– Vazhdimi i luftimit të sinkronizuar i strukturave paralele; Zbatimi i ligjit: Ndërhyrja në strukturat paralele që operojnë jashtë kornizës ligjore dhe që janë të lidhura me aktivitete kriminale apo destabilizuese;

– Ndjekja sistematike penale: Hetimi dhe ndëshkimi i të gjithë individëve të përfshirë në sabotime, akte kriminale dhe mosdurim kushtetues ose mbështetje për këto veprime;

– Diplomaci aktive ndërkombëtare për presion ndaj Serbisë: Përdorimi i platformave ndërkombëtare për të kërkuar llogaridhënie nga Serbia për ndërhyrjet e saj në Kosovë.

– Mbështetje nga partnerët: Përfshirja e BE-së dhe SHBA-së në monitorimin dhe mbështetjen e përpjekjeve për mbrojtjen e infrastrukturës Kritike;

– Përfshirja e komuniteteve lokale nē ndërgjegjësimin publik: Informimi i qytetarëve për rëndësinë e infrastrukturës kritike dhe përfshirja e tyre në raportimin e aktiviteteve të dyshimta;

– Ngritja e mirëbesimit: Angazhimi i komunitetit serb në Kosovë për të dekurajuar mbështetjen lokale për veprime destabilizuese;

– Domosdoshmëria për një rishikim të integruar të strategjisë sigurisë në kontekstin e ri të sigurisë;

– Rishikimi dhe hartimi i një plani kombëtar: Një strategji gjithëpërfshirëse për mbrojtjen e infrastrukturës kritike, e cila përfshin aspekte teknologjike, njerëzore dhe diplomatike;

– Trajnime të përbashkëta: Forcimi i kapaciteteve të Sigurisë duke përfshirë FSK -në, Policinë dhe Agjencisë për Menaxhimin e Emergjencave për të trajtuar kërcënimet e sofistikuara;

Qëllimi i këtij artikulli, asnjëherë nuk duhet harruar se ky nivel i ndikimit të Serbisë, i përfshirë direkt në destabilizimin e infrastrukturës kritike në Kosovë është një manifestim i përpjekjeve të saj për të ruajtur ndikimin politik dhe për të sfiduar sovranitetin e Kosovës. Për t’u përballur me këtë sfidë, me përmasa shkatërrimtare, është e domosdoshme që Kosova të veprojë në mënyrë të vendosur, duke forcuar kapacitetet e sigurisë, zbatimin e ligjit dhe diplomacinë ndërkombëtare. Vetëm përmes kësaj qasjeje të bashkërenduar mund të sigurohet mbrojtja e këtyre aseteve jetike, të parandalohen aktet e tjera të sulmeve dhe të mbrohet stabiliteti afatgjatë i vendit në kontekstin e ri të sigurisë që tashmë veq kemi hyrë.

 

 

Prof. Dr. Bahri Gashi,  profesor në programin e studimeve të Sigurisë në UBT, i profilizuar dhe njohës i politikave të Sigurisë Kombëtare dhe Inteligjencës

 

 

 

 

 

Manovra ushtarake e NATO-së “Steadfast Defender 2024”

Shkruan: Prof. Dr. Bahri Gashi

NATO ka përmbyllur përgatitjet e fundit me blerjen e mbi 1.1 miliard të municioneve që do t’i përdorë gjatë stërvitjes më të madhe në histori. NATO, sipas informacioneve që posedon, diku nga muaji (maj deri në muajin qershor) NATO posedon informacion serioz se në Ukrainë do të zgjerohet një front i ri lufte.

NATO si kundërpërgjigje po ndërmerr veprime taktike luftimi të trupave të ndryshme ushtarake në kohë paqeje, që bëhen për të rritur përgatitjen luftarake dhe gatishmërinë e tyre për përballje kundër çdo rreziku luftarak.

Rëndësia taktike e kësaj manovre ushtarake shumëkombëshe: Çfarë është stërvitja shumëkombëshe Steadfast Defender 2024?

Steadfast Defender 24 është një stërvitje e madhe e NATO-s që do të zhvillohet nga muaji shkurt deri në maj 2024 në të gjithë rajonin e Eurozonës, hartës transatlantike.

Kjo stërvitje ushtarake do të përdoret si përgjigje ndaj një agresioni të mundshëm të një fuqie ose kundërshtare kundër një vendi anëtar të NATO-së apo vendeve të Ballkanit, përfshirë paqëruajtësit e KFOR-it në Kosovë, duke aktivizuar nenin 5 (kartën e aleancës) të Traktatit të Atlantikut të Veriut. Stërvitja është pjesë e serisë së manovrave Steadfast Defender. Kjo stërvitje konsiderohet manovra ushtarake me të gjitha kapacitetet luftarake më e madhe e NATO-s që nga fundi i Luftës së Ftohtë.

NATO do të aktivizojë nē operacione taktike një numër të trupave mbi 90 mijë ushtarë dhe pasije luftarake nga toka, deti dhe ajri, përfshi edhe gjeohapësirën.

Vendet anëtare të NATO-së, si Mbretëria e Bashkuar janë përgatitur të sigurojnë mbi 20 mijë trupa për manovra. Më shumë se 16 mijë ushtarë janë shpallur nga Ushtria Britanike për operacione, në mesin e tyre do të ekspozohet edhe ekipi luftarak i Brigadës së 7-të të Mekanizuar të Lehtë. Marina Mbretërore do të sigurojë 2 mijë marinarë, 15 mijë ushtarë polakë, 10 mijë gjermanë dhe 5 mijë holandezë, e kështu me radhë nga scili vend anëtar pjesmarrës me trupa efektiv ushtarak.

Në kuadër të këtyre manovrave ushtarake Steadfast Defender 2024, Bundeswehr-i gjerman poashtu ka parlajmëruar se do të kryejë edhe manovrën e saj të quajtur “Quadriga 2024”. Ky operacion ushtarak “Quadriga 2024” ndahet në katër nivele manovrash të cilat duhet të praktikojnë ushtrimin e trupave gjermane mē misione tê veçanta luftrake të reagimit të shpejtë. Këto manovra ndahen sipas emërtimeve luftarake: Grand Center (mesi deri në fund të shkurtit), Grand North (nga mesi i shkurtit deri në mesin  marsit), Grand South (fundi i prillit deri në fund të majit) dhe Grand Quadriga (maj).

Në kuadër të stëvitjeve ushtarake Steadfast Defender 2024, Polonia do të intensifikojë manovrat kombëtare “Dragon-24” nga data 25 shkurt deri më 14 mars 2024.

Këto stërvitje taktike – operacionale do të përbëhen kryesisht nga ushtarë të Divizionit të 11-të të Kalorësisë së Blinduar dhe Divizionit të 16-të të Mekanizuar Pomeranez, gjithashtu do të operojnë edhe komponetët tjerë ushtarak si trupa nga Forca e Mbrojtjes Territoriale, Komanda e Trupave Speciale, Forca Ajrore, Marina si dhe Forca e Reagimit të NATO-s dhe do të zhvillohen kryesisht në Qendrën e Trajnimit të Forcave Tokësore Drawsko.

Pjesë përbërëse me një total mbi 3 mijë e 500 automjete janë planifikuar të përdoren duke përfshirë 100 automjete të rënda luftarake duke përfshirë tanke nga SHBA, Spanja dhe Franca. Trupat gjatë stërvitjes po planifikojnë të kryejnë detyra të shumta duke përfshirë kalimet e lumenjve me pajisje të rënda, si dhe lëvizjen e automjeteve gjurmuese në mbi 300 milje rrugë publike dhe terrene jo urbane.

Rëndësia gjeosgrategjike e pozicionit të NATO-së lejon edhe këto stërvitje jashtë saj siq është edhe manovra Nordic Response 24 që do të përdorë Steadfast Defender në 2024 si një manovër në çati, por nuk do të jetë pjesë e saj. Manovrat “Saber Strike 24”, “Immediate Response 24” dhe “Swift Response 24″do të kryhen gjithashtu në kuadë të kursit Steadfast Defender.

Përgatitja e NATO-së dhe alancave për një përballje evenduale NATO-Rusi, është përgjigja e reagimit përmes këtyre lëvizjeve të trupave ushtarake drejt kësaj stërvitje shumë anëtarëshe të NATO-së, me qëllimin e vetëm të parandalohet një skenar i ballafaqimit NATO-Rusi. Në të kundërtën involvimi i menjëhrtshëm i Kinës, pashmangshëmëria e superfuqisë së SHBA-ve edhe si e vetme dhe zgjerimi drejt një lufte me pëmasa globale, në mënyrë të padiskutueshme do të shënonte edhe fundin e një filimi të një lufte të tretë botërore me përmasa katastrofale për njerëzimin.

Shënim:

(Autori është doktor shkence, profesor në programin për Studime të Sigurisë në UBT, i profilizuar dhe njohës i politikave të Sigurisë Kombëtare dhe Inteligjencës)

Nga Musa Sabedini

Vrasja e 18-vjeçarit në Podujevë gjithsesi që ishte interes publik sepse në radhë të parë ishte fëmijë jetim dhe përballë kishte një grup të lidhur me pushtet e sistem të drejtësisë. Ndërsa interes për publikun ishte publikimi i videos e cili tregoi dhe shpartalloi të gjitha pistat e hetimeve dhe dyshimeve.

Asgjë të keqe nuk kishte në publikimin e videos, edhe pse ajo video do të duhej të bëhej publike nga media serioze dhe që do të përcillej edhe me komente nga ekspertë të ndryshëm. Në këto raste realisht sakrifikohet etika, por kjo bëhet vetëm për interes të një çështjeje tejet delikate dhe të ndjeshme. Po më bëjnë përshtypje komente, opinione e vlerësime të ndryshme nga komuniteti i gazetarëve, ekspertëve dhe atyre të fushës së sigurisë, mbi publikimin e videos, ku shihet rrahja brutale dhe vdekjeprurëse e 18 vjeqarit nga Podujeva, Lulzim Fejzullahut.

Në librin tim të fundit: “Mediet, etika, raportimet për situatat e ndjeshme, hetimet dhe nocionet juridike në gazetari” e kam sqaruar më gjerësisht interesin publik dhe interesin për publikun në aspektin gazetaresk. Në rastin e vdekjes së 18-vjeçarit interes publik është vet një fëmijë jetim dhe i pa krah, përballë një grupi problematik dhe të njohur nga policia e gjykata, thënë më saktë të amnistuar nga këto dy institucione. Ndërsa interes për publikun, pastaj është videoja e cila demaskoi të gjitha pistat e hetimeve, që si duket janë dhënë qëllimisht me kahje të caktuar gabimisht dhe në drejtime të kundërta, dhe në dëm të tashmë të 18-vjeçarit të vdekur.

Në raste të tilla e sakrifikojmë etikën për një interes të caktuar dhe këtë e bëjmë me qëllim pozitiv sepse dëshirojmë të tregojmë se jemi me të dobëtin dhe të vërtetën, që në këtë rast ishte një djalë jetim që vdiq si pasojë e rrahjeve brutale dhe të dhunshme. Ndoshta publikimi i videos do të duhej të bëhej nga media serioze dhe që kanë ekip dhe ekspertë që do jepnin edhe komente për rastin dhe pamjet brutale të rrahjes së 18-vjeçarit.

Pamjet e vrazhda dhe të rënda mund të jenë shqetësuese dhe stresuese për publikun, por media ka presion nga publiku që të botojnë edhe raste të tilla, që sqarojnë gjithçka, sidomos aty ku tentohet të shitet mjegull në publikun e gjerë. Pra media dhe ata që e botuan videon, kanë bërë mirë sepse tashmë pamjet tregojnë shumëçka, kjo nuk vlen edhe për rrjetet sociale, ku dominon fjalori emocional dhe ka paragjykime ekstreme.

Tani pritet të ndryshojnë veprimet, sidomos Prokuroria, e cila e ka mundësinë, që të përmirësojë gabimin e policisë, gjatë fazës së ngritjes së aktakuzës. Publiku sigurisht që do të njoftohet edhe ditëve në vazhdim sepse ka organizata që merren ekskluzivisht me monitorimin e seancave gjyqësore.

Për rastet e tilla të ndjeshme më herët ka reaguar edhe KMSHK duke kërkuar nga mediet që në situata të tilla gazetarët dhe mediat të kenë kujdes, në mënyrën se si raportojnë dhe çfarë i ofrojnë publikut. Sipas Kapitullit VI të Kodit të Mediave të Shkruara të Kosovës, trajtimi i rrëfimeve për tragjeditë duhet të zhvillohet me kujdes dhe vetëm kur ka interes të lartë publik mbi çështjen. Nëse interesi publik është i lartë, atëherë ndaj të gjithë të prekurve nga tragjedia duhet pasur qasje mirëkuptimi, mbrojtje të privatësisë, mbulim të fytyrës dhe diskrecion.

Ndryshe ka disa raste ku sakrifikohet etika për interes të publikut dhe rastin më të freskët e kemi mbytjen e djaloshit trevjeçar nga Siria, Ajlan El Kurdi, që u mbyt në brigjet e Turqisë në vitin 2015. Ajo foto ishte rëndë në aspektin etik, por bëri bujë dhe pushtoi zemrat e miliona njerëzve, duke kritikuar qëndrimet e liderëve evropianë rreth çështjes së emigrantëve.

Ajlan El- Kurdi, ishte trevjeçar ndërsa bashkë me të u mbyt edhe vëllau i tij më i madh, Galib El-Kurdi. Ata vdiqën në tentativë për të kaluar Mesdheun, derisa bota u shtnag nga fotoja e realizuar nga fotografja Nilüfer Demir.

Autori është ligjërues në degën Media dhe Komunikim në UBT