Lajmet

Lufta bërthamore do të shkaktonte një uri globale me miliarda të vdekur, sipas studimit

Studimi u botua në revistën Nature Food.

Published

3 years ago

on

Më shumë se pesë miliardë njerëz do të vdisnin nga uria si rezultat i një lufte bërthamore në shkallë të gjerë midis SHBA dhe Rusisë, sipas një studimi të ri.

Rezultatet e një konflikti të tillë do të ishin katastrofike për prodhimin e ushqimit, kanë gjetur shkencëtarët e klimës në Universitetin Rutgers në një studim të rishikuar nga kolegët e publikuar në kontekstin e luftës në Ukrainë.

“Të dhënat na tregojnë një gjë: ne duhet të parandalojmë që një luftë bërthamore të mos ndodhë ndonjëherë”, tha një nga autorët, profesor Alan Roebuck.

Paralajmërimi vjen pasi “njerëzimi është vetëm një keqkuptim, një llogaritje e gabuar larg asgjësimit bërthamor”, sipas sekretarit të përgjithshëm të OKB-së Antonio Guterres.

Agjencia e inteligjencës mbrojtëse e Ukrainës ka paralajmëruar për “provokime” të reja ruse në centralin bërthamor të okupuar në Zaporizhzhia në jug të Ukrainës, ndërsa një kryebashkiak tha se qyteti ku është vendosur termocentrali ishte nën bombardime të reja.

Rafael Grossi, drejtori i përgjithshëm i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA), i ka përshkruar granatimet e fundit në centralin bërthamor më të madh në Evropë si “jashtë kontrollit” dhe “jashtëzakonisht serioze”.

Transplantoni shpresën për pakicat pasi shkencëtarët ndryshojnë me sukses grupin e gjakut të veshkave të donatorëve

Studimi i ri, i botuar në revistën Nature Food, ka llogaritur se sa blozë që bllokon diellin do të hynte në atmosferë si rezultat i stuhive të zjarrit të krijuara nga shpërthimi i armëve bërthamore.

Ata morën parasysh gjashtë skenarë që përfshinin arsenale bërthamore të madhësive të ndryshme, pesë të bazuara në konflikte më të vogla midis Indisë dhe Pakistanit dhe një të bazuar në një luftë midis SHBA-së dhe Rusisë.

Edhe skenari më i vogël shkaktoi uri me prodhimin mesatar global të kalorive që u ul me 7% brenda pesë vjetëve të konfliktit.

Në skenarin më të madh, një konflikt bërthamor në shkallë të plotë, prodhimi mesatar global i kalorive u ul me rreth 90% midis tri dhe katër vjetëve pas luftimeve.

Rënia e madhe e rendimentit të të korrave do të bënte që miliarda njerëz të vdisnin nga uria, 75% e popullsisë së botës, brenda dy vjetësh.

Sipas studiuesve, prishja e tregjeve globale të ushqimit edhe nga skenari më i vogël – rënia prej 7% – do të ishte më e madhe se anomalia më e madhe e regjistruar ndonjëherë.

Megjithëse studimi u fokusua vetëm në numrin e kalorive që prodhoheshin globalisht, njerëzit gjithashtu kanë nevojë për proteina dhe mikronutriente për të mbijetuar, dhe këto gjithashtu ka të ngjarë të preken ndjeshëm.

Lufta bërthamore do të kishte një ndikim edhe më të madh në ndryshimin e klimës, sipas Lili Zia, një asistent profesore e kërkimit në Rutgers.

“Shtresa e ozonit do të shkatërrohet nga ngrohja e stratosferës, duke prodhuar më shumë rrezatim ultravjollcë në sipërfaqe, dhe ne duhet ta kuptojmë këtë ndikim në furnizimet ushqimore”, tha ajo.

Studimi përdor “modelet më të fundit të klimës, të korrave dhe peshkimit” për të “llogaritur se si disponueshmëria e ushqimit mund të ndryshojë në botë nën skenarë të ndryshëm të luftës bërthamore”.

Ai mat se si disponueshmëria e ushqimit mund të ndikohet nga kufizimet e eksportit, si dhe rendimentet e reduktuara aktuale të të korrave, dhe madje llogarit vendet që ripërpunojnë ushqimin e bagëtive në mënyrë që të mund të përdoret për të ushqyer njerëzit.

Ai paralajmëron: “Edhe për një luftë bërthamore rajonale, pjesë të mëdha të botës mund të vuajnë nga uria”.

Çuditërisht, në skenarin e analizuar nga studiuesit, prodhimi kalorik i një vendi ose do të rritej ose do të përballej vetëm me reduktime të vogla në rastin e një lufte bërthamore në shkallë të plotë: Australisë.

Studimi nuk merr parasysh aspekte të tjera të furnizimit global të ushqimit që do të ndikohej nga lufta bërthamore, duke përfshirë disponueshmërinë e karburantit dhe plehrave.

Një luftë e tillë ka të ngjarë të ndikojë gjithashtu në infrastrukturën për prodhimin e ushqimit, mund të rrisë rrezatimin ultravjollcë që mund të ndikojë në prodhimin e ushqimit dhe gjithashtu të çojë në ndotje radioaktive.

Hamish de Bretton-Gordon, ish-kreu i regjimentit kimik, biologjik, radioaktiv dhe bërthamor të Ushtrisë Britanike, tha për Sky News se raporti ishte në kohën e duhur.

Megjithatë, ai paralajmëroi se raporti po “përshkruan rezultatin më të keq të mundshëm, në thelb Armagedonin, kur të gjitha armët bërthamore janë hequr – në mendjen time ka shumë pak gjasa”.

“Rreziku numër një, që ne po shohim në Ukrainë për momentin është një aksident në Zaporizhzhia ose një komandant mashtrues rus duke përdorur një armë bërthamore taktike,” shtoi ai, duke vënë në dukje një koment që ai botoi në Daily Telegraph duke bërë thirrje që Britania të jetë më të përgatitur për luftë bërthamore.

“Skenari i parë sigurisht që mund të përhapte një pjesë të mirë të ndotjes radioaktive në të gjithë Rusinë dhe Evropën, por nuk do të shkaktonte ekstreme në klimë dhe dështim të të korrave të detajuara në këtë raport“.

Ai tha për Sky News se priste që agjencitë perëndimore të inteligjencës të fillonin shpejt lëvizjen e armëve bërthamore taktike pasi ato duhet të transportohen me lëshues në kamionë të mëdhenj.

“NATO do t’i thërriste ata dhe Rusia e di se raketat e NATO-s me rreze të gjatë veprimi mund t’i heqin këta lëshues shumë kohë përpara se të kenë kohë për të gjuajtur raketat e tyre”, shtoi ai.

“Që nga fundi i Luftës së Ftohtë njeriu ka ndjerë një sasi të caktuar të vetëkënaqësisë bërthamore dhe ky raport dhe armatimi i termocentraleve bërthamore në Ukrainë është një kujtesë e fortë se armët bërthamore dhe aksidentet mund të ndryshojnë mënyrën tonë të jetesës”.

Related Topics:
Continue Reading

Aktualitet

ShBA-ja i dhuron Kosovës 50 automjete të blinduara për forcimin e kapaciteteve mbrojtëse

Published

7 hours ago

on

August 16, 2025

By

Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë ka njoftuar se ShBA-ja ka transferuar 50 Automjete të Blinduar të Sigurisë (ASV) për Qeverinë e Kosovës, në kuadër të Programit të Artikujve të Tepërt të Mbrojtjes (Excess Defense Articles Program).

Këto automjete moderne do të përdoren nga Forca e Sigurisë së Kosovës (FSK), ndërsa, sipas njoftimit zyrtar, Kosova do të shfrytëzojë burimet e saj mbrojtëse për t’i sjellë ato në kapacitet të plotë operacional. Ky hap përbën një zhvillim të rëndësishëm në forcimin e aftësive mbrojtëse të FSK-së dhe në rritjen e gatishmërisë për përballjen me sfida të sigurisë.

Ky donacion i ShBA-së shihet si një tjetër dëshmi e partneritetit të ngushtë mes dy vendeve dhe e përkushtimit të përbashkët për të garantuar sigurinë kombëtare të Kosovës dhe forcimin e stabilitetit rajonal.

“Ky është një hap tjetër në përkushtimin tonë të përbashkët për forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të FSK-së dhe për forcimin e sigurisë së të dy vendeve tona”, thuhet në njoftimin e Ambasadës Amerikane.

Continue Reading

Aktualitet

UBT përgatit liderët e ardhshëm të fushës paramjekësore

Published

15 hours ago

on

August 16, 2025

By

UBT ka hapur regjistrimet për programin Master në Shkenca Paramjekësore, i cili synon të përgatisë profesionistë të domosdoshëm për sektorin shëndetësor, të aftë për të kontribuar në diagnostikim, trajtim dhe parandalim të sëmundjeve, duke vepruar në vijën e parë të kujdesit për jetën.

Ky program është ndërtuar mbi një kurrikulë multidisiplinare, të harmonizuar me modelet më të mira evropiane dhe amerikane, që ndërthur mësimin teorik me përgatitjen praktike. Studentët përfitojnë trajnim të avancuar në fushat e kujdesit emergjent, laboratorëve mjekësorë dhe diagnostikës klinike, duke përdorur pajisje bashkëkohore mjekësore dhe laboratorike.

Përgatitje gjithëpërfshirëse dhe praktike

Gjatë studimeve, studentët do të aftësohen në pesë kategori kyçe të fushës së paramedikëve:

  • Parandalimi i vdekjes së njerëzve
  • Rritja e cilësisë së jetës
  • Ndihma në rikuperimin nga sëmundjet apo dëmtimet
  • Menaxhimi i pranimeve dhe ri-pranimeve urgjente
  • Kujdesi për rastet kronike të ndjeshme (astma, diabeti, epilepsia etj.)

Programi përfshin gjithashtu përdorimin e tele-shëndetit dhe kujdesit tele-komunikues, duke u mundësuar studentëve të ofrojnë kujdes efikas dhe inovativ, sidomos për zonat e largëta apo për pacientët me nevoja të veçanta.

Misioni dhe vizioni

Misioni i Masterit në Shkenca Paramjekësore është të kontribuojë në arsimin e lartë përmes:

  • Kurrikulave bashkëkohore, të bazuara në praktikat më të mira ndërkombëtare
  • Hulumtimit shkencor në bashkëpunim me partnerë vendas e ndërkombëtarë

Programi synon të ofrojë një mjedis mësimor mbështetës, ku studentët zhvillojnë aftësitë klinike, kërkimore dhe menaxheriale që kërkohen në tregun e punës.

Përfshirje aktive në kërkim dhe shërbim

Studentët dhe stafi i programit marrin pjesë në:

  • Projekte kërkimore kombëtare dhe ndërkombëtare
  • Simpoziume dhe forume shkencore
  • Konsulencë dhe asistencë teknike për institucione shëndetësore publike e private
  • Hartimin e politikave shëndetësore në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë

Aftësitë e të diplomuarve

Pas përfundimit të programit, të diplomuarit do të jenë të aftë:

  • Të ofrojnë kujdes shëndetësor holistik në komunitetet urbane, rurale dhe industriale
  • Të marrin vendime komplekse në situata emergjente dhe të udhëheqin ekipe paramjekësore
  • Të zbatojnë standarde të larta ligjore, etike dhe profesionale në praktikë
  • Të përdorin metoda kërkimore për të përmirësuar rezultatet shëndetësore
  • Të integrojnë njohuritë ndërdisiplinore në menaxhimin e shërbimeve shëndetësore

Masteri në Shkenca Paramjekësore në UBT është më shumë sesa një diplomë – është një përgatitje për jetë, duke formuar profesionistë që jo vetëm reagojnë ndaj emergjencave, por punojnë për t’i parandaluar ato, duke i dhënë shoqërisë ekspertë të gatshëm për të mbrojtur dhe përmirësuar jetën.

APLIKO TANI ONLINE!

Continue Reading

Aktualitet

A janë sëmundjet e zemrës trashëgimore dhe si ndikon diabeti? Flet kardiologu Edis Demiri

Published

16 hours ago

on

August 16, 2025

By

Historia familjare dhe diabeti janë faktorët më të fortë rreziku për sëmundjet kardiovaskulare. Kështu thekson kardiologu invaziv nga United Hospital, Edis Demiri në episodin e podcastit “Shëndeti në rend të parë” në Telegrafi, ku flet si për shkaqet kryesore ashtu edhe për një rast të pazakontë klinik që i shpëtoi jetën një pacienti.

“Faktori më i rëndësishëm është historia familjare për sëmundjet e zemrës”, thotë Demiri, duke shtuar se nëse prindërit ose vëllezërit/motrat kanë pësuar infarkt apo ndërhyrje kardiake në moshë të re, “edhe ai person është i rrezikuar”.

Sipas tij, “diabeti është pothuajse po aq i rëndësishëm sa historia familjare”, ndërsa më pas vijnë faktorë të tjerë si duhani, hipertensioni dhe yndyrnat e larta në gjak.

Mesazhi i mjekut është i qartë: kontrolloni rregullisht shëndetin e zemrës, veçanërisht nëse keni histori familjare apo diabet; ndaloni duhanin, mbani tensionin dhe lipidet nën kontroll dhe kërkoni ndihmë mjekësore urgjentisht në shenja si dhimbje gjoksi, djersitje të ftohta, marramendje ose vështirësi në frymëmarrje.

Për bisedën e plotë me këshilla praktike dhe sqarime të mëtejshme, ndiqni episodin e ri të podcastit “Shëndeti në rend të parë” në Telegrafi.

Continue Reading

Lajmet

Sa ka ndryshuar pas 25 vitesh lokacioni ku u xhirua seriali ikonik “Teletubbies”?

Published

1 day ago

on

August 15, 2025

By

Seti i njohur i serialit “Teletubbies” duket i panjohur 24 vjet pas përfundimit të shfaqjes, pasi pronari i tokës ka bërë ndryshim të madh.

Seriali popullor për fëmijë u transmetua fillimisht në BBC Two nga viti 1997 deri në 2001. Gjatë kësaj periudhe, xhirimet për serinë u realizuan në Wimpstone, Warwickshire.

Më shumë se dy dekada më vonë, vendi duket shumë ndryshe që nga hera e fundit kur u xhirua “Teletubbies” atje, shkruan The Sun.

Një video e shpërndarë në Instagram tregoi se deri në vitin 2007 – gjashtë vjet pas përfundimit të shfaqjes – pronari i tokës kishte krijuar një pellg gjigant për të parandaluar hyrjen e të huajve.

Deri më 2025, toka mbetet e zbrazët, edhe pse pronarët menaxhojnë një fermë dhe dyqan me produkte ujore pranë saj. Një fans shkroi: “Trishtim. Ishte shumë e rëndësishme në atë kohë. Mund të kishte qenë një destinacion turistik. Shumë fëmijë, tani të rritur, janë rritur me të”.

Një tjetër komentoi: “Fakti që gjithçka u xhirua në atë copë të vogël toke është e pabesueshme”.

Një i tretë shtoi: “Njerëzit nuk e kuptojnë që ata janë fermerë dhe nuk u intereson paratë që mund të fitonin duke shitur bileta për vizitorët nostalgjikë – ata thjesht duan paqe”.

Një i katërt: “Imagjino dikë që e donte “Teletubbies” të kishte blerë atë tokë, të shkarkonte pellgun dhe të ringjallte të gjithë setin, duke e kthyer në muze?”.

Vitin e kaluar, një nga yjet e shfaqjes u shfaq në emisionin “This Morning” me fëmijën e saj.

Jess Smith, tani 30, është e njohur për rolin si bebi në diell në shfaqjen për fëmijë. Ajo me kolegët Nikki Smedley (Laa-Laa) e John Simmit (Dispy), rikujtuan kohën e tyre në “Teletubbies”. Jess u shoqërua nga vajza, Poppy, që atëherë ishte pesë muajshe, u pyet nëse i tregon miqve për famën e saj gjatë fëmijërisë.

Jess tha: “Nuk ua them unë, por të gjithë që janë me mua e dinë, kështu që të tjerët ua tregojnë gjithkujt. Partneri im Ricky ua thotë të gjithëve, po ashtu familja e tij, edhe familja ime. Të gjithë ua tregojnë të gjithëve, kështu që nuk ka rëndësi ku shkoj, të gjithë e dinë”.

Continue Reading

Të kërkuara