Kulturë

Leonardo da Vinci, misteret e jetës së një gjeniu

Published

on

Veprat që la Leonardo da Vinci janë dëshmia e gjenialitetit të tij. Por në jetën e tij private, ekspertët janë ende në kërkim të përgjigjeve.

Për ekspertët, jeta e Leonardo da Vinçit ka qenë gjithmonë një kërkim i pafund thesari. Gjeniu toskan, i cili lindi në Vinci, një fshat toskan afër Empolit, më 15 prill 1452, vdiq në moshën 67-vjeçare, duke lënë pas vetes kryevepra artistike të shkëlqyera dhe një mal kaotik me shënime dhe vizatime. Por edhe shumë pyetje në lidhje me jetën e tij private. Ne dimë që ai ishte eklektik, piktor, shkencëtar, natyralist, inxhinier, arkitekt, mekanik, skenograf, shkrimtar, stilist, muzikant. Leonardo ishte një njeri jashtëzakonisht kurioz, i cili shkruante gjithçka që i shkonte në mendje. Përveç asaj që kishte të bënte me sferën e tij private.

FËMIJË I JASHTËLIGJSHËM. Ai ishte djali i paligjshëm i Ser Piero, një noter fiorentin dhe Caterinas. Ne nuk e dimë me siguri as mbiemrin dhe as origjinën, por është e dokumentuar që pesë vjet më vonë ajo e la djalin e vogël të shkonte të jetonte me babanë e tij. Si i paligjshëm, Leonardo nuk mund të aspironte të ndiqte karrierën e Ser Piero, por burri kishte meritën të ndjente aftësitë e jashtëzakonshme artistike të djalit të tij.

Falë njohurive të tij, babai i tij e futi atë në një nga punëtoritë më të mëdha dhe më të njohura artistike në Firence: punëtorinë e Andrea del Verrocchio. Rreth vitit 1469  ai u bë i preferuari i mjeshtrit:, falë aftësive të tij të jashtëzakonshme, por edhe për pamjen e tij. Homoseksualiteti, në atë kohë, ishte teorikisht i dënuar, por në realitet shumë i praktikuar. Dhe jo rrallë, midis faqeve të kodikëve të Leonardos, vizatime të errëta të padyshimta duket se u referohen atyre. Ai shkroi në 1508 për anëtarin mashkull: “ai duhet të zbukurohet dhe të shfaqet me solemnitet, si një ministër i specieve njerëzore”. Dhe ai “ministër” ndonjëherë shfaqej midis shënimeve të tij, i portretizuar në “pozicione solemne” deri në atë pikë që autori preferonte përfaqësuesit e seksit të tij nga ata të seksit të kundërt.

AKUZA PËR SODOMI. Por a ishte Leonardo vërtet homoseksual, siç dikton një traditë e lindur në shekullin e XX. Ishin vërtet studentët e rinj , Gian Giacomo Caprotti, i njohur si Salai dhe Francesco Melzi të preferuarit e tij? Dëshmi ose pranime të caktuara nuk janë gjetur deri më tani. Sidoqoftë, mbetet një akuzë për sodominë e datës 1476 dhe e arkivuar si anonime. Në atë kohë, kishin kaluar dy vjet që djali çudibërës nuk kishte pikturuar dhe do të duheshin edhe dy vjet para se ta bënte përsëri.

Në përgjithësi, disa historianë e pranojnë që Leonardo pati një ndërprerje të caktuar pune. Disa nga punimet e tij mbetën të papërfunduara ose u refuzuan nga klientët. Në mungesë të dokumenteve, letërsia i ka shndërruar këto “dështime” të çuditshme në një mallkim që do ta shoqëronte piktorin që nga fillimi. “Shpesh u trajtua se ishte shenjë e një ambienti që nuk ishte në gjendje të vlerësonte menjëherë idetë e tij inovative”, thotë historiani i artit Costantino D’Orazio, në esenë e tij Leonardo secret (Sperling & Kupfer).

HERETIK? Nuk ka dyshim se në karrierën e tij, përveç dëshirës së tepruar për të eksperimentuar, fati i keq kishte edhe një peshë të caktuar. Si në rastin e Darkës së Fundit. Ai punoi për të midis 1495 dhe 1498, i porositur nga Duka i Milanos, Ludovico Sforza. Por si zakonisht ai bëri punën e tij dhe zgjodhi të pikturonte në suva të thatë, në vend se “në afresk”, në mënyrë që të punonte pa nxitim dhe të vazhdonte të ndiqte interesat e tij të panumërt. Përfundimisht, lagështia e murit të tryezës së Manastirit Dominikan të Santa Maria delle Grazie i paraqiti atij faturën. Nëse jo imazhi, të paktën fama e veprës mbeti e pacenuar gjatë shekujve. Dhe, falë disa romaneve fiction-historikë, duke përfshirë Kodin Da Vinci të Dan Broën dhe Darkën e Fshehtë të Javier Serra, i dhënë Leonardos pseudonimin e një heretiku.

Serra, supozoi se mjeshtri i Vinçit ishte një mbështetës i herezisë së Katarit (i përhapur në Evropë midis shekujve 10 dhe 14), nga të cilat Cenacle do të përmbajë disa simbole. Ka edhe nga ata që kanë parë, në predikimin e tyre për figurën e Shën Gjon Pagëzorit, një tregues të bashkimit me sektin e tij, kalorësit e Urdhrit të Maltës kushtuar Shën Gjonit. Aktualisht, nuk ka të dhëna për të rindërtuar mendimin e tij rreth doktrinës katolike.

E VERDHA E QEFINIT TË KRISHTIT. Ideja që pëlhura prej liri që kishte mbështjellë trupin e Krishtit në varr, duke ruajtur gjurmën e saj, mund të ishte një krijim i gjeniut toskan vjen nga dy “detektivë misteriozë”: Lynn Picknett dhe Clive Prince. Fytyra e qefinit, artisti amerikan Lillian Schwartz i bën jehonë, do të ishte një autoportret i Leonardos. Asnjë prej tyre duket se nuk i jep shumë rëndësi faktit që burimet historike dhe radiokarboni e datojnë fletën në një periudhë para lindjes së da Vinci nga një ose dy shekull.

Përveç atij të falsifikuesit dhe heretikut, Leonardo koleksionoi edhe një identitet tjetër. Biografia e tij tregon se në 1502 braktisi Firencën për t’iu përgjigjur thirrjes së Cesare Borgia. Duka famëkeq i Valentinois e kishte emëruar atë inxhinierin e tij ushtarak, ndërsa ai po luftonte për të pushtuar një pjesë të Italisë Qendrore. Dhe ka nga ata që dyshojnë se Leonardo në të vërtetë kaloi në shërbim të këtij udhëheqësi të guximshëm me detyrën për të dërguar informacione sekrete në Republikën e Firences.

MISTERI I FUNDIT. A ishte spiun? “Në fakt, në muajt që e shohin atë së bashku me Cesare Borgia, artisti nuk duket se kryen punët e mëdha ushtarake për të cilat u punësua”, guxon D’Orazio. Përvoja e tij 007 përfundoi në më pak se një vit. Pas kësaj e gjejmë përsëri në Firence, Milano dhe së fundmi në Romë. Në 1517, ai u zhvendos për herë të fundit, në Amboise (Francë), ku Mbreti Françesk I e quajti atë “piktori, arkitekti dhe inxhinier i parë mbretëror”. Sovrani i dhuroi atij një pagë vjetore prej një mijë skudi dhe dhomë dhe bord në manor të Cloux (tani Clos-Luce).

Por lumturia zgjati vetëm dy vjet. I sëmurë dhe plak ai vdiq tetë ditë pasi la testamentin, në 2 maj 1519. Ai u varros atje ku e kishte kërkuar, në kishëzën e afërt të kishës së Shën Firences. Dhe këtu është përmbushur misteri i fundit i gjeniut toskan. Eshtrat e tij ndoshta humbën gjatë rebelimit kalvinist të viti 1560, por në 1863 poeti francez Arsene Houssaye i bindi të gjithë se i kishte gjetur në rrënojat e kishës, së bashku me tre fragmente të një varri, me mbishkrimet e pjesshme “INC”, “LEO” dhe “EU DUS VINC”. Ato kocka gjenden tani në kishëzën e afërt të Saint-Hubert, por a janë ato vërtet eshtrat e tij? “E vërteta është vajza e kohës”, shkroi Leonardo da Vinci.

Continue Reading

Magazinë

Justin Bieber ngjall shqetësim për shëndetin e tij pas gjobës në Los Angeles, fansat të shqetësuar nga pamja

Published

on

Justin Bieber është parë në Beverly Hills dhe pamja e tij ka ngjallur sërish shqetësime mes fansave. Këngëtari 30-vjeçar u fotografua i veshur me xhinse shumë të gjera dhe shapka të zakonshme, ndërkohë që dukej i lodhur, i zbehtë dhe shpesh kapte pjesën intime të trupit para kamerave.

Kjo paraqitje është e para që prej një debati të raportuar me Hailey Bieber. Ajo që e ka bërë më të dukshme është fakti se Justin u duk i dobësuar dhe me pamje të pashëndetshme, duke rikthyer shqetësimet për mirëqenien e tij, shkruan The Sun.

Mediat amerikane si TMZ raportojnë se këngëtari mori një gjobë parkimi pasi pati vështirësi në parkimin e makinës G-Wagon, e cila e tejkalon kufirin e lejuar të lartësisë për parkim. Si pasojë, ai vendosi ta parkojë në një zonë të dedikuar për ngarkim-shkarkim, pa targë të përparme – gjë që solli ndërhyrjen e menjëhershme të policisë rrugore, e cila i la gjobën në xhamin e përparmë.

Fotot e momentit u shpërndanë menjëherë në rrjetet sociale, duke shkaktuar reagime të shumta nga fansat. “Duket i sëmurë,” shkroi një ndjekës. Një tjetër komentoi: “Po devijon sërish. Më vjen keq për fëmijën e tij.”

Kjo situatë vjen vetëm pak ditë pasi Justin dhe Hailey u panë në një ndeshje hokeji të Toronto Maple Leafs në Scotiabank Arena. Edhe aty, pamja e Justin nuk kaloi pa u komentuar. Në një foto ndjekësi shkroi: “Ky djalë duket keq.” Një tjetër pyeti: “A është i sëmurë?” një tjetër shtoi: “Çka ndodhi me fytyrën e tij?”

Në fillim të muajit maj, Justin kishte ndarë në Instagram disa foto nga një udhëtim në studio muzikore, ku shihej duke përdorur një bong (pajisje për pirje marihuane). Në një nga fotot, shoku i tij – këngëtari australian Eddie Benjamin – shihet duke luajtur kitarë, ndërsa në cep të majtë të fotos, Justin duket përmes një dere të hapur, duke tymosur nga bong-u.

Në një tjetër foto, ai qëndron në një ballkon me një pamje malore pas tij. Në pamje të parë gjithçka dukej normale, por në dysheme vërehej një bong, duke ndezur sërish spekulimet për përdorimin e lëndëve narkotike. Nuk është hera e parë që Bieber poston foto të tilla – më herët gjatë vitit ai ndau edhe disa të tjera ku përdorte të njëjtën pajisje.

Megjithatë, pavarësisht spekulimeve dhe shqetësimeve për shëndetin e tij apo përdorimin e drogës, përfaqësuesit e këngëtarit mohojnë çdo gjë. “Narrativa që Justin përdor drogëra të rënda është absolutisht e pavërtetë,” tha përfaqësuesi i tij për TMZ në muajin mars.

Ata shtuan se thashethemet për gjendjen e tij janë “të lodhshme dhe të mjerueshme”, dhe tregojnë se njerëzit janë të përkushtuar të mbajnë gjallë narrativa negative dhe dëmtuese, edhe kur e vërteta është e qartë.

Përfaqësuesi i Justin theksoi më tej se këngëtari ndodhet “në një nga periudhat më të mira të jetës së tij”, pavarësisht pamjes që ngjalli shqetësim më herët këtë vit, kur u shfaq me sy të zbrazët dhe fytyrë të lod

Continue Reading

Kulturë

“Valley Film Festival”, event unik për të rinjtë e Luginës! Flet organizatori Kushtrim Asllani

Published

on

Java u mbyll me një intervistë ekskluzive me aktorin Kushtrim Asllani i i cili flet për organizimin e “Valley Film Festival”.

Ky event i rëndësishëm që do të mbahet në qytetin e Bujanocit, në datat 20, 21 dhe 22 qershor 2025, pritet të sjellë panele, trajnime dhe shfaqje filmash të metrazhit të shkurtër dhe të gjatë nga autorë vendorë dhe ndërkombëtarë.

“Valley Film Festival” vjen si një hap i ri për zhvillimin kulturor dhe promovimin e krijimtarisë artistike të të rinjve në Luginën e Preshevës.

Emisioni “n’RITËM”, me autore dhe moderatore Albina Zeneli vjen në frekuencën 100.7 çdo ditë pune nga ora 13:00-15:00 në Campus Radio.

Linku për ta dëgjuar online: https://www.ubt-uni.net/en/media-events/ubt-radio-campus/ 

 

Continue Reading

Magazinë

Miley Cyrus foli për problemin shëndetësor dhe varësinë ndaj alkoolit

Published

on

Miley Cyrus foli për aventurën e vështirë shëndetësore që kaloi gjatë një performance live, si dhe për transformimin që solli në jetën e saj vendimi për të lënë alkoolin dhe marihuanën.

Këngëtarja nuk ngurroi të pranonte se si kthimi drejt kthjelltësisë dhe sprova fizike që përjetoi e shtynë drejt limiteve, por e ndihmuan të gjente veten përsëri.

Ajo zbuloi se pësoi një këputje të kistit ovarian gjatë shfaqjes së Vitit të Ri “Miley’s New Year’s Eve Party” që prezantoi me Dolly Parton më 2023.

“Pata një përvojë traumatike në një shfaqje që bëra me Lorne Michaels, kur bëra shfaqjen time të Vitit të Ri“, tha ajo dhe shtoi: “Pata një urgjencë mjekësore. Pata një këputje të kistit ovarian. Nuk e dinim saktësisht se çfarë po ndodhte, kështu që e bëmë. Ishte shumë traumatike, sepse ishte e padurueshme dhe unë po e bëja shfaqjen normalisht. Por ishte vërtet shumë e vështirë për mua.”

Ky incident e bëri të mendonte të hiqte dorë nga muzika, por një bisedë me Lorne Michaels rezultoi vendimtare:

“Ai më tha: ‘Gjashtë muaj. Secili ka gjashtë muaj për të ndjerë keqardhje për veten dhe pastaj fillojmë rindërtimin’. Nuk keni idenë se sa artistë janë ulur në këtë karrige dhe më kanë thënë se po e lënë muzikën. Të gjithë e bëjnë këtë, të gjithë kalojnë nëpër këto përvoja traumatike .”

Në të njëjtën kohë, Cyrus rrëfeu se vendimi për të ndaluar pirjen e alkoolit dhe përdorimin e marihuanës ishte ndoshta momenti më përcaktues në jetën e saj:

“Kam mësuar diçka për veten time gjatë viteve: maturia është si Zoti im.” Kam nevojë për të, jetoj për të. Dua të them, kjo më ka ndryshuar tërë jetën.

Edhe pse pranoi se gjatë pandemisë u largua nga maturia për një farë kohe, ndjeu se duhej të kalonte edhe nëpër këtë situatë: “E di që më është dashur të bie edhe një herë… Kishte momente që më lënduan. Nuk jam krenare për to, por ato më shtynë të shkruaja “Flowers”, e cila ishte një çelës që zhbllokoi të gjithë shërimin. Më shëroi shumë .

Ajo e përshkroi fitoren e saj në Grammy për “Flowers” si një moment prekës afirmimi: “Ndoshta ishte fëmija brenda meje.” Nuk e di çfarë ishte, por kisha nevojë për diçka për t’u mbajtur fort që do të më bënte të ndihesha sikur kisha fituar vërtet. “Marrja e çmimit Grammy për këngën ‘Flowers’ ishte si një fashë për një zemër të thyer .”

Pavarësisht vështirësive, këngëtarja po përgatit albumin e saj të ri “Something Beautiful” dhe deklaron se është gati t’ia riprezantojë veten publikut të saj, këtë herë me më shumë qartësi dhe të vërtetë.

Continue Reading

Magazinë

Xhaxhai i William dhe Harry lë një pasuri marramendëse: ky është përfituesi kryesor

Published

on

Lord Robert Fellowes, xhaxhai i Princit William dhe Princit Harry, ndërroi jetë në korrik 2024 në moshën 82 vjeçare.

Figurë kyçe në Familjen Mbretërore Britanike për dekada, shërbeu si sekretar privat i Elizabeth II midis viteve 1990/1999, pas daljes në pension zyrtar, mbeti i lidhur me monarkinë si kalorës shtesë i Mbretëreshës deri në vdekje më 2022.

Tani, testamenti ka dalë në dritë, duke zbuluar një vendim të habitshëm: as William dhe as Harry nuk janë të listuar si përfitues. Sipas dokumenteve të gjykatës, pasuria e tij, e vlerësuar në gati 1.75 milionë euro , iu la e tëra gruas së tij, Baroneshës Jane Fellowes, së bashku me donacione të ndryshme për familjen, miqtë dhe organizatat bamirëse.

Gjykata e Lartë dha lejen për ekzekutimin e testamentit, të datës qershor 2012, në mesin e majit.

Në të, Lord Fellowes ia la pasuritë dhe të ardhurat nga pasuria e tij gruas së tij, por shtoi një klauzolë që kërkonte që pasuria të përdorej edhe për “përparimin dhe përfitimin e përgjithshëm” të familjes.

Këtu përfshihen tre fëmijët e tij: Alexander, Laura dhe Eleanor , të cilët, me Baroneshën Fellowes, do të veprojnë si ekzekutorë të trashëgimisë.

Përfitues të tjerë përfshijnë Andrew Grange, i cili mori 1,170 euro, dhe disa institucione: hospisin Tapping House në West Snettisham, Rhodes Trust, Kishën e Shën Marisë dhe Kolegjin Eton, të cilët gjithashtu morën fonde.

Continue Reading

Të kërkuara