Kulturë

Leonardo da Vinci, misteret e jetës së një gjeniu

Published

on

Veprat që la Leonardo da Vinci janë dëshmia e gjenialitetit të tij. Por në jetën e tij private, ekspertët janë ende në kërkim të përgjigjeve.

Për ekspertët, jeta e Leonardo da Vinçit ka qenë gjithmonë një kërkim i pafund thesari. Gjeniu toskan, i cili lindi në Vinci, një fshat toskan afër Empolit, më 15 prill 1452, vdiq në moshën 67-vjeçare, duke lënë pas vetes kryevepra artistike të shkëlqyera dhe një mal kaotik me shënime dhe vizatime. Por edhe shumë pyetje në lidhje me jetën e tij private. Ne dimë që ai ishte eklektik, piktor, shkencëtar, natyralist, inxhinier, arkitekt, mekanik, skenograf, shkrimtar, stilist, muzikant. Leonardo ishte një njeri jashtëzakonisht kurioz, i cili shkruante gjithçka që i shkonte në mendje. Përveç asaj që kishte të bënte me sferën e tij private.

FËMIJË I JASHTËLIGJSHËM. Ai ishte djali i paligjshëm i Ser Piero, një noter fiorentin dhe Caterinas. Ne nuk e dimë me siguri as mbiemrin dhe as origjinën, por është e dokumentuar që pesë vjet më vonë ajo e la djalin e vogël të shkonte të jetonte me babanë e tij. Si i paligjshëm, Leonardo nuk mund të aspironte të ndiqte karrierën e Ser Piero, por burri kishte meritën të ndjente aftësitë e jashtëzakonshme artistike të djalit të tij.

Falë njohurive të tij, babai i tij e futi atë në një nga punëtoritë më të mëdha dhe më të njohura artistike në Firence: punëtorinë e Andrea del Verrocchio. Rreth vitit 1469  ai u bë i preferuari i mjeshtrit:, falë aftësive të tij të jashtëzakonshme, por edhe për pamjen e tij. Homoseksualiteti, në atë kohë, ishte teorikisht i dënuar, por në realitet shumë i praktikuar. Dhe jo rrallë, midis faqeve të kodikëve të Leonardos, vizatime të errëta të padyshimta duket se u referohen atyre. Ai shkroi në 1508 për anëtarin mashkull: “ai duhet të zbukurohet dhe të shfaqet me solemnitet, si një ministër i specieve njerëzore”. Dhe ai “ministër” ndonjëherë shfaqej midis shënimeve të tij, i portretizuar në “pozicione solemne” deri në atë pikë që autori preferonte përfaqësuesit e seksit të tij nga ata të seksit të kundërt.

AKUZA PËR SODOMI. Por a ishte Leonardo vërtet homoseksual, siç dikton një traditë e lindur në shekullin e XX. Ishin vërtet studentët e rinj , Gian Giacomo Caprotti, i njohur si Salai dhe Francesco Melzi të preferuarit e tij? Dëshmi ose pranime të caktuara nuk janë gjetur deri më tani. Sidoqoftë, mbetet një akuzë për sodominë e datës 1476 dhe e arkivuar si anonime. Në atë kohë, kishin kaluar dy vjet që djali çudibërës nuk kishte pikturuar dhe do të duheshin edhe dy vjet para se ta bënte përsëri.

Në përgjithësi, disa historianë e pranojnë që Leonardo pati një ndërprerje të caktuar pune. Disa nga punimet e tij mbetën të papërfunduara ose u refuzuan nga klientët. Në mungesë të dokumenteve, letërsia i ka shndërruar këto “dështime” të çuditshme në një mallkim që do ta shoqëronte piktorin që nga fillimi. “Shpesh u trajtua se ishte shenjë e një ambienti që nuk ishte në gjendje të vlerësonte menjëherë idetë e tij inovative”, thotë historiani i artit Costantino D’Orazio, në esenë e tij Leonardo secret (Sperling & Kupfer).

HERETIK? Nuk ka dyshim se në karrierën e tij, përveç dëshirës së tepruar për të eksperimentuar, fati i keq kishte edhe një peshë të caktuar. Si në rastin e Darkës së Fundit. Ai punoi për të midis 1495 dhe 1498, i porositur nga Duka i Milanos, Ludovico Sforza. Por si zakonisht ai bëri punën e tij dhe zgjodhi të pikturonte në suva të thatë, në vend se “në afresk”, në mënyrë që të punonte pa nxitim dhe të vazhdonte të ndiqte interesat e tij të panumërt. Përfundimisht, lagështia e murit të tryezës së Manastirit Dominikan të Santa Maria delle Grazie i paraqiti atij faturën. Nëse jo imazhi, të paktën fama e veprës mbeti e pacenuar gjatë shekujve. Dhe, falë disa romaneve fiction-historikë, duke përfshirë Kodin Da Vinci të Dan Broën dhe Darkën e Fshehtë të Javier Serra, i dhënë Leonardos pseudonimin e një heretiku.

Serra, supozoi se mjeshtri i Vinçit ishte një mbështetës i herezisë së Katarit (i përhapur në Evropë midis shekujve 10 dhe 14), nga të cilat Cenacle do të përmbajë disa simbole. Ka edhe nga ata që kanë parë, në predikimin e tyre për figurën e Shën Gjon Pagëzorit, një tregues të bashkimit me sektin e tij, kalorësit e Urdhrit të Maltës kushtuar Shën Gjonit. Aktualisht, nuk ka të dhëna për të rindërtuar mendimin e tij rreth doktrinës katolike.

E VERDHA E QEFINIT TË KRISHTIT. Ideja që pëlhura prej liri që kishte mbështjellë trupin e Krishtit në varr, duke ruajtur gjurmën e saj, mund të ishte një krijim i gjeniut toskan vjen nga dy “detektivë misteriozë”: Lynn Picknett dhe Clive Prince. Fytyra e qefinit, artisti amerikan Lillian Schwartz i bën jehonë, do të ishte një autoportret i Leonardos. Asnjë prej tyre duket se nuk i jep shumë rëndësi faktit që burimet historike dhe radiokarboni e datojnë fletën në një periudhë para lindjes së da Vinci nga një ose dy shekull.

Përveç atij të falsifikuesit dhe heretikut, Leonardo koleksionoi edhe një identitet tjetër. Biografia e tij tregon se në 1502 braktisi Firencën për t’iu përgjigjur thirrjes së Cesare Borgia. Duka famëkeq i Valentinois e kishte emëruar atë inxhinierin e tij ushtarak, ndërsa ai po luftonte për të pushtuar një pjesë të Italisë Qendrore. Dhe ka nga ata që dyshojnë se Leonardo në të vërtetë kaloi në shërbim të këtij udhëheqësi të guximshëm me detyrën për të dërguar informacione sekrete në Republikën e Firences.

MISTERI I FUNDIT. A ishte spiun? “Në fakt, në muajt që e shohin atë së bashku me Cesare Borgia, artisti nuk duket se kryen punët e mëdha ushtarake për të cilat u punësua”, guxon D’Orazio. Përvoja e tij 007 përfundoi në më pak se një vit. Pas kësaj e gjejmë përsëri në Firence, Milano dhe së fundmi në Romë. Në 1517, ai u zhvendos për herë të fundit, në Amboise (Francë), ku Mbreti Françesk I e quajti atë “piktori, arkitekti dhe inxhinier i parë mbretëror”. Sovrani i dhuroi atij një pagë vjetore prej një mijë skudi dhe dhomë dhe bord në manor të Cloux (tani Clos-Luce).

Por lumturia zgjati vetëm dy vjet. I sëmurë dhe plak ai vdiq tetë ditë pasi la testamentin, në 2 maj 1519. Ai u varros atje ku e kishte kërkuar, në kishëzën e afërt të kishës së Shën Firences. Dhe këtu është përmbushur misteri i fundit i gjeniut toskan. Eshtrat e tij ndoshta humbën gjatë rebelimit kalvinist të viti 1560, por në 1863 poeti francez Arsene Houssaye i bindi të gjithë se i kishte gjetur në rrënojat e kishës, së bashku me tre fragmente të një varri, me mbishkrimet e pjesshme “INC”, “LEO” dhe “EU DUS VINC”. Ato kocka gjenden tani në kishëzën e afërt të Saint-Hubert, por a janë ato vërtet eshtrat e tij? “E vërteta është vajza e kohës”, shkroi Leonardo da Vinci.

Continue Reading

Magazinë

Pirro i’a fshiu këngën Parashqevit, flasin nga kompania menaxhuese për të drejtat e autorit

Published

on

Lajmi që kënga ‘E duam lumturinë’ u fshi nga Pirro Çako ishte një ndër artikujt më të lexuar sot.

Publiku ka agravuar me komente të shumta në rrjet në lidhje me padrejtësinë që sipas tyre po i bëhet Parashqevi Simaku.

Ky veprim ka rikthyer vëmendjen tek artisti dhe muzikanti, që shpeshherë ka qenë nën hije të përjetshme të këngëtarëve më të njohur.

Të drejtat e këngës janë në menaxhimin e kompanisë “FOLÉ”. Ky ndryshim simbolizon hap të ri në mbrojtjen e të drejtave të artistëve shqiptarë, për të siguruar që ata të marrin atë që u takon nga puna. Pakënaqësitë e mëparshme për mënyrën si janë trajtuar të drejtat e autorit po shndërrohen në një debat më të gjerë mbi nevojën për transparencë dhe mbështetje institucionale për artistët.

Pirro Çako fshin nga YouTube këngën me 6 milion shikime të Parashqevi Simakut

UBT News ka kontaktuar me “FOLÉ” të cilët u shprehen se:

“Kënga e Parashqevit është një krijim i artistit Pirro Cako dhe të gjitha të drejtat e kësaj kënge i përkasin atij. Kemi vërejtur se kjo këngë është publikuar në disa platforma të tjera në mënyrë të paautorizuar (pirate). Si rrjedhojë, ne kemi ndërmarrë hapa ligjorë dhe kemi bërë disa kërkesa zyrtare tek YouTube për të hequr përmbajtjen e shpërndarë pa leje. Falenderojmë të gjithë ata që respektojnë të drejtën e autorit dhe mbështesin krijimtarinë artistike të mbrojtur ligjërisht. Me respekt, FOLÉ”, thanë ata. /UBT News/

 

Continue Reading

Magazinë

Angelina pranon se ndihet shpesh e vetmuar: Nuk e kam kuptuar si është të jetosh vetëm!

Published

on

Edhe pse Angelina gëzon shoqërinë e fëmijëve të saj, pranoi se ndihet e vetmuar e lidhet me personazhin e Maria Callas, të cilën e portretizon në filmin e ardhshëm “Maria”.

Jolie ka treguar për revistën Mirror se shpesh është vetëm e ndihet e vetmuar.

“Unë kam fëmijët e mi, të cilët i adhuroj, si e rritur ndihem shpesh vetëm. Ndihem e lidhur me vetminë që përjeton Maria në film. Ende nuk e kam kuptuar plotësisht si ta jetoj jetën tënde kur je vetëm. Ndoshta shumë artistët e shohin si një lloj lirie, por edhe izolimi”, tha ajo.

Angelina u nominua për Golden Globe për rolin e Marie Callas dhe filmi për këngëtaren legjendare të operës mund të shihet në kinema vitin e ardhshëm. Aktorja tregon se puna ishte emocionalisht sfilitëse, si “terapi”, se lotët në ekran ishin pasqyrë e dhimbjes dhe trishtimit të saj.

Përveç premierës, Angelina përballet me një tjetër betejë ligjore vitin e ardhshëm, Brad Pitt paditi ish-bashkëshorten për shitjen e aksioneve në vreshtin Chateau Miraval për 60 milionë euro. Pitt pretendon se Angelina shkeli marrëveshjen verbale, ndërsa ekipi ligjor pretendon se hodhi poshtë ofertën e Brad për ta blerë nga biznesi e nuk donte të nënshkruante  marrëveshje moszbulimi që ishte pjesë e marrëveshjes.

Tetë vite më parë ajo u nda nga aktori Brad Pitt, me të cilin ishte përfshirë në mosmarrëveshje të gjata ligjore për kujdestarinë e gjashtë fëmijëve të tyre dhe sot po bën një betejë ligjore me të për pronësinë e një vreshti në Francë. /UBT News/

Continue Reading

Magazinë

Pirro Çako fshin nga YouTube këngën me 6 milion shikime të Parashqevi Simakut

Published

on

Kënga “E duam lumturinë” e Parashqevi Simakut, një prej hiteve më të njohura të muzikës shqiptare, ka pësuar një ndryshim të papritur në platformën YouTube, duke shkaktuar një valë diskutimesh dhe spekulimesh në media dhe rrjetet sociale.

Pas më shumë se nëntë vjetësh në YouTube e me gati 6 milion shikime, versioni origjinal i këngës është fshirë nga kanali jozyrtar ku ishte ngarkuar. Një javë më parë, kënga kishte përjetuar rritje në numrin e klikimeve, me më shumë se 200 mijë vizita të reja.

Parashqevi Simaku, e cila është bërë simbol i muzikës shqiptare, duket se nuk ka përfituar monetarisht nga vepra e saj. Mungesa e menaxhimit të duhur të të drejtave të autorit ka qenë pengesë për shumë artistë, që çdoherë përballen me sfida në industrinë muzikore.

Fshirja e “E duam lumturinë” ka ngritur shumë pyetje. Pse u fshi kënga dhe kush është përgjegjës për këtë? Pas pak ditësh, kënga është rihedhur në YouTube, këtë herë nga kanali zyrtar i Pirro Çakos, kompozitorit të saj.

Ky veprim ka rikthyer vëmendjen tek artisti dhe muzikanti, që shpeshherë ka qenë nën hije të përjetshme të këngëtarëve më të njohur.

Të drejtat e këngës janë në menaxhimin e kompanisë “FOLÉ”. Ky ndryshim simbolizon hap të ri në mbrojtjen e të drejtave të artistëve shqiptarë, për të siguruar që ata të marrin atë që u takon nga puna. Pakënaqësitë e mëparshme për mënyrën si janë trajtuar të drejtat e autorit po shndërrohen në një debat më të gjerë mbi nevojën për transparencë dhe mbështetje institucionale për artistët.

Me këngën e saj, Parashqevi Simaku jo vetëm që ka rikthyer nostalgji te adhuruesit e muzikës tradicionale, por ka nxitur reflektim të rëndësishëm mbi sfidat që kanë artistët në botën digjitale. Pavarësisht nga fshirja e këngës, mbështetja e madhe nga publiku tregon se vlera e artit të saj është e pakontestueshme. Manifestimi i interesit të ri për këngën u ndihmua nga mediat sociale, ku fansat dhe përkrahësit e saj e kanë bërë këngën një nga temat më të diskutuara. Në një periudhë ku artistët e rinj shfaqin talentin në rrjetet sociale, rikthimi i këtij hiti të njohur tregon se arti vazhdon të ketë fuqi të madhe në krijimin e lidhjeve dhe mbështetje të ndërsjellë.

Përkundër pengesave që hasin artistët, pasioni për muzikën e traditat shqiptare mbetet i fortë. Një reflektim mbi vlerat që përfaqëson Simaku dhe këngët e saj, shërben si frymëzim për krijuesit e rinj, duke i inkurajuar të luftojnë për të drejtat e për të siguruar një vend në skenë. Me rikthimin e “E duam lumturinë”, shumë e kanë vënë re se krijuesit përpiqen të marrin kontrollin e duhur mbi punën e tyre

Ky rast shërben si levë për ndryshime, duke kontribuar në evoluimin e një skene muzikore të shëndetshme dhe më të drejtë për artistët. /UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Kongresi i Tiranës, pararendësi i kuvendeve kundër copëtimit të Shqipërisë

Published

on

Në një periudhë kur Shqipëria po përballej me sfidat e ekzistencës së saj si shtet, dhjetori i vitit 1918 shënoi fillimin e një kapitulli të ri në historinë kombëtare. Kongresi i Tiranës, i mbajtur më 19 dhjetor 1918, u ngjiz si një shprehje e fortë e vullnetit për të mbrojtur tërësinë territoriale të Shqipërisë dhe për të riorganizuar strukturat shtetërore pas rrënimeve të Luftës së Parë Botërore.

Ky Kongres, i pari në një varg mbledhjesh historike që do të pasonin, shërbeu si pararendës i Kuvendit të madh të Lushnjes (28-31 janar 1920), duke i hapur rrugën konsolidimit të pavarësisë dhe përpjekjeve për unitet kombëtar. Nismëtarët e tij ishin ndër figurat më të shquara të kohës, burra me vizion që kuptonin domosdoshmërinë e ruajtjes së kufijve dhe tërësisë territoriale në një kohë kur fuqitë e mëdha kishin vënë në pikëpyetje ekzistencën e Shqipërisë.

Rauf Fico, ish-nënprefekti i Tiranës, luajti një rol kyç në organizimin e këtij kuvendi. Në zyrën e tij, më 7 dhjetor 1918, u mblodhën disa nga personalitetet më të shquara të kombit, mes të cilëve Sotir Peçi, Abdyl Ypi, Ismail Ndroqi, Mytesim Këlliçi, Sinan Hoxha dhe Myslim Beshiri. Në këtë takim u diskutua rëndësia e bashkimit të trevave shqiptare si një mburojë kundër planeve për copëtimin e tyre.

Pjesëmarrësit vendosën të thërrisnin përfaqësues nga qarqet Elbasan, Peqin, Kavajë, Durrës, Mat dhe Dibër, duke i dhënë Kongresit përmasën e një kuvendi gjithëpërfshirës. Angazhimi i figurave si Abdi Toptani, firmëtar i Aktit të Pavarësisë, i dha më shumë peshë dhe legjitimitet këtij Kongresi, duke e kthyer atë në një simbol të shpresës dhe të qëndresës kombëtare.

Kongresi i Tiranës nuk ishte thjesht një mbledhje lokale, por një akt guximi dhe përkushtimi ndaj idealit të një Shqipërie të bashkuar dhe të pavarur. Ai hodhi bazat për bashkëpunimin ndërkrahinor dhe krijimin e një fryme të re kombëtare, duke përçuar mesazhin se uniteti ishte çelësi për të përballuar sfidat e mëdha të kohës.

Kongresi shërbeu gjithashtu si një shembull i mobilizimit politik dhe diplomatik, duke treguar se shqiptarët ishin të aftë të organizoheshin dhe të vepronin në interes të kombit, pavarësisht presioneve të jashtme dhe vështirësive të brendshme.

Si pararendës i Kongresit të Lushnjes, Kongresi i Tiranës la gjurmë të pashlyera në kujtesën historike të shqiptarëve. Ai u bë një shembull i asaj se si, përmes përpjekjeve të përbashkëta dhe vendimeve të guximshme, mund të mbrohet identiteti dhe të ardhmen e një kombi të rrezikuar.

Në këtë përvjetor të 106-të, kujtojmë me respekt dhe mirënjohje të thellë ata që dhanë gjithçka për të garantuar që flamuri kuq e zi të valëviste mbi një Shqipëri të lirë, të pandarë dhe të denjë për brezat që do të vinin./UBTNews/

Continue Reading

Të kërkuara