Kulturë
Leonardo da Vinci, misteret e jetës së një gjeniu
Published
4 years agoon
By
Betim GashiVeprat që la Leonardo da Vinci janë dëshmia e gjenialitetit të tij. Por në jetën e tij private, ekspertët janë ende në kërkim të përgjigjeve.
Për ekspertët, jeta e Leonardo da Vinçit ka qenë gjithmonë një kërkim i pafund thesari. Gjeniu toskan, i cili lindi në Vinci, një fshat toskan afër Empolit, më 15 prill 1452, vdiq në moshën 67-vjeçare, duke lënë pas vetes kryevepra artistike të shkëlqyera dhe një mal kaotik me shënime dhe vizatime. Por edhe shumë pyetje në lidhje me jetën e tij private. Ne dimë që ai ishte eklektik, piktor, shkencëtar, natyralist, inxhinier, arkitekt, mekanik, skenograf, shkrimtar, stilist, muzikant. Leonardo ishte një njeri jashtëzakonisht kurioz, i cili shkruante gjithçka që i shkonte në mendje. Përveç asaj që kishte të bënte me sferën e tij private.
FËMIJË I JASHTËLIGJSHËM. Ai ishte djali i paligjshëm i Ser Piero, një noter fiorentin dhe Caterinas. Ne nuk e dimë me siguri as mbiemrin dhe as origjinën, por është e dokumentuar që pesë vjet më vonë ajo e la djalin e vogël të shkonte të jetonte me babanë e tij. Si i paligjshëm, Leonardo nuk mund të aspironte të ndiqte karrierën e Ser Piero, por burri kishte meritën të ndjente aftësitë e jashtëzakonshme artistike të djalit të tij.
Falë njohurive të tij, babai i tij e futi atë në një nga punëtoritë më të mëdha dhe më të njohura artistike në Firence: punëtorinë e Andrea del Verrocchio. Rreth vitit 1469 ai u bë i preferuari i mjeshtrit:, falë aftësive të tij të jashtëzakonshme, por edhe për pamjen e tij. Homoseksualiteti, në atë kohë, ishte teorikisht i dënuar, por në realitet shumë i praktikuar. Dhe jo rrallë, midis faqeve të kodikëve të Leonardos, vizatime të errëta të padyshimta duket se u referohen atyre. Ai shkroi në 1508 për anëtarin mashkull: “ai duhet të zbukurohet dhe të shfaqet me solemnitet, si një ministër i specieve njerëzore”. Dhe ai “ministër” ndonjëherë shfaqej midis shënimeve të tij, i portretizuar në “pozicione solemne” deri në atë pikë që autori preferonte përfaqësuesit e seksit të tij nga ata të seksit të kundërt.
AKUZA PËR SODOMI. Por a ishte Leonardo vërtet homoseksual, siç dikton një traditë e lindur në shekullin e XX. Ishin vërtet studentët e rinj , Gian Giacomo Caprotti, i njohur si Salai dhe Francesco Melzi të preferuarit e tij? Dëshmi ose pranime të caktuara nuk janë gjetur deri më tani. Sidoqoftë, mbetet një akuzë për sodominë e datës 1476 dhe e arkivuar si anonime. Në atë kohë, kishin kaluar dy vjet që djali çudibërës nuk kishte pikturuar dhe do të duheshin edhe dy vjet para se ta bënte përsëri.
Në përgjithësi, disa historianë e pranojnë që Leonardo pati një ndërprerje të caktuar pune. Disa nga punimet e tij mbetën të papërfunduara ose u refuzuan nga klientët. Në mungesë të dokumenteve, letërsia i ka shndërruar këto “dështime” të çuditshme në një mallkim që do ta shoqëronte piktorin që nga fillimi. “Shpesh u trajtua se ishte shenjë e një ambienti që nuk ishte në gjendje të vlerësonte menjëherë idetë e tij inovative”, thotë historiani i artit Costantino D’Orazio, në esenë e tij Leonardo secret (Sperling & Kupfer).
HERETIK? Nuk ka dyshim se në karrierën e tij, përveç dëshirës së tepruar për të eksperimentuar, fati i keq kishte edhe një peshë të caktuar. Si në rastin e Darkës së Fundit. Ai punoi për të midis 1495 dhe 1498, i porositur nga Duka i Milanos, Ludovico Sforza. Por si zakonisht ai bëri punën e tij dhe zgjodhi të pikturonte në suva të thatë, në vend se “në afresk”, në mënyrë që të punonte pa nxitim dhe të vazhdonte të ndiqte interesat e tij të panumërt. Përfundimisht, lagështia e murit të tryezës së Manastirit Dominikan të Santa Maria delle Grazie i paraqiti atij faturën. Nëse jo imazhi, të paktën fama e veprës mbeti e pacenuar gjatë shekujve. Dhe, falë disa romaneve fiction-historikë, duke përfshirë Kodin Da Vinci të Dan Broën dhe Darkën e Fshehtë të Javier Serra, i dhënë Leonardos pseudonimin e një heretiku.
Serra, supozoi se mjeshtri i Vinçit ishte një mbështetës i herezisë së Katarit (i përhapur në Evropë midis shekujve 10 dhe 14), nga të cilat Cenacle do të përmbajë disa simbole. Ka edhe nga ata që kanë parë, në predikimin e tyre për figurën e Shën Gjon Pagëzorit, një tregues të bashkimit me sektin e tij, kalorësit e Urdhrit të Maltës kushtuar Shën Gjonit. Aktualisht, nuk ka të dhëna për të rindërtuar mendimin e tij rreth doktrinës katolike.
E VERDHA E QEFINIT TË KRISHTIT. Ideja që pëlhura prej liri që kishte mbështjellë trupin e Krishtit në varr, duke ruajtur gjurmën e saj, mund të ishte një krijim i gjeniut toskan vjen nga dy “detektivë misteriozë”: Lynn Picknett dhe Clive Prince. Fytyra e qefinit, artisti amerikan Lillian Schwartz i bën jehonë, do të ishte një autoportret i Leonardos. Asnjë prej tyre duket se nuk i jep shumë rëndësi faktit që burimet historike dhe radiokarboni e datojnë fletën në një periudhë para lindjes së da Vinci nga një ose dy shekull.
Përveç atij të falsifikuesit dhe heretikut, Leonardo koleksionoi edhe një identitet tjetër. Biografia e tij tregon se në 1502 braktisi Firencën për t’iu përgjigjur thirrjes së Cesare Borgia. Duka famëkeq i Valentinois e kishte emëruar atë inxhinierin e tij ushtarak, ndërsa ai po luftonte për të pushtuar një pjesë të Italisë Qendrore. Dhe ka nga ata që dyshojnë se Leonardo në të vërtetë kaloi në shërbim të këtij udhëheqësi të guximshëm me detyrën për të dërguar informacione sekrete në Republikën e Firences.
MISTERI I FUNDIT. A ishte spiun? “Në fakt, në muajt që e shohin atë së bashku me Cesare Borgia, artisti nuk duket se kryen punët e mëdha ushtarake për të cilat u punësua”, guxon D’Orazio. Përvoja e tij 007 përfundoi në më pak se një vit. Pas kësaj e gjejmë përsëri në Firence, Milano dhe së fundmi në Romë. Në 1517, ai u zhvendos për herë të fundit, në Amboise (Francë), ku Mbreti Françesk I e quajti atë “piktori, arkitekti dhe inxhinier i parë mbretëror”. Sovrani i dhuroi atij një pagë vjetore prej një mijë skudi dhe dhomë dhe bord në manor të Cloux (tani Clos-Luce).
Por lumturia zgjati vetëm dy vjet. I sëmurë dhe plak ai vdiq tetë ditë pasi la testamentin, në 2 maj 1519. Ai u varros atje ku e kishte kërkuar, në kishëzën e afërt të kishës së Shën Firences. Dhe këtu është përmbushur misteri i fundit i gjeniut toskan. Eshtrat e tij ndoshta humbën gjatë rebelimit kalvinist të viti 1560, por në 1863 poeti francez Arsene Houssaye i bindi të gjithë se i kishte gjetur në rrënojat e kishës, së bashku me tre fragmente të një varri, me mbishkrimet e pjesshme “INC”, “LEO” dhe “EU DUS VINC”. Ato kocka gjenden tani në kishëzën e afërt të Saint-Hubert, por a janë ato vërtet eshtrat e tij? “E vërteta është vajza e kohës”, shkroi Leonardo da Vinci.
You may like
Kulturë
Arrestimi i Musine Kokalarit, intelektuales disidente të regjimit komunist
Published
4 hours agoon
January 23, 2025By
UBT NEWSMë 23 janar të vitit 1946, historia e Shqipërisë do të regjistronte një ngjarje tragjike dhe të rëndësishme për individët që do të qëndronin kundër regjimit komunist: arrestimin e Musine Kokalari, një prej intelektualeve më të shquara dhe të guximshme të kohës. Ky akt shënoi fillimin e një kalvari të gjatë vuajtjesh dhe përndjekjesh për Musinen, e cila konsiderohet si disidentja e parë e regjimit komunist shqiptar.
Musine Kokalari lindi më 10 shkurt 1917 në Adanë të Turqisë. Pasi familia e saj u kthye në Shqipëri, ajo u rrit dhe mori mësimet e para në qytetin e Gjirokastrës. Edhe në vitet e rinisë, Musineja spikati për intelektin e saj të jashtëzakonshëm dhe për angazhimin në fushën e letrave dhe të politikës. Ajo vazhdoi studimet e larta në Universitetin e Romës, ku u diplomua me rezultate të shkëlqyera në degën e Letërsisë, duke arritur të bëhet një nga intelektualet më të shquara të Shqipërisë.
Përveç arritjeve akademike, Musine Kokalari ishte gjithashtu një figurë aktive në jetën politike të kohës. Në vitin 1939, ende studente, ajo botoi librin e saj të parë “Siç më thotë nënua plakë”, një vepër që reflektonte shqetësimet dhe vlerat e shoqërisë shqiptare të periudhës. Në vitin 1943, ajo mori iniciativën për të themeluar Partinë Socialdemokrate, e cila përpiqej të ofronte një alternativë politike ndaj regjimëve autoritarë të asaj kohe. Po ashtu, në vitin 1944, Musineja ndihmoi në publikimin e gazetës “Zëri i Lirisë”, e cila i dha një mundësi më të madhe për të shprehur pikëpamjet dhe vizionin e saj për një shoqëri më të drejtë dhe të lirë.
Vendosja e regjimit komunist në vitin 1944 do të sillte një ndryshim rrënjësor në jetën e Musine Kokalari. Së pari, ajo humbi dy vëllezërit e saj, Mumtas dhe Vesel Kokalari, të cilët u pushkatuan pa gjyq nga regjimi komunist në nëntor të atij viti. Ky ishte vetëm fillimi i një periudhe të errët për Musinen, e cila do të arrestohej pas vetëm dy viteve, më 23 janar 1946. Pas një procesi gjyqësor të montuar, ajo u dënua me 20 vjet heqje lirie për “veprimtari të kundërligjshme”.
Musine Kokalari kaloi 16 vjet në burg, një periudhë që do të shënonte vuajtjet e mëdha fizike dhe psikologjike të saj. Më pas, ajo u internua në Rrëshen të Mirditës, ku jetoi në kushte ekstreme të varfërisë dhe të izolimit të plotë nga shoqëria, një ndëshkim i madh për një intelektuale që kishte dhënë kaq shumë për kulturën dhe politikën e vendit të saj.
Më 13 gusht 1983, Musine Kokalari ndërroi jetë në internim, e pafuqishme përballë një sëmundjeje të rëndë, por e paharruar në luftën për lirinë dhe dinjitetin e popullit shqiptar.
Pas shembjes së regjimit komunist dhe fillimit të periudhës demokratike, figura dhe veprat e Musine Kokalari u vlerësuan nga institucionet shqiptare, të cilat e nderuan për kontributin e saj të madh në fushën e politikës dhe të kulturës. Në vitin 1993, ajo u nderua post mortem me titullin “Martir i Demokracisë”, një nderim që i dha asaj një vend të veçantë në historinë moderne të Shqipërisë.
Musine Kokalari mbetet një simbol i qëndresës dhe i angazhimit për vlera të larta njerëzore, një figurë që i ka dhënë Shqipërisë një trashëgimi të pasur intelektuale dhe morale./UBTNews/
Lifestyle
Pse duhet t’i pastroni gjithmonë rrobat që sapo i keni blerë?
Published
5 hours agoon
January 23, 2025Herën tjetër kur blini rroba të reja, hidhni për pastrim, pasi nuk rekomandohet që t’i vishni ato menjëherë pasi t’i keni blerë.
Duhet të keni durim e vendosni në lavatriçe para se t’i vishni dhe arsyet janë të shumta.
Shumë njerëz e kanë veshur një gjë në dyqan dhe ndoshta ka pasur disa njerëz para jush e kanë provuar atë. Për shkak të kësaj, rrobat ndoten shumë shpejt, pasi ato mbulohen me djersën dhe bakteret e disa njerëzve të ndryshëm.
Përveç kësaj, ka persona të tillë që i hedhin rrobat nëpër dysheme edhe kur janë në dhomën e zhveshjes, që do të thotë se rrobat kanë qenë në dyshemenë e ndotur dhe me pluhur kur ju i vishni.
Kimikatet – Arsyeja më e madhe pse duhet të lani rrobat tuaja të reja është për shkak të substancave kimike me të cilat trajtohen rrobat.
Prodhuesit i përdorin kimikatet për t’u siguruar që rrobat të mos rrudhen aq shumë kur janë në rrugë nga fabrika për në dyqane dhe ndihmon për të zmbrapsur parazitët në bordin e anijes ose kamionit të përdorur për transportin e rrobave.
Këto kimikate mund të shkaktojnë acarim mjaft të keq për lëkurën tuaj!
Irritimi – Keni lëkurë të ndjeshme? Duhet të lani gjithmonë rrobat e reja, sepse ato mund të përmbajnë formaldehid, i cili mund të shkaktojë njolla të kuqe dhe skuqje. Rrobatu mund të kenë një erë kimike rreth tyre. /UBT News/
Magazinë
Netflix rrit çmimet e abonimeve në ShBA dhe Kanada: A do të jenë vendet evropiane të radhës?
Published
6 hours agoon
January 23, 2025Netflix ka njoftuar një valë tjetër rritjeje të çmimeve për plane të ndryshme abonimi – duke përfshirë rritjen e çmimit të paketës Premium në 25 dollarë (24 euro) në muaj në SHBA. Megjithatë, për momentin, shumica e vendeve evropiane nuk do të preken nga kjo rritje.
Lajmi vjen pasi Netflix festoi rritjen më të madhe të abonentëve tremujorë në histori, me 19 milionë përdorues të rinj që iu bashkuan platformës së transmetimit gjatë tremujorit të fundit.
Ky sukses besohet të jetë rezultat i një kombinimi të sporteve live dhe prodhimit të serialeve dhe filmave të platformës, duke përfshirë sezonin e dytë të serialit “Squid Game,” i cili tashmë ka mbledhur mbi 165.7 milionë shikime.
Në këtë kontekst, Netflix ka deklaruar se pret të gjenerojë të ardhura më të larta se sa pritej në vitin 2025, të nxitura pjesërisht nga raundi i ri i rritjes së çmimeve. Rritja e çmimeve është paralajmëruar për SHBA, Kanada, Portugali dhe Argjentinë dhe do të hyjë në fuqi menjëherë.
“Ndërsa ne vazhdojmë të investojmë në programim dhe të ofrojmë më shumë vlerë për anëtarët tanë, herë pas here do t’u kërkojmë anëtarëve tanë të paguajnë pak më shumë, në mënyrë që të mund të riinvestojmë për ta bërë Netflix edhe më të mirë,” thanë ata.
Në këtë drejtim, çmimet po rriten për shumicën e planeve. Plani i abonimit të mbështetur nga reklamat po rritet nga 6,99 dollarë (6,71 euro) në 7,99 dollarë (7,67 euro) në muaj, ndërsa abonimi standard pa reklama po shkon nga 15,49 dollarë (14,87 euro) në 17,99 dollarë (17,27 euro). Për nivelin Premium, çmimi do të rritet nga 22,99 dollarë (22,06 euro) në 24,99 dollarë (23.98 euro) në muaj.
Deri tani, nuk ka indikacione për rritje të çmimeve jashtë katër vendeve të shpallura aktualisht.
Megjithatë, bazuar në praktikat e kaluara të Netflix, ekziston një mundësi e madhe që ndryshimet e çmimeve të zbatohen edhe në vende të tjera në një të ardhme të afërt.
Magazinë
Ekskluzive: Regjisori i njohur shqiptar Aurel Naqi me rrëfim të ndjerë, flet për jetesën në New York
Published
7 hours agoon
January 23, 2025“N’ritëm” me autore dhe moderatore Albina Zeneli, në episodën e ditës e radhës pati të ftuar regjisorin dhe skenaristin shqiptar, Aurel Naqi.
Ai rrëfeu për jetesën në Amerikë, ishte vetëm 18 vjeç kur në vitin 2005 vendosi t’a lë Shqipërinë për një jetë më të mirë dhe të jap kontribut për kinematografinë amerikane.
Naqi jeton aktualisht në New York dhe nga atje nuk hezitoi të flas për sukseset e vitit 2024 duke përmendur çmimet që i mori në festivale të ndryshme.
Në emision po ashtu është diskutuar edhe për vlerësimin që kritikët e huaj i japin krijuesve shqiptar dhe se a do t’a shohim në Kosovë me premierë të ndonjë filmi shqiptar.
Linku i intervistës: https://www.facebook.com/campusradio100.7/videos/1164239148548950?st=6IESm2OL0gi
TUNE IN 100.7fm
“N’ritëm”, çdo ditë 13:00-15:00.
Dëgjoni online: https://www.ubt-uni.net/en/media-events/ubt-radio-campus/
KQZ: Fillon shtypja e 1,752,650 fletëvotimeve për zgjedhjet e 9 shkurtit
Inaugurohet nënstacioni Ferizaj 3, Rizvanolli: Ky investim siguron furnizim të rregullt me rrymë
BERZH, 25 milionë euro kredi për impiantin e ri për trajtimin e ujërave të zeza
Biblioteka e UBT-së: Oazë për të gjithë ata që janë të pasionuar pas librit, dijes dhe kërkimit shkencor
Profesori i UBT-së, Dr. Xhavit Bytyçi, publikon librin “Lëndët e Para me Origjinë Shtazore”
Hungaria në alarm, 121 shkolla mbyllen pas kërcënimeve me bombë
Tajlanda legalizon martesat mes të njëjtës gjini
Kosova dërgon kontingjentin e ri të FSK-së për trajnimin e ushtarëve ukrainas në Mbretërinë e Bashkuar
ISHP: Një person ka vdekur nga SIDA dhe 554 persona jetojnë me HIV në Maqedoni
Të kërkuara
-
Bota3 months ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Bota3 months ago
Koreja e Veriut rrit frikën në botë, lëshon raketën e re balistike ndërkontinentale
-
Bota2 months ago
“Ethet” e kthimit të Trump! Takohen Macron e Starmer, zbardhet fokusi i diskutimeve
-
Lajmet2 months ago
Rektori Hajrizi: Çdo sukses i joni është një sukses për Kosovën!