Veprat që la Leonardo da Vinci janë dëshmia e gjenialitetit të tij. Por në jetën e tij private, ekspertët janë ende në kërkim të përgjigjeve.
Për ekspertët, jeta e Leonardo da Vinçit ka qenë gjithmonë një kërkim i pafund thesari. Gjeniu toskan, i cili lindi në Vinci, një fshat toskan afër Empolit, më 15 prill 1452, vdiq në moshën 67-vjeçare, duke lënë pas vetes kryevepra artistike të shkëlqyera dhe një mal kaotik me shënime dhe vizatime. Por edhe shumë pyetje në lidhje me jetën e tij private. Ne dimë që ai ishte eklektik, piktor, shkencëtar, natyralist, inxhinier, arkitekt, mekanik, skenograf, shkrimtar, stilist, muzikant. Leonardo ishte një njeri jashtëzakonisht kurioz, i cili shkruante gjithçka që i shkonte në mendje. Përveç asaj që kishte të bënte me sferën e tij private.
FËMIJË I JASHTËLIGJSHËM. Ai ishte djali i paligjshëm i Ser Piero, një noter fiorentin dhe Caterinas. Ne nuk e dimë me siguri as mbiemrin dhe as origjinën, por është e dokumentuar që pesë vjet më vonë ajo e la djalin e vogël të shkonte të jetonte me babanë e tij. Si i paligjshëm, Leonardo nuk mund të aspironte të ndiqte karrierën e Ser Piero, por burri kishte meritën të ndjente aftësitë e jashtëzakonshme artistike të djalit të tij.
Falë njohurive të tij, babai i tij e futi atë në një nga punëtoritë më të mëdha dhe më të njohura artistike në Firence: punëtorinë e Andrea del Verrocchio. Rreth vitit 1469 ai u bë i preferuari i mjeshtrit:, falë aftësive të tij të jashtëzakonshme, por edhe për pamjen e tij. Homoseksualiteti, në atë kohë, ishte teorikisht i dënuar, por në realitet shumë i praktikuar. Dhe jo rrallë, midis faqeve të kodikëve të Leonardos, vizatime të errëta të padyshimta duket se u referohen atyre. Ai shkroi në 1508 për anëtarin mashkull: “ai duhet të zbukurohet dhe të shfaqet me solemnitet, si një ministër i specieve njerëzore”. Dhe ai “ministër” ndonjëherë shfaqej midis shënimeve të tij, i portretizuar në “pozicione solemne” deri në atë pikë që autori preferonte përfaqësuesit e seksit të tij nga ata të seksit të kundërt.
AKUZA PËR SODOMI. Por a ishte Leonardo vërtet homoseksual, siç dikton një traditë e lindur në shekullin e XX. Ishin vërtet studentët e rinj , Gian Giacomo Caprotti, i njohur si Salai dhe Francesco Melzi të preferuarit e tij? Dëshmi ose pranime të caktuara nuk janë gjetur deri më tani. Sidoqoftë, mbetet një akuzë për sodominë e datës 1476 dhe e arkivuar si anonime. Në atë kohë, kishin kaluar dy vjet që djali çudibërës nuk kishte pikturuar dhe do të duheshin edhe dy vjet para se ta bënte përsëri.
Në përgjithësi, disa historianë e pranojnë që Leonardo pati një ndërprerje të caktuar pune. Disa nga punimet e tij mbetën të papërfunduara ose u refuzuan nga klientët. Në mungesë të dokumenteve, letërsia i ka shndërruar këto “dështime” të çuditshme në një mallkim që do ta shoqëronte piktorin që nga fillimi. “Shpesh u trajtua se ishte shenjë e një ambienti që nuk ishte në gjendje të vlerësonte menjëherë idetë e tij inovative”, thotë historiani i artit Costantino D’Orazio, në esenë e tij Leonardo secret (Sperling & Kupfer).
HERETIK? Nuk ka dyshim se në karrierën e tij, përveç dëshirës së tepruar për të eksperimentuar, fati i keq kishte edhe një peshë të caktuar. Si në rastin e Darkës së Fundit. Ai punoi për të midis 1495 dhe 1498, i porositur nga Duka i Milanos, Ludovico Sforza. Por si zakonisht ai bëri punën e tij dhe zgjodhi të pikturonte në suva të thatë, në vend se “në afresk”, në mënyrë që të punonte pa nxitim dhe të vazhdonte të ndiqte interesat e tij të panumërt. Përfundimisht, lagështia e murit të tryezës së Manastirit Dominikan të Santa Maria delle Grazie i paraqiti atij faturën. Nëse jo imazhi, të paktën fama e veprës mbeti e pacenuar gjatë shekujve. Dhe, falë disa romaneve fiction-historikë, duke përfshirë Kodin Da Vinci të Dan Broën dhe Darkën e Fshehtë të Javier Serra, i dhënë Leonardos pseudonimin e një heretiku.
Serra, supozoi se mjeshtri i Vinçit ishte një mbështetës i herezisë së Katarit (i përhapur në Evropë midis shekujve 10 dhe 14), nga të cilat Cenacle do të përmbajë disa simbole. Ka edhe nga ata që kanë parë, në predikimin e tyre për figurën e Shën Gjon Pagëzorit, një tregues të bashkimit me sektin e tij, kalorësit e Urdhrit të Maltës kushtuar Shën Gjonit. Aktualisht, nuk ka të dhëna për të rindërtuar mendimin e tij rreth doktrinës katolike.
E VERDHA E QEFINIT TË KRISHTIT. Ideja që pëlhura prej liri që kishte mbështjellë trupin e Krishtit në varr, duke ruajtur gjurmën e saj, mund të ishte një krijim i gjeniut toskan vjen nga dy “detektivë misteriozë”: Lynn Picknett dhe Clive Prince. Fytyra e qefinit, artisti amerikan Lillian Schwartz i bën jehonë, do të ishte një autoportret i Leonardos. Asnjë prej tyre duket se nuk i jep shumë rëndësi faktit që burimet historike dhe radiokarboni e datojnë fletën në një periudhë para lindjes së da Vinci nga një ose dy shekull.
Përveç atij të falsifikuesit dhe heretikut, Leonardo koleksionoi edhe një identitet tjetër. Biografia e tij tregon se në 1502 braktisi Firencën për t’iu përgjigjur thirrjes së Cesare Borgia. Duka famëkeq i Valentinois e kishte emëruar atë inxhinierin e tij ushtarak, ndërsa ai po luftonte për të pushtuar një pjesë të Italisë Qendrore. Dhe ka nga ata që dyshojnë se Leonardo në të vërtetë kaloi në shërbim të këtij udhëheqësi të guximshëm me detyrën për të dërguar informacione sekrete në Republikën e Firences.
MISTERI I FUNDIT. A ishte spiun? “Në fakt, në muajt që e shohin atë së bashku me Cesare Borgia, artisti nuk duket se kryen punët e mëdha ushtarake për të cilat u punësua”, guxon D’Orazio. Përvoja e tij 007 përfundoi në më pak se një vit. Pas kësaj e gjejmë përsëri në Firence, Milano dhe së fundmi në Romë. Në 1517, ai u zhvendos për herë të fundit, në Amboise (Francë), ku Mbreti Françesk I e quajti atë “piktori, arkitekti dhe inxhinier i parë mbretëror”. Sovrani i dhuroi atij një pagë vjetore prej një mijë skudi dhe dhomë dhe bord në manor të Cloux (tani Clos-Luce).
Por lumturia zgjati vetëm dy vjet. I sëmurë dhe plak ai vdiq tetë ditë pasi la testamentin, në 2 maj 1519. Ai u varros atje ku e kishte kërkuar, në kishëzën e afërt të kishës së Shën Firences. Dhe këtu është përmbushur misteri i fundit i gjeniut toskan. Eshtrat e tij ndoshta humbën gjatë rebelimit kalvinist të viti 1560, por në 1863 poeti francez Arsene Houssaye i bindi të gjithë se i kishte gjetur në rrënojat e kishës, së bashku me tre fragmente të një varri, me mbishkrimet e pjesshme “INC”, “LEO” dhe “EU DUS VINC”. Ato kocka gjenden tani në kishëzën e afërt të Saint-Hubert, por a janë ato vërtet eshtrat e tij? “E vërteta është vajza e kohës”, shkroi Leonardo da Vinci.
