Bota

Kush ishte shqiptari i parë që emigroi në Australi dhe si u kultivua gjuha amtare atje?

Published

on

Nga kujtimet e shqiptarëve të larguar prej më shumë se një shekulli thuhet se Naum Konzha nga Gjirokastra ka qenë i pari i cili arriti në Brisbane në 1885 me gruan e tij angleze dhe vendosi të qëndronte atje përgjithmonë.

Më pas mbërritën edhe emigrantë të tjera, sepse siç zakonisht ndodhte emigrantët ndihmonin njëri-tjetrin dhe tërhiqnin edhe familjet e tyre. Komuniteti u shtua dhe u shumua. Sot shqiptarët janë të integruar në jetën e vendit dhe gëzojnë të njëjtin status juridik si të gjitha pakicat e tjera etnike që jetojnë dhe punojnë atje.

Në Viktoria janë hapur katër shkolla të gjuhës shqipe në disa zona. Shteti australian financon mësimin e gjuhës plotësuese me kurse të zhvilluara një herë në javë, por kjo mundësi nuk është shfrytëzuar sa duhet nga shtetasit shqiptarë. Kjo ka ndodhur, sepse nuk është arritur numri i mjaftueshëm i nxënësve, pavarësisht se mundësitë dhe kushtet për zhvillimin e mësimit janë krijuar.

Para pak vitesh tri shkolla të gjuhës shqipe janë mbyllur. Prindërit shqiptarë nuk tregojnë një interes të lartë për ti mësuar fëmijëve gjuhën amtare. Për shembull në Greqi jetojnë shumë shqiptarë dhe gjuha shqipe sipas shifrave duhet të ishte gjuhë e dytë, por pavarësisht se ekzistojnë shumë shkolla mungon interesi. Gjithashtu edhe në Turqi, ku pjesa më e madhe e shqiptarëve të emigruar shekuj më parë pothuajse janë asimiluar.

Vala tjetër e emigrimit në Australi ishte në vitin 1960 kryesisht shqiptarë nga Maqedonia, Kosova dhe Mali i Zi. Vala tjetër e emigrimit ishte sërish nga Kosova në vitin 1990. Më pas edhe shqiptarë të tjerë emigruan në vitin 1990.

Sipas regjistrimit të popullsisë të bërë nga shteti Australian rezultojnë se në këtë vend jetojnë 13.141 shqiptarë. 2396 prej tyre janë shqiptarë të lindur në Shqipëri. Sipas rezultateve zyrtare janë afërsisht 8000 shqiptarë që flasin shqip, por këto të dhëna nuk janë shumë të sakta.

Sipas të dhënave të mbledhura nga komunitetet shqiptare llogaritet se në Australi janë rreth 20 mijë shqiptarë.

Babai i profesorit të njohur në Australi në shkencat e mjekësisë, Avni Sali emigroi nga Voskopoja e Korçës. Profesor Avni Sali ka lindur në Sheparton, por ndihet shqiptar. Karriera e tij është shumë e larmishme dhe ai është një ndër shqiptarët më të suksesshëm në Australi.

Avni Sali u emërua si profesor dhe u bë Dekan Themelues i Shkollës së Lartë të Mjekësisë Integruese në Universitetin e Teknologjisë Swinburne (Melburn) nga viti 1996 deri në mbylljen e tij në 2005.

Në 2005, Sali themeloi Institutin Kombëtar të Mjekësisë Integruese (NIIM), një “organizatë jo fitimprurëse që kryen kërkime dhe mësimdhënie në Mjekësinë Integruese”.

Gjithashtu më parë nga viti 1983, Sali ka qenë në bordin e drejtorëve të “Gawler Cancer Foundation”, themeluar nga Ian Gawler.  Ai shërbeu si president midis 1999 dhe 2002. Ai është gjithashtu president i Këshillit Ndërkombëtar të Mjekësisë Integruese.

Në 1992, Sali bashkë-themeloi Shoqatën Australasian Integrative Medicine (AIMA), ku shërbeu dy vjet si president dhe kaloi vitet e mbetura si anëtar bordi.

Në vitin 2009, Sali u emërua profesor nderi në Universitetin e Queensland. Që nga viti 2013 ai është profesor në Institutin Cairnmillar në Melburn./ Marrë nga “Thesari”.

Bota

​Rutte në Kiev: NATO mbështet Ukrainën

Published

on

Sekretari i përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte ka siguruar presidentin Volodomyr Zelensky se Aleanca Veri-Atlantike do të vazhdojë të mbështesë Kievin zyrtar në përballje me agresionin ushtarak rus.

Ai në një konferencë për media në Kiev me presidentin e Ukrainës theksoi se ndihma e NATO-së do të vazhdojë të rritet.

“Tri vjet e gjysmë pas pushtimit në shkallë të plotë të Rusisë, Ukraina vazhdon të qëndrojë e fortë. Dhe miqtë dhe partnerët tuaj në NATO vazhdojnë të qëndrojnë me ju. Mbështetja jonë është e palëkundur dhe vazhdon të rritet. Përfshirë, siç thatë edhe ju, përmes Listës së re të Kërkesave me Prioritet për Ukrainën- PURL- që mbështet një rrjedhë të rëndësishme të armëve vdekjeprurëse amerikane në Ukrainë përmes financimit të ofruar nga Aleatët e NATO-s. Në më pak se një muaj, kjo tashmë ka nënkuptuar 1.5 miliardë dollarë shtesë në pajisje thelbësore, mbrojtje ajrore. Municione. Dhe më shumë. Paketa të mëtejshme do të pasojnë”, tha Rutte.

Ai shtoi se po punojnë së bashku në NSATU, komandën e NATO-s në Gjermani – për të siguruar që forcat ukrainase të kenë atë që u nevojitet.

Rutte ka folur edhe mbi takimin e së hënës në Uashington, së bashku me presidentin e SHBA-së dhe shumë udhëheqës evropianë, për të shfrytëzuar mundësinë për t’i dhënë fund kësaj lufte të tmerrshme dhe për të sjellë paqe dhe siguri pas kaq shumë vuajtjesh.

“Presidenti Trump e ka bërë këtë një përparësi – jo vetëm duke thyer bllokimin me Putin, por duke e bërë të qartë se Shtetet e Bashkuara do të përfshihen në ofrimin e garancive të sigurisë për Ukrainën. Garancitë e forta të sigurisë do të jenë thelbësore – dhe kjo është ajo që po punojmë tani për ta përcaktuar. Në mënyrë që kur të vijë koha që ju të hyni në atë takim dypalësh – të keni forcën e padyshimtë të miqve të Ukrainës pas jush. Duke siguruar që Rusia do të mbështesë çdo marrëveshje. Dhe kurrë, kurrë më nuk do të përpiqet të marrë një kilometër katror të Ukrainës”, tha Rutte.

Continue Reading

Bota

Pekini kundërshton tarifat e SHBA-së për tarifat 50% ndaj Indisë

Published

on

Ambasadori kinez në Indi, Xu Feihong, tha se Pekini kundërshton fuqimisht tarifat e larta të Uashingtonit ndaj Delhit dhe bëri thirrje për bashkëpunim më të madh midis Indisë dhe Kinës.

Xu e krahasoi SHBA-në me një ngacmues, duke thënë se ajo kishte përfituar prej kohësh nga tregtia e lirë, por tani po përdor tarifat si një “kartolinë negociuese” për të kërkuar çmime të tepruara nga vendet e tjera.

“SHBA-të kanë vendosur tarifa deri në 50% ndaj Indisë dhe madje kanë kërcënuar për më shumë. Kina e kundërshton fuqimisht këtë. Heshtja vetëm sa e trimëron ngacmuesin”, tha Xu të enjten, shkruan BBC.

Më parë këtë muaj, Trump vendosi një gjobë prej 25% ndaj Indisë, përveç tarifave prej 25% për blerjen e naftës dhe armëve nga Rusia. Shkalla e re do të hyjë në fuqi më 27 gusht.

Importet e shtuara të naftës së papërpunuar ruse të lirë nga Delhi që nga lufta në Ukrainë kanë shkaktuar një tendosje në lidhjet e saj me SHBA-në dhe kanë ndikuar në negociatat për një marrëveshje tregtare.

India ka mbrojtur blerjet e saj të naftës ruse, duke argumentuar se si një importuese e madhe e energjisë, duhet të blejë naftën më të lirë të disponueshme për të mbrojtur miliona indianë të varfër nga rritja e kostove. Ajo gjithashtu ka theksuar se administrata Biden i kishte thënë Indisë të blinte naftë ruse për të krijuar tregje botërore të energjisë.

Continue Reading

Bota

​Kallas paralajmëron për ‘kurthin’ rus për shtyrjen e Kievit për lëshime tokash

Published

on

Kryediplomatja evropiane paralajmëroi kundër detyrimit të Ukrainës për të hequr dorë nga territori, duke thënë se ky është në fakt një “kurth” në të cilin Rusia dëshiron që ne të hyjmë.

“Dua të them, diskutimi është rreth asaj që duhet të heqë dorë Ukraina, cilat janë lëshimet që Ukraina është e gatshme të bëjë”, tha Kaja Kallas për BBC-në.

Kallas tha se Rusia është ajo që filloi luftën dhe nuk ka bërë ende asnjë lëshim, transmeton KosovaPress.

“Nëse biem në këtë kurth që po i bëjmë presion Ukrainës, çfarë janë të gatshme të heqin dorë, atëherë do ta shohim përsëri këtë, sepse agresioni do të jep fryte,” shtoi ajo.

Duke iu referuar samitit të javës së kaluar në Alaskë midis presidentit të SHBA-së Donald Trump dhe atij rus Vladimir Putin, Kallas tha se Putin mori “gjithçka që donte”.

“Putin thjesht po qesh, jo duke i ndaluar vrasjet, por duke i rritur ato”, shtoi ajo.

Duke folur për nevojën për garanci sigurie të besueshme dhe të forta për Ukrainën, Kallas, megjithatë, pranoi se nuk kishte shumë hapa konkretë për një forcë penguese në këtë fazë të negociatave.

Kallas tha se i takon shteteve anëtare të Koalicionit të Gatshëm të përcaktojnë saktësisht se çfarë mund të ofrojnë.

Trump tha të enjten se perspektivat për paqe midis Ukrainës dhe Rusisë do të bëhen të qarta brenda dy javësh.

Rusia aneksoi rajonet Donetsk, Luhansk, Kherson dhe Zaporizhzhia të Ukrainës në shtator 2022.

 

Continue Reading

Bota

​Kolera në Sudan vret gati 1100 njerëz, ndërsa sëmundja përhapet në të gjithë vendin

Published

on

Shpërthimi i kolerës në Sudan po përkeqësohet këtë vit, duke vrarë gati 1100 njerëz që nga janari dhe duke i tendosur sistemet tashmë të brishta të kujdesit shëndetësor, njoftoi sot Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH).

Të gjitha 18 shtetet e Sudanit kanë raportuar raste të kolerës, u tha gazetarëve në Gjenevë zëdhënësi i OBSH-së, Christian Lindmeier.

“Mbi 100,000 raste dhe më shumë se 2,741 vdekje janë raportuar që nga korriku 2024,” tha ai.

Sipas zëdhënësit, janë raportuar 6491 raste dhe 130 vdekje, dhe 52% e të gjitha vdekjeve u raportuan nga Darfurit Jugor.

Ai tha se po bëhen përpjekje për të nisur urgjentisht një fushatë vaksinimi kundër kolerës në lokalitetet prioritare të Darfurit Jugor. El Fasher në Darfurin e Veriut po vuan nga një krizë e rëndë humanitare dhe e shëndetit publik e shkaktuar nga rrethimi, zhvendosja dhe mungesa e ushqimit, me kolera që shton presion mbi shërbimet e kufizuara, vuri në dukje Lindmeier.

Në të gjithë vendin, 38% e objekteve shëndetësore janë jofunksionale dhe 62% funksionojnë vetëm pjesërisht, shtoi ai.

Ai tha se shkalla e vaksinimit të fëmijëve ka rënë nga më shumë se 90% në vitin 2022 në vetëm 48%. Ndërkohë, gati 20 mijë fëmijë janë shtruar në qendrat e stabilizimit këtë vit për kequshqyerje të rëndë akute me ndërlikime.

OBSH-ja ka verifikuar 177 sulme ndaj institucioneve të kujdesit shëndetësor që nga prilli i vitit 2023, duke çuar në 1176 vdekje dhe 362 lëndime.

Lindmeier tha se OBSH-ja vazhdon të ofrojë furnizime dhe të mbështesë qendrat shëndetësore, por qasja mbetet shumë e kufizuar.

Continue Reading

Të kërkuara