

Kuriozitete
Kush ishte shkrimtari i parë në botë?
Shkrimi më i hershëm i njohur është shpikur rreth vitit 3400 Para Krishtit.
Published
2 years agoon
By
UBT newsShkrimi më i vjetër i njohur daton më shumë se 5000 vjet në Mesopotaminë e lashtë, atje ku ndodhet sot Iraku. Por kush ka qenë shkrimtari i parë i njohur me emër? Zbulimet arkeologjike kanë zbuluar se shkrimi më i hershëm i njohur është shpikur rreth vitit 3400 Para Krishtit në një zonë të lashtë Mesopotamiane të njohur si Sumer, afër Gjirit Persik.
Ky shkrim, i njohur si kuneiform, mori formën e shenjave në formë pyke, të bëra nëpërmjet një mjeti të mprehtë në argjilën e lagësht. Shumë njerëz mund të citojnë emrat e lashtësisëgreke si poetin epik Homeri, poeteshën lirike Safo apo historianin Herodot.
Megjithatë, një mijë e ca vite para këtyre figurave ishte princesha, priftëresha dhe poetja e njohur Enheduana thotë Erhan Tamur, kurator në Muzeun Metropolitan të Artit në Nju Jork. “Ajo është autorja e parë që ne e njohim me emër, dhe të cilën mund ta lidhim me një tekst ekzistues. Për pjesën më të madhe të letërsisë mesopotamiane, ne nuk i dimë autorët. Por ajo është një përjashtim” thotë Benxhamin Foster, asiriolog në Universitetin e Jeilit.
Enheduana ishte e bija e mbretit akadian Sargon, që jetoi nga viti 2334 deri në vitin 2279 Para Krishtit, thotë Tamur, që është bashkë–kurator i një ekspozite rreth Enheduanas me titull “Enheduana dhe gratë e Mesopotamisë në vitet 3400-2000 Para Krishtit” e hapur në tetor në Bibliotekën dhe Muzeun Morgan në Nju Jork, dhe që do të zgjasë deri në shkurtin e vitit tëardhshëm.
Rreth vitit 2300 para Krishtit, Sargoni bashkoi shumicën e Mesopotamisë nën sundimin e tij kur kultura akadiane e Mesopotamisë Veriore pushtoi sumerët e Mesopotamisë Jugore. Kjo hapi rrugën krijimit të Perandorisë Akadiane, perandorinë e parë në botë, apo koleksionit tështeteve nën një autoritet të vetëm, vuri në dukje Tamur.
Sargoni emëroi vajzën e tij si kryepriftëreshë të perëndisë sumeriane të Hënës, Nana, në qytetin sumerian Ur, si pjesë e përpjekjeve të tij për të konsoliduar perandorinë e tij të re. Kur mori këtë rol, ajo mori emrin Enheduana, që në sumerisht do të thotë “priftëreshë e lartë, stoli e parajsës”, thotë Tamur.
Si kryepriftëreshë e perëndisë së Hënës dhe përfaqësuese e babait të saj në Ur “ajo ishte qartazi një figurë shumë e rëndësishme në qytetin Ur, dhe pavarësisht këtyre përgjegjësive, ajo shkroi edh poezi” shton më tej eksperti.
Bota moderne mësoi për herë të parë mbi Enheduanën nga mbetjet e një disku prej alabastri të zbuluar më 1927 gjatë gërmimeve të Sër Leonard Uollej në Ur. Disku që ruhet sot në “Muzeun e Filadelfias në SHBA, përshkruan imazhin e Enheduanës në pjesën e përparme dhe e identifikon atë me emër në anën e pasme, ndërsa ajo i kushton një poezi perëndeshës sumeriane Inana, vajzës së Nanas, në tempullin e saj.
Disa nga poezitë e Enheduanës nderojnë Nanën. Megjithatë, priftëresha ishte shumë më e fokusuar pas Inanës, shtëpia e së cilës ishte ylli i mëngjesit dhe i mbrëmjes, ose Venusi, sipas ekspertes Beti De Shong Medor, autore e përkthimit në anglisht të poezive të Enheduanas.
Në poezitë e saj, Inana barazohej me homologen e saj akadiane, Ishtar, perëndeshën e dashurisë dhe luftës. “Në shkrimet e priftëreshës, Inana është edhe e ashpër dhe mizore, por edhe dashur dhe e sjellshme, e aftë si për shkatërrim ashtu edhe për bujari” vë në dukje Medor.
Poezitë e Enheduanas ishin të pasura me detaje autobiografike, si lufta e saj kundër Lugalanes, që ishte me shumë gjasa mbreti i Ur, i cili u përpoq ta largonte me forcë nga detyra.
“Enheduana është shkrimtarja e parë që njohim, e cila ka përfshirë detaje autobiografike në veprën e saj. Përveç kësaj, ajo është autorja e parë që na tregon diçka se si i ka krijuar poezitë. Ajo e krahason aktin e krijimit letrar me lindjen e fëmijës, përdorimi i parë i njohur i kësaj metafore, që do të mbetet në përdorim për mijëvjeçarë në letërsinë botërore” thotë Tamur./bota.al
Kuriozitete
Ja pse familja mbretërore nuk lidhet me rrip sigurie në makinë
Published
2 days agoon
March 18, 2025
Mbreti Charles III. (76) , Mbretëresha Camilla (77), Princi William (42) dhe Princesha Kate (43), që të gjithë janë parë vazhdimisht duke lëvizur në mjet pa rrip sigurie.
Një ekspert sigurie ka zbuluar tani pse anëtarët mbretërorë britanikë zakonisht nuk i vendosin rripat e sigurimit në sediljen e pasme në ngjarjet zyrtare.
Një nga arsyet e këtij veprimi është mundësia e arratisjes së shpejtë në rast emergjence.
Shmangia e rrobave të rrudhura është një arsye tjetër. Kjo pasi që anëtarët e familjes mbretërore janë gjithmonë në fokusin e mediave dhe kanë takime të vazhdueshme.
Po ashtu edhe imuniteti ligjor mbron mbretërit nga pasojat.
Kuriozitete
Do të ju befasojë, ky vend i rajonit e ka pagën mesatare më të lartë
Published
2 days agoon
March 18, 2025
Paga mesatare dallon nga vendi në vend, por rroga mujore neto e dërguar për punonjës në gusht në Kroaci, i vetmi vend anëtar i BE-së nga rajoni, ishte 1.324 euro, që është 11,8 për qind më shumë krahasuar me vitin e kaluar në të njëjtën periudhë.
Paga mesatare në maj të vitit 2024 në Mal të Zi ishte 832 euro, që është 4,9% më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2023.
Kurse, në Serbi, kjo pagë mesatare është 96.649 dinarë serbë apo 824 euro, njoftoi Enti Republikan i Statistikave, paga mesatare është më e lartë për 14,6 për qind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2023.
Paga mesatare neto e paguar në Bosnjë e Hercegovinë gjatë gushtit të këtij viti është 1.392 marka të konvertueshme ose 708 euro, që është rënie prej 0,8% krahasuar me korrikun e të njëjtit vit.
Të dhënat e Entit Shtetëror të Statistikave të Maqedonisë së Veriut tregojnë se paga mujore neto e paguar për punonjës, në gusht 2024, është 41.097 denarë (668 euro), kjo do të thotë se paga mesatare neto është 12,9 për qind më e lartë krahasuar me të njëjtin muaj të vitit të kaluar.
Përndryshe, në vendet e rajonit Kosova ka pagën mesatare më të ulët dhe, sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave, është 570 euro. /UBTNews/
Kuriozitete
Studim: Një pauzë tre-ditore nga telefoni mund të ndryshojë aktivitetin e trurit
Published
3 days agoon
March 18, 2025
Një studim i kryer nga kërkues në Gjermani, i botuar në Computers in Human Behavior, sugjeron se një ndërprerje prej tre ditësh nga përdorimi i zakonshëm i smartfonit mund të sjellë ndryshime të mëdha në aktivitetin e trurit te të rinjtë.
Studimi përfshiu dhjetëra pjesëmarrës të moshës 18 deri në 30 vjeç dhe përdori skanime MRI dhe vlerësime psikologjike për të monitoruar ndryshimet gjatë një periudhe 72-orëshe me përdorim të kufizuar të telefonit.
Rezultatet treguan ndryshime në modelet e aktivizimit nervor, të lidhura me sistemet e neurotransmetuesve që kontrollojnë shpërblimin dhe sjelljet impulsive.
Kjo do të thotë se shkëputja nga telefoni për tre ditë mund të ndikojë ndjeshëm në strukturën dhe funksionimin e trurit.
Kuriozitete
Trump zbulon arsyjen se pse nuk mund ta ngasë veturën
Published
3 days agoon
March 17, 2025
Gjatë një ngjarjeje të fundit në Shtëpinë e Bardhë, Donald Trump u tha gazetarëve se nuk i lejohet të drejtojë veturën.
Deklarata e tij erdhi pasi ai njoftoi vendimin e tij për të blerë një Tesla në mbështetje të Elon Musk.
Dhe kjo ka lënë shumë të pyesin pse presidenti nuk mund të ngasë veturën. Trump shpjegoi se nuk ka vozitur prej vitesh, shkruan yahoonews.
“Unë do të blej një, tani këtu është lajmi i keq. Nuk më lejohet të drejtoj veturën. Dhe më pëlqen të drejtoj vetura”, tha presidenti amerikan.
Në vend të kësaj, ai tha se do ta mbante automjetin në Shtëpinë e Bardhë që ta përdorte stafi i tij, duke shtuar se ishin të emocionuar për këtë. Trump shtoi gjithashtu: “Nuk më lejohet ta përdor. A mund ta besoni?”
Ashtu si të gjithë ish-presidentët e SHBA-së, Trumpit i ndalohet të drejtojë veturën në rrugë publike, një kufizim që zbatohet edhe pas largimit nga detyra. Akti i Ish-Presidentëve i vitit 1958 e zbaton këtë rregull, duke siguruar që ish-presidentët të mbeten nën mbrojtjen e vazhdueshme të Shërbimit Sekret dhe masa të tjera sigurie.
Trump njoftoi vendimin e tij për të blerë një Tesla si një gjest mbështetjeje për Elon Musk, kompania e të cilit është përballur me reagime për shkak të përfshirjes së tij politike në administratë.

Profesorët e UBT-së në programin ERASMUS+ në Romanian American University

Zelensky në Oslo: Të gjitha plantacionet bërthamore i takojnë popullit të Ukrainës

Presidenti i Letonisë: BE-ja duhet t’ia heq masat Kosovës

Bastisjet në Ministrinë e Bujqësisë, prokuroria jep detajet

Spiropali në Konferencën e Kryetarëve në KiE: Kosova të pranohet në Këshillin e Evropës

Kryeministri kroat: Mungesë stabiliteti në Ballkan, BE duhet t’i kushtojë vëmendje

Gjermania rihap ambasadën e saj në Siri pas mbylljes 13-vjeçare

Osmani: Drafti i Asociacionit nuk është në përputhje me Kushtetutën

Prokuroria kërkon paraburgim për tetë persona të arrestuar në aksionin e regjionit të Mitrovicës
Të kërkuara
-
Bota2 months ago
Marrëveshja për pranimin e pakufizuar të emigrantëve, Shtëpia e Bardhë tërhiqet nga tarifat ndaj Kolumbisë
-
Bota2 months ago
Fluturimet e dëbimit kanë filluar, thotë Shtëpia e Bardhë
-
Bota2 months ago
Shtëpia e Bardhë: Armëpushimi në Liban do të zgjatet deri më 18 shkurt
-
Bota2 months ago
Trump zbulon listën e zezë të Shtëpisë së Bardhë