Kulturë

Kush e shpiku muzikën?

Studiuesit e dinë se kjo ka ndodhur mijëra vjet më parë.

Published

on

Nga Laura Dallman

Përgjigja e shkurtër është: Askush nuk e di se kush e shpiku muzikën!

Nuk ekziston asnjë provë historike për të na treguar saktësisht se kush e këndoi këngën e parë, ose fërshëlleu melodinë e parë, ose bëri tingujt e parë ritmikë që i ngjanin asaj që ne e njohim sot si muzikë.

Por studiuesit e dinë se kjo ka ndodhur mijëra vjet më parë. Qytetërimet më të hershme në të gjithë Afrikën, Evropën dhe Azinë kishin muzikë. Në atë kohë, shumë besonin se ishte një krijim hyjnor.

Në të vërtetë, perënditë nga shumë fe dhe mitologji janë të lidhura me muzikën, përcjell UBT News.

Shkencëtarët ndoshta nuk do të jenë kurrë në gjendje t’i besojnë një personi, apo edhe një grupi njerëzish, për shpikjen e muzikës. Por si muzikologe, kam parë shumë artefakte dhe shumë prova që mund të na ndihmojnë të kuptojmë se si dhe pse të lashtët luanin muzikë.

Këndimi
Disa studiues thonë se këndimi ishte lloji i parë i tingullit muzikor. Jo se njerëzit në atë kohë këndonin këngë të plota. Në vend të kësaj, ata bënë tinguj vokalë më të thjeshtë – ndoshta vetëm disa nota të bashkuara. Nëse kjo është e vërtetë, ndoshta njerëzit e hershëm filluan të flisnin dhe të këndonin pothuajse në të njëjtën kohë.

Pse kënduan? Ndoshta ata kishin një impuls për të imituar diçka të bukur, si tingujt e shpendëve. Imitimet vokale të tingujve të tjerë të kafshëve, megjithatë, mund të jenë përdorur për gjueti, si një thirrje e rosave moderne.

Është gjithashtu e mundur që të kënduarit të ishte një mënyrë për të komunikuar me foshnjat dhe të vegjlit, si versionet e hershme të ninullave. Por përsëri, njerëzit nuk po këndonin melodi apo këngë të plota; ninullat tona moderne – si “Rock-a-bye Baby” – u deshën shekuj për t’u zhvilluar.

Këndimi në kishat katolike në të gjithë Evropën gjatë Mesjetës është i dokumentuar mirë. Në fillim kishte vetëm një melodi vokale, kënduar ose nga një solist ose nga një grup i vogël klerikësh meshkuj. Murgeshat gjithashtu mësuan të këndonin në manastirë. Më vonë, polifonia u bë gjithnjë e më e zakonshme – kur dy, tre ose katër zëra secili këndonte melodi të ndryshme, duke shtuar kompleksitetin e tingullit.

Instrumentet
Arkeologët kanë ndihmuar muzikologët të mësojnë për instrumentet e lashta muzikore nga artefaktet që kanë zbuluar. Për shembull, ata kanë gjetur flauta dhe bilbila prej kocke, qeramike dhe guri.

Arkeologët përdorën një proces me karbon për të zbuluar se sa të vjetra ishin instrumentet prej eshtrave. Të gjithë organizmat e gjallë – kafshët, bimët dhe njerëzit – kanë pak karbon-14 në to; kur ata vdesin, sasia e karbonit-14 zvogëlohet, pak nga pak, me kalimin e viteve, dekadave dhe shekujve.

Kur shkencëtarët matën se sa karbon-14 kishte mbetur në flautat – të cilat ishin bërë nga kockat e zogjve të mëdhenj – ata zbuluan se disa nga instrumentet ishin më shumë se 30,000 vjet të vjetra!

Në Japoni, disa bilbila dhe zhurma të lashta, të bëra prej guri ose balte, janë rreth 6000 vjet të vjetra. Nëpërmjet vrimave të tyre të vogla, këto instrumente krijuan tone të larta dhe të mprehta. Ata që i përdorin ato mund të kenë menduar se tingujt ishin disi magjik dhe është e mundur që t’i luanin gjatë ritualeve fetare. Disa nga ato bilbil guri ende mund të bëjnë tinguj.

Në Kinë, këmbanat e qeramikës, të cilat mund të jenë paraardhësit e këmbanave prej bronzi, u shfaqën të paktën 4000 vjet më parë. Në Greqi, instrumente si krotola, u luajtën 2500 vjet më parë. Grekët përdorën gjithashtu cembale me gishta dhe daulle kornizë – të ngjashme me ato që mund të përdorni në shkollë.

Instrumentet muzikore gjithashtu mund të lidhen me lloje të ndryshme njerëzish. Barinjtë i binin syrinksit, një instrument si bilbil, i njohur sot si flauti i tiganit. Ishte një instrument i thjeshtë që ishte i lehtë për t’u futur në fusha. Aulos ishte një instrument frymor më i sofistikuar prej druri i përbërë nga dy tuba. Për shkak se duheshin më shumë aftësi për të luajtur aulos, do t’ju duhej trajnim nga një mësues – ose ndoshta, nëse do të ishit i pasur, thjesht mund të punësoni muzikantë me përvojë që të luanin për ju.

Dorëshkrime dhe vepra arti
Në Afrikë, pikturat dhe gdhendjet 4000-vjeçare të gjetura në varret egjiptiane tregojnë muzikantë duke luajtur atë që duket të jetë harpa.

Qeramika greke shpesh përshkruan skena muzikore; këto imazhe shfaqeshin shpesh në vazo dhe urna. Sidoqoftë, cilësimet shpesh janë të paqarta. Nëse muzikantët ishin pjesë e një festivali apo feste, apo thjesht luanin për argëtimin e tyre, nuk dihet gjithmonë.

Dorëshkrimet mesjetare të punuara me dorë japin gjithashtu të dhëna. Ilustrimet me bojë, dhe nganjëherë fletë ari, shpesh tregojnë muzikantë duke luajtur një instrument.

Një botë pa muzikë?
A mund ta imagjinoni të jetoni sot pa muzikë? Nuk mundeni. Jo vetëm që argëton dhe magjeps, por na lejon të komunikojmë emocionet. Muzika na ndihmon të festojmë ngjarje të gëzueshme dhe na ngushëllon kur jemi të trishtuar ose në dhimbje. Sigurisht, muzika e lashtë i bënte dëgjuesit e saj të ndjenin emocione të fuqishme, ashtu si muzika gjatë gjithë këtij shekulli e më tej do të bëjë të njëjtën gjë. Mendoni për një moment se si mund të tingëllojë muzika në shekullin e 22-të. Dhe kush e di? Ndoshta – në rreth 78 vjet – do ta zbuloni!/UBTNews/

Magazinë

Angelina Jolie pritet ta shesë shtëpinë historike, do të largohet nga Los Angelesi

Published

on

Aktorja 50-vjeçare Angelina Jolie pritet të shesë shtëpinë e saj në Los Angeles dhe të zhvendoset jashtë vendit vitin e ardhshëm, pasi binjakët Knox dhe Vivienne të mbushin 18 vjeç.

“Angelina nuk ka dashur ë jetojë me kohë të plotë në Los Angeles. Ajo nuk kishte zgjedhje për shkak të marrëveshjes së kujdestarisë me Bradin. Planifikon të zhvendoset sapo Knox dhe Viv të mbushin 18 vjeç vitin e ardhshëm. Po shikon disa vende jashtë vendit. Do të jetë e lumtur kur të mund të largohet nga Los Angelesi”, ka thënë një burim për revistën People.

Jolie dhe ish-bashkëshorti i saj, aktori, Brad Pitt, me të cilin ka gjashtë fëmijë: Maddox, 24 vjeç, Pax, 21, Zahara, 20, Shiloh, 19, dhe binjakët, arritën marrëveshjen për divorc në muajin dhjetor 2024, pas një beteje ligjore tetëvjeçare.

Jolie ka blerë vilën historike të vitit 1913 më 2017 për 24.5 milionë dollarë. Shtëpia ka mbi 1,000 metra katrorë hapësirë, me 6 dhoma gjumi dhe 10 banjo, dikur ka qenë në pronësi të regjisorit Cecil B. DeMille. Aktorja ka folur më herët për dëshirën e saj për të lënë Los Angelesin dhe për të kaluar më shumë kohë në Kamboxhia, vendi ku ka lindur djali i saj i madh, Maddox.

“Unë jam rritur në këtë qytet. Jam këtu sepse më duhet të jem këtu për shkak të divorcit, por sapo ata të bëhen 18, do të mund të largohem”, tha Jolie për The Hollywood Reporter. Ajo ka thënë tutje se kur dikush ka familje të madhe, do që ata të kenë privatësi, qetësi e siguri.

“Kam një shtëpi tani për t’i rritur fëmijët, por ndonjëherë ky vend mund të jetë… ai humanitet që e kam gjetur nëpër botë nuk është ajo me të cilën jam rritur këtu. Pas Los Angelesit, do të kaloj shumë kohë në Kamboxhia. Do të vizitoj familjarët e mi kudo që të jenë në botë”, ka thënë ajo.

Ylli ka thënë se i pëlqen të jetë me njerëzit që i do.

“Nuk jam dikush që lutet të rrijë vetëm. Nuk jam ai lloj personi që mendon, ‘Ah, do të doja të isha vetëm për të pasur kënaqësitë e mia të fshehta’. Sepse zakonisht kënaqësia ime e fshehtë është të jem me dikë. Më pëlqen të bëj diçka që i bën ata të lumtur. Kjo me të vërtetë më bën të lumtur”, ka thënë Jolie.

Continue Reading

Magazinë

Pas më shumë se 13 vjetësh martesë, vajza e Joe Biden ka paraqitur kërkesë për divorc

Published

on

Vajza e ish-presidentit Joe Biden, Ashley Biden, ka paraqitur kërkesë për divorc nga bashkëshorti i saj, kirurg plastik, dr. Howard Krein, pas më shumë se 13 vjetësh martesë.

Ashley, 44 vjeç, i paraqiti dokumentet në Gjykatën Bashkiake të Filadelfias të hënën, konfirmoi “The Post”.

Biden dhe Krein u martuan në Greenville, Delaware, në qershor 2012 – dy vjet pasi u prezantuan nga vëllai i saj i madh i ndjerë, Beau Biden. Detajet rreth shkakut të divorcit nuk dihen.

Krein është otorinolaringolog dhe kirurg plastik në spitalet universitare “Thomas Jefferson” në Filadelfia. Përpara divorcit të tyre, çifti jetonte në Filadelfia.

Continue Reading

Magazinë

Taylor Swift zbulon se do të sjellë albumin e radhës

Published

on

Taylor Swift do të rikthehet me një album. Këngëtarja bëri të ditur se shpejt do të vijë “The Life of a Showgirl”, i 12-i në karrierën e saj muzikore.

Tay njoftoi publikun në podkastin e të dashurit të saj, Travis Kelce dhe vëllait të tij, Jason. Taylor, u shpreh në podkastin “New Heights”: “A mund të tregoj diçka?”. Jason, 37 vjeç, e pyeti: “Ok. Çfarë kemi? Një valixhe? Në ngjyrë të gjelbër, me nistoret T.S. mbi të”, ndërsa Tay aprovoi.

“Çfarë ka brenda?” pyeti Jason, i çuditur. “Ky është albumi im i ri, “The Life of a Showgirl”, zbuloi këngëtarja.

“T.S 12!” tha Travis, goxha entuziast.

Kopertina nuk u zbulua, ndërsa website i Taylor tregon një kopertinë misterioze të albumit me ngjyrë portokalli dhe të gjelbër, me opsionet për blerjen në vinyl, kasetë dhe CD. Edicioni CD do të vijë me një poster. Lista e këngëve nuk është bërë ende e ditur.

Albumi i ri vjen disa muaj pasi Taylor rifitoi të drejtat e masterave të gjashtë albumeve të para: “Taylor Swift”, “Fearless”, “Speak Now”, “Red”, “1989” dhe “Reputation” nga Shamrock Capital në maj. Data e lansimit mbetet mister, megjithëse në website thuhet se kopjet do të dërgohen para 13 tetorit.

Continue Reading

Lifestyle

Tre rregulla të arta për rritjen e fëmijëve të fortë dhe të pavarur

Published

on

Prindërit luajnë rol kyç në formimin e fëmijëve të sigurt në vetvete, duke nxitur zhvillimin shoqëror, duke u mësuar empatinë dhe duke i udhëhequr përmes sfidave të jetës.

Ekspertët thonë se të qenit model pozitiv, duke vlerësuar si fitoret edhe gabimet e duke u ofruar mjetet që u nevojiten për të lundruar në botë janë thelbësore për të rritur një fëmijë të fortë dhe të pavarur. Ndërtimi i vetëbesimit që në moshë të vogël është themeli për sukses në të ardhmen, shkruan Times of India .

Të ngulitësh vetëbesimin tek fëmijët është si të mbjellësh rrënjë të forta që ofrojnë një themel të qëndrueshëm, nxisin zhvillimin dhe forcojnë karakterin.

Por qëllimi nuk është ta mbrosh një fëmijë nga të gjitha sfidat e jetës, por ta pajisësh me aftësitë dhe mjetet për të përballuar vetë situata komplekse.

Është një nga dhuratat më të vlefshme që mund t’u japësh fëmijëve si prind.

Bëhu një model pozitiv

Fëmijët i shohin prindërit si modelet e tyre të para dhe më të rëndësishme dhe monitorojnë nga afër çdo lëvizje të tyre. Mënyra se si i trajtoni të tjerët dhe si u përgjigjeni sfidave formëson drejtpërdrejt sjelljen e tyre. Tregoni dashuri përmes fjalëve dhe veprimeve, sepse fëmija juaj do të mësojë nga shembulli juaj.

Inkurajoni bisedën pozitive me veten

Inkurajimi i bisedës pozitive me veten është çelësi për rritjen e vetëbesimit të fëmijëve. I ndihmon të përmirësojnë shëndetin mendor, të ndihen mirë me veten e të besojnë në aftësitë e tyre. Fëmijët me qëndrim pozitiv kanë më shumë gjasa të jenë të angazhuar shoqërisht e më pak të ngjarë të ndihen në siklet para të tjerëve.

Zhvilloni aftësi sociale

Kur fëmija juaj përfshihet më shumë në botë, është thelbësore të inkurajoni zhvillimin shoqëror. Ai mëson si të krijojë marrëdhënie, që ndikojnë në imazhin e tij/saj. Mësoni empatinë, respektin për të tjerët dhe zgjidhjen paqësore të konflikteve. Kjo i fuqizon të lundrojnë me lehtësi në një sërë situatash shoqërore.

Continue Reading

Të kërkuara