

Published
3 years agoon
By
UBT newsNga Laura Dallman
Përgjigja e shkurtër është: Askush nuk e di se kush e shpiku muzikën!
Nuk ekziston asnjë provë historike për të na treguar saktësisht se kush e këndoi këngën e parë, ose fërshëlleu melodinë e parë, ose bëri tingujt e parë ritmikë që i ngjanin asaj që ne e njohim sot si muzikë.
Por studiuesit e dinë se kjo ka ndodhur mijëra vjet më parë. Qytetërimet më të hershme në të gjithë Afrikën, Evropën dhe Azinë kishin muzikë. Në atë kohë, shumë besonin se ishte një krijim hyjnor.
Në të vërtetë, perënditë nga shumë fe dhe mitologji janë të lidhura me muzikën, përcjell UBT News.
Shkencëtarët ndoshta nuk do të jenë kurrë në gjendje t’i besojnë një personi, apo edhe një grupi njerëzish, për shpikjen e muzikës. Por si muzikologe, kam parë shumë artefakte dhe shumë prova që mund të na ndihmojnë të kuptojmë se si dhe pse të lashtët luanin muzikë.
Këndimi
Disa studiues thonë se këndimi ishte lloji i parë i tingullit muzikor. Jo se njerëzit në atë kohë këndonin këngë të plota. Në vend të kësaj, ata bënë tinguj vokalë më të thjeshtë – ndoshta vetëm disa nota të bashkuara. Nëse kjo është e vërtetë, ndoshta njerëzit e hershëm filluan të flisnin dhe të këndonin pothuajse në të njëjtën kohë.
Pse kënduan? Ndoshta ata kishin një impuls për të imituar diçka të bukur, si tingujt e shpendëve. Imitimet vokale të tingujve të tjerë të kafshëve, megjithatë, mund të jenë përdorur për gjueti, si një thirrje e rosave moderne.
Është gjithashtu e mundur që të kënduarit të ishte një mënyrë për të komunikuar me foshnjat dhe të vegjlit, si versionet e hershme të ninullave. Por përsëri, njerëzit nuk po këndonin melodi apo këngë të plota; ninullat tona moderne – si “Rock-a-bye Baby” – u deshën shekuj për t’u zhvilluar.
Këndimi në kishat katolike në të gjithë Evropën gjatë Mesjetës është i dokumentuar mirë. Në fillim kishte vetëm një melodi vokale, kënduar ose nga një solist ose nga një grup i vogël klerikësh meshkuj. Murgeshat gjithashtu mësuan të këndonin në manastirë. Më vonë, polifonia u bë gjithnjë e më e zakonshme – kur dy, tre ose katër zëra secili këndonte melodi të ndryshme, duke shtuar kompleksitetin e tingullit.
Instrumentet
Arkeologët kanë ndihmuar muzikologët të mësojnë për instrumentet e lashta muzikore nga artefaktet që kanë zbuluar. Për shembull, ata kanë gjetur flauta dhe bilbila prej kocke, qeramike dhe guri.
Arkeologët përdorën një proces me karbon për të zbuluar se sa të vjetra ishin instrumentet prej eshtrave. Të gjithë organizmat e gjallë – kafshët, bimët dhe njerëzit – kanë pak karbon-14 në to; kur ata vdesin, sasia e karbonit-14 zvogëlohet, pak nga pak, me kalimin e viteve, dekadave dhe shekujve.
Kur shkencëtarët matën se sa karbon-14 kishte mbetur në flautat – të cilat ishin bërë nga kockat e zogjve të mëdhenj – ata zbuluan se disa nga instrumentet ishin më shumë se 30,000 vjet të vjetra!
Në Japoni, disa bilbila dhe zhurma të lashta, të bëra prej guri ose balte, janë rreth 6000 vjet të vjetra. Nëpërmjet vrimave të tyre të vogla, këto instrumente krijuan tone të larta dhe të mprehta. Ata që i përdorin ato mund të kenë menduar se tingujt ishin disi magjik dhe është e mundur që t’i luanin gjatë ritualeve fetare. Disa nga ato bilbil guri ende mund të bëjnë tinguj.
Në Kinë, këmbanat e qeramikës, të cilat mund të jenë paraardhësit e këmbanave prej bronzi, u shfaqën të paktën 4000 vjet më parë. Në Greqi, instrumente si krotola, u luajtën 2500 vjet më parë. Grekët përdorën gjithashtu cembale me gishta dhe daulle kornizë – të ngjashme me ato që mund të përdorni në shkollë.
Instrumentet muzikore gjithashtu mund të lidhen me lloje të ndryshme njerëzish. Barinjtë i binin syrinksit, një instrument si bilbil, i njohur sot si flauti i tiganit. Ishte një instrument i thjeshtë që ishte i lehtë për t’u futur në fusha. Aulos ishte një instrument frymor më i sofistikuar prej druri i përbërë nga dy tuba. Për shkak se duheshin më shumë aftësi për të luajtur aulos, do t’ju duhej trajnim nga një mësues – ose ndoshta, nëse do të ishit i pasur, thjesht mund të punësoni muzikantë me përvojë që të luanin për ju.
Dorëshkrime dhe vepra arti
Në Afrikë, pikturat dhe gdhendjet 4000-vjeçare të gjetura në varret egjiptiane tregojnë muzikantë duke luajtur atë që duket të jetë harpa.
Qeramika greke shpesh përshkruan skena muzikore; këto imazhe shfaqeshin shpesh në vazo dhe urna. Sidoqoftë, cilësimet shpesh janë të paqarta. Nëse muzikantët ishin pjesë e një festivali apo feste, apo thjesht luanin për argëtimin e tyre, nuk dihet gjithmonë.
Dorëshkrimet mesjetare të punuara me dorë japin gjithashtu të dhëna. Ilustrimet me bojë, dhe nganjëherë fletë ari, shpesh tregojnë muzikantë duke luajtur një instrument.
Një botë pa muzikë?
A mund ta imagjinoni të jetoni sot pa muzikë? Nuk mundeni. Jo vetëm që argëton dhe magjeps, por na lejon të komunikojmë emocionet. Muzika na ndihmon të festojmë ngjarje të gëzueshme dhe na ngushëllon kur jemi të trishtuar ose në dhimbje. Sigurisht, muzika e lashtë i bënte dëgjuesit e saj të ndjenin emocione të fuqishme, ashtu si muzika gjatë gjithë këtij shekulli e më tej do të bëjë të njëjtën gjë. Mendoni për një moment se si mund të tingëllojë muzika në shekullin e 22-të. Dhe kush e di? Ndoshta – në rreth 78 vjet – do ta zbuloni!/UBTNews/

Sapo erdhi një lajm i mirë nga këngëtarja shqiptare me famë botërore, Rita Ora. Ajo ka publikuar këngë të re me titull “Joy”, duke emocionuar fansat në të gjithë botën.
Në rrjetet sociale, Ora ndau një foto shoqëruar me njoftimin se kënga tani është e disponueshme në të gjitha platformat digjitale, përfshirë Spotify, Apple Music dhe YouTube.
“Joy” shënon një tjetër hap të rëndësishëm në karrierën e 34-vjeçares, e njohur për “Anywhere”, “Your Song” dhe “Let You Love Me”. E veçanta e kësaj kënge është se do të shërbejë si kolonë zanore për versionin britanik të emisionit të njohur “Love Is Blind UK”, një format i famshëm televiziv për takime dashurie.
Sipas burimeve për The Sun, Rita pranoi me shumë entuziazëm të realizonte këtë projekt.
“Joy” është përshkruar si një këngë me mesazh të fuqishëm, që flet për gjetjen e lumturisë dhe paqes së brendshme, në një botë ku ndjenjat shpesh sfidohen nga realiteti.
Stili muzikor përmban elemente të pop-it modern dhe një interpretim emocional nga Ora, që e bën këngën të prekë zemrat e dëgjuesve.
Fansat dhe ndjekësit e artistes kanë reaguar pozitivisht, duke shpërndarë këngën dhe shprehur vlerësime për vokalin e mesazhin që përcjell. /UBT News/
Lifestyle
Truket që e bëjnë grimin të qëndrojë edhe kur jashtë është vapë
Published
2 days agoon
August 8, 2025By
UBT News
Fiksatorët janë formula të krijuara për mbrëmje dhe ditë të nxehta vere, kur çdo dalje jashtë është sfidë për grimin. Ata e hidratojnë lëkurën dhe i japin shkëlqim, pa e bërë të duket e yndyrshme.
Kur planifikojmë të vendosim grim në ditët e nxehta, disa elementë janë kyç, grimi mat dhe ai në formulë të thatë janë më praktikë sesa ai me bazë të yndyrshme. Në këtë rast ndihmojnë edhe fiksatorët, që aplikohen si spërkatës mbi fytyrë.
Formulat mat, siç janë pudrat që e mbajnë lëkurën pa shkëlqim, janë të përshtatshme. Ato aplikohen si shtresë e lehtë që nuk e “mbyt” lëkurën apo poret.
Edhe pudra e lehtë në formë pluhuri është ideale, sepse grimcat e thithin djersën, duke e lënë fytyrën të freskët. Pudrat moderne kanë grimca të imta, kështu që nuk e mbulojnë fytyrën si maskë. Në vend të blush kremoz, është praktike të përdoret në formë guri, ka formulë të thatë e nuk zhduket shpejt nga fytyra.
Fiksatorët, anë idealë për ditët me vapë dhe mbrëmjet jashtë. Ata hidratojnë, i japin lëkurës një shkëlqim natyral pa e yndyrosur.
Ekzistojnë edhe fiksatorë me efekt mat, zgjidhini këta nëse keni lëkurë që shkëlqen, pavarësisht temperaturës.
Grimi rezistent ndaj lagështisë, i njohur si rezistues ndaj ujit, është veçanërisht praktik në këtë periudhë, qoftë në plazh apo në qytet. Ky lloj grimi është më i vështirë për t’u hequr, ndaj është i qëndrueshëm gjatë diellit. Ylli i këtyre produkteve është maskara rezistuese ndaj ujit, që zgjat me orë të tëra.
Grimi i tillë largohet me produkte pastruese në bazë vaji, jo me qumësht pastrues të zakonshëm. Prandaj, para gjumit, është e rëndësishme të hiqet i gjithë grimi për të lejuar lëkurën të marrë frymë lirshëm.
Këto ditë është më praktike të keni më pak grim sidomos nëse qëndroni shpesh jashtë ose shkoni në festa. Përqendrohuni tek buzëkuqet, maskarat rezistente ndaj ujit dhe qerpikët artificialë për një pamje më të freskët dhe të qëndrueshme.
Magazinë
Ish-bashkëshorti i Kelly Clarkson ndërroi jetë në moshën 48-vjeçe
Published
2 days agoon
August 8, 2025By
UBT News
Ish-bashkëshorti i Kelly Clarkson, Brandon Blackstock, ka ndërruar jetë në moshën 48-vjeçare pas një beteje me kancerin.
Një përfaqësues i familjes njoftoi lajmin për US Weekly. “Me trishtim të madh njoftojmë ndarjen nga jeta të Brandon Blackstock”, tha ai.
Brandon Blackstock kishte luftuar me kancerin për tre vitet e fundit, por nuk dha detaje të mëtejshme.
“Ai luftoi me trimëri me kancerin për më shumë se tre vjet. Ai ndërroi jetë në paqe i rrethuar nga familja e tij. Ju falënderojmë për mendimet dhe lutjet tuaja dhe ju kërkojmë që të gjithë të respektojnë privatësinë e familjes në këtë kohë të vështirë“, thuhet në deklaratë.
Vetëm një ditë më parë, duke shpjeguar vendimin e saj për të shtyrë shfaqjen në Las Vegas, Kelly kishte zbuluar se Brandon po përballej me një problem shëndetësor , por nuk e specifikoi natyrën e problemit.
“Fatkeqësisht, më është dashur të shtyj shfaqjet e mbetura të serisë Studio Session në gusht në Las Vegas. Zakonisht e mbaj jetën time private, por gjatë vitit të kaluar babai i fëmijëve të mi ka qenë i sëmurë dhe unë duhet të jem e pranishme për ta në këtë kohë. U kërkoj falje atyre që blenë bileta për shfaqjet dhe e vlerësoj shumë mirësinë, mirëkuptimin dhe durimin tuaj”, tha ajo në një postim të ndarë me fansat në Instagram të mërkurën, më 6 gusht.
Magazinë
Matthew McConaughey humbi rolin e Jack në ‘Titanic’, refuzoi kërkesën e thjeshtë të regjisorit
Published
2 days agoon
August 8, 2025By
UBT News
Matthew McConaughey mund të ishte Jack Dawson në “Titanic”, por një “jo” kokëfortë e la jashtë një prej roleve më ikonike në historinë e kinemasë.
Sipas një fragmenti nga libri i producentit të ndjerë Jon Landau, “The Bigger Picture”, i publikuar në një gazetë, McConaughey kishte shkuar për audicion dhe kishte bërë një skenë me Kate Winslet. Dhe sipas Landau, “Kate u mahnit nga prezenca dhe karizma e Matthew”.
Por pastaj… ai foli.
McConaughey e interpretoi Jack-un me theksin tipik të Teksasit. Regjisori James Cameron, i tha: “Shumë mirë. Tani ta provojmë ndryshe.”
Por Matthew nuk e pa të nevojshme. U përgjigj: “Jo. Ishte mjaftueshëm. Faleminderit.”
Dhe kaq. Roli iku.
Për kontekst: Jack Dawson supozohej të ishte një djalë jetim nga Chippewa Falls, Wisconsin, dhe jo një cowboy simpatik që flet sikur sapo ka zbritur nga rodeo. Me atë “jo”-në e tij, McConaughey i mbylli vetes derën e anijes, para se Titanic-u të nisej.
Më vonë, roli shkoi te Leonardo DiCaprio, i cili nuk e pati të lehtë. Gjatë audicionit, kur Cameron i kërkoi të lexonte skenarin, Leo u përgjigj “unë nuk lexoj.” (Leo klasik i viteve ’90). Por kur Cameron i tha se pa lexuar nuk ka rol, DiCaprio e mori seriozisht, lexoi që çke me të dhe shkëlqeu!
Regjisori e përshkroi momentin si magjik: “Retë u ndanë dhe një rreze drite ndriçoi Jack-un. Mendova ‘ky është djali’.”
Për ironi, nëse McConaughey do kishte pranuar të ndryshonte theksin për dy minuta, historia e filmit dhe ndoshta karriera e tij do të kishin marrë një kthesë tjetër. Ai zgjodhi të mbetej besnik i stilit të vet dhe të largohej siç vetëm ai di: me shumë vetëbesim dhe një “alright, alright” në mendje.

UBT zhvillon qendrën e saj të sigurisë kibernetike në njërën nga qendrat më të avancuara në rajon

Studimet: Alzheimeri mund të fillojë jashtë trurit!

Rita Ora publikon këngën e re ‘Joy’

Super kompjuteri parashikon golashënuesit e Ligës Premier 2025/26: Gyokeres e mbyll si i treti

OpenAI mposht Grok-in e Elon Musk në turneun e shahut me AI

Pulsimi i veshëve; Pse ndodh dhe si ta largoni?

Pesë vitet e fundit, Sony ka shitur më shumë se 80 milionë konsola PlayStation 5

Truket që e bëjnë grimin të qëndrojë edhe kur jashtë është vapë

Vendimi i gjykatës: Popoviq dëbohet nga Kosova
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT organizoi Akademi Përkujtimore në nder të Prof. Dr. Naser Kamberit