

Published
2 years agoon
By
UBT newsNga Laura Dallman
Përgjigja e shkurtër është: Askush nuk e di se kush e shpiku muzikën!
Nuk ekziston asnjë provë historike për të na treguar saktësisht se kush e këndoi këngën e parë, ose fërshëlleu melodinë e parë, ose bëri tingujt e parë ritmikë që i ngjanin asaj që ne e njohim sot si muzikë.
Por studiuesit e dinë se kjo ka ndodhur mijëra vjet më parë. Qytetërimet më të hershme në të gjithë Afrikën, Evropën dhe Azinë kishin muzikë. Në atë kohë, shumë besonin se ishte një krijim hyjnor.
Në të vërtetë, perënditë nga shumë fe dhe mitologji janë të lidhura me muzikën, përcjell UBT News.
Shkencëtarët ndoshta nuk do të jenë kurrë në gjendje t’i besojnë një personi, apo edhe një grupi njerëzish, për shpikjen e muzikës. Por si muzikologe, kam parë shumë artefakte dhe shumë prova që mund të na ndihmojnë të kuptojmë se si dhe pse të lashtët luanin muzikë.
Këndimi
Disa studiues thonë se këndimi ishte lloji i parë i tingullit muzikor. Jo se njerëzit në atë kohë këndonin këngë të plota. Në vend të kësaj, ata bënë tinguj vokalë më të thjeshtë – ndoshta vetëm disa nota të bashkuara. Nëse kjo është e vërtetë, ndoshta njerëzit e hershëm filluan të flisnin dhe të këndonin pothuajse në të njëjtën kohë.
Pse kënduan? Ndoshta ata kishin një impuls për të imituar diçka të bukur, si tingujt e shpendëve. Imitimet vokale të tingujve të tjerë të kafshëve, megjithatë, mund të jenë përdorur për gjueti, si një thirrje e rosave moderne.
Është gjithashtu e mundur që të kënduarit të ishte një mënyrë për të komunikuar me foshnjat dhe të vegjlit, si versionet e hershme të ninullave. Por përsëri, njerëzit nuk po këndonin melodi apo këngë të plota; ninullat tona moderne – si “Rock-a-bye Baby” – u deshën shekuj për t’u zhvilluar.
Këndimi në kishat katolike në të gjithë Evropën gjatë Mesjetës është i dokumentuar mirë. Në fillim kishte vetëm një melodi vokale, kënduar ose nga një solist ose nga një grup i vogël klerikësh meshkuj. Murgeshat gjithashtu mësuan të këndonin në manastirë. Më vonë, polifonia u bë gjithnjë e më e zakonshme – kur dy, tre ose katër zëra secili këndonte melodi të ndryshme, duke shtuar kompleksitetin e tingullit.
Instrumentet
Arkeologët kanë ndihmuar muzikologët të mësojnë për instrumentet e lashta muzikore nga artefaktet që kanë zbuluar. Për shembull, ata kanë gjetur flauta dhe bilbila prej kocke, qeramike dhe guri.
Arkeologët përdorën një proces me karbon për të zbuluar se sa të vjetra ishin instrumentet prej eshtrave. Të gjithë organizmat e gjallë – kafshët, bimët dhe njerëzit – kanë pak karbon-14 në to; kur ata vdesin, sasia e karbonit-14 zvogëlohet, pak nga pak, me kalimin e viteve, dekadave dhe shekujve.
Kur shkencëtarët matën se sa karbon-14 kishte mbetur në flautat – të cilat ishin bërë nga kockat e zogjve të mëdhenj – ata zbuluan se disa nga instrumentet ishin më shumë se 30,000 vjet të vjetra!
Në Japoni, disa bilbila dhe zhurma të lashta, të bëra prej guri ose balte, janë rreth 6000 vjet të vjetra. Nëpërmjet vrimave të tyre të vogla, këto instrumente krijuan tone të larta dhe të mprehta. Ata që i përdorin ato mund të kenë menduar se tingujt ishin disi magjik dhe është e mundur që t’i luanin gjatë ritualeve fetare. Disa nga ato bilbil guri ende mund të bëjnë tinguj.
Në Kinë, këmbanat e qeramikës, të cilat mund të jenë paraardhësit e këmbanave prej bronzi, u shfaqën të paktën 4000 vjet më parë. Në Greqi, instrumente si krotola, u luajtën 2500 vjet më parë. Grekët përdorën gjithashtu cembale me gishta dhe daulle kornizë – të ngjashme me ato që mund të përdorni në shkollë.
Instrumentet muzikore gjithashtu mund të lidhen me lloje të ndryshme njerëzish. Barinjtë i binin syrinksit, një instrument si bilbil, i njohur sot si flauti i tiganit. Ishte një instrument i thjeshtë që ishte i lehtë për t’u futur në fusha. Aulos ishte një instrument frymor më i sofistikuar prej druri i përbërë nga dy tuba. Për shkak se duheshin më shumë aftësi për të luajtur aulos, do t’ju duhej trajnim nga një mësues – ose ndoshta, nëse do të ishit i pasur, thjesht mund të punësoni muzikantë me përvojë që të luanin për ju.
Dorëshkrime dhe vepra arti
Në Afrikë, pikturat dhe gdhendjet 4000-vjeçare të gjetura në varret egjiptiane tregojnë muzikantë duke luajtur atë që duket të jetë harpa.
Qeramika greke shpesh përshkruan skena muzikore; këto imazhe shfaqeshin shpesh në vazo dhe urna. Sidoqoftë, cilësimet shpesh janë të paqarta. Nëse muzikantët ishin pjesë e një festivali apo feste, apo thjesht luanin për argëtimin e tyre, nuk dihet gjithmonë.
Dorëshkrimet mesjetare të punuara me dorë japin gjithashtu të dhëna. Ilustrimet me bojë, dhe nganjëherë fletë ari, shpesh tregojnë muzikantë duke luajtur një instrument.
Një botë pa muzikë?
A mund ta imagjinoni të jetoni sot pa muzikë? Nuk mundeni. Jo vetëm që argëton dhe magjeps, por na lejon të komunikojmë emocionet. Muzika na ndihmon të festojmë ngjarje të gëzueshme dhe na ngushëllon kur jemi të trishtuar ose në dhimbje. Sigurisht, muzika e lashtë i bënte dëgjuesit e saj të ndjenin emocione të fuqishme, ashtu si muzika gjatë gjithë këtij shekulli e më tej do të bëjë të njëjtën gjë. Mendoni për një moment se si mund të tingëllojë muzika në shekullin e 22-të. Dhe kush e di? Ndoshta – në rreth 78 vjet – do ta zbuloni!/UBTNews/
Magazinë
Van Damme thotë se ka simpati për Putinin: Dua të shkoj në Rusi dhe të bëhem ambasador i paqes atje
Published
4 days agoon
April 18, 2025
Në një video të publikuar në Telegram nga gazetarja pro-ruse me origjinë nga Ukraina, Diana Panchenko, aktori dhe ish-bodybuilderi Jean-Claude Van Damme i është drejtuar presidentit rus Vladimir Putin me një mesazh të pazakontë, duke shprehur dëshirën për të vizituar Rusinë si një “ambasador i paqes”.
Panchenko, e cila më 2023 u akuzua për tradhti nga Shërbimi i Sigurisë së Ukrainës, ndau videon ku Van Damme shprehet se është i gatshëm të shkojë në Rusi për të përçuar mesazhe paqeje.
“Ne duam të vijmë në Rusi. Do të përpiqemi ta bëjmë këtë ashtu siç dëshironi ju, si një ambasador i paqes. Do ta doja shumë këtë… Do të ishte nder për mua të mbaja një titull të tillë”, – tha aktori belg.
Më tej, ylli i filmave aksion rrëfen një histori disi të çuditshme për një takim të mëparshëm me Putinin në një ngjarje të arteve marciale në Sochi, ku, sipas tij, “këpucët e tyre u prekën”. Van Damme ka vizituar më parë Rusinë në vitet 2007 dhe 2010, duke marrë pjesë në aktivitete të ndryshme kulturore dhe sportive.
Në fund të videos, i njohur si “Muskujt nga Brukseli”, ai përmbyll mesazhin me fjalët: “Le ta bëjmë këtë. Ambasador i paqes. Nuk do të flasim për politikë – vetëm për paqe, sport dhe lumturi. Ju duam shumë”.
Van Damme mbyll mesazhin duke dërguar një puthje drejt Rusisë dhe një tjetër “të madhe për Putinin dhe familjen e tij”.
Përtej deklaratave të shprehura me adhurim, Jean-Claude Van Damme është përfshirë në një skandal që ka tërhequr vëmendjen e mediave. Fillim këtij muaji, aktori u përfol se kishte pasur një takim me disa persona të dyshuar për trafikim seksual që i ofruan “dhuratë” pesë modele rumune për marrëdhënie seksuale. Ish-kryeministri italian Silvio Berlusconi, Jean Claude Van Damme dhe Vladimir Putin në Shën Petersburg, Rusi – 14 prill 2007 (Foto: AP)
Drejtoria për Hetimin e Krimit të Organizuar dhe Terrorizmit në Rumani thuhet se ka dorëzuar një kallëzim penal ndaj Van Damme, duke pretenduar se ngjarja ka ndodhur në Kanë, ndonëse pa specifikuar një datë të saktë. Sipas avokatit Adrian Cuculis, i cili përfaqëson një prej viktimave të supozuara:
“Në një ngjarje të organizuar nga Jean-Claude Van Damme në Kanë, disa shtetas rumunë – aktualisht nën hetim për krijimin e një grupi kriminal dhe shfrytëzim prostitucioni – dyshohet se i kanë ofruar Van Damme pesë gra rumune, modele të njohura në vendin e tyre, për marrëdhënie seksuale”.
Ai shtoi se “personi që i ka marrë këto ‘shërbime’ ka qenë në dijeni të gjendjes së tyre”.
Van Damme ka mohuar çdo përfshirje të qëllimshme në këtë çështje, duke deklaruar përmes agjentit të tij, Patrick Goavec, se akuzat janë “të pabazuara”.
“Jemi informuar për disa artikuj që flasin për një lidhje të supozuar në Kanë që përfshin zotin Jean-Claude Van Damme”, thuhet në deklaratë. “Faktet e raportuara janë qesharake dhe të pavërteta. Z. Van Damme nuk dëshiron të komentojë apo të ushqejë këtë thashethem, i cili është po aq absurd sa edhe i pabazë”.
Magazinë
Jennifer Lopez pas divorcit bleu rezidencë 18 milionë dollarë?
Published
4 days agoon
April 18, 2025
Pasi finalizoi divorcin e saj me aktorin Ben Affleck, Jennifer Lopez bleu një shtëpi të re prej 18 milionë dollarësh, shkruan Page Six.
Burimet raportuan se 55-vjeçarja ka blerë një vilë në ndërtesat e reja pranë Los Anxhelosit.
Këngëtarja e “Let’s Get Loud” ka qenë duke kërkuar një shtëpi që pranverën e kaluar, pikërisht në momentin kur martesa e saj me Ben u shkatërrua.
Lopez dhe fituesi i Oscar, 52 vjeç, e finalizuan divorcin e tyre në janar, më pak se pesë muaj pasi ajo paraqiti kërkesën për t’i dhënë fund martesës së tyre dyvjeçare.
Magazinë
“Miliona dollarë borxhe”/ Justin Bieber në krizë të thellë financiare?
Published
5 days agoon
April 17, 2025
Njerëzit të afërt të Justin Bieber janë shumë të shqetësuar për këngëtarin.
“Ai po përballet me shumë demonë të ndryshëm tani”, thotë burimi, sipas medias së njohur ‘People‘. “Ai po merr disa vendime vërtet të këqija kohët e fundit, duke ndikuar më tej në miqësi, para dhe biznes.”
Ndër faktorët stresues me të cilët po merret Bieber janë gjyqi i Sean “Diddy” Combs (me të cilin ishte i lidhur në mesin e viteve 2010) dhe marrëdhëniet e tij të tensionuara me ish-menaxherin Scooter Braun, i cili njoftoi tërheqjen e tij në 2024.
Bieber gjithashtu ka ndërprerë publikisht lidhjet me markën e tij të modës Drew House.
“Unë Justin Bieber nuk jam më i përfshirë në këtë markë. Drew House nuk përfaqëson mua, familjen apo jetën time,” shkroi ai më 10 prill.”
Burimet pohuan se artisti kishte mbetur me miliona dollarë borxhe pasi anuloi turneun e tij në 2022. /UBT News/

Provojeni në mënyrën e vjetër, më të mirë kurrë nuk keni pasur rastin të pini! Ka diçka të veçantë në kafen turke.
E para dhe themelorja, për kafe të mirë turke është e nevojshme përzierja cilësore e mos kurseni në të, pini për t’u kënaqur, jo vetëm sa për ta pirë.
E dyta, pakkush e di që për kafen turke për fillim uji nuk duhet të vlojë!
Në xhezve uji nxehet deri mu para vlimit, pastaj hiqet nga zjarri. Një pjesë e ujit qitet në filxhan, ndërkaq në pjesën tjetër shtohet kafja (nga një lugë të vogël të plotë për çdo filxhan apo më shumë nëse filxhanët janë të mëdhenj apo nëse dëshironi kafe shumë të fortë).
Përzieni të mos mbeten droçka, ktheni në zjarr, kur të bymehet deri në skajin e xhezves hiqeni nga zjarri e shtoni ujin të cilin e keni qitur në filxhan.
Sërish ktheni në zjarr e lëreni të vlojë. Hiqeni nga zjarri, prisni pak e shtoni një lugë ujë të ftohtë, kafja do të jetë e gatshme për t’u pirë.
Gabimet themelore te përgatitja e kafes:
– Përzierja e tepërt e shkatërron shijen;
– Lënia që disa herë të ngrihet deri në skajin e sipërm të xhezves shkatërron shkumën dhe ndryshon shijen e kafes;
– Përzierja pasi që kafja të jetë e vluar, shumë e nxehtë dhe e hequr nga zjarri gjithashtu do të ndryshojë shijen e pijes së parapëlqyer të mëngjesit;
– Nëse kafja ëmbëlsohet, sheqerin më së miri është t’ia shtoni derisa është uji i ftohtë në xhezve, para zierjes së kafes.
Provoni, edhe vetë do të bindeni që shija është ndryshe – më e mirë. /UBT News/

Diskutim mbi modelin arsimor suedez: Dr. Nuhi Bajçinca ndan njohuri dhe përvoja në UBT

UBT dhe Qendra “Ri-Jeta” diskutojnë mundësitë për aftësim profesional të studentëve të Psikologjisë

Studentët e psikologjisë eksplorojnë rolin e psikologut në shkolla

Rikthehet në operim njësia A-4, e Termocentralit “Kosova A”

Putin: Jemi të hapur për bisedime dypalëshe me Zelenskyn

Vdes në QKUK personi që ishte aksidentuar një javë më parë

Vlerat ushqyese të kosit me boronica

Ndahet nga jeta ish-kryetari i Prishtinës, Salih Gashi

SHBA dhe Filipinet nisin stërvitje të përbashkëta luftarake mes tensioneve me Kinën
Të kërkuara
-
Bota3 months ago
Marrëveshja për pranimin e pakufizuar të emigrantëve, Shtëpia e Bardhë tërhiqet nga tarifat ndaj Kolumbisë
-
Bota3 months ago
Fluturimet e dëbimit kanë filluar, thotë Shtëpia e Bardhë
-
Bota3 months ago
Shtëpia e Bardhë: Armëpushimi në Liban do të zgjatet deri më 18 shkurt
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Përgatituni për të udhëhequr politikën e të ardhmes me Fakultetin e Shkencave Politike në UBT