

Published
2 years agoon
By
UBT newsNga Laura Dallman
Përgjigja e shkurtër është: Askush nuk e di se kush e shpiku muzikën!
Nuk ekziston asnjë provë historike për të na treguar saktësisht se kush e këndoi këngën e parë, ose fërshëlleu melodinë e parë, ose bëri tingujt e parë ritmikë që i ngjanin asaj që ne e njohim sot si muzikë.
Por studiuesit e dinë se kjo ka ndodhur mijëra vjet më parë. Qytetërimet më të hershme në të gjithë Afrikën, Evropën dhe Azinë kishin muzikë. Në atë kohë, shumë besonin se ishte një krijim hyjnor.
Në të vërtetë, perënditë nga shumë fe dhe mitologji janë të lidhura me muzikën, përcjell UBT News.
Shkencëtarët ndoshta nuk do të jenë kurrë në gjendje t’i besojnë një personi, apo edhe një grupi njerëzish, për shpikjen e muzikës. Por si muzikologe, kam parë shumë artefakte dhe shumë prova që mund të na ndihmojnë të kuptojmë se si dhe pse të lashtët luanin muzikë.
Këndimi
Disa studiues thonë se këndimi ishte lloji i parë i tingullit muzikor. Jo se njerëzit në atë kohë këndonin këngë të plota. Në vend të kësaj, ata bënë tinguj vokalë më të thjeshtë – ndoshta vetëm disa nota të bashkuara. Nëse kjo është e vërtetë, ndoshta njerëzit e hershëm filluan të flisnin dhe të këndonin pothuajse në të njëjtën kohë.
Pse kënduan? Ndoshta ata kishin një impuls për të imituar diçka të bukur, si tingujt e shpendëve. Imitimet vokale të tingujve të tjerë të kafshëve, megjithatë, mund të jenë përdorur për gjueti, si një thirrje e rosave moderne.
Është gjithashtu e mundur që të kënduarit të ishte një mënyrë për të komunikuar me foshnjat dhe të vegjlit, si versionet e hershme të ninullave. Por përsëri, njerëzit nuk po këndonin melodi apo këngë të plota; ninullat tona moderne – si “Rock-a-bye Baby” – u deshën shekuj për t’u zhvilluar.
Këndimi në kishat katolike në të gjithë Evropën gjatë Mesjetës është i dokumentuar mirë. Në fillim kishte vetëm një melodi vokale, kënduar ose nga një solist ose nga një grup i vogël klerikësh meshkuj. Murgeshat gjithashtu mësuan të këndonin në manastirë. Më vonë, polifonia u bë gjithnjë e më e zakonshme – kur dy, tre ose katër zëra secili këndonte melodi të ndryshme, duke shtuar kompleksitetin e tingullit.
Instrumentet
Arkeologët kanë ndihmuar muzikologët të mësojnë për instrumentet e lashta muzikore nga artefaktet që kanë zbuluar. Për shembull, ata kanë gjetur flauta dhe bilbila prej kocke, qeramike dhe guri.
Arkeologët përdorën një proces me karbon për të zbuluar se sa të vjetra ishin instrumentet prej eshtrave. Të gjithë organizmat e gjallë – kafshët, bimët dhe njerëzit – kanë pak karbon-14 në to; kur ata vdesin, sasia e karbonit-14 zvogëlohet, pak nga pak, me kalimin e viteve, dekadave dhe shekujve.
Kur shkencëtarët matën se sa karbon-14 kishte mbetur në flautat – të cilat ishin bërë nga kockat e zogjve të mëdhenj – ata zbuluan se disa nga instrumentet ishin më shumë se 30,000 vjet të vjetra!
Në Japoni, disa bilbila dhe zhurma të lashta, të bëra prej guri ose balte, janë rreth 6000 vjet të vjetra. Nëpërmjet vrimave të tyre të vogla, këto instrumente krijuan tone të larta dhe të mprehta. Ata që i përdorin ato mund të kenë menduar se tingujt ishin disi magjik dhe është e mundur që t’i luanin gjatë ritualeve fetare. Disa nga ato bilbil guri ende mund të bëjnë tinguj.
Në Kinë, këmbanat e qeramikës, të cilat mund të jenë paraardhësit e këmbanave prej bronzi, u shfaqën të paktën 4000 vjet më parë. Në Greqi, instrumente si krotola, u luajtën 2500 vjet më parë. Grekët përdorën gjithashtu cembale me gishta dhe daulle kornizë – të ngjashme me ato që mund të përdorni në shkollë.
Instrumentet muzikore gjithashtu mund të lidhen me lloje të ndryshme njerëzish. Barinjtë i binin syrinksit, një instrument si bilbil, i njohur sot si flauti i tiganit. Ishte një instrument i thjeshtë që ishte i lehtë për t’u futur në fusha. Aulos ishte një instrument frymor më i sofistikuar prej druri i përbërë nga dy tuba. Për shkak se duheshin më shumë aftësi për të luajtur aulos, do t’ju duhej trajnim nga një mësues – ose ndoshta, nëse do të ishit i pasur, thjesht mund të punësoni muzikantë me përvojë që të luanin për ju.
Dorëshkrime dhe vepra arti
Në Afrikë, pikturat dhe gdhendjet 4000-vjeçare të gjetura në varret egjiptiane tregojnë muzikantë duke luajtur atë që duket të jetë harpa.
Qeramika greke shpesh përshkruan skena muzikore; këto imazhe shfaqeshin shpesh në vazo dhe urna. Sidoqoftë, cilësimet shpesh janë të paqarta. Nëse muzikantët ishin pjesë e një festivali apo feste, apo thjesht luanin për argëtimin e tyre, nuk dihet gjithmonë.
Dorëshkrimet mesjetare të punuara me dorë japin gjithashtu të dhëna. Ilustrimet me bojë, dhe nganjëherë fletë ari, shpesh tregojnë muzikantë duke luajtur një instrument.
Një botë pa muzikë?
A mund ta imagjinoni të jetoni sot pa muzikë? Nuk mundeni. Jo vetëm që argëton dhe magjeps, por na lejon të komunikojmë emocionet. Muzika na ndihmon të festojmë ngjarje të gëzueshme dhe na ngushëllon kur jemi të trishtuar ose në dhimbje. Sigurisht, muzika e lashtë i bënte dëgjuesit e saj të ndjenin emocione të fuqishme, ashtu si muzika gjatë gjithë këtij shekulli e më tej do të bëjë të njëjtën gjë. Mendoni për një moment se si mund të tingëllojë muzika në shekullin e 22-të. Dhe kush e di? Ndoshta – në rreth 78 vjet – do ta zbuloni!/UBTNews/
Magazinë
Divorci i prindërve, flet vajza e “Mr. Bean”: Ditët më të errëta
Published
2 hours agoon
April 2, 2025
Vajza e Rowan Atkinson ka folur për herë të parë rreth divorcit të prindërve. Lily Sastry është fëmija i vogël i aktorit të njohur kryesisht si Mr. Bean dhe ish-gruas së tij, Sunetra Sastry.
“Kalova shumë kaos dhe vetmi në të njëzetat e mia. Tani që jam 30 vjeçe, mund ta shoh qartë se ku isha dhe çfarë po ndodhte brenda meje gjatë ditëve më të errëta. Isha e humbur dhe nisa të ndihesha disi normale në të njëzetat e vona. Kam qenë gjithnjë e ngecur mes dy botësh, nuk e kam vendin këtu, por as atje.
Është e vështirë të zbulosh kush je kur nuk ke miq, një familje të përçarë dhe nuk di si t’ia dalësh të krijosh muzikë dhe të përpiqesh ta kuptosh botën. Më janë dashur vite të zgjidh problemet e mia dhe të kuptoj kush jam, si dhe të bëhem personi më i mirë që mund të jem. Kam bërë gabime të panumërta, jam lënduar, kam qenë e humbur dhe vetëm shumë herë. Arti ishte drita ime udhërrëfyese. Gjëja që e bëri vuajtjen të kishte vlerë, teksa unë punoja drejt një qëllimi, një ëndrre”.
Rowan Atkinson dhe Sunetra Sastry janë prindër edhe të një djali, Benjamin Atkinson, 31 vjeç.
Kulturë
Përvjetori i lindjes së aktorit Aleksandër Moisiu
Published
2 hours agoon
April 2, 2025By
UBT NEWS
Më 2 prill 2025, kujtohet përvjetori i lindjes së aktorit të njohur Aleksandër Moisiu, i cili lindi në vitin 1879 në Trieste, me origjinë shqiptare. Ai është një nga emrat më të shquar në historinë e teatrit dhe kinemasë evropiane, i njohur për interpretimin e tij të paharrueshëm të disa nga rollet më të mëdha të letërsisë evropiane, nga tragjeditë antike greke deri tek krijimet bashkëkohore.
Karriera e tij nisi në moshën 19 vjeçare, kur u angazhua për herë të parë si “kompars” në skenën e Burgtheatër në Vjenë. Më vonë, ai vazhdoi karrierën e tij në teatrot e Pragës dhe Berlinit, ku u dallua për talentin e tij të jashtëzakonshëm, sidomos në rolet e Edipit Mbreti dhe Hamletit. Puna e tij në këto role e shndërroi në një figurë të njohur në skenat teatrale të Evropës dhe Amerikës Veriore.
Në vitin 1935, në perëndim të jetës së tij, Moisiu kërkoi shtetësinë italiane, e cila iu dha, ndërsa gjithashtu kërkoi edhe shtetësinë shqiptare, që mbeti i paplotësuar. Aleksandër Moisiu ndërroi jetë më 23 mars 1935 në Vjenë, duke lënë pas një trashëgimi të pasur artistike që vazhdon të nderohet edhe sot.
Karriera dhe jeta e tij ishin një dëshmi e pasionit dhe përkushtimit të tij për artin dhe kulturën, dhe ai mbetet një nga emrat më të mëdhenj të teatrit evropian./UBTNews/
Magazinë
Filmi për Beatles, zbulohen aktorët që do të luajnë legjendarët
Published
3 hours agoon
April 2, 2025
Një vit pasi njoftoi se ishte duke përgatitur një projekt filmik për Beatles, Sam Mendes zbuloi detaje, ndërsa konfirmoi se Paul Mescal, Harris Dickinson, Barry Keoghan dhe Joseph Quinn do të luajnë legjendaret “Beatles”.
Konkretisht, Paul Mescal do të luajë Paul McCartney, Harris Dickinson do të luajë John Lennon, Barry Keoghan do të luajë Ringo Starr dhe Joseph Quinn do të luajë George Harrison.
Sam Mendes doli në skenën e Caesars Palace gjatë CinemaCon 2025 në Las Vegas dhe prezantoi katër aktorët kryesorë, duke zbuluar titullin e projektit: “The Beatles: Një ngjarje kinematografike me katër filma”.
Këto janë katër biografi të ndryshme kushtuar Beatles, siç zbulohet nga Sony. Filmat, të cilët të gjithë do të publikohen në prill 2028, do të fokusohen në secilin nga katër anëtarët e grupit legjendar.
“Ne nuk po bëjmë vetëm një film të Beatles, ne po bëjmë katër,” tha Mendes. “Ndoshta kjo është një mundësi për t’i kuptuar ato në thellësi.”
Ai rrëfeu se “Beatles ndryshuan mënyrën se si ai e perceptonte muzikën” dhe se prej vitesh po përpiqej të bënte një film për ta.
“Jam i nderuar të tregoj historinë e grupit më të madh rock të të gjitha kohërave dhe mezi pres të sfidoj perceptimin se çfarë do të thotë të shkosh në kinema”.
Magazinë
Po vjen sezoni i pestë i serialit “You”: Një prej prodhimeve më të njohura të Netflix po përfundon
Published
19 hours agoon
April 1, 2025
Sezoni i pestë i serialit të njohur të Netflix “You” me Penn Badgley do të vijë së shpejti në Netflix (24 Prill), dhe kjo do të shënojë edhe fundin e serialit.
Badgley zbuloi më parë se sezoni i pestë i serialit hit të Netflix do të jetë gjithashtu i fundit. Të 10 episodet e sezonit të fundit të serialit thriller do të jenë të disponueshëm në platformën e serialeve më 24 prill.
“Çdo sezon arrijnë të gjejnë një hapësirë të re për ta bërë atë interesant dhe relevant. Dhe këtë sezon, mendoj se disi kthimi atje ku filloi gjithçka e lejoi atë të forcohej ashtu siç duhet dhe ky lloj fundi spektakolar”, tha Badgley për Netflix në xhirimet e episodeve të fundit.
Producentët ekzekutivë Michael Foley dhe Justin W. Lo shtojnë: “Është kaq e rrallë që të kesh mundësinë për të xhiruar pesë sezone të një shfaqjeje, e lëre më të përfundoni historinë – dhe në të njëjtën kohë të ktheni personazhin tuaj dhe produksionin atje ku filloi gjithçka. Ishte një përvojë vërtet e veçantë dhe një kulm absolut i karrierës për të dy ne”.
Netflix së fundmi publikoi trailerin zyrtar për sezonin e pestë të serialit “You”.

Osmani pret sa më parë formimin e institucioneve: Globi nuk na pret

Meta AI, platforma më e re në Whatsapp

Aleanca EU4DUAL mbledh liderët e arsimit dhe industrisë në Francë, Rektori Hajrizi pjesëmarrës si anëtar i Bordit

5 dhimbje që nuk duhen injoruar kurrë

Granit Xhaka përplaset me tifozët e Leverkusenit pas eliminimit nga skuadra e Bundesliga 3

Federata e Basketbollit të Kosovës njofton për selektorët e rinj te grupmoshat e reja

Divorci i prindërve, flet vajza e “Mr. Bean”: Ditët më të errëta

Dita Ndërkombëtare e Librit për Fëmijë

Franca gjobit Apple me 150 milionë euro për “mjetin e mbledhjes së të dhënave”
Të kërkuara
-
Bota2 months ago
Marrëveshja për pranimin e pakufizuar të emigrantëve, Shtëpia e Bardhë tërhiqet nga tarifat ndaj Kolumbisë
-
Bota2 months ago
Fluturimet e dëbimit kanë filluar, thotë Shtëpia e Bardhë
-
Bota2 months ago
Shtëpia e Bardhë: Armëpushimi në Liban do të zgjatet deri më 18 shkurt
-
Bota3 months ago
Trump zbulon listën e zezë të Shtëpisë së Bardhë