Lajmet

Kristofor Kolombi, dritë-hijet e eksploruesit që u garantoi evropianëve dominimin e botës

Ai është një nga eksploruesit më të famshëm të historisë.

Published

on

Shumica e njerëzve e njohin emrin e Kristofor Kolombit. Ai është një nga eksploruesit më të famshëm të historisë, edhe pse arritjet dhe trashëgimia e tij, janë sot shumë të diskutueshme. Kolombi mund të mos e ketë zbuluar Amerikën, por ai ndërmori disa udhëtime në këtë kontinent, të cilat ndihmuan në fillimin e Epokës së Eksplorimeve.

Teksa lavdërohet për arritjet e tij, ai kritikohet për keqtrajtimin e popullatave indigjene dhe madje edhe të ekuipazhit të tij. Ja çfarë mund të mos dini mbi jetën e ndërlikuar të Kristofor Kolombit.

Shumica e historianëve besojnë se ai lindi në Xhenova të Italisë

Konsensusi i shumicës së historianëve është se Kristofor Kolombi lindi në Republikën e Gjenovës (ose Xhenovës), në atë që më vonë do të bëhej Italia. Data e saktë e lindjes së tij nuk dihet, por vlerësohet se ai ka lindur diku në vitin 1451. Ka të ngjarë që nëna e tij ishte Suzana Fontanaroza, dhe babai i tij ishte një tregtar i leshit i quajtur Domeniko Kolombo.

Por ekziston edhe teoria, sipas së cilës Kolombi ishte nga Portugalia

Italianët kanë pretenduar prej kohësh se Kristofor Kolombi ishte njëri prej tyre. Por jo të gjithë janë dakord mbi vendlindjen e eksploruesit të famshëm. Në vitin 2012, profesori i Universitetit të Lisbonës, Fernando Branko, botoi një libër që pretendon se Kolombi ka lindur në fakt në Portugali.

Sipas kësaj teorie, Kolombi ishte në fakt një njeri i quajtur Pedro Ataide, dhe emri Kolombiishte një maskim. Pedro Ataide dyshohet se vdiq gjatë një beteje detare në vitin 1476. Por Branko pretendohet se ai mbijetoi, dhe zbarkoi në brigjet Algarve në Portugalinë Jugore.

Një nga të dhënat e para historike të Kolombit, e përshkruan atë duke notuar larg një anijeje që po mbytej. Pjesa më e madhe e provave që paraqet Branko, mund të konsiderohen si rastësore. Por teoria e tij, nënvizon faktin se sa shumë detaje mungojnë në të dhënat historike të jetës së hershme të Kolombit.

Udhëtimi i Kolombit drejt Amerikës nisi nga Spanja, dhe jo Italia

Për ta bërë edhe më konfuze çështjen e përkatësisë së tij etnike, Kolombi nuk e kreu udhëtimin e tij të famshëm nën flamujt e Italisë apo Portugalisë. Në fundin e shekullit XV, ai hartoi një plan për të gjetur një kalim të ri drejt Indive Lindore, duke lundruar këtë herë nga Perëndimi.

Nëse udhëtimi i tij do të ishte i suksesshëm, fitimet që do të arkëtonte nga një rrugëalternative e tregtimit të erëzave, mund ta bënin atë të pasur. Por fillimisht ai kishte nevojë për fonde për të nisur ekspeditën e parë.

Mbretëresha Izabela I e Kastiljes dhe Mbreti Ferdinand II i Aragonës, ranë më në fund ranë dakord që ta sponsorizonin udhëtimin e tij. Kështu në gushtin e vitit 1492, ai udhëhoqi anijet“Pinta”, “Nina” dhe “Santa Maria” në udhëtimin e tyre nga porti i Palos në Spanjë drejt asaj që quhej “Bota e Re”.

Anijet me të cilat lundroi drejt Amerikës ishin një makth për të

Dy anije më të vogla që përbënin flotën e Kristofor Kolombit, “Nina” dhe “Pinta” ishin karavela të teknologjisë së fundit për kohën. Ato ishin të famshme për velat e tyre aerodinamike, ishin më të lehta në peshë, dhe për pasojë më të shpejta në lundrim.

Por nga ana tjetër ishin shumë jo komode për marinarët. E vetmja kabinë që ndodhej nëpjesën e prapme të anijes, ishte e rezervuar për kapitenin e saj. Pjesa tjetër e 20 deri në 30 anëtarëve të ekuipazhit, ishin të detyruar të flinin në kuvertën e ngushtë.

Situata ishte pak më e mirë në bordin e anijes “Santa Maria”, e cila ishte më e madhe, dhe ku kishte kabina si për Kolombin ashtu edhe për ekuipazhin e tij. Gjithsesi marinarët ishin nëprag të rebelimit në kohën kur flota e tij, arriti në ishullin e Bahamasit pas afro 2 muajshlundrim në det.

Nuk ishte i pari evropiani i parë që zbuloi Amerikën e Veriut

Për shekuj me radhë, Kolombi është cilësuar gabimisht si zbuluesi i Amerikës së Veriut, një kontinent ku qytetërimi njerëzor kishte lulëzuar tashmë prej mijëra vjetësh. Por edhe titulli i evropianit të parë, që udhëtoi në kontinentin amerikan, është i pasaktë.

Eksploruesi viking Leif Erikson e mund Kolombin në këtë aspekt me gati rreth 500 vite mëherët. Besohet se ai zbarkoi në Njufaundlend të Kanadasë rreth vitit 1000. Ndërkohëlegjendat sugjerojnë madje se murgjit irlandezë udhëtuan në Kanada nga Deti i Veriut përpara udhëtimit të Eriksonit apo Kolombit.

Udhëtimi i tij në vitin 1492, nuk ishte vetmi në Amerikën e Veriut

Pas kontaktit të tij fillestar me Amerikën në vitin 1492, Kolombi u rikthye disa herë atje. Ai u kthye në Spanjë për më pak sesa 1 vit. Ndërkohë në shtatorin e vitit 1493 kaloi Atlantikun për herë të dytë. Pastaj kaluan 5 vite para se të niste udhëtimi i tij i tretë në Amerikën e Veriut në vitin 1498, kur ai u arrestua me akuzën e keqtrajtimit të banorëve vendas.

Udhëtimi i tij i katërt dhe i fundit në Karaibe ndodhi në vitin 1502. Kolombi nuk e zbuloi asnjëherë Kinën apo Indinë apo arin që kërkonte, por ia doli të terrorizonte dhe të skllavëronte banorët vendas të ishujve atje. Kolombi vdiq 20 maj 1506.

Dita e Kolombit u bë një festë kombëtare në SHBA në vitin 1937, por jo të gjithë janë adhurues të eksploruesit të famshëm

Në vitin 1937, presidenti amerikan Frenklin Ruzvelt e shpalli 12 tetorin si Ditën e Kolombit, dhe kjo falë ndikimit të një grupi katolik të quajtur “Kalorësit e Kolombit”. Në vitin 1971, presidenti Riçard Nikson krijoi versionin modern të Ditës së Kolombit, duke vendosur që ajo të festohej të hënën e dytë të çdo muaji tetor.

Por kjo nuk do të thotë se të gjithë janë adhurues të kësaj feste. Për shkak të keqtrajtimit ndaj amerikanëve vendas dhe njerëzve të tjerë indigjenë, shumë shtete dhe qytete në SHBArefuzojnë ta kremtojnë Ditën e Kolombit. Në vend të saj ata zgjedhin Ditën e Popujve Indigjenë, ndërsa të tjerët festojnë Ditën e Leif Erikson për të nderuar eksploratorin  e famshëm viking./bota.al

Continue Reading

Aktualitet

Trashëgimia e Prizrenit në filatelinë kosovare, emision i ri i pullave postare “Kalaja e Prizrenit”

Published

on

Posta e Kosovës ka lëshuar sot në qarkullim një emision të ri pullash postare, që ka për temë “Kalaja e Prizrenit”. Ky emision vjen si një nderim dhe një vlerësim për një nga monumentet më të rëndësishme historike dhe kulturore të Kosovës, një trashëgimi e pasur që ka formuar identitetin kombëtar dhe kulturor të vendit. Pullat e reja postare synojnë të promovojnë vlerat e jashtëzakonshme kulturore të Kalasë së Prizrenit dhe rëndësinë e saj për trashëgiminë e Kosovës, si dhe të inkurajojnë ruajtjen e këtyre vlerave për brezat e ardhshëm.  

Kalaja e Prizrenit është një ndër ndërtimet më të lashta dhe më të rëndësishme të rajonit, me një histori që shkon më tej se periudha antike. Ajo ka qenë një pikë strategjike dhe një fortesë e rëndësishme për qytetin gjatë periudhave të ndryshme historike, duke përfshirë dominimin e Perandorive Romake, Bizantine dhe Osmane. Me muret e saj të forta prej guri dhe pozicionin e saj të jashtëzakonshëm gjeografik, Kalaja e Prizrenit ka mbrojtur qytetin dhe ka luajtur një rol kyç në zhvillimin e këtij rajoni, duke e bërë një simbol të fortë të trashëgimisë kulturore të Kosovës.

Kalaja nuk është vetëm një monument i së kaluarës, por një hapësirë e gjallë kulturore, ku zhvillohen aktivitete artistike dhe kulturore të ndryshme, si ekspozita, koncerte, festivale dhe ngjarje të tjera që lidhin të kaluarën me të tashmen. Ajo mbetet një pikë e rëndësishme për ruajtjen e traditave dhe kultivimin e artit dhe kulturës në Kosovë.

Ky emision i ri i pullave postare, i dedikuar Kalasë së Prizrenit, është një mundësi e shkëlqyer për qytetarët, koleksionistët dhe bizneset të kontribuojnë në ruajtjen e këtij simboli të historisë dhe kulturës kosovare. Posta e Kosovës inkurajon të gjithë ata që merren me filatelinë të shfrytëzojnë këtë mundësi për të pasuruar koleksionet e tyre me një pjesë të rëndësishme të historisë së vendit.

Në një kohë kur filatelia vazhdon të jetë një mjet i rëndësishëm për ruajtjen dhe përhapjen e vlerave kulturore, ky emision i ri i pullave postare do të mbetet një testament i përjetshëm i vlerave historike dhe kulturore të Kosovës, si dhe një kujtesë për rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë për brezat e ardhshëm./UBTNews/

Continue Reading

Lajmet

UBT shënon Javën e Kuzhinës Italiane

Published

on

Java e kuzhinës italiane në botë u shënua në mënyrë të veçantë në Parkun Shkencor Inovativ të UBT-së në Lipjan, ku u zhvillua një aktivitet me pjesëmarrjen e Rektorit të UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, Ambasadorit të Italisë në Kosovë, Antonello De Riu, si dhe studentëve dhe profesorëve të UBT-së.

Ky organizim i veçantë synonte të promovonte traditën e pasur të kuzhinës italiane dhe ndikimin e saj në fushën e shëndetit dhe mirëqenies njerëzore.

Në kuadër të aktiviteteve, u mbajt një punëtori e titulluar “Ristoceutics: nga ushqimet e dietës mesdhetare, tek vakte të shijshme dhe funksionale për shëndetin tonë”. Ky aktivitet u fokusua në lidhjen mes ushqimeve mesdhetare dhe efekteve pozitive që ato kanë për shëndetin e njeriut, duke u theksuar rëndësia e ushqimeve funksionale që jo vetëm që janë të shijshme, por kontribuojnë gjithashtu në ruajtjen e shëndetit dhe përmirësimin e mirëqenies.

Në fjalën e tij gjatë aktivitetit të shënuar, Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, theksoi rëndësinë e aktiviteteve të tilla për zhvillimin e bashkëpunimeve ndërkombëtare dhe për promovimin e vlerave kulturore dhe edukative. Ai nënvizoi se këto organizime janë mundësi e shkëlqyer për të rritur ndërveprimin mes institucioneve akademike dhe diplomacisë, duke kontribuar në forcimin e lidhjeve mes kombit shqiptar dhe atij italian. Rektori Hajrizi theksoi gjithashtu se UBT vazhdon të mbajë një rol të rëndësishëm në promovimin e edukatës cilësore dhe zhvillimin e aktiviteteve që përfshijnë aspekte të rëndësishme të shoqërisë dhe kulturës.

“Aktivitete të tilla janë një mundësi për të promovuar jo vetëm traditat tona të pasura, por edhe për të forcuar bashkëpunimin ndërkombëtar, duke ofruar mundësi të reja për studentët dhe profesionistët në fushat e ndryshme,” theksoi Rektori Hajrizi gjatë fjalimit të tij.

Ambasadori i Italisë në Kosovë, Antonello De Riu, po ashtu vuri në dukje rëndësinë e promovimit të traditave të shëndetshme dhe ndikimin pozitiv që ato kanë në formimin e një shoqërie më të shëndetshme dhe më të informuar.

Aktiviteti shërbeu si një platformë për të nxitur ndërveprimin dhe shkëmbimin e njohurive mes studentëve, profesorëve dhe institucioneve të ndryshme, si dhe për të inkurajuar përdorimin e ushqimeve të shëndetshme dhe funksionale për një jetë të shëndetshme. Ky organizim i mbështetur nga Ambasada e Italisë në Kosovë dhe UBT-ja, pasuron aktivitetet që synojnë zhvillimin e mëtejshëm të edukimit dhe promovimin e traditave të ndryshme kulinarie ndërkombëtare./UBTNews/

Continue Reading

Bota

Parlamenti i Ukrainës anulon seancën për shkak të rrezikut të sulmit rus

Published

on

Parlamenti i Ukrainës ka anuluar seancën e tij të planifikuar për këtë të premte, duke përmendur rrezikun e një sulmi me raketa nga Rusia, i cili mund të godiste rrethin e Kievit, ku ndodhen ndërtesat qeveritare. Kjo masë erdhi pas shqetësimeve të rritura për mundësinë e një sulmi të mundshëm, duke përfshirë gjithashtu kërcënimin ndaj sigurisë së deputetëve dhe personelit që ndodhen në Kuvendin e Ukrainës.

“Ora e pyetjeve për qeverinë është anuluar,” deklaroi një deputet nga partia në pushtet për agjencinë e lajmeve AFP. Deputetja Yevgenia Kravchuk, e cila bëri të ditur detajet e këtij vendimi, shtoi se “ka sinjale për një rrezik të shtuar të sulmeve në qarkun qeveritar në ditët në vijim.”

Ky zhvillim ka ndodhur në një periudhë të tensionuar, pasi sulmet ruse vazhdojnë të përshkallëzohen në disa zona të Ukrainës, përfshirë përdorimin e dronëve dhe raketave për të goditur infrastrukturën kritike dhe objektet qeveritare. Parlamenti ukrainas ka marrë masa të tjera të sigurisë, duke përfshirë ndalimin e mbledhjeve fizike dhe kalimin në platforma virtuale kur është e nevojshme, për të mbrojtur jetën e deputetëve dhe punonjësve të shtetit.

Continue Reading

Bota

Irani synon të instalojë centrifuga ‘të reja dhe të avancuara’

Published

on

Irani ka njoftuar se do të fillojë instalimin e një numri centrifugash të reja dhe të avancuara, si përgjigje ndaj një rezolute të miratuar nga Agjencia Ndërkombëtare për Energjinë Atomike (IAEA), e cila kritikoi vendin për bashkëpunim të dobët dhe kërkoi që të përmbushë detyrimet ligjore. Komunikata e lëshuar nga Ministria e Jashtme dhe Organizata për Energji Atomike e Iranit, konfirmoi urdhrin e kreut bërthamor Mohammad Eslami për të filluar një seri të rëndësishme centrifugash të reja dhe të avancuara.

Rezoluta e miratuar më 21 nëntor nga IAEA, e mbështetur nga shtetet perëndimore si Franca, Britania dhe Gjermania, dhe Shtetet e Bashkuara, shprehu shqetësimin për aktivitetet bërthamore të Iranit, duke theksuar urgjencën e bashkëpunimit të plote të Iranit me hetimin ndërkombëtar pas gjetjes së grimcave të uraniumit në dy lokacione që nuk ishin raportuar më parë. Kjo masë vjen në një kohë të tensionuar politik, pasi Donald Trump është duke u përgatitur të kthehet në Shtëpinë e Bardhë në janar, duke ngritur shqetësime për një mundësi të rritjes së presionit dhe sanksioneve ndaj Iranit.

Gjatë një vizite të shefit të IAEA-s, Rafael Grossi, në Iran, u arrit marrëveshja për të kufizuar sasinë e uraniumit të pasuruar deri në 60 për qind, ndërkohë që kërkesa për armë bërthamore është uranium i pasuruar deri në 90 për qind. Megjithatë, ministri i Jashtëm i Iranit, Abbas Araqchi, ka paralajmëruar se Irani nuk do të negociojë nën presion, duke theksuar se vendi i tij ka të drejtë të zhvillojë programin bërthamor për qëllime paqësore, siç pretendon./UBTNews/

Continue Reading

Të kërkuara