Lajmet

Inteligjenca Artificiale mund t’i japë fund historisë së dominuar nga njerëzit

Nga Yuval Noah Harari.

Published

on

Nga Yuval Noah Harari

Frika nga Inteligjenca Artificiale (AI) e ka përndjekur njerëzimin që nga fillimi i epokës së kompjuterit. Deri më tani, këto frikëra përqendroheshin tek robotët që përdornin mjete fizike për të vrarë, skllavëruar apo zëvendësuar njerëzit.

Por gjatë viteve të fundit janë shfaqur mjete të reja të AI, të cilat e kërcënojnë mbijetesën e qytetërimit njerëzor nga një drejtim i papritur. Inteligjenca Artificiale ka fituar disa aftësi të jashtëzakonshme për të manipuluar dhe gjeneruar gjuhën, qoftë me fjalë, tinguj apo imazhe. Në këtë mënyrë ajo e ka hakeruar sistemin operativ të qytetërimit tonë.

Gjuha është gjëja nga e cila përbëhet pothuajse e gjithë kultura njerëzore. Për shembull të drejtat e njeriut, nuk janë të regjistruara në ADN-në tonë. Përkundrazi, ato janë artefakte kulturore që ikemi krijuar duke treguar histori dhe duke shkruar ligje. Zotat nuk janë realitete fizike, por artefakte kulturore, të cilat i krijuam duke shpikur mite dhe duke shkruar shkrime të shenjta.

Edhe paraja është një artefakt kulturor. Kartëmonedhat janë thjesht copa letre shumëngjyrëshe,dhe aktualisht më shumë se 90 për qind e parave nuk janë as kartëmonedha fizike, por vetëm informacione dixhitale që mbahen në kompjuterë. Ajo që i jep vlerë parasë janë narrativat që na tregojnë bankierët, ministrat e financave dhe gurutë e kriptomonedhave.

Sam Bankman-Fried, Elizabeth Holmes dhe Bernie Madoff, nuk ishin shumë të aftë në krijimin e vlerave reale, por ata ishin që të gjithë tregimtarë jashtëzakonisht të aftë. Po çfarë do të ndodhësapo një inteligjencë jo-njerëzore të bëhet më e mirë sesa njeriu mesatar në rrëfimin e historive, kompozimin e melodive, vizatimin e imazheve dhe shkrimin e ligjeve dhe shkrimeve të shenjta?

Kur njerëzit mendojnë për Chat gpt dhe mjete të tjera të reja të AI, tërhiqen shpesh nga shembujt se si fëmijët e moshës shkollore do e përdorin atë për të shkruar esetë e tyre. Atëherë çfarë do të ndodhë me sistemin shkollor kur fëmijët ta bëjnë këtë gjë? Por kjo lloj pyetje shmang vëmendjen nga panorama më e madhe.

Ndaj unë them t’i harroni esetë e shkollës. Dhe në vend të tyre mendoni për garën e ardhshme presidenciale amerikane në vitin 2024, dhe përpiquni të imagjinoni ndikimin e mjeteve të Inteligjencës Artificiale që mund të prodhojnë në masë përmbajtje politike, lajme të rreme dhe shkrime për kulte të reja.

Vitet e fundit, kulti QAnon është bashkuar rreth mesazheve anonime në internet, të njohura si “q drops”. Ndjekësit i mblodhën, i vlerësuan dhe i interpretuan ato si të ishin tekste të shenjta. Ndërsa me sa dimë të gjitha pikat e mëparshme të QAnon u përpiluan nga njerëzit, dhe robotëtvetëm sa ndihmuan në shpërndarjen e tyre, në të ardhmen mund të shohim kultet e para në histori, tekstet e “shenjta” të të cilave janë shkruar nga një inteligjencë jo njerëzore.

Përgjatë historisë, njerëzimi ka pretenduar një burim jo-njerëzor për librat e tij të shenjtë. Së shpejti kjo gjë mund të bëhet realitet. Në një nivel disi më prozaik, ne mund ta gjejmë së shpejti veten duke zhvilluar diskutime të gjata në internet rreth abortit, ndryshimit të klimës ose pushtimit rus të Ukrainës, me entitete që ne mendojmë se janë njerëz, por që në fakt janëInteligjencë Artificiale.

Dhe kur të ndodhë kjo është krejtësisht e kotë që të shpenzojmë kohë në përpjekje për të ndryshuar opinionet e shpallura nga një robot i AI, ndërsa ky i fundit mund t’i përpunojëmesazhet e saj aq saktë, sa të ketë një shans të mirë për të ndikuar mbi ne. Madje nëpërmjet zotërimit të gjuhës, mund të krijojë marrëdhënie intime me njerëzit, dhe të përdorë fuqinë e intimitetit për të ndryshuar opinionet dhe botëkuptimet tona.

Edhe pse nuk ka asnjë tregues që AI ka ndonjë ndërgjegje apo një ndjenjë të vetën, për të nxitur një intimitet të rremë me njerëzit, mjafton nëse kjo teknologji mund t’i bëjë këta të fundit të ndihen të lidhur emocionalisht me të. Në qershorin e vitit 2022, Blake Lemoine, një inxhinier i Google, pretendoi publikisht se chatboti i Ai, La Mda, në të cilin po punonte, ishte bërë i ndjeshëm.

Ky pretendimi i diskutueshëm i kushtoi vendin e punës. Gjëja më interesante në këtë episod nuk ishte pretendimi i zoti Lemoine, që ndoshta ishte i rremë. Përkundrazi, ishte gatishmëria e tij për të rrezikuar punën e tij fitimprurëse për hir të një chatbot–i të Inteligjencës Artificiale. Nëse ai mund të ndikojë tek njerëzit të rrezikojnë për të vendin e tyre të punës, çfarë tjetër mund t’i shtyjë që të bëjnë?

Në një betejë politike për mendjet dhe zemrat, intimiteti është arma më efikase, dhe ai sapo ka fituar aftësinë për të prodhuar në masë marrëdhënie intime me miliona njerëz. Të gjithë e dimë se gjatë dekadës së fundit, mediat sociale janë bërë një fushëbetejë për kontrollin e vëmendjes njerëzore.

Dhe me gjeneratën e re të AI, fronti i betejës po kalon nga vëmendja tek intimiteti. Çfarë do të ndodhë me shoqërinë dhe psikologjinë njerëzore teksa ajo përballet me AI në një betejë kundër falsifikimit të marrëdhënieve intime, të cilat më pas mund të përdoren për të na bindur të votojmë për politikanë të veçantë apo të blejmë produkte të veçanta?

Edhe pa krijuar një “intimitet të rremë”, mjetet e reja të AI do të kishin një ndikim të jashtëzakonshëm tek opinionet dhe botëkuptimet tona. Njerëzit mund të përdorin një këshilltar të AI si një Orakull. Nuk është çudi që kompania Google është e tmerruar nga ky skenar.

E pse mund të kërkoj në këtë motor kërkimi, kur mund të pyes Orakullin? Po ashtu të frikësuara janë edhe industritë e lajmeve dhe reklamave. Pse duhet të lexoj një gazetë, kur mund t’i kërkoj Orakullit të më tregojë lajmet më të fundit? Dhe cili është qëllimi i reklamave, kur më mjafton t’i kërkoj Orakullit të më thotë se çfarë duhet të blej?

Por as këta skenarë nuk e rrokin realisht panoramën kryesore. Ajo për të cilën po flas, është fundipotencial i historisë njerëzore. Jo fundi i historisë, vetëm fundi i pjesës së saj të dominuar nga njerëzit. Sepse historia është ndërveprimi ndërmjet biologjisë dhe kulturës; midis nevojave dhe dëshirave tona biologjike për gjëra të tilla si ushqimi dhe seksi, dhe krijimeve tona kulturore si fetë dhe ligjet.

Historia është procesi përmes të cilit ligjet dhe fetë i japin formë ushqimit dhe seksit. Çfarë do të ndodhë me rrjedhën e historisë, kur Inteligjenca Artificiale të marrë nën kontroll kulturën dhe të fillojë të prodhojë histori, melodi, ligje dhe fe? Mjetet e mëparshme si shtypshkronja dhe radio ndihmuan në përhapjen e ideve kulturore të njerëzve, por ato nuk krijuan asnjëherë ide të reja kulturore.

AI është thelbësisht i ndryshëm. Pasi mund të krijojë ide krejtësisht të reja dhe një  kulturë krejtësisht të re. Në fillim, do të imitojë ndoshta prototipet njerëzore me të cilat është trajnuar në fillimet e veta. Por me çdo vit që kalon, kultura e gjeneruar nga AI do të shkojë me guxim deri atje ku nuk ka shkuar më parë asnjë njeri.

Për mijëra vite qeniet njerëzore kanë jetuar brenda ëndrrave të njerëzve të tjerë. Në dekadat e ardhshme, ne mund ta gjejmë veten duke jetuar brenda ëndrrave të një inteligjence aliene.

Sigurisht, fuqia e re e Inteligjencës Artificiale mund të përdoret edhe për qëllime të mira. Por unë nuk do të ndalem tek ato, sepse për këtë flasin njerëzit që e zhvillojnë dhe reklamojnë këtëteknologji. Detyra e historianëve dhe filozofëve si unë është të vënë në dukje rreziqet.

Ne jemi ende në kohë për të vendosur disa rregulla në këtë fushë, por duhet të veprojmë shpejt. Hapi i parë vendimtar është të kërkohen kontrolle rigoroze të sigurisë, përpara se mjetet e fuqishme të AI të përfshihen në domenin publik. Ashtu si një kompani farmaceutike që nuk mund të nxjerrë në treg barna të reja, përpara se t’i testojë efektet e tyre anësore afatshkurtra dhe afatgjata, edhe kompanitë e teknologjisë nuk duhet të futin në përdorin asnjë mjet të ri përpara se të vërtetohet se ai është plotësisht i sigurt.

E kundërta do të krijonte një kaos social, nga i cili do të përfitonin autokratët dhe do të shkatërrohej demokracia. Demokracia është një në thelb dialogu me njëri-tjetrin, dhe ai bazohet tek gjuha. Ndaj kur AI hekeron gjuhën, mund të shkatërrojë aftësinë tonë për të pasur biseda kuptimplota, duke e shkatërruar kësisoj edhe demokracinë.

Shënim: Yuval Noah Harari është historian, filozof dhe autor i librave bestseller “Sapiens” dhe “Homo Deus”. Ai është pedagog në departamentin e historisë në Universitetin Hebraik të Jerusalemit. / “The Economist” – Bota.al

Lajmet

Rizvanolli akuzon OEK për pengesa

Published

on

By

Ministrja e Ekonomisë, Artane Rizvanolli ka deklaruar se kanë ftuar për takim bizneset dhe odat sot nga ora 13:00 lidhur me vendimin për daljen në treg të lirë të bizneseve, porse siç tha ajo, kanë presion nga odat ekonomike që të mos mbajnë takime.

Në një konferencë për media, Rizvanolli tha se disa nga bizneset hezitojnë të vinë në takimin e sotëm.

Kemi dëgjuar se bizneset kanë presion nga Oda Ekonomike e Kosovës për të mos marrë pjesë në takime. Disa kanë thënë hezitojnë të vinë në takimin e sotëm, pasi nuk ndjehen mirë në një pozitë të tillë“, ka thënë Rizvanolli.

Ajo po ashtu ka thënë se duhet kaluar ky tranzicion.

OEK që sot ka vendos të bart problemin, dhe t’i bllokojë rrugët nuk ka ndërmarrë asnjë hap t’i përgatit bizneset. Kjo është sfidë të cilës nuk mund t’i ikim, duhet të kalojmë në këtë tranzicion. Qeveria do të jetë në çdo hap dhe betejë me secilin prej tyre“, ka shtuar Rizvanolli.

Ndërsa ka thënë se deklaratat që KESCO blen energjinë me 30 euro dhe do të shes në treg të lirë është dezinformatë.

Është dezinformatë që ka qarkulluar, nuk është e saktë që KESCO do të blejë energjinë me 30 euro dhe do të shes në treg të lirë“, nënvizoi ajo.

Bizneset kanë protestuar sot me bllokimin e disa hyrjeve në Prishtinë kundër vendimit për kalimin e bizneseve në tregun e lirë të energjisë elektrike më 1 qershor. Përfaqësuesit e bizneseve kërkojnë shtyrje të këtij procesi për një vit, në të kundërtën paralajmërojnë pasoja të rënda për ekonominë vendore.

Continue Reading

Lajmet

Përfundon protesta e bizneseve me kërkesën për reflektimin e institucioneve

Published

on

By

Ka përfunduar protesta e organizuar nga bizneset dhe odat e bizneseve, e cila ka qenë kundër vendimit për liberalizimin e tregut të energjisë. Bizneset protestuan me bllokimin e disa hyrjeve në Prishtinë kundër vendimit për kalimin e bizneseve në tregun e lirë të energjisë elektrike më 1 qershor.

Kryetari i Odes Ekonomike të Kosovës, Lulzim Rafuna tha se kërkesa mbetet që institucionet t’ua mundësojnë bizneseve një faze të tranzicionit.

Arritëm në fund të protestës, jemi të kënaqur me efektin e protestës, pjesëmarrjen e protestës. Kërkesa jonë mbete që institucionet e vendit të reflektojnë, t’ua mundësojnë biznesit një fazë të tranzicionit, as më shumë, as më pak se sa e kanë pasur bizneset në vendet e rajonit dhe më gjerë. Kërkojmë që të reflejtonë nëse nuk do të ketë reflektim, ne do të vazhdojmë, këshilli protestues do të takohet dhe do të shohim hapat e tjerë”, tha Rafuna.

Rafuna paralajmëroi se protesta do të radikalizohet nëse nuk ka reflektim nga institucionet shtetërore.

Qoftë se nuk do të ketë refkeltim, protesta do të shkojnë duke u radikalizuar. Arsyeja ka qenë për shkak të ushtrimeve Defender që janë duke u zhvilluar në Kosovës, kjo është vetëm dita e parë e protestës, nuk nënkupton kjo që në të ardhmen nuk do të bllokohet”, shtoi Rafuna./KP

 

Continue Reading

Lajmet

​Krasniqi: PDK nesër do të fillojë betejën ligjore për të kundërshtuar vendimin e ZRRE-së

Published

on

By

Kryetari i Partisë Demokratike të Kosovës, Memli Krasniqi deklaroi se nga nesër do të fillojnë betejën ligjore për anulimin e vendimit për liberalizim të tregut energjetik. Ai tha se fillimisht do të bëjnë kundërshtim administrativ në Zyrën e Rregullatorit të Energjisë, meqë siç u shpreh ai, ky është një vendim “i tmerrshëm dhe krim kundër ekonomisë së Kosovës”.

Në konferencë për media, pas dështimit të përpjekjes së 23-të për konstituim të Kuvendit, Krasniqi foli edhe për protestën e sotme të bizneseve.

Në emër të PDK-së e shpreh solidarizimin tonë me mbi 140 mijë punëtorë të mbi 1 mijë bizneseve kosovare, të cilët sot në masë të madhe janë duke protestuar simbolikisht duke dalur nëpër rrugë magjistrale që e rrethojnë Prishtinën për tu dëgjuar zëri i tyre që deri tash është injoruar pikërisht nga qeveria dhe organet varëse të tyre, të cilat tashmë kanë vendosur që të ju shtrenjtojnë tarifat e energjisë, jo 16 për qind siç na i kanë shtrenjtuar të gjithëve për herën e tretë, por gati 300 për qind. Është e turpshme që kryeministri në detyrë i krahason punëtorët e Kosovës, bizneset e Kosovës me grupet dhe bandat kriminale në veri të vendit”, shtoi Krasniqi.

Vendimi për liberalizim të tregut energjetik, Krasniqi tha se është dashur të shtyhet derisa të ketë krijim të kushteve.

Nëse nuk ndalet ky vendim për çka kemi kërkuar në vazhdimësi, kemi dhënë edhe argumentet tona pse, gjithsesi do të ketë ngritje të çmimeve të shërbimeve, produkteve, të cilat do t’i paguajnë qytetarët e Kosovës. Gjë që do të ngrisë inflacionin më tutje dhe do të vështirësojë barrën dhe mirëqenien e familjeve kosovare. PDK nesër do të fillojë betejën ligjore për këtë rast. Ne kemi shpresuar deri tash që do të ketë racionalitet, që do t’i thirrin mendjes, që do ta shtyjnë vendimin, sepse e vërteta është që s’ka treg të lirë. Nuk mund të kesh treg të hapur kur e ke vetëm një kompani që shet rrymë. 90 të licencuara është një mashtrim, sepse 18 prej tyre nuk ofrojnë shërbim, është vetëm një është monopol…Nesër do të bëjmë kundërshtim administrativ si hap të parë, në ZRRE për të vazhduar betejën ligjore deri në anulimin e këtij vendimi sepse është një vendim i tmerrshëm që është krim kundër ekonomisë të Republikës së Kosovës”, përfundoi Krasniqi./kosovapress

Continue Reading

Lajmet

Qëndrimet e njëjta: Kuvendi nuk konstituohet as pas tentimit të 23-të

Published

on

By

Deputetët e Kuvendit të Kosovës kanë dështuar të enjten – për herë të 23-të radhazi – ta konstituojnë përbërjen e nëntë parlamentare, të dalë nga zgjedhjet e shkurtit.

Dështimi për ta bërë Kuvendin e ri ka zhytur vendin në një ngërç politik duke e lënë atë edhe pa qeveri të re, kur kanë kaluar më shumë se tre muaj nga mbajtja e zgjedhjeve.

Dështimet e njëpasnjëshme po ndodhin pavarësisht thirrjeve nga brenda dhe jashtë vendit për të lëvizur përpara me krijimin e institucioneve.

Të enjten, ligjbërësit refuzuan për të trembëdhjetën herë rresht ta formonin një komision për mbikëqyrjen e një votimi të fshehtë për kreun e ri të organit ligjvënës.

Çështja e votimit të fshehtë – që u propozua më 1 maj nga kryesuesi i seancës, Avni Dehari, pasi e propozuara e Lëvizjes Vetëvendosje (LVV) për kryetare të Kuvendit, Albulena Haxhiu, nuk arriti në disa votime t’i merrte 61 votat e nevojshme për t’u konfirmuar në post – është dërguar në Gjykatën Kushtetuese të Kosovës nga partitë që në legjislaturën e kaluar ishin në opozitë.

Ato thonë se është jokushtetuese mënyra se si LVV-ja po tenton që kryeparlamentari të votohet përmes formës së fshehtë, dhe i kanë kërkuar Kushtetueses të marrë “një masë të përkohshme për ndalim të mbajtjes së seancave, derisa me prioritet ta trajtojë këtë lëndë dhe ta marrë një vendim”

Partia Demokratike e Kosovës (PDK), Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK), Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) dhe Lista Serbe refuzuan sërish, në vazhdimin e seancës konstituive, të dielën, ta propozonin një përfaqësues që do të siguronte mbarëvajtjen e votimit të fshehtë.

Seanca konstituive do të vazhdojë të shtunën e 31 majit.

Deri më tani, deputetët kanë kaluar vetëm dy pika të agjendës së seancës konstituive: raportin e Komisionit të përkohshëm për verifikimin e mandateve dhe atë të betimit të deputetëve.

Por, procesi ka ngecur te pika e tretë: zgjedhja e kryeparlamentarit.

Haxhiu e LVV-së po konsiderohet si figurë përçarëse nga dy parti parlamentare: PDK-ja dhe AAK-ja.

Këto dy subjekte kanë kërkuar që LVV-ja të nxjerrë emër tjetër për kryeparlamentar. LDK-ja, ndërkaq, ka thënë se nuk ka vota për asnjë të propozuar të LVV-së për postin e kryeparlamentarit.

Propozimi për kryeparlamentar është e drejtë ekskluzive e fitueses së zgjedhjeve, LVV-së, e cila ngul këmbë se Haxhiu e meriton të zgjidhet dhe, ndonëse ka kërkuar marrëveshje politike me partitë e tjera, e ka përjashtuar mundësinë të sjellë kandidat tjetër pos saj./REL/

Continue Reading

Të kërkuara