Ekziston një vend në Afganistan ku talebanët nuk kanë mbërritur ende. Bëhet fjalë për Luginën Panjshir, një provincë në verilindje të Kabulit, ku po riorganizohet rezistenca kundër fondamentalistëve islamikë. Rezistenca afgane koordinohet sot nga Ahmad Massoud, i biri i Ahmad Shah Massoud, “luani i Panjshir”, i cili mbrojti zonën së pari nga sovjetikët dhe më pas nga talebanët. Massoud u vra më 9 shtator 2001, dy ditë para sulmit në Kullat Binjake, në një sulm gjatë një interviste të rreme me një stacion televiziv. Por kush ishte ky gueril i paepur.
Heroi kombëtar – Deri pak ditë më parë, fotografia e Massoud shfaqej në të gjitha zyrat qeveritare. Ai konsiderohej babai i atdheut në Afganistan, i shpallur hero kombëtar nga qeveria në 2001. Emri i tij evokon të gjitha ngjarjet dramatike që kanë përfshirë këta njerëz për dekada të tëra. Historia e këtij njeriu fillon nga fati i një vendi që ka tërhequr shumë pushtues dhe nuk është pushtuar kurrë. Pozicioni i tij gjeografik, në fakt, i vendosur në qendër të shumë rrugëve të rëndësishme të komunikimit në Azinë Qendrore, e ka bërë atë gjithmonë një pre të lakmuar, nga Kiri i Madh deri në shekullin e nëntëmbëdhjetë, kur Afganistani ishte në qendër të asaj që kaloi në Histori si “Lojë e madhe” midis Anglisë Viktoriane dhe Rusisë Cariste.
Kundër pushtuesit sovjetik. Loja u rifillua nga Ushtria e Kuqe. Më 24 Dhjetor 1979 trupat sovjetike pushtuan vendin duke përfituar nga paqëndrueshmëria e fortë për shkak të luftimeve të brendshme të pushtetit brenda vetë regjimit komunist. Disa muaj më parë Massoud ishte përpjekur të organizonte një kryengritje në rajonin e tij, Panshir, por pa sukses. Pas mbërritjes së rusëve, populli afgan ishte gati të ngrihej në masë kundër shtypjes së huaj, duke ripërtërirë reputacionin luftarak të atyre njerëzve që e kishin bërë Afganistanin një terren të vështirë për të huajt, aq sa t’i jepnin famën e “varrit të perandorive”.
Massoud mori armët kundër ushtrisë sovjetike duke filluar nga Lugina Panshir, e cila mund t’i jepte atij përparësitë më klasike në favor të një udhëheqësi gueril, njohja e përsosur e terrenit në të cilin zhvillohet përplasja. Në atë enë të shkrirjes së etnive që është Afganistani, ardhja nga verilindja gjithashtu i lejoi udhëheqësit të ri ushtarak dhe pasuesve të tij që shpejt të bëheshin një fraksion i rëndësishëm i lëvizjes së rezistencës kundër rusëve. Lugina në të cilën ai dhe luftëtarët e tij, muxhahedinët, filluan të sulmonin trupat sovjetike përshkohet nga njëra prej rrugëve kryesore të vendit, e cila lidh zonën e Kabulit në kufirin verilindor me territoret që atëherë i përkisnin BRSS. Vetë Massoud ishte Taxhik (Taxhikistani ishte një nga republikat socialiste sovjetike), si dhe ata që jetonin në atë krahinë.
Ahmad Shah Massoud, i njohur si “luani i Panjshir”
Një simbol i rezistencës- Muxhahedinët e Luginës Panshir u bënë shpejt një pengesë e Ushtrisë së 40 -të Sovjetike, Njësisë së Madhe të Ushtrisë së Kuqe që kishte kontrollin e trupave të stacionuara në vend. Ata mund të mbështeteshin në dy avantazhe të rëndësishme: vendndodhjen strategjike të zonës në të cilën ata operuan dhe aftësitë taktike dhe komanduese që komandanti i tyre demonstroi menjëherë se zotëronte.
Aftësitë e Massoud dhe karizma e tij e padiskutueshme përcaktuan gjithashtu një zgjerim të dukshëm të forcës së tij ushtarake: nga bërthama fillestare e 1.000 luftëtarëve që e ndoqën fillimisht në 1980, lëvizja e tij arriti të numëronte në 1984 rreth 5000 burra, të cilët më pas u rritën në gati 13.000. Në 1989 pas aksioneve të para fitimtare, mes këtyre pritave kundër kolonave sovjetike të trupave dhe furnizimeve që kaluan Salang, fama e guerilëve të paepur i dha Masoudit pseudonimin “Luani i Panshirit”, menjëherë nga shtypi ndërkombëtar.
Në vitet e gjata të luftës shumë të ashpër kundër forcave sovjetike, ai arriti jo vetëm t’i sulmonte ata pa pushim me grushta të dorës së shpejtë, sipas kritereve më klasike teknike dhe taktike tipike për guerilët, por edhe t’i shpëtonte ofensivave të përsëritura dhe masive që sovjetikët filluan në zonën e tij. Kur ai vendosi të mos e pranonte luftën, ai mundi të shpërndante shpejt forcat e tij në morinë e luginave anësore. Në vitet që pasuan, sovjetikët filluan të vuajnë nga konsumimi që pashmangshëm godet një ushtri kur ajo detyrohet prej kohësh të përballet me një lëvizje kryengritëse, të aftë dhe të rrënjosur thellë në strukturën shoqërore, siç është ajo e muxhahedinëve.
Kur peshorja filloi të anojë në favor të rezistencës, sukseset më domethënëse I përkisnin pikërisht Massoud, i cili në gusht 1986 arriti të pushtonte Farkhar, në provincën e Takhar dhe në nëntorin e ardhshëm sulmoi, duke e pushtuar atë, selinë e një divizioni të ushtrisë qeveritare në provincën Baghlan. Përfundimisht, në shkurt 1989, trupat sovjetike u tërhoqën nga Afganistani. Pas tre viteve të tjera të luftës, në 1992, qeveria komuniste afgane gjithashtu u rrëzua. “Luani i Panshir” konsiderohet njëzëri një nga arkitektët e fitores.
Mauzoleumi i Ahmad Shah Massoud në luginën Panjshir
Ndërkohë në Kabul- Por fundi i atij konflikti nuk hapi një periudhë paqeje për popullin afgan. Filloi menjëherë një luftë e ashpër civile midis fraksioneve të ndryshme islamike që kishin luftuar më parë kundër pushtuesit të jashtëm. Kështu Masoud u detyrua të luftojë përsëri, këtë herë kundër lëvizjeve më radikale islame, siç është Hezbi Islami i Hekmatyar, dhe mbi të gjitha kundër talebanëve, studentëve koranikë, të dy të mbështetur nga Pakistani. Në vitin 1996, pas ngjarjeve komplekse dhe alternative, talebanët pushtuan Kabulin, duke rrëmbyer kryeqytetin dhe pjesën më të madhe të vendit nga qeveria e moderuar islamike, në të cilën Masoudi ishte bërë ministër i Mbrojtjes.
Por edhe një herë Lugina Panshir u bë shenjtërorja e pacenueshme e luanit. Nga këtu Ahmad Shah udhëhoqi luftën kundër regjimit taleban, duke u bërë gjithashtu udhëheqësi i padiskutueshëm i të ashtuquajturës Aleanca Veriore. Në vitin 2001, nën rrethimin e armëve dhe urisë, me një milion refugjatë në rajonin e tij, Massoud u nis për ndihmë. Ai zbarkoi në Strasburg, në sallën kryesore të Parlamentit Evropian, për të kërkuar mbështetjen e Perëndimit. Ai foli për kreun e talebanëve, Mullah Omar, mbretin e terroristëve fondamentalistë islamikë, miliarderin saudit Osama Bin Laden, dhe planet e tyre për të krijuar një teokraci në Afganistan.
11 Shtator: grusht shteti për Afganistanin dhe Perëndimin – Për burrat si Massoud, luftimi është fat. Tradhtia arriti t’i japë fund shëmbëlltyrës së tij. Më 9 shtator 2001, udhëheqësi afgan u vra në një sulm të kryer nga sulmuesit e Al Kaedës, dy tunizianë që kishin pretenduar se ishin gazetarë duke hedhur në erë një aparat fotografik të ngarkuar me eksploziv. Me të, ëndrra e tij për një Afganistan modern dhe demokratik u zhduk. Dy ditë më vonë Amerika u shkatërrua nga sulmet e 11 shtatorit. U tha se kishte një lidhje midis vrasjes së Massoud dhe asaj ngjarjeje tragjike. Sigurisht, bota nuk ishte e njëjtë më pas.
Ndërprerësit për kontrollim të karburantit në motorët e aeroplanit të kompanisë ajrore Air India, i cili është rrëzuar pak pasi është nisur dhe ka lënë të vdekur 260 persona muajin e kaluar, e kanë ndryshuar statusin nga pozicioni i “ rrjedhshëm” në të “ndalur” pak para se të ndodhte incidenti, është thënë në një raport paraprak hetimor të shtunën.
Në raportin e lëshuar nga Byroja për Hetimin e Aksidenteve të Aeroplanëve të Indisë, nuk janë dhënë përfundime apo se kush ka faj për katastrofën e 12 qershorit, mirëpo sipas të dhënave të kutisë së zezë, një pilot e ka pyetur tjetrin se pse e ka ndalur karburantin dhe i dyti i ka thënë se nuk ka vepruar ashtu.
Aeroplani i llojit Boeing 787-8 ishte nisur nga Ahmedabadi, qytet në perëndim të Indisë, për në Londër. Si pasojë e rrëzimit të aeroplanit kanë vdekur 242 persona në bord dhe 19 tjerë që kanë qenë në vendin e përplasjes.
Një pasagjer ka mbijetuar mrekullisht. Ai ka qenë një shtetas britanik, i cili ka arritur të largohet nga copëzat e aeroplanit dhe tashmë është liruar nga spitali.
Në raportin prej 15 faqesh, byroja për hetime ka thënë se sapo aeroplani ka arritur në shpejtësinë e duhur “ndërprerësit për karburant të motorëve 1 dhe 2 janë ndalur me një distancë nga njëri-tjetri prej 1 sekonde”.
Menjëherë pas këtij veprimi, raportohet se aeroplani e ka humbur drejtimin.
Sipas raportit, ndërprerësit janë rikthyer sërish në pozicionin “rrjedhës” dhe motorët kanë fituar fuqi, mirëpo njëri prej pilotëve veçse e ka nisur sinjalin për emergjencë.
Kontrollorët e trafikut ajror i kanë pyetur pilotët se çfarë ka ndodhur, mirëpo e kanë parë aeroplanin të rrëzuar dhe e kanë angazhuar menjëherë personelin për emergjenca në vendin e ngjarjes.
Gjermania po planifikon të blejë 15 avionë luftarakë të tjerë F-35 nga SHBA-ja, transmeton Anadolu.
Berlini planifikon të rrisë madhësinë e flotës së saj të avionëve F-35 nga 35 në 50, njofton “Politico”. Në këtë kontekst, Gjermania planifikon të blejë 15 avionë luftarakë të tjerë F-35 nga kompania amerikane “Lockheed Martin”.
Vlen të përmendet se porosia e re e mundshme e Gjermanisë për avionët F-35 vjen pasi NATO kohët e fundit ra dakord për objektiva të reja për armët dhe nivelet e trupave.
Qeveria gjermane porositi 35 avionë luftarakë F-35 nga SHBA si pjesë e programit të ri të modernizimit të ushtrisë prej 100 miliardë eurosh.
Avionët luftarakë F-35 nga prodhuesi “Lockheed Martin”, janë planifikuar të zëvendësojnë avionët luftarakë “Tornado” të përdorur nga Forcat Ajrore Gjermane që nga viti 1980 dhe janë të vetmit avionë luftarakë gjermanë të aftë të mbajnë bomba bërthamore amerikane.
Ndërsa mosmarrëveshja midis Gjermanisë dhe Francës në lidhje me partneritetin e Sistemit të Avionëve Luftarakë Ajror të Gjeneratës së Ardhshme (FCAS) rritet, këtë javë në mediat evropiane doli lajmi se Franca donte të merrte 80 për qind të pjesës së punës në këtë projekt.
Presidenti amerikan, Donald Trump ka thënë më 10 korrik se Shtetet e Bashkuara janë duke dërguar armë në Ukrainë përmes NATO-s, një javë pasi Pentagoni ka bërë të ditur që do të ndalojë së dërguari disa armë në këtë shtet të goditur nga lufta e Rusisë.
Trump ka thënë se do të bëjë një “deklarim të madh” për Rusinë më 14 korrik. Ai nuk ka dhënë më shumë hollësi në këtë aspekt, mirëpo ka folur për dërgimin e armëve.
“Po i dërgojmë armë NATO-s, dhe NATO-ja po paguan për këto armë 100%. Pra, çfarë po bëjmë është se armët që po nisen, po shkojnë në NATO, dhe më pas NATO-ja do t’i dorëzojë këto armë në Ukrainë dhe NATO-ja do të paguajë për këto armë”, ka thënë Trump në një intervistë për transmetuesin amerikan NBC.
Më herët gjatë javës, Trump ka thënë se do të kërkojë nisjen e disa armëve për mbrojtje për Ukrainën, pas komenteve negative të disa anëtarëve të Kongresit rreth njoftimit të Pentagonit, më 2 korrik, që disa armë nuk do të dërgohen, pas shqetësimeve se rezervat amerikane kanë rënë në mënyrë të konsiderueshme.
Trump duket se e ka përmbysur këtë vendim më 8 korrik, kur ka thënë se Shtetet e Bashkuara do të dërgojnë armë për mbrojtje të Ukrainës, teksa intensifikohen sulmet ruse.
Ai, gjithashtu, është shprehur i zemëruar me presidentin rus, Vladimir Putin, duke thënë se po e shqyrton mundësinë e vendosjes së sanksioneve të reja ndaj Moskës.
Trump ka thënë se është duke e studiuar propozimin e senatorëve Lindsey Graham dhe Richard Blumenthal për vendosjen e sanksioneve dhe tarifave ndaj shteteve që mbështesin luftën e Rusisë, dhe masa tjera ndëshkuese për sistemin bankar të Rusisë.
“Besoj se do të bëj një deklarim të madh për Rusinë të hënën”, ka thënë Trump gjatë intervistës.
Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky u ka bërë thirrje aleatëve që t’i përdorin “asetet ruse” për rindërtim të Ukrainës dhe ka kërkuar më shumë armë, investime dhe prodhim të përbashkët të armëve për mbrojtje.
Më 10 korrik, Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio ka thënë se ia ka përsëritur homologut të tij rus, Sergei Lavrov se Moska duhet të jetë më fleksibile.
Dy diplomatët janë takuar në margjina të një samiti në Malajzi.
“Na duhet një plan veprimi për të ecur përpara për zgjidhje të këtij konflikti”, ka thënë Rubio, duke shtuar se administrata Trump është angazhuar me Senatin amerikan rreth asaj se si mund të duken sanksionet e reja ndaj Rusisë.
“Patëm bisedë të sinqertë. Ishte e rëndësishme”, ka thënë Rubio pas takimit në Kuala Lampur.
Ministria e Jashtme ruse ka thënë se Rubio dhe Lavrov kanë pasur “këmbim të sinqertë dhe substantial të pikëpamjeve të tyre”.
Rubio ka thënë se njoftimi i Pentagonit për dërgimin e armëve në Ukrainë është keqkuptuar, dhe që shumica e ndihmës amerikane nuk është ndalur kurrë për Ukrainën.
Ai e ka pranuar që Ukraina ka nevojë për më shumë sisteme Patriot dhe që disa janë “të qasshme në shumë shtete në Evropë, por askush nuk dëshirojë t’i ndajë me ta”, prandaj ka thënë se beson që situata do të ndryshojë.
Ai ka thënë se Rusia i ka humbur 100.000 ushtarë prej janarit, dhe që ata janë vrarë, nuk janë vetëm të plagosur.
Ukraina, sipas tij, ka humbur më pak ushtarë përgjatë asaj periudhe.
“Ndonëse shifra është më e vogël, megjithatë është e konsiderueshme”, ka deklaruar mes tjerash Rubio.
Lufta në Ukrainë ka nisur më 24 shkurt të vitit 2022.
Presidenti rus, Vladimir Putin, e quan luftën “operacion special ushtarak” për të çmilitarizuar Ukrainën.
Perëndimi është përgjigjur ndaj Rusisë, duke goditur ekonominë e këtij shteti me sanksione të ashpra.
Si pasojë e luftës kanë vdekur mijëra persona dhe miliona të tjerë janë zhvendosur nga shtëpitë e tyre./REL
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, ka realizuar një tjetër sukses akademik me publikimin e punimit shkencor në revistën ndërkombëtare Journal of Global Perspectives on Society, Culture, and Development (JGPSCD), e cila botohet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës nga MK Science Set Publishers, me ISSN 3067‑8358 dhe me sistem vlerësimi shkencor “double-blind peer review”.
Punimi me titull “A janë lajmet e rreme (dezinformimi) armiku më i madh i Etikës, në gazetarinë profesionale në Kosovë?” trajton një tematikë aktuale dhe me rëndësi të veçantë për zhvillimin e gazetarisë etike dhe profesionale në Kosovë, në një kohë të mbushur me sfida të dezinformimit dhe lajmeve të rreme.
Ky punim, i cili është i pajisur me DOI zyrtar, përbën një kontribut domethënës në fushën e studimeve të gazetarisë dhe etikës mediale, duke pasuruar kështu literaturën akademike dhe duke rritur profilin ndërkombëtar të UBT-së në kërkim shkencor.
Profesori Sabedini është autor i tre librave shkencorë në fushën e gazetarisë dhe etikës, përfshirë:
Etika, mburojë e gazetarisë profesionale (2025), promovuar në UBT
Gazetaria Online në Kosovë dhe në rajon: Etika dhe sfidat e vetërregullimit (2024)
Mediet, etika, raportimet për situata të ndjeshme (2023)
Ai ka prezantuar mbi 11 punime shkencore në konferenca ndërkombëtare dhe gëzon mbi 33 vite përvojë në gazetarinë informative dhe hulumtuese. Është themeltar dhe redaktor i portalit RajoniPress, i njohur për raportime profesionale mbi çështje të ndjeshme si korrupsioni dhe krimi i organizuar.
Për angazhimin e tij në gazetari, Sabedini është katër herë fitues i çmimit “Gazetari i Vitit” në Kosovë, ndërsa ka ndjekur trajnime të avancuara në SHBA, përfshirë edhe në University of Missouri – Columbia, në fushën e gazetarisë hulumtuese dhe luftës kundër korrupsionit.
