Bota

Hanibali: Gjenerali kartagjenas që i tmerroi romakët

Hanibal Barka ishte një gjeneral kartagjenas që jetoi midis shekujve III dhe II Para Krishtit.

Published

on

Ai mbahet mend më shumë për fushatën e tij ushtarake kundër romakëve gjatë Luftës së Dytë Punike. Falë udhëheqjes së tij të shkëlqyer, kartagjenasit korrën disa fitore të rëndësishme kundër romakëve, dhe patën sukses në pushtimin e pjesëve të Italisë së Jugut.

Megjithatë ata nuk ishin në gjendje të arrinin një fitore vendimtare kundër Romës. Për më tepër, romakët e ndryshuan strategjinë e tyre në përballje me Hanibalin, dhe në fund ndërmorën një kundërsulm kundër Kartagjenës , gjë që çoi në fitoren e tyre.

Po kush ishte ky strateg i shkëlqyer ushtarak? Hanibali lindi në vitin 247 Para Krishtit në Afrikën e Veriut. Emri i tij, “Hanba’al”do të thotë “Mëshira e Ba’al”. Ba’al ishte një nga perënditë kryesor Punike. Hanibali ishte djali i madh i  Hamilkar Barka, një gjeneral kartagjenas.

Në kohën e lindjes së tij, Kartagjena ishte në luftë me Republikën Romake. Kjo luftë, Lufta e Parë Punike, përfundoi me disfatën e Kartagjenës në vitin 241 Para Krishtit. Por Hamilkari nuk pushoi asnjëherë së pari romakët si armiqtë e tij, ndaj nisi një fushatë për të pushtuar  Gadishullin Iberik.

Sipas historianit grek Polibi, megjithëse nuk ishte një sulm i drejtpërdrejtë ndaj Romës, ajo fushatë synonte shtënien në dorë të burimeve të nevojshme për të zhvilluar një luftë tjetër kundër Republikës Romake. Në atë kohë Hanibali ishte vetëm 9-vjeç dhe i ati e mori me vete.

Në nëntë vitet që pasuan, Hamilkari zhvilloi një fushatë të suksesshme në Gadishullin Iberik, dhe kjo i dha mundësi Kartagjenën të ri-ngrihej sërish si një fuqi e frikshme në Mesdheun Perëndimor. Mbreti vdiq në vitin 229 Para Erës Sonë, kur Hanibali ishte ende i ri.

Në fillim komanda supreme e ushtrisë dhe fushata e Kartagjenës kaloi në duart e dhëndrit të tij dhe kunatit të Hanibalit, Hasdrubal Panairi. Ndryshe nga Hamilkar dhe Hanibal, Hasdrubal përdori më shumë diplomacinë sesa fuqinë ushtarake për të nënshtruar armiqtë e Kartagjenës.

Madje ai arriti të negocionte një traktat paqeje me Romën, sipas të cilit, lumi Ebro do të formonte kufirin midis Kartagjenës dhe Romës në gadishullin Iberik. Por siç vëren historiani Tit Livi, “paqja nuk solli asnjë siguri”, pasi Hasdrubal u vra në vitin 221 Para Krishtit.

Pas tij në krye u vendos Hanibali, që në atë kohë ishte 26. Në fillim ai u fokusua në konsolidimin e pozitave të Kartagjenës në Gadishullin Iberik. Ai përdori diplomaci dhe forcoi marrëdhëniet me iberikët duke u martuar me Imilce, një princeshë vendase.

Ndërkohë ai e ndërthuri këtë diplomaci me metodat e përdorura nga babai i tij:forcën ushtarake për të nënshtruar fiset e tjera Iberike. Në vitin 219, 2 vjet pas ngjitjes në pushtet, Hanibali ishte gati të sulmonte Republikën Romake. Por sulmi i tij i parë nuk ishte mbi vetë romakët, por mbi qytetin e lirë Saguntum. Rrethimi zgjati 8 muaj, gjatë të cilit Hanibali u plagos.

Romakët, që e konsideronin Saguntumin si aleat, e konsideruan sulmin e Kartagjenës ndaj qytetit të pavarur si një akt lufte. Por ata nuk i dhanë ndihmë ushtarake qytetit të rrethuar. Romakët dërguan në Kartagjenë një delegacion për të protestuar ndaj veprimit të Hanibalit. Kur qyteti ra pas 8 muajsh, të dërguarit romakë kërkuan dorëzimin e Hanibalit.

Kur kërkesat e tyre nuk u plotësuan, Roma i shpalli luftë Kartagjenës. Kështu, në viti 218 nisi Lufta e Dytë Punike. Hanibali mblodhi një ushtri për pushtimin e Italisë. Sipas Polibit, kjo ushtri përbëhej nga rreth 90.000 këmbësorë, 12.000 kalorës dhe 37 elefantë.

Meqenëse romakët kishin kontrollin e detit, Hanibali vendosi një pushtim tokësor të Italisë. Kjo do të thoshte që ushtria kartagjenase duhet të udhëtonte rreth 1.600 km për të shkuar nga Gadishulli Iberik në Itali. Përballë kishin 3 pengesa të frikshme natyrore malet Pirenej, lumin Rona dhe Alpet. Kalimi i Hanibalit në Alpe, mbahet mend si një nga veprimet ushtarake më të famshme të botës antike.

Polibit vëren se i gjithë marshimi zgjati 5 muaj. Historiani raporton se pasi kaloi Alpet, ushtria e tij u zvogëlua në rreth 20.000 këmbësorë dhe më pak se 6.000 kalorës, edhe për shkak të sulmeve nga disa fise vendase.

Edhe pse kishte humbur shumë njerëz, Hanibali arriti të zbriste në Italinë Veriore dhe të mposhtte ushtrinë romake në perëndim të lumit Ticinus. Në dhjetor 218 para Krishtit, rreth 1 muaj më vonë, kartagjenasit mundën sërish ushtrinë romake në bregun perëndimor të lumit Trebia. Kjo fitore i bindi fiset lokale që t’i bashkoheshin kartagjenasve në luftën e tyre kundër Romës.

Hanibal vazhdoi marshimin e tij drejt jugut dhe shënoi një fitore tjetër në Betejën e Liqenit Trasimene në qershor 217 Para Krishtit. Por pas asaj fitoreje, Hanibali nuk marshoi menjëherë drejt Romës, ose sepse mendonte se trupat e tij ishin tepër të lodhura, ose sepse fortifikimet e Romës ishin shumë të forta.

Për më tepër, Hanibali shpresonte që aleatët italikë të Romës të kalonin në anën e tij.

Prandaj, në verën e vitit 217, Hanibal pushoi në Picenum, duke i kufizuar fushatat e tij në sulmet lokale kundër Puljas dhe Kampanjës. Por romakët nuk pritën duarkryq.

Kuintus Verrukusus u zgjodh diktator pas disfatës së Romës në Trasimene. Ai shmangu betejat në fushë të hapur, por i ngacmoi vazhdimisht kartagjenasit me synimin që t’i shkatërronte. Në verën e 216, Hanibal marshoi sërish në jug dhe i shkaktoi një humbje shumë të rëndë romakëve në betejën e Kanaes. Ajo fitore bëri që shumë prej aleatëve italianë të Romës të kalonin me Kartagjenasit.

Por sërish, në vend se të shfrytëzonte mundësinë për të marshuar drejt Romës, Hanibali e kaloi dimrin e viteve 216-215 në Kapua. Ajo vonesë ishte fatale. Në vitet që pasuan, kartagjenasit hasën vështirësi të mëdha. Mbi të gjitha, ata nuk ishin në gjendje të shënonin një fitore vendimtare, pasi romakët i shmangnin në çdo rast betejat ballazi.

Inferioriteti numerik i ushtrisë së Hanibalit, e bëri të vështirë shpërndarjen e ushtrisë në të gjithë gadishullin, për të ruajtur fitimet territoriale të arritura nga Kartagjenasit. Ushtria e Hanibalit po zvogëlohej dalëngadalë për shkak të vdekjes së njerëzve të tij, apo edhe dezertimit të aleatëve të tij Galikë, si dhe nga mungesa e përforcimeve nga Kartagjena që nuk mbërritën kurrë.

Në këto kushte, romakët ndërmorën një sulm në Gadishullin Iberik, dhe patën sukses në dëbimin e kartagjenasve prej andej. Drejtuesi i kësaj fushate, Publius Shipioni, pushtoi nga atje Afrikën e Veriut, gjë që detyroi largimin e Hanibalin nga Italia në vitin 203 Para Krishtit.

Vitin pasues, Hanibali u përball me ushtrinë e Shipionit në Betejën e Zamës në Afrikën e Veriut dhe u mund nga ushtritë romake. Kartagjena nënshkroi një marrëveshje paqeje dhe Lufta e Dytë Punike mori fund vitin pasardhës.

Pavarësisht kërcënimit që Hanibali kishte paraqitur për Romën, ai nuk u ndëshkua nga romakët pas disfatës, duke u lejuar të vazhdonte të shërbente si një udhëheqës në Kartagjenë. Por Hanibali thuhet se kishte ofenduar pjesë të caktuara të fisnikërisë, pasi kundërshtoi praktikat e tyre korruptive.

Si pasojë, ai u akuzua për nxitjen e Antiokut III, sundimtarit të  Perandorisë Seleukide në Mesdheun Lindor, për të nisur luftë ndaj Romës. Ndërsa disa historianë e kanë vënë në dyshim qëndrueshmërinë e kësaj akuze, të tjerë kanë argumentuar se Hanibali shpresonte të fillonte një luftë tjetër kundër Romës.

Në çdo rast, Hanibali shkoi të banonte në oborrin mbretëror Seleukid. Por pas disfatës së Antiokut përballë romakëve, fitimtarët kërkuan dorëzimin e Hanibalit. Prandaj, ish-gjenerali kartagjenas u arratis sërish duke përfunduar në oborrin e mbretit Prusias, sundimtarit të  Bitinisë, në Detin e Zi.

Romakët, ndikimi i të cilëve ishte rritur shumë në lindje, i kërkuan Prusias ta dorëzonte mikun e tij kartagjenas. Duke e kuptuar se bitinasit ishin gati ta tradhtonin, Hanibali kreu vetëvrasje duke pirë helm. Ai vdiq ndoshta në vitin 183 Para Krishtit. / Ancient Origins – Bota.al

Bota

SHBA: Rusia po përshkallëzon konfliktin me praninë e trupave koreano-veriore

Published

on

By

Shtetet e Bashkuara thanë të hënën se është Rusia ajo që po përshkallëzon konfliktin në Ukrainë duke angazhuar trupa të Koresë së Veriut, pasi Kremlini paralajmëroi se Uashingtoni do të thellonte përfshirjen në luftë duke lejuar forcat e Kievit të godasin në thellësi të Rusisë me armë amerikane.

Zëdhënësi i Departamentit të Shtetit, Matthew Miller nuk pranoi të konfirmonte në një konferencë shtypi se administrata në largim e presidentit Joe Biden ka vendosur të lejojë sulme të tilla, por përsëriti se SHBA “do t’i përshtasë gjithmonë aftësitë që i ofron Ukrainës në përputhje me përcaktimin që ajo i bën situatës”.

Agjencia Reuters njoftoi të dielën se administrata e zotit Biden ka vendosur të lejojë Ukrainën të kryejë sulmet me rreze të gjatë veprimi dhe zyrtarët amerikanë që folën në kushte anonimiteti, thanë se kjo ishte një përgjigje ndaj pranisë së trupave të Koresë së Veriut në konflikt.

Zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov tha të hënën se administrata në ikje po i hidhte benzinë zjarrit dhe po përpiqej të përshkallëzonte konfliktin në Ukrainë.

Ka qenë Rusia ajo që e ka përshkallëzuar konfliktin herë pas here,” tha zoti Miller, duke përmendur 11,000 trupat e Koresë së Veriut që SHBA thotë se janë vendosur dhe janë përballur me forcat ukrainase në rajonin Kursk të Rusisë.

Ky është një përshkallëzim i madh nga Rusia që sjell një ushtri aziatike në një konflikt brenda Evropës,” tha zoti Miller, duke shtuar se përgjigja e SHBA-së do të jetë e fortë.

Ne do të vazhdojmë të bëjmë atë që është e përshtatshme për ta mbajtur Rusinë përgjegjëse për veprimet e saj, përfshirë veprimet e saj përshkallëzuese, dhe për të mbajtur përgjegjëse Korenë e Veriut për veprimet e saj shkallëzuese”.

Continue Reading

Bota

Suedia dhe Finlanda u bëjnë thirrje banorëve të bëhen gati për mundësinë e luftës

Published

on

Suedia dhe Finlanda kanë intensifikuar përpjekjet për të përgatitur qytetarët e tyre për mundësinë e luftës, duke dërguar mesazhe të fuqishme përmes mjeteve të ndryshme informative. Suedia ka nisur të shpërndajë rreth pesë milionë pamflete, duke i kërkuar banorëve të përgatiten për emergjenca të mundshme, përfshirë një mundësi të mundshme lufte. Kjo është pjesë e një përpjekjeje të gjerë për të rritur ndërgjegjësimin dhe gatishmërinë e popullsisë për t’u përballur me kriza të ndryshme.

Në të njëjtën linjë, Finlanda ka lansuar një faqe të re interneti, duke ofruar informacion dhe udhëzime për përgatitjen e banorëve të saj për situata emergjente dhe krizash. Ky informacion është një përpjekje për t’i siguruar qytetarët që të jenë të gatshëm për të përballuar pasojat e mundshme të tensioneve të sigurisë dhe përballjes me një krizë ushtarake.

Të dy shtetet kanë kaluar një periudhë transformimi të thellë në politikën e sigurisë që nga fillimi i luftës në Ukrainë, në shkurt të vitit 2022. Pas agresionit të Rusisë ndaj Ukrainës, Suedia dhe Finlanda heqën dorë nga politika e neutralitetit që kishin ndjekur për dekada dhe u bashkuan me aleancën ushtarake të NATO-s, një vendim kyç në kontekstin e rritjes së kërcënimeve nga Rusia.

Përgjigja e Suedisë ka qenë më e thelluar dhe ka përfshirë një udhëzues të quajtur “Nëse përballemi me krizë apo luftë”, i cili ofron informacione se si duhet të përgatiten qytetarët për situata të jashtëzakonshme si lufta, katastrofat natyrore, dhe sulmet kibernetike. Ky udhëzues është një version i përditësuar i një pamfleti që është lëshuar për herë të parë nga Suedia gjatë Luftës së Ftohtë në vitin 1961. Ai është shpërndarë pesë herë që nga Lufta e Dytë Botërore dhe përditësimi i vitit 2024 ka si fokus përgatitjen për një mundësi lufte të drejtpërdrejtë.

Mikael Frisell, drejtues i Agjencisë Suedeze të Kontigjencave Civile, tha se “situata e sigurisë është serioze dhe duhet të forcojmë qëndrueshmërinë për t’u përballur me kriza apo edhe ndonjë luftë”. Ai theksoi se udhëzuesi ofron informacione të detajuara se si duhet të sigurohen ushqimi dhe uji në rast emergjencash. Ky udhëzues do të shpërndahet gjatë dy javëve të ardhshme në 5.2 milionë shtëpi në Suedi, përfshirë përkthime në disa gjuhë të tjera.

Po ashtu, në Finlandë, një shtet që ndan një kufi prej 1.340 kilometrash me Rusinë, Qeveria ka lansuar një uebfaqe të dedikuar për t’u ofruar qytetarëve informacion të detajuar lidhur me përgatitjen për krizën. Ky hap i fundit është një vazhdim i politikave të sigurisë të përforcuara, të cilat përfshijnë gjithashtu trajnime dhe fushata ndërgjegjësimi për banorët që të jenë të përgatitur për çdo zhvillim të mundshëm.

Ky informacion vjen pas një periudhe të gjatë tensionesh dhe pasigurie që ka përfshirë Europën Lindore pas pushtimit rus të Ukrainës. Lufta ka shkaktuar humbje të mëdha jetësh dhe ka detyruar miliona njerëz të largohen nga shtëpitë e tyre. Perëndimi ka reaguar ndaj veprimeve agresive të Rusisë me sanksione ekonomike të ashpra, ndërkohë që shtetet si Suedia dhe Finlanda kanë forcua sigurinë dhe gatishmërinë e tyre përballë rrezikut të mundshëm.

Me gjithë këto hapa, Suedia dhe Finlanda po bëjnë gjithçka që mundet për të siguruar se qytetarët e tyre janë të gatshëm për të përballuar çdo lloj krize të mundshme, duke i ofruar atyre mjete dhe udhëzime të nevojshme për të mbijetuar dhe ruajtur sigurinë në një periudhë të pasigurt./ASP/

Continue Reading

Bota

Çfarë është ATACMS: Sistemi raketor që do të përdorin ukrainasit në territorin rus

Published

on

By

Administrata e presidentit në largim Joe Biden autorizoi Ukrainën të përdorë raketa me rreze të gjatë ATACMS për të goditur thellë në territorin rus, dhe më pas, Franca dhe Britania e Madhe ndoqën shembullin, duke lejuar përdorimin e raketave SCALP/Storm Shadow.

Ky vendim i Biden përfaqëson një ndryshim të madh në politikën amerikane dhe burimet thonë se vendimi ka ndarë këshilltarët e tij, veçanërisht në dritën e deklaratave të Donald Trump për qëllimin e tij për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë. Lejimi i ukrainasve që të përdorin raketa me rreze të gjatë, të njohura si Sistemet Raketore Taktike të Ushtrisë, ose ATACMS, erdhi si përgjigje ndaj vendimit të papritur të Rusisë për të futur trupat e Koresë së Veriut në luftë, thanë zyrtarët.

Armët e përdorura tashmë për të synuar objektivat ruse në Krime

ATACMS, i cili do të thotë Sistemi i Raketave Taktike të Ushtrisë, i prodhuar nga kompania amerikane Lockheed Martin, do të lejojë forcat ukrainase të depërtojnë më thellë në territorin e kontrolluar nga Rusia. Sistemi gjithashtu do të lejojë forcat ukrainase të qëllojnë objektivat sipërfaqësore nga një distancë më e sigurt, në vend që të shkojnë deri në vijën e frontit për të goditur objektiva më të largët.

ATACMS mund të përdoret në sistemet e raketave artilerie shumë të lëvizshme (HIMARS) tashmë në arsenalin ukrainas.

Këto raketa kanë një rreze veprimi deri në 300 kilometra dhe janë të vështira për t’u kapur për shkak të shpejtësisë së tyre të madhe.

SHBA-ja e dërgoi këtë armë si pjesë e një pakete mbështetëse dhe tashmë është përdorur për të shënjestruar objektivat ruse në Krime, raporton BBC.

Ato lejojnë Ukrainën të godasë më thellë zonat e kontrolluara nga Rusia, duke synuar bazat, magazinat dhe qendrat logjistike.

 

Continue Reading

Bota

Mbretëresha Elizabeth refuzoi çmimin Nobel për Paqen

Published

on

Mbretëresha Elizabeth II, monarkja më jetëgjatë e Mbretërisë së Bashkuar dhe liderja e Komonuelthit për gati 71 vjet, ka refuzuar një nga nderimet më të mëdha ndërkombëtare, Çmimin Nobel për Paqen, gjatë mbretërimit të saj. Ky detaj u zbulua nga një oborrtar i lartë, që ndau një sekret të panjohur deri më tani për publikun.

Sipas raportimeve të Daily Mail, burimi i brendshëm tha se Mbretëresha “nuk e donte nderin” e një çmimi kaq të rëndësishëm. Edhe pse ishte nderuar gjatë gjithë karrierës së saj me shumë çmime për shërbimin e palodhur publik dhe angazhimin e saj për paqen dhe stabilitetin global, ajo kishte refuzuar një prej nderimeve më prestigjioze që mund të merrej, Çmimin Nobel për Paqen.

Misteri i refuzimit të çmimit ende mbetet i paqartë, por një fjalim i njohur i Mbretëreshës Elizabeth nga rinia e saj mund të ofrojë disa shpjegime. Kur ishte vetëm 21 vjeç, në vitin 1947, ajo tha: “Unë deklaroj para jush se e gjithë jeta ime, qoftë e gjatë apo e shkurtër, do t’i kushtohet shërbimit ndaj jush.” Ky angazhim i thellë për shërbimin dhe dedikimi për popullin e saj mund të jetë një indikacion i qëndrimit të saj të rezervuar ndaj çmimeve dhe nderimeve personale.

Mbretëresha Elizabeth, e cila u nda nga jeta më 8 shtator 2022, la një trashëgimi të pasur dhe një influencë të jashtëzakonshme në historinë e Mbretërisë së Bashkuar dhe Komonuelthit. Refuzimi i saj i Çmimit Nobel për Paqen është një tjetër shembull i përvujtërisë dhe përkushtimit të saj të pashoq ndaj shërbimit publik./UBTNews/

 

 

Continue Reading

Të kërkuara