Bota

Hanibali: Gjenerali kartagjenas që i tmerroi romakët

Hanibal Barka ishte një gjeneral kartagjenas që jetoi midis shekujve III dhe II Para Krishtit.

Published

on

Ai mbahet mend më shumë për fushatën e tij ushtarake kundër romakëve gjatë Luftës së Dytë Punike. Falë udhëheqjes së tij të shkëlqyer, kartagjenasit korrën disa fitore të rëndësishme kundër romakëve, dhe patën sukses në pushtimin e pjesëve të Italisë së Jugut.

Megjithatë ata nuk ishin në gjendje të arrinin një fitore vendimtare kundër Romës. Për më tepër, romakët e ndryshuan strategjinë e tyre në përballje me Hanibalin, dhe në fund ndërmorën një kundërsulm kundër Kartagjenës , gjë që çoi në fitoren e tyre.

Po kush ishte ky strateg i shkëlqyer ushtarak? Hanibali lindi në vitin 247 Para Krishtit në Afrikën e Veriut. Emri i tij, “Hanba’al”do të thotë “Mëshira e Ba’al”. Ba’al ishte një nga perënditë kryesor Punike. Hanibali ishte djali i madh i  Hamilkar Barka, një gjeneral kartagjenas.

Në kohën e lindjes së tij, Kartagjena ishte në luftë me Republikën Romake. Kjo luftë, Lufta e Parë Punike, përfundoi me disfatën e Kartagjenës në vitin 241 Para Krishtit. Por Hamilkari nuk pushoi asnjëherë së pari romakët si armiqtë e tij, ndaj nisi një fushatë për të pushtuar  Gadishullin Iberik.

Sipas historianit grek Polibi, megjithëse nuk ishte një sulm i drejtpërdrejtë ndaj Romës, ajo fushatë synonte shtënien në dorë të burimeve të nevojshme për të zhvilluar një luftë tjetër kundër Republikës Romake. Në atë kohë Hanibali ishte vetëm 9-vjeç dhe i ati e mori me vete.

Në nëntë vitet që pasuan, Hamilkari zhvilloi një fushatë të suksesshme në Gadishullin Iberik, dhe kjo i dha mundësi Kartagjenën të ri-ngrihej sërish si një fuqi e frikshme në Mesdheun Perëndimor. Mbreti vdiq në vitin 229 Para Erës Sonë, kur Hanibali ishte ende i ri.

Në fillim komanda supreme e ushtrisë dhe fushata e Kartagjenës kaloi në duart e dhëndrit të tij dhe kunatit të Hanibalit, Hasdrubal Panairi. Ndryshe nga Hamilkar dhe Hanibal, Hasdrubal përdori më shumë diplomacinë sesa fuqinë ushtarake për të nënshtruar armiqtë e Kartagjenës.

Madje ai arriti të negocionte një traktat paqeje me Romën, sipas të cilit, lumi Ebro do të formonte kufirin midis Kartagjenës dhe Romës në gadishullin Iberik. Por siç vëren historiani Tit Livi, “paqja nuk solli asnjë siguri”, pasi Hasdrubal u vra në vitin 221 Para Krishtit.

Pas tij në krye u vendos Hanibali, që në atë kohë ishte 26. Në fillim ai u fokusua në konsolidimin e pozitave të Kartagjenës në Gadishullin Iberik. Ai përdori diplomaci dhe forcoi marrëdhëniet me iberikët duke u martuar me Imilce, një princeshë vendase.

Ndërkohë ai e ndërthuri këtë diplomaci me metodat e përdorura nga babai i tij:forcën ushtarake për të nënshtruar fiset e tjera Iberike. Në vitin 219, 2 vjet pas ngjitjes në pushtet, Hanibali ishte gati të sulmonte Republikën Romake. Por sulmi i tij i parë nuk ishte mbi vetë romakët, por mbi qytetin e lirë Saguntum. Rrethimi zgjati 8 muaj, gjatë të cilit Hanibali u plagos.

Romakët, që e konsideronin Saguntumin si aleat, e konsideruan sulmin e Kartagjenës ndaj qytetit të pavarur si një akt lufte. Por ata nuk i dhanë ndihmë ushtarake qytetit të rrethuar. Romakët dërguan në Kartagjenë një delegacion për të protestuar ndaj veprimit të Hanibalit. Kur qyteti ra pas 8 muajsh, të dërguarit romakë kërkuan dorëzimin e Hanibalit.

Kur kërkesat e tyre nuk u plotësuan, Roma i shpalli luftë Kartagjenës. Kështu, në viti 218 nisi Lufta e Dytë Punike. Hanibali mblodhi një ushtri për pushtimin e Italisë. Sipas Polibit, kjo ushtri përbëhej nga rreth 90.000 këmbësorë, 12.000 kalorës dhe 37 elefantë.

Meqenëse romakët kishin kontrollin e detit, Hanibali vendosi një pushtim tokësor të Italisë. Kjo do të thoshte që ushtria kartagjenase duhet të udhëtonte rreth 1.600 km për të shkuar nga Gadishulli Iberik në Itali. Përballë kishin 3 pengesa të frikshme natyrore malet Pirenej, lumin Rona dhe Alpet. Kalimi i Hanibalit në Alpe, mbahet mend si një nga veprimet ushtarake më të famshme të botës antike.

Polibit vëren se i gjithë marshimi zgjati 5 muaj. Historiani raporton se pasi kaloi Alpet, ushtria e tij u zvogëlua në rreth 20.000 këmbësorë dhe më pak se 6.000 kalorës, edhe për shkak të sulmeve nga disa fise vendase.

Edhe pse kishte humbur shumë njerëz, Hanibali arriti të zbriste në Italinë Veriore dhe të mposhtte ushtrinë romake në perëndim të lumit Ticinus. Në dhjetor 218 para Krishtit, rreth 1 muaj më vonë, kartagjenasit mundën sërish ushtrinë romake në bregun perëndimor të lumit Trebia. Kjo fitore i bindi fiset lokale që t’i bashkoheshin kartagjenasve në luftën e tyre kundër Romës.

Hanibal vazhdoi marshimin e tij drejt jugut dhe shënoi një fitore tjetër në Betejën e Liqenit Trasimene në qershor 217 Para Krishtit. Por pas asaj fitoreje, Hanibali nuk marshoi menjëherë drejt Romës, ose sepse mendonte se trupat e tij ishin tepër të lodhura, ose sepse fortifikimet e Romës ishin shumë të forta.

Për më tepër, Hanibali shpresonte që aleatët italikë të Romës të kalonin në anën e tij.

Prandaj, në verën e vitit 217, Hanibal pushoi në Picenum, duke i kufizuar fushatat e tij në sulmet lokale kundër Puljas dhe Kampanjës. Por romakët nuk pritën duarkryq.

Kuintus Verrukusus u zgjodh diktator pas disfatës së Romës në Trasimene. Ai shmangu betejat në fushë të hapur, por i ngacmoi vazhdimisht kartagjenasit me synimin që t’i shkatërronte. Në verën e 216, Hanibal marshoi sërish në jug dhe i shkaktoi një humbje shumë të rëndë romakëve në betejën e Kanaes. Ajo fitore bëri që shumë prej aleatëve italianë të Romës të kalonin me Kartagjenasit.

Por sërish, në vend se të shfrytëzonte mundësinë për të marshuar drejt Romës, Hanibali e kaloi dimrin e viteve 216-215 në Kapua. Ajo vonesë ishte fatale. Në vitet që pasuan, kartagjenasit hasën vështirësi të mëdha. Mbi të gjitha, ata nuk ishin në gjendje të shënonin një fitore vendimtare, pasi romakët i shmangnin në çdo rast betejat ballazi.

Inferioriteti numerik i ushtrisë së Hanibalit, e bëri të vështirë shpërndarjen e ushtrisë në të gjithë gadishullin, për të ruajtur fitimet territoriale të arritura nga Kartagjenasit. Ushtria e Hanibalit po zvogëlohej dalëngadalë për shkak të vdekjes së njerëzve të tij, apo edhe dezertimit të aleatëve të tij Galikë, si dhe nga mungesa e përforcimeve nga Kartagjena që nuk mbërritën kurrë.

Në këto kushte, romakët ndërmorën një sulm në Gadishullin Iberik, dhe patën sukses në dëbimin e kartagjenasve prej andej. Drejtuesi i kësaj fushate, Publius Shipioni, pushtoi nga atje Afrikën e Veriut, gjë që detyroi largimin e Hanibalin nga Italia në vitin 203 Para Krishtit.

Vitin pasues, Hanibali u përball me ushtrinë e Shipionit në Betejën e Zamës në Afrikën e Veriut dhe u mund nga ushtritë romake. Kartagjena nënshkroi një marrëveshje paqeje dhe Lufta e Dytë Punike mori fund vitin pasardhës.

Pavarësisht kërcënimit që Hanibali kishte paraqitur për Romën, ai nuk u ndëshkua nga romakët pas disfatës, duke u lejuar të vazhdonte të shërbente si një udhëheqës në Kartagjenë. Por Hanibali thuhet se kishte ofenduar pjesë të caktuara të fisnikërisë, pasi kundërshtoi praktikat e tyre korruptive.

Si pasojë, ai u akuzua për nxitjen e Antiokut III, sundimtarit të  Perandorisë Seleukide në Mesdheun Lindor, për të nisur luftë ndaj Romës. Ndërsa disa historianë e kanë vënë në dyshim qëndrueshmërinë e kësaj akuze, të tjerë kanë argumentuar se Hanibali shpresonte të fillonte një luftë tjetër kundër Romës.

Në çdo rast, Hanibali shkoi të banonte në oborrin mbretëror Seleukid. Por pas disfatës së Antiokut përballë romakëve, fitimtarët kërkuan dorëzimin e Hanibalit. Prandaj, ish-gjenerali kartagjenas u arratis sërish duke përfunduar në oborrin e mbretit Prusias, sundimtarit të  Bitinisë, në Detin e Zi.

Romakët, ndikimi i të cilëve ishte rritur shumë në lindje, i kërkuan Prusias ta dorëzonte mikun e tij kartagjenas. Duke e kuptuar se bitinasit ishin gati ta tradhtonin, Hanibali kreu vetëvrasje duke pirë helm. Ai vdiq ndoshta në vitin 183 Para Krishtit. / Ancient Origins – Bota.al

Bota

Irani konfirmon vrasjen e një shkencëtari tjetër bërthamor në sulmet ajrore izraelite

Published

on

By

Irani konfirmoi sot vrasjen e një shkencëtari tjetër bërthamor gjatë sulmit të fundit ushtarak të Izraelit kundër vendit, raporton Anadolu.

Sipas agjencisë gjysmëzyrtare të lajmeve Tasnim, Universiteti i Shkencës dhe Teknologjisë i Iranit njoftoi se inxhinieri Soleiman Soleiman, i diplomuar në Departamentin e inxhinierisë kimike, u vra në sulmet izraelite.

Tasnim tha se Soleimani ishte një “shkencëtar bërthamor i Iranit i cili u vra në sulmet e regjimit sionist”.

Konfirmimi vjen pas pretendimit të Izraelit se ka vrarë 11 ekspertë bërthamorë dhe kishte goditur disa qendra kërkimore të lidhura me programin bërthamor të Teheranit si pjesë e një operacioni ushtarak 12-ditor.

Teherani nuk ka dhënë detaje të mëtejshme mbi rrethanat e vdekjes së Soleimanit ose vendndodhjen e saktë të sulmit.

Konflikti 12-ditor midis Izraelit dhe Iranit shpërtheu më 13 qershor pasi Izraeli nisi sulme ajrore ndaj caqeve ushtarake, bërthamore dhe civile iraniane, duke vrarë të paktën 606 persona dhe duke plagosur 5.332 të tjerë, sipas Ministrisë së Shëndetësisë së Iranit.

Teherani nisi sulme hakmarrëse me raketa dhe dronë ndaj Izraelit, duke vrarë të paktën 29 persona dhe duke plagosur më shumë se 3.400, sipas shifrave të publikuara nga Universiteti Hebraik i Kudsit.

Konflikti u ndal me një armëpushim të sponsorizuar nga SHBA-ja që hyri në fuqi më 24 qershor.

Continue Reading

Bota

Gjykata refuzon të shtyjë gjykimin kundër Netanyahut

Published

on

By

Një gjykatë në Izrael refuzoi kërkesën e kryeministrit Benjamin Netanyahu, për të shtyrë dëshmimin e tij në gjyqin për korrupsion, pasi presidenti amerikan, Donald Trump, tha se ky rast gjyqësor duhet të anulohet.

Të enjten, avokati i Netanyahut i kërkoi gjykatës që të mos e thërriste kryeministrin për të dhënë dëshminë për dy javë, duke thënë se atij i duhet të përqendrohet në “çështje të sigurisë” pas luftës 12-ditore mes Izraelit dhe Iranit.

Gjykata e qarkut në Jerusalem tha në vendimin e publikuar online se “forma aktuale [e kërkesës së Netanyahut] nuk ofron bazë apo justifikim të detajuar për anulimin e seancave dëgjimore”.

Trump tha të enjten se gjykimi kundër Netanyahut ishte një “gjueti shtrigash”, duke shtuar se gjykimi “duhet të anulohet menjëherë ose të falet ky hero i madh”.

Netanyahu e ka falënderuar Trumpin për mbështetjen e tij në luftën e shkurtër të Izraelit kundër Iranit, që përfundoi me një armëpushim të arritur më 24 qershor.

Kryeministri izraelit ka mohuar çdo keqbërje dhe mbështetësit e tij e kanë përshkruar gjykimin si të motivuar politikisht.

Në rastin e parë penal, ai dhe gruaja e tij, Sara, akuzohen se kanë pranuar më shumë se 260.000 euro në formë të dhuratave luksoze sikurse cigare, bizhuteri dhe shampanja nga miliarderë në këmbim të favoreve politike.

Në dy raste të tjera, Netanyahu akuzohet se tentoi të negocionte mbulim më favorizues nga dy media izraelite.

Gjatë mandatit aktual, që e ka nisur në fund të vitit 2022, Qeveria e Netanyahut kishte propozuar një sërë reformash gjyqësore që kritikët thanë se ishin të dizajnuara që të dobësonin rolin e gjykatave.

Netanyahu ka kërkuar disa herë shtyrje që kur nisi gjykimi ndaj tij në maj të vitit 2020, duke përmendur si arsyetim luftën në Gazë që nisi më 2023 dhe më pas luftimet në Liban, si dhe gjatë këtij muaji konfliktin me Iranin./REL

Continue Reading

Bota

Izraeli kryen sulme ajrore në zonat pyjore dhe malore në Libanin jugor

Published

on

By

Izraeli kreu sulme ajrore sot duke synuar pyjet në Ali Al-Taher dhe malësitë e Kfar Tebnit dhe Nabatiyeh Al-Fouqa në Libanin jugor.

Agjencia kombëtare libaneze e lajmeve NNA raportoi se sulmet përfshinin përdorimin e raketave me goditje të forta të cilat shkaktuan shpërthime masive në të gjithë rajonin.

Në më pak se 10 minuta, avionët armiqësorë rifilluan bombardimet e tyre të rënda në të njëjtën zonë, shtoi NNA.

Ndërkohë, ushtria izraelite pretendoi në një deklaratë se kreu sulm ajror në një vendndodhje të Hezbollahut të vendosur në malin Shqif në Libanin jugor.

Sipas ushtrisë, sulmi shënjestroi vendndodhjen nën pretekstin e parandalimit të rindërtimit të saj.

Forcat izraelite kanë kryer sulme pothuajse të përditshme në Libanin jugor, duke pretenduar se kanë synuar aktivitetet e grupit libanez, Hezbollah pavarësisht një armëpushimi midis Izraelit dhe Libanit që u arrit nëntorin e kaluar.

Armëpushimi i dha fund muajve të luftës ndërkufitare midis Izraelit dhe Hezbollahut, e cila u përshkallëzua në një konflikt të plotë në shtator.

Continue Reading

Bota

Irani kryen një valë arrestimesh dhe ekzekutimesh pas konfliktit me Izraelin

Published

on

By

Autoritetet iraniane kanë kryer një valë arrestimesh dhe ekzekutimesh të shumta të personave të dyshuar për lidhje me agjencitë e inteligjencës izraelite, pas luftës së fundit midis dy vendeve.

Kjo vjen pas asaj që zyrtarët e përshkruajnë si një infiltrim të paprecedentë të agjentëve izraelitë në shërbimet iraniane të sigurisë.

Autoritetet dyshojnë se informacioni që i është dhënë Izraelit luajti rol në një seri vrasjesh të profilit të lartë gjatë konfliktit. Kjo përfshinte vrasjet e synuara të komandantëve të lartë nga Trupat e Gardës Revolucionare Islamike (IRGC) dhe shkencëtarëve bërthamorë, të cilat Irani ia atribuon operativëve të agjencisë së inteligjencës Mossad të Izraelit që punojnë brenda vendit.

Të tronditur nga shkalla dhe saktësia e këtyre vrasjeve, autoritetet kanë vënë në shënjestër këdo që dyshohet se bashkëpunon me inteligjencën e huaj, duke thënë se kjo është për hir të sigurisë kombëtare.

Por shumë njerëz kanë frikë se kjo është gjithashtu një mënyrë për të heshtur mospajtimin dhe për të forcuar kontrollin mbi popullsinë.

Gjatë konfliktit 12-ditor, autoritetet iraniane ekzekutuan tre persona të akuzuar për spiunazh për Izraelin. Të mërkurën – vetëm një ditë pas armëpushimit – tre individë të tjerë u ekzekutuan me akuza të ngjashme.

Zyrtarët kanë njoftuar që atëherë arrestimin e qindra të dyshuarve në të gjithë vendin me akuza për spiunazh. Televizioni shtetëror ka transmetuar rrëfime të supozuara nga disa të ndaluar, të cilët supozohet se kanë pranuar bashkëpunimin me inteligjencën izraelite.

Grupet dhe aktivistët e të drejtave të njeriut kanë shprehur frikë për zhvillimet e fundit, duke përmendur praktikën e gjatë të Iranit për nxjerrjen e rrëfimeve të detyruara dhe kryerjen e gjyqeve të padrejta. Ka shqetësime se mund të pasojnë më shumë ekzekutime.

Ministria e Inteligjencës e Iranit pretendon se është e angazhuar në një “betejë të pamëshirshme” kundër asaj që e quan rrjete të inteligjencës perëndimore dhe izraelite – duke përfshirë CIA-n, Mossadin dhe MI6.

Sipas Agjencisë së Lajmeve Fars, e cila është e lidhur me IRGC-në, që nga fillimi i sulmit të Izraelit ndaj Iranit më 13 qershor, “rrjeti izraelit i spiunazhit është bërë shumë aktiv brenda vendit”. Fars raportoi se gjatë 12 ditëve, forcat iraniane të inteligjencës dhe sigurisë arrestuan “më shumë se 700 individë të lidhur me këtë rrjet”.

Iranianët i kanë thënë BBC Persian se kanë marrë mesazhe paralajmëruese nga ministria e inteligjencës e Iranit, duke i informuar se numrat e tyre të telefonit ishin shfaqur në faqet e mediave sociale që lidheshin me Izraelin. Ata u udhëzuan të largoheshin nga këto faqe ose të përballeshin me ndjekje penale.

Qeveria iraniane ka shtuar gjithashtu presionin mbi gazetarët që punojnë për mediat në gjuhën persiane jashtë vendit, duke përfshirë BBC Persian dhe Iran International dhe Manoto TV me seli në Londër.

Sipas Iran International, IRGC-ja arrestoi nënën, babanë dhe vëllain e njërës prej prezantueseve të saj televizive në Teheran për të ushtruar presion mbi të që të jepte dorëheqjen për shkak të mbulimit të konfliktit Iran-Izrael nga kanali.

Prezantuesja mori një telefonatë nga babai i saj – e nxitur nga agjentë të sigurisë – duke e nxitur të jepte dorëheqjen dhe duke e paralajmëruar për pasoja të mëtejshme.

Continue Reading

Të kërkuara