Bota

Hanibali: Gjenerali kartagjenas që i tmerroi romakët

Hanibal Barka ishte një gjeneral kartagjenas që jetoi midis shekujve III dhe II Para Krishtit.

Published

on

Ai mbahet mend më shumë për fushatën e tij ushtarake kundër romakëve gjatë Luftës së Dytë Punike. Falë udhëheqjes së tij të shkëlqyer, kartagjenasit korrën disa fitore të rëndësishme kundër romakëve, dhe patën sukses në pushtimin e pjesëve të Italisë së Jugut.

Megjithatë ata nuk ishin në gjendje të arrinin një fitore vendimtare kundër Romës. Për më tepër, romakët e ndryshuan strategjinë e tyre në përballje me Hanibalin, dhe në fund ndërmorën një kundërsulm kundër Kartagjenës , gjë që çoi në fitoren e tyre.

Po kush ishte ky strateg i shkëlqyer ushtarak? Hanibali lindi në vitin 247 Para Krishtit në Afrikën e Veriut. Emri i tij, “Hanba’al”do të thotë “Mëshira e Ba’al”. Ba’al ishte një nga perënditë kryesor Punike. Hanibali ishte djali i madh i  Hamilkar Barka, një gjeneral kartagjenas.

Në kohën e lindjes së tij, Kartagjena ishte në luftë me Republikën Romake. Kjo luftë, Lufta e Parë Punike, përfundoi me disfatën e Kartagjenës në vitin 241 Para Krishtit. Por Hamilkari nuk pushoi asnjëherë së pari romakët si armiqtë e tij, ndaj nisi një fushatë për të pushtuar  Gadishullin Iberik.

Sipas historianit grek Polibi, megjithëse nuk ishte një sulm i drejtpërdrejtë ndaj Romës, ajo fushatë synonte shtënien në dorë të burimeve të nevojshme për të zhvilluar një luftë tjetër kundër Republikës Romake. Në atë kohë Hanibali ishte vetëm 9-vjeç dhe i ati e mori me vete.

Në nëntë vitet që pasuan, Hamilkari zhvilloi një fushatë të suksesshme në Gadishullin Iberik, dhe kjo i dha mundësi Kartagjenën të ri-ngrihej sërish si një fuqi e frikshme në Mesdheun Perëndimor. Mbreti vdiq në vitin 229 Para Erës Sonë, kur Hanibali ishte ende i ri.

Në fillim komanda supreme e ushtrisë dhe fushata e Kartagjenës kaloi në duart e dhëndrit të tij dhe kunatit të Hanibalit, Hasdrubal Panairi. Ndryshe nga Hamilkar dhe Hanibal, Hasdrubal përdori më shumë diplomacinë sesa fuqinë ushtarake për të nënshtruar armiqtë e Kartagjenës.

Madje ai arriti të negocionte një traktat paqeje me Romën, sipas të cilit, lumi Ebro do të formonte kufirin midis Kartagjenës dhe Romës në gadishullin Iberik. Por siç vëren historiani Tit Livi, “paqja nuk solli asnjë siguri”, pasi Hasdrubal u vra në vitin 221 Para Krishtit.

Pas tij në krye u vendos Hanibali, që në atë kohë ishte 26. Në fillim ai u fokusua në konsolidimin e pozitave të Kartagjenës në Gadishullin Iberik. Ai përdori diplomaci dhe forcoi marrëdhëniet me iberikët duke u martuar me Imilce, një princeshë vendase.

Ndërkohë ai e ndërthuri këtë diplomaci me metodat e përdorura nga babai i tij:forcën ushtarake për të nënshtruar fiset e tjera Iberike. Në vitin 219, 2 vjet pas ngjitjes në pushtet, Hanibali ishte gati të sulmonte Republikën Romake. Por sulmi i tij i parë nuk ishte mbi vetë romakët, por mbi qytetin e lirë Saguntum. Rrethimi zgjati 8 muaj, gjatë të cilit Hanibali u plagos.

Romakët, që e konsideronin Saguntumin si aleat, e konsideruan sulmin e Kartagjenës ndaj qytetit të pavarur si një akt lufte. Por ata nuk i dhanë ndihmë ushtarake qytetit të rrethuar. Romakët dërguan në Kartagjenë një delegacion për të protestuar ndaj veprimit të Hanibalit. Kur qyteti ra pas 8 muajsh, të dërguarit romakë kërkuan dorëzimin e Hanibalit.

Kur kërkesat e tyre nuk u plotësuan, Roma i shpalli luftë Kartagjenës. Kështu, në viti 218 nisi Lufta e Dytë Punike. Hanibali mblodhi një ushtri për pushtimin e Italisë. Sipas Polibit, kjo ushtri përbëhej nga rreth 90.000 këmbësorë, 12.000 kalorës dhe 37 elefantë.

Meqenëse romakët kishin kontrollin e detit, Hanibali vendosi një pushtim tokësor të Italisë. Kjo do të thoshte që ushtria kartagjenase duhet të udhëtonte rreth 1.600 km për të shkuar nga Gadishulli Iberik në Itali. Përballë kishin 3 pengesa të frikshme natyrore malet Pirenej, lumin Rona dhe Alpet. Kalimi i Hanibalit në Alpe, mbahet mend si një nga veprimet ushtarake më të famshme të botës antike.

Polibit vëren se i gjithë marshimi zgjati 5 muaj. Historiani raporton se pasi kaloi Alpet, ushtria e tij u zvogëlua në rreth 20.000 këmbësorë dhe më pak se 6.000 kalorës, edhe për shkak të sulmeve nga disa fise vendase.

Edhe pse kishte humbur shumë njerëz, Hanibali arriti të zbriste në Italinë Veriore dhe të mposhtte ushtrinë romake në perëndim të lumit Ticinus. Në dhjetor 218 para Krishtit, rreth 1 muaj më vonë, kartagjenasit mundën sërish ushtrinë romake në bregun perëndimor të lumit Trebia. Kjo fitore i bindi fiset lokale që t’i bashkoheshin kartagjenasve në luftën e tyre kundër Romës.

Hanibal vazhdoi marshimin e tij drejt jugut dhe shënoi një fitore tjetër në Betejën e Liqenit Trasimene në qershor 217 Para Krishtit. Por pas asaj fitoreje, Hanibali nuk marshoi menjëherë drejt Romës, ose sepse mendonte se trupat e tij ishin tepër të lodhura, ose sepse fortifikimet e Romës ishin shumë të forta.

Për më tepër, Hanibali shpresonte që aleatët italikë të Romës të kalonin në anën e tij.

Prandaj, në verën e vitit 217, Hanibal pushoi në Picenum, duke i kufizuar fushatat e tij në sulmet lokale kundër Puljas dhe Kampanjës. Por romakët nuk pritën duarkryq.

Kuintus Verrukusus u zgjodh diktator pas disfatës së Romës në Trasimene. Ai shmangu betejat në fushë të hapur, por i ngacmoi vazhdimisht kartagjenasit me synimin që t’i shkatërronte. Në verën e 216, Hanibal marshoi sërish në jug dhe i shkaktoi një humbje shumë të rëndë romakëve në betejën e Kanaes. Ajo fitore bëri që shumë prej aleatëve italianë të Romës të kalonin me Kartagjenasit.

Por sërish, në vend se të shfrytëzonte mundësinë për të marshuar drejt Romës, Hanibali e kaloi dimrin e viteve 216-215 në Kapua. Ajo vonesë ishte fatale. Në vitet që pasuan, kartagjenasit hasën vështirësi të mëdha. Mbi të gjitha, ata nuk ishin në gjendje të shënonin një fitore vendimtare, pasi romakët i shmangnin në çdo rast betejat ballazi.

Inferioriteti numerik i ushtrisë së Hanibalit, e bëri të vështirë shpërndarjen e ushtrisë në të gjithë gadishullin, për të ruajtur fitimet territoriale të arritura nga Kartagjenasit. Ushtria e Hanibalit po zvogëlohej dalëngadalë për shkak të vdekjes së njerëzve të tij, apo edhe dezertimit të aleatëve të tij Galikë, si dhe nga mungesa e përforcimeve nga Kartagjena që nuk mbërritën kurrë.

Në këto kushte, romakët ndërmorën një sulm në Gadishullin Iberik, dhe patën sukses në dëbimin e kartagjenasve prej andej. Drejtuesi i kësaj fushate, Publius Shipioni, pushtoi nga atje Afrikën e Veriut, gjë që detyroi largimin e Hanibalin nga Italia në vitin 203 Para Krishtit.

Vitin pasues, Hanibali u përball me ushtrinë e Shipionit në Betejën e Zamës në Afrikën e Veriut dhe u mund nga ushtritë romake. Kartagjena nënshkroi një marrëveshje paqeje dhe Lufta e Dytë Punike mori fund vitin pasardhës.

Pavarësisht kërcënimit që Hanibali kishte paraqitur për Romën, ai nuk u ndëshkua nga romakët pas disfatës, duke u lejuar të vazhdonte të shërbente si një udhëheqës në Kartagjenë. Por Hanibali thuhet se kishte ofenduar pjesë të caktuara të fisnikërisë, pasi kundërshtoi praktikat e tyre korruptive.

Si pasojë, ai u akuzua për nxitjen e Antiokut III, sundimtarit të  Perandorisë Seleukide në Mesdheun Lindor, për të nisur luftë ndaj Romës. Ndërsa disa historianë e kanë vënë në dyshim qëndrueshmërinë e kësaj akuze, të tjerë kanë argumentuar se Hanibali shpresonte të fillonte një luftë tjetër kundër Romës.

Në çdo rast, Hanibali shkoi të banonte në oborrin mbretëror Seleukid. Por pas disfatës së Antiokut përballë romakëve, fitimtarët kërkuan dorëzimin e Hanibalit. Prandaj, ish-gjenerali kartagjenas u arratis sërish duke përfunduar në oborrin e mbretit Prusias, sundimtarit të  Bitinisë, në Detin e Zi.

Romakët, ndikimi i të cilëve ishte rritur shumë në lindje, i kërkuan Prusias ta dorëzonte mikun e tij kartagjenas. Duke e kuptuar se bitinasit ishin gati ta tradhtonin, Hanibali kreu vetëvrasje duke pirë helm. Ai vdiq ndoshta në vitin 183 Para Krishtit. / Ancient Origins – Bota.al

Bota

Dëmtohet ambasada e Maqedonisë së Veriut nga sulmet ruse në Kiev

Published

on

By

Sulmet me raketa që goditën kryeqytetin ukrainas, Kiev, mëngjesin e së premtes, kanë dëmtuar edhe ndërtesën ku ndodhet ambasada e Maqedonisë së Veriut.

Ministria e Punëve të Jashtme dhe Tregtisë së Jashtme e këtij vendi njoftoi se personeli diplomatik i pranishëm në ambasadë, nuk është lënduar. Në reagimin e saj, ministria dënoi ashpër sulmet me raketa të kryera nga ushtria ruse.

Shërbimet kompetente kanë kryer kontrollin fillestar të dëmtimeve në vend dhe tashmë po punohet për riparimin e tyre”, njoftuan të premten nga ministria.

Sipas raportimeve, mësohet se në shënjestër ka qenë një ndërtesë pranë ambasadës maqedonase, e përdorur nga shërbimet e sigurisë ushtarake të Ukrainës.

Ndërkohë, autoritetet lokale në Ukrainë njoftojnë se të paktën dy persona kanë humbur jetën dhe disa të tjerë janë plagosur gjatë valës intensive nga bombardimet ruse që goditën Kievin bashkë me rajonin jugor të Hersonit.

Në të gjithë Ukrainën u lëshuan sirena për të paralajmëruar sulme ajrore për disa orë.

Sipas kreut të administratës ushtarake të Kievit, Serhiy Popko, Rusia hodhi tetë raketa – përfshirë raketa hipersonike Kinzhal dhe raketa balistike Iskander/KN-23 – vetëm në Kiev.

Bombardimet e së premtes në Ukrainë pasuan deklaratën e presidentit rus, Vladimir Putin, i cili të enjten propozoi “një duel të armëve të shekullit 21”, mes Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë, për të treguar fuqinë e raketës së re hipersonike balistike të Rusisë, të quajtur Oreshnik, për të cilën tha se nuk mund të shkatërrohet nga mbrojtjet ajrore të Perëndimit.

Zyrtarët perëndimorë i hedhin poshtë këto pretendime.

Lufta në Ukrainë ka nisur më 24 shkurt të vitit 2022.

Presidenti rus, Vladimir Putin, e quan luftën “operacion special ushtarak” për të çmilitarizuar Ukrainën.

Perëndimi është përgjigjur ndaj Rusisë, duke goditur ekonominë e këtij shteti me sanksione të ashpra.

Si pasojë e luftës kanë vdekur mijëra persona dhe miliona të tjerë janë zhvendosur nga shtëpitë e tyre./REL/

Continue Reading

Bota

Diplomatët amerikanë vizitojnë Sirinë për herë të parë pas rënies së Assadit

Published

on

By

Disa diplomatë amerikanë kanë mbërritur në Damask të premten për të biseduar me liderët e rinj të Sirisë dhe për të kërkuar të dhëna për vendndodhjen e gazetarit të zhdukur amerikan, Austin Tice. Kjo është vizita e tyre e parë e zyrtarëve amerikanë në Siri që nga rënia e presidentit Bashar al-Assad javë më parë.

Ndihmëssekretarja amerikane e Shtetit për Çështjet e Lindjes së Afërt, Barbara Leaf, ish-i dërguari i posaçëm për Sirinë, Daniel Rubinstein, dhe i dërguari kryesor i administratës Biden për negociatat për pengjet, Roger Carstens, vizituan Sirinë për bisedime me udhëheqësit e përkohshëm sirianë, bëri të ditur Departamenti amerikan i Shtetit të premten në mëngjes.

Kjo është vizita e parë zyrtare e diplomatëve amerikanë në Siri pas më shumë se një dekade, që nga mbyllja e Ambasadës amerikane në Damask në vitin 2012.

Ata do të angazhohen drejtpërdrejt me popullin sirian, duke përfshirë përfaqësues të shoqërisë civile, aktivistë, anëtarë të komuniteteve të ndryshme dhe zëra të tjerë sirianë për të biseduar për vizionin e tyre për të ardhmen e vendit të tyre dhe për mënyrën se si Shtetet e Bashkuara mund t’i mbështesin”, tha Departamenti i Shtetit.

Në krye të agjendës së tyre do të jetë mbledhja e të dhënave për gazetarin amerikan Austin Tice, i cili u zhduk në Siri në vitin 2012. Gjithashtu, ata do të theksojnë se parimet e gjithëpërfshirjes, mbrojtja e pakicave dhe heqja dorë terrorizmi dhe armët kimike, janë vendimtare për çdo mbështetje amerikane për Qeverinë e re siriane.

Tice, i cili ka punuar për media si The Washington Post dhe gazetat, u zhduk në një pikë kontrolli në një zonë të kontestuar në perëndim të Damaskut, kur lufta civile në Siri po përshkallëzohej.

Një video e publikuar disa javë pas zhdukjes së tij shfaqte Ticen me sy të lidhur, i mbajtur nga burra të armatosur, duke thënë: “O, Jezus”. Që nga atëherë nuk është dëgjuar më prej tij.

Qeveria e Bashar al-Assadit e kishte mohuar publikisht se e mbante atë.

Grupi rebel që udhëhoqi sulmin ndaj Damaskut, i cili e detyroi Assadin të ikë nga vendi, Hayat Tahrir al-Sham (HTS), është i shpallur organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera. Megjithatë, kjo nuk ua ndalon zyrtarëve amerikanë të flasin me anëtarët ose udhëheqësit e grupit.

Departamenti amerikan i Shtetit tha se Rubinstein, Leaf dhe Carstens do të takohen me zyrtarët e HTS-së, por nuk tregoi nëse lideri i grupit, Ahmad al-Sharaa, dikur i lidhur me al-Qaedan, do të jetë një nga ta.

Zyrtarët amerikanë kanë përshëndetur deklaratat publike të al-Sharaa-s për mbrojtjen e të drejtave të pakicave dhe grave, por janë skeptikë nëse ai do ta bëjë këtë në të ardhmen afatgjate.

SHBA-ja nuk ka prani diplomatike zyrtare në Siri që nga viti 2012, kur e pezulloi punën e Ambasadës në Damask gjatë luftës civile në vend, megjithëse ka vendosur trupa ushtarake në disa pjesë të vogla të Sirisë në luftën kundër grupit militant Shteti Islamik (IS).

Pentagoni njoftoi të enjten se SHBA-ja e kishte dyfishuar numrin e forcave të saj në Siri për ta luftuar IS-in para rënies së Assadit.

Vizita e diplomatëve në Damask nuk do të rezultojë në rihapjen e menjëhershme të Ambasadës amerikane, e cila është nën mbrojtjen e Qeverisë çeke, sipas zyrtarëve amerikanë. Ata thanë se vendimet mbi njohjen diplomatike do të merren kur autoritetet e reja siriane t’i bëjnë të qarta qëllimet e tyre./REL/

Continue Reading

Bota

Ushtria franceze po dëbohet nga shumë vende afrikane

Published

on

Ndikimi i Francës në Afrikë po përjeton një tronditje historike, teksa dy nga partnerët e saj më të afërt, Çadi dhe Senegali, kanë vendosur t’i japin fund pranisë ushtarake franceze në territoret e tyre. Vendimet shënojnë një kthesë të madhe në marrëdhëniet post-koloniale, duke sfiduar modelin e vjetër të dominimit ushtarak dhe politik të njohur si “Françafrique”.

Në një deklaratë të bërë në Ditën e Pavarësisë, qeveria e Çadit njoftoi se do të ripërcaktojë sovranitetin e saj duke i dhënë fund bashkëpunimit të mbrojtjes me Francën. Ky vendim, i cili erdhi pas dekadash të marrëdhënieve të ngushta ushtarake, shënon një pikë kthese në politikën e jashtme të Çadit, duke sinjalizuar një zhvendosje drejt partneriteteve të reja. Presidenti i ri i Senegalit, Bassirou Diomaye Faye, në një intervistë për Le Monde, deklaroi se prania ushtarake franceze në Senegal së shpejti do të marrë fund.

“Vetëm sepse francezët kanë qenë këtu që nga periudha e skllavërisë, nuk do të thotë se është e pamundur të bëhet ndryshe,” tha Faye, duke theksuar rëndësinë e rivlerësimit të marrëdhënieve historike. Vendimet e Çadit dhe Senegalit pasojnë dëbimin e trupave franceze nga Nigeri, Mali dhe Burkina Faso, vende ku ndjenjat anti-franceze janë përkeqësuar vitet e fundit. Rritja e bashkëpunimit me aktorë të rinj si Rusia, Kina dhe Turqia ka krijuar alternativa për këto vende, duke sfiduar dominimin tradicional të Parisit në rajon.

Përballë këtyre zhvillimeve, Franca ka hartuar një strategji të re për të zvogëluar praninë e saj të përhershme ushtarake në Afrikë. Ndërsa detajet e planit mbeten të paqarta, zyrtarët francezë theksojnë se fokusi do të kalojë në trajnime specifike dhe mbështetje teknologjike, si dronët dhe inteligjenca ushtarake.

Ekspertët paralajmërojnë se largimi i trupave franceze mund të krijojë një vakum sigurie, siç është parë në vendet ku Rusia dhe aktorë të tjerë kanë mbushur boshllëkun. Megjithatë, për popullatat lokale, ky është një hap drejt autonomisë dhe largimit nga trashëgimia koloniale.

“Vendimi i Çadit shënon gozhdën e fundit në arkivolin e dominimit ushtarak post-kolonial të Francës,” tha analisti Mucahid Durmaz, duke vënë në dukje se ky moment mund të shënojë fundin e një epoke për marrëdhëniet frankofone-afrikane. Rënia e ndikimit francez në Afrikë është dëshmi e një rajoni që kërkon të rishkruajë të ardhmen e tij, duke eksploruar partneritete të reja dhe duke kërkuar një vend më të barabartë në skenën globale./UBTNews/

Continue Reading

Bota

SHBA dhe Britania sanksionojnë zyrtarët e Ministrisë së Brendshme të Gjeorgjisë

Published

on

By

Shtetet e Bashkuara dhe Mbretëria e Bashkuar kanë vendosur sanksione ndaj ministrit të Brendshëm të Gjeorgjisë, Vakhtang Gomelauri, dhe zyrtarëve të tjerë të lartë në Ministri, si përgjigje ndaj rolit të tyre të dyshuar në shtypjen e dhunshme të gazetarëve, figurave opozitare dhe protestuesve antiqeveritarë.

Shtetet e Bashkuara vendosën gjithashtu sanksione ndaj Mirza Kezevadze, zëvendësshefit të departamentit të forcave speciale në Ministrinë e Brendshme të Gjeorgjisë, njoftoi Departamenti amerikan i Thesarit në një komunikatë më 19 dhjetor.

Departamenti i Thesarit deklaroi se këto veprime janë ndërmarrë në bashkëpunim me Britaninë, e cila më 19 dhjetor vendosi sanksione ndaj Gomelaurit dhe katër zyrtarëve të tjerë të Ministrisë së Brendshme për shkelje të dyshuara të të drejtave të njeriut.

Një zyrtar i Departamentit amerikan të Thesarit tha se arsyet e cituara nga të dyja qeveritë për vendosjen e sanksioneve janë të ngjashme.

Pas zgjedhjeve në Gjeorgji, zyrtarë kyçë në Ministrinë e Punëve të Brendshme u përfshinë në shtypjen e popullit të vet në mënyrë të egër, duke përfshirë shënjestrimin e qëllimshëm të gazetarëve dhe përdorimin e dhunës”, tha Bradley T. Smith, nënsekretari i përkohshëm i Thesarit për Terrorizëm dhe Inteligjencë Financiare.

Çdo aset i zotëruar nga Gomelauri dhe Kezevadze në juridiksionin amerikan është bllokuar, tha Departamenti i Thesarit.

Përveç Gomelaurit, Britania vendosi sanksione edhe ndaj zëvendësministrit të Brendshëm Aleksandre Darakhvelidze, Sulkhan Tamazashvili, Zviad Kharazishvili dhe Mileri Lagazauri, sipas një komunikate të Qeverisë britanike, shkruan REL.

Mijëra njerëz demonstruan përsëri në Tbilisi në natën e 19 dhjetorit. Kjo ishte dita e 22-të radhazi e protestave kundër vendimit të Qeverisë për t’i ndërprerë praktikisht bisedimet për anëtarësimin e vendit në BE.

Protestuesit e kanë vënë në pikëpyetje legjitimitetin e fitores së partisë Ëndrra Gjeorgjiane në zgjedhjet që u mbajtën në fund të tetorit.

Protestat u rritën pasi kryeministri gjeorgjian, Irakli Kobakhidze, njoftoi se Tbilisi i pezulloi deri në vitin 2028 bisedimet me Brukselin për anëtarësimin e Gjeorgjisë në Bashkimin Evropian.

Presidentja proevropiane e Gjeorgjisë, Salome Zurabishvili, ka thënë se zgjedhjet e 26 tetorit u manipuluan me ndihmën e Moskës dhe është zotuar se nuk do të largohet nga detyra edhe kur pasardhësi i saj – i përzgjedhur nga ai që protestuesit e quajnë Parlament të paligjshëm – të betohet më 29 dhjetor.

Zurabishvili i ka dënuar “sulmet brutale ndaj popullit dhe mediave gjeorgjiane”, duke e krahasuar shtypjen e tyre nga autoritetet me “represionin në stilin rus”.

Protestat janë shpërndarë vazhdimisht në mënyrë të dhunshme, aktivistët janë arrestuar dhe politikanët e opozitës dhe përfaqësuesit e medias janë sulmuar.

Gjeorgjia e mori statusin e vendit kandidatit për BE në dhjetor 2023 dhe, sipas sondazheve, shumica e gjeorgjianëve e mbështesin anëtarësimin e vendit në BE.

Continue Reading

Të kërkuara