Kryeqyteti boshnjak mban një libër me tekste për shtatë ditët e festës Pasah (Pashkës). Ai e ka origjinën në Spanjën mesjetare dhe është shpëtuar disa herë nga shkatërrimi dhe shpesh nga jo hebrenj.
Haggadat janë libra ritualë hebrej, që përmbajnë histori biblike, lutje dhe psalme. Ato lexohen për Pashkë, kur çifutët besimtarë festojnë largimin e popullit të Izraelit nga Egjipti. Një nga Haggadat më të famshme ndodhet në Sarajevë.
“Hagada e Sarajevës është si një feniks”, thotë për DW Jakob Finci, kryetari i komunitetit hebre në Bosnjë dhe Hercegovinë. “Megjithë rreziqet, dhe të tilla ka patur shumë, duke filluar nga përndjekjet e hebrenjve, te inkuizicioni dhe dy luftërat botërore, deri te lufta në Bosnje dhe Hercegovinë – përherë libri është shpëtuar, përherë ka mbijetuar, përherë është shfaqur përsëri”.
Jakob Finci
Haggada e Sarajevës përbëhet nga tri pjesë. E para përmban 62 kompozime figurash me mbishkrime të shkurtra hebraike, e dyta, tekste të rrethuara me motive thjesht dekorative për ditën e parë të Pashkës dhe e treta ka lutje dhe psalme për gjashtë ditët e tjera të Pashkës, pa asnjë dekoracion. Analizat stilistike të pikturave dhe miniaturave tregojnë se libri është shkruar rreth vitit 1350 në Spanjë.
Sipas shënimeve në këtë Haggadë, pas dëbimit të hebrenjve në 1492 ajo ndryshoi disa pronarë, por se kush ishin ata, nuk dihet. Gjurma e parë e besueshme daton në vitin 1894, kur muzeu kombëtar i Bosnjë-Hercegovinës, në atë kohë i administruar nga austro-hungarezët, e bleu librin nga familja sefarde Kohen nga Sarajeva për një shumë prej 150 koronash (rreth 15,000 euro).
Shpëtimi nga nazistët
Por Haggada e Sarajevës nuk gjeti paqe të përhershme as në muze. Menjëherë pas hyrjes së Wehrmacht-it në Sarajevë në vitin 1941 pushtuesit gjermanë i kërkuan drejtorit të atëhershëm të muzeut, katolikut Jozo Petroviç, që t’ia dorëzonte atyre librin hebre. Por me ndihmën e kuratorit mysliman, Dervish M. Korkut u arrit që Haggada të dërgohej në një vend të sigurtë.
“Dervish Korkuti u tha gjermanëve se ushtarët e Wehrmacht-it kishin qenë ndërkohë në muze dhe e kishin marrë Haggadën me vete. Ata nuk i kishin thënë emrat, me arsyetimin se stafi i muzeut nuk duhet ta dinte se kush e mori librin”, rrëfen për DW Hikmet Karçiç studiues i gjenocidit në Institutin për Traditën Islame të Boshnjakëve në Sarajevë dhe autor i librit “Dervish M. Korkut: Një biografi”.
Vendi i fshehjes: xhamia
Në fakt Korkuti e kishte marrë vetë Haggadën dhe e kishte fshehur në një xhami në një nga malet, që rrethojnë Sarajevën. Atje ajo qëndroi deri në fund të Luftës së Dytë Botërore. “Përveç librit Korkut shpëtoi një koleksion privat me dorëshkrime hebreje, që i kishte marrë nga një mik, duke i futur në arkiv me një emër të rremë”, thotë Karçiç.
Hikmet Karçiç studiues i gjenocidit në Institutin për Traditën Islame të Boshnjakëve
Korkut ishte shumë i arsimuar dhe besonte fort se ajo që bënte ishte e drejtë. Ai shpëtoi edhe gjimnazisten Mira Papo, prindërit e së cilës ishin dërguar në një kamp përqendrimi nga pushtuesit gjermanë. E reja u vesh me perçe dhe në këtë mënyrë hebreja boshnjake Mira u bë shqiptarja myslimane Amira, që kishte ardhur gjoja nga Kosova për të ndihmuar Korkutin si ndihmëse për punët e shtëpisë.
Haggada në luftën e Bosnjës
Pas Luftës së Dytë Botërore Dervish Korkut e ktheu Haggadën në Muzeun Kombëtar të Bosnjës. Atje libri u mbajt në një kasafortë dhe i shfaqej publikut rrallë për ta mbrojtur atë nga prishja. Por kur filloi rrethimi i Sarajevës me 6 prill 1992, Muzeu Kombëtar, që ndodhej në vijën e demarkacionit midis ushtrisë boshnjake dhe trupave serbe të Bosnjës, nuk qe më vend i sigurt për Haggadën.
Sinagoga Ashkenazi e Sarajeves
Drejtori i muzeut Enver Imamoviç e ruajti librin bashkë me vepra të tjera të vlefshme me iniciativën e tij, duke i vendosur në kasafortën e Bankës Kombëtare. Por në mediat ndërkombëtare u raportua se qeveria boshnjake e kishte shitur Haggadën dhe i kishte shpenzuar paratë për ushtrinë e vendit. Si qeveria ashtu edhe komuniteti hebre në Bosnje e mohuan këtë. “Qytetarët e Sarajevës nuk do ta shisnin apo ta shkatërronin kurrë Haggadën”, thekson Jakob Finci.
Me famë botërore për shkak të një gabimi
Kryetari i komunitetit hebre të Bosnjës jetonte në atë kohë si refugjat në Shtetet e Bashkuara. Senatori hebre amerikan Joe Lieberman i njoftoi atij se për Pashkët e 1995 donte të shkonte në Sarajevën e rrethuar, me kusht që të mund të shihte atje Haggadën. “Unë i thashë se ku gjendej dhe se ai mund ta shikonte atë kurdoherë”, tregon Finci për DW. Në fund udhëtimi i Lieberman nuk u bë, por në Sarajevë erdhën gazetarë nga e gjithë bota, që kishin dashur ta takonin senatorin atje.
“Një reporter i New York Times shkroi pastaj një raport, ku thuhej se ‘Haggada e famshme e Sarajevës kishte një vlerë prej 7 milionë dollarësh. Por që nuk u botua kështu”, tregon Finci duke qeshur, sepse tek shuma kishte ndodhur një gabim. Kur u dërgua me faks, pika midis shifrave ishte bërë e palexueshme, çmimi real i Haggadës ishte vlerësuar në shtatë milionë dollarë – jo 700 milionë. “Aq e lartë nuk kishte qenë vlera e asnjë libri deri atëherë dhe kështu Hagada u bë e famshme në botë.”
Pas përfundimit të Luftës së Bosnjës, Kombet e Bashkuara i financuan Muzeut Kombëtar të Bosnjë dhe Hercegovinës një raft të posaçëm xhami për Haggadan e Sarajevës. Që nga nëntori i vitit 2002 libri i mbrojtur në këtë mënyrë dhe i vendosur ne nje dhomë shumë të sigurtë mund të kundrohet nga vizitorët e regjistruar më parë. Në vitin 2017 Haggada e Sarajevës u fut në Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s.DW
Tokio, kryeqyteti i Japonisë, është shpallur qyteti më i fuqishëm ekonomikisht në botë për vitin 2025 sipas renditjes globale të CEOWORLD.
Revista vlerëson se fuqia e jashtëzakonshme ekonomike e qytetit bazohet në dekada inovacioni në teknologji, industrinë automobilistike dhe prodhimin me precizion të lartë.
Sipas analizës, Tokio përfaqëson një standard të lartë të përsosmërisë operacionale, duke kombinuar avancimin teknologjik me qeverisje të disiplinuar ekonomike. Sistemet e transportit, rrjetet financiare dhe zinxhirët industrialë funksionojnë me një “saktësi të pakrahasueshme”.
Në vendin e dytë renditet Nju Jorku, si qendra kryesore globale e financave dhe nyjë për startup-et inovative, ndërsa Los Anxhelosi mban vendin e tretë falë industrisë së argëtimit, mbështetur nga zhvillimi i sektorit teknologjik dhe hapësinor.
Sipas raportit, 10 qytetet kryesore kontribuojnë thuajse një të tretën e GDP-së globale, duke treguar përqendrimin e fuqisë ekonomike në qendrat urbane që nxisin inovacion dhe kapital.
Renditja tregon dominimin e qyteteve amerikane në top 25-shen, përfshirë Çikagon (7), San Francisko Bay Area (9), Uashingtonin (12), Dallas-Fort Worth (13), Hjustonin (14), Bostoni (15), Seattle (18), Filadelfia (19), Atlanta (20) dhe Luginën e Silikonit (24).
Nga ana tjetër, Azia po forcon pozicionin e saj në ekonominë globale, me Seulin në vendin e pestë, duke reflektuar përparimin e Koresë së Jugut në teknologji, elektronikë dhe inovacion digjital.
Raporti i këtij viti nënvizon një zhvendosje të dukshme të gravitetit ekonomik global drejt rajoneve më dinamike dhe teknologjikisht të avancuara të botës. /A.Z/UBT News/
Libri më i ri i shkrimtarit Ben Blushi, “Jam Mysliman”, ka tërhequr vëmendjen e madhe në edicionin e 28 të Panairit të Librit.
Romani ofron një rrëfim ironik dhe filozofik mbi përplasjen midis fesë dhe shtetit laik në Shqipërinë moderne.
Ngjarjet zhvillohen në Rrugën e Kavajës, ku protagonisti, një shkrimtar, përballet me islamizimin gradual të shoqërisë dhe jetës së tij private, përfshirë edhe gruan e tij të dytë, e cila përkushtohet ndaj fesë.
Pas një udhëtimi në Mekë dhe ndjerë i vetmuar dhe i kërcënuar, ai përfundon duke u bërë mysliman, duke kthyer kështu romanin në një metaforë të kërkimit të shpëtimit përmes fesë, kur besimi te shoqëria humbet.
Ben Blushi zbulon se libri është shkruar brenda dy muaj e gjysmë e ka 221 faqe në versionin final.
“Ka qenë 20% më i gjatë në fillim, rreth 300 faqe. Kam përfshirë edhe një pjesë të fisit tim që janë myslimanë,” shpjegon ai.
Shkrimtari thekson se “Jam Mysliman” duhet lexuar si letërsi artistike, pa ngarkesë emocionale apo politizim:
“Unë i bëj thirrje të gjithëve që librin ta marrin si produkt imagjinar artistik, nuk është trakt, peticion politik a doktrinë, është një roman.”
Përndryshe, ky është botimi i dymbëdhjetë i Ben Blushit, pas suksesit me bestseller-at “Të jetosh në ishull”, “Otello, Arapi i Vlorës”, “Kandidati” dhe “Komploti”. /A.Z/UBT News/
Një studim i fundit nga Dr. Paul Kelley, një kërkues në Universitetin e Oxford-it, ka konfirmuar atë që shumë prej nesh e kemi ndjerë: puna para orës 10 të mëngjesit është një sfidë e vërtetë për trupin dhe mendjen.
Sipas tij, trupi ynë nuk është biologjikisht i përgatitur për të funksionuar në nivelin e tij më të lartë kur fillojmë punën shumë herët.
Shkencëtarët thonë se cikli i gjumit dhe ritmet biologjike të trupit nuk janë të dizajnuara për të punuar me efikasitet në orët e para të ditës.
Kjo nënkupton që shumë njerëz ndihen të lodhur, kanë vështirësi në përqendrim e mund të kenë pak energji gjatë orëve të para të punës.
Pas orës 10 të mëngjesit, trupi është më i gatshëm për t’u përqendruar e dhënë maksimumin, duke u ndjerë më energjik dhe më produktiv.
Kjo mund të shpjegojë pse shumë njerëz ndiejnë se janë më të efektshëm dhe të freskët pas kësaj kohe, dhe pse disa ekspertë sugjerojnë që orari i punës duhet të ndryshohet, për t’u përshtatur më mirë me ritmet natyrale të trupit.
Përmirësimi i kushteve të punës mund të sjellë një rritje të produktivitetit dhe po ashtu mirëqenies për punonjësit. /A.Z/UBT News/
Përdorimi i rregullt i uthullës së mollës në flokë do t’i largojë bakteret në lëkurën e kokës dhe do ta largojë zbokthin.
Gjithashtu, uthulla pastron flokët dhe ju jep më shumë volum ndërsa ndihmon edhe në reduktimin e rënies së flokëve.
Acidi alpha-hydroxy që gjendet në këtë lloj të uthullës ndihmon të largohen helmet ose toksinat që janë marrë nga përdorimi i produkteve të flokëve duke i bërë flokët më të shëndetshme, të ndritshme dhe të buta.
Gjithçka që ju duhet është uthulla e mollës dhe ujë i vakët. Por, si dhe sa herë duhet ta përdorim këtë tretman?
Për flokë kaçurela, të valëzuara, të gjata dhe të trasha – Gjysmë filxhani uthull molle me ¼ e filxhanit ujë të vakët
Përdoret një herë në çdo dy javë.
Për flokë të drejta, të shëndetshme, të holla dhe të shkurtëra – Një lugë gjelle uthull molle me një filxhan ujë të vakët
Përdoret një herë në javë.
Flokë të ngjyrosura ose të drejtuara në mënyrë artificiale– Gjysmë filxhani uthull molle me dy filxhana ujë të vakët
Përdoret një herë në muaj.
Për flokë të trasha dhe të thata – Një filxhan uthull molle me tre filxhana ujë të vakët.
Përdoret njëherë në 6 deri në 8 javë./A.Z/UBT News/
