Qytet-shteti antik i Spartës, mund të ketë rënë gati 2400 vjet më parë, por sot, 2000 njerëz ende flasin gjuhën e luftëtarëve të saj antikë. Në fshatin malor, Pera Melana, në gadishullin jugor të Peloponezit, ka të ngjarë të dëgjoni, në kafenetë qendrore të fshatit, një gjuhë të pazakontë në bisedat mes pleqve. Folësit janë pasardhësit gjuhësorë të Spartës antike, një gjuhë 3000-vjeçare të quajtur Tsakonika.
Kjo gjuhë flitet shpesh në shtëpitë e banorëve të kësaj zone, megjithatë e ardhmja e saj mbetet e pasigurt. “Ne po e humbasim atë, nuk ka mësues që t’ua mësojë brezave të rinj”, tha për BBC, Thomais Kounia, e njohur si “perandoresha e Tsakonika”. “Unë jam përpjekur ta ruaj gjuhën për 40 vitet e fundit. Është detyra ime ta bëj këtë.”
Tsakonika nuk është e rëndësishme vetëm për identitetin dhe kulturën vendase, por është trashëgimia e vetme e vazhdueshme e spartanëve të lashtë. Gjithashtu, është gjuha më e vjetër e gjallë në Greqi – që paraprin greqishten e re me rreth 3100 vjet – dhe një nga gjuhët më të vjetra në Europë.
Tsakonika bazohet në gjuhën dorike që flitej nga spartanët e lashtë dhe është dialekti i vetëm i mbetur nga dega perëndimore dorike e gjuhëve helene. Në të kundërt, greqishtja rrjedh nga dialektet jonike dhe atike në degën lindore. Secila prej tyre përdor një alfabet të ngjashëm, por Tsakonika ka më shumë simbole fonetike dhe ndryshon në strukturë dhe shqiptim. Një frazë e famshme në këtë gjuhë është ajo nga Leonidhas I, të cilit komandanti persian i kërkoi të dorëzonte të gjitha armët ose të vdiste dhe Leonidhas iu përgjigj: “Ejani t’i merrni!”.
Rreth 5000 njerëz flisnin gjuhën Tsakonika deri në fund të viteve 1950, por kur greqishtja e re u bë gjuha kombëtare në 1976, ky numër u zvogëlua me më shumë se gjysma në dekadat e mëpasshme. Mësues të shumtë erdhën në atë zonë për t’ju mësuar banorëve greqishten e re dhe Tsakonika nisi të braktisej e madje të stigmatizohej si një “gjuhë fshatare”.
Historikisht, Tsakonika ka qenë jo e shkruar, për këtë arsye nuk ka dokumente e as letërsi të shkruar në këtë gjuhë. Jo më kot, fjala “lakonike” vjen nga Laconia, banorët e së cilës ishin të njohur për shkurtësinë verbale dhe përdorimin e togfjalëshave. Pra, ka relativisht pak fjalë tsakoniane – përllogariten nga 8000 deri në 10 000 të tilla.
Për të ruajtur gjuhën në vitin 1986, u botuan tre vëllime fjalorësh, por që prej asaj kohe asnjë përpjekje më shumë nuk është bërë për ta ruajtur atë. Tashmë, në epokën e teknologjisë, po punohet shumë që të kryhet digjitalizimi dhe ruajtja e saj, për t’u trashëguar edhe në brezat pasardhës.
Sparta, pak histori
Sparta ishte një shoqëri luftëtare në Greqinë e lashtë që arriti kulmin e fuqisë së saj pasi mposhti rivalët e Athinës në Luftën e Peloponezit (431-404 p.K.). Kultura spartane kishte në qendër të organizimit të saj shoqëror besnikërinë ndaj shtetit dhe shërbimin ushtarak. Djemtë spartanë ndiqnin një program të rreptë arsimor dhe disiplinë të ashpër të trajnimit ushtarak. Popullsia e Qytet-Shtetit antik të Spartës, përbëhej nga tre grupe kryesore: Spartanët, të cilët ishin qytetarë me të drejta të plota; helotët, ose skllevërit dhe perioeci, të cilët ishin tregtar apo zanatçinj.
– Sparta erdhi në pushtet në vitin 650 p.e.s.
– Midis vitive 492 dhe 449 p.e.s Spartanët luftuan kundër persianëve. Gjatë betejës së Termopileve, vetëm 300 spartanë, luftuan kundër qindra mijëra persianëve.
– Midis viteve 431 dhe 404 p.e.s spartanët luftuan Athinën, duke i mundur ata në fund.
– Sparta mbeti një Qytet-Shtet i pavarur deri në vitin 146 p.e.s, kur Perandoria Romake i mundi ata.
Bashkimi Evropian (BE) e ka miratuar të mërkurën një paketë të re të sanksioneve kundër Rusisë, duke goditur “flotën në hije” të Rusisë, ndërkohë që Evropa po kërcënon me ndëshkim shtesë, nëse Moska nuk pajtohet për armëpushim në Ukrainë.
Masat e reja kundër Kremlinit – pra paketa e 17-të e sanksioneve nga BE-ja që nga fillimi i pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia në vitin 2022 – ishin përgatitur para se liderët evropianë ta jepnin ultimatumin e fundit për Moskën lidhur me përpjekjet e udhëhequra nga SHBA-ja për paqe në Ukrainë.
Diplomatët – që përfaqësojnë 27 shtetet anëtare të BE-së – e miratuan paketën në e re një takim në Bruksel, sipas presidencës polake të bllokut.
Paketa, e cila pritet të miratohet zyrtarisht të martën që vjen, përfshin futjen në listën e zezë të rreth 200 cisternave të naftës që përdoren për t’i shmangur kufizimet ndaj eksporteve të naftës ruse.
Kompani nga vende si Vietnami, Serbia dhe Turqia, të akuzuara se ndihmojnë në furnizimin e ushtrisë ruse me mallra, gjithashtu do të përballen me kufizime.
Dhjetëra zyrtarë rusë do t’i shtohen listës prej gati 2.400 personash dhe entitetesh që tashmë përballen me ndalime vizash dhe ngrirje pasurish.
Paketa përfshin gjithashtu sanksione ndaj individëve rusë për sulme kibernetike, shkelje të të drejtave të njeriut dhe akte sabotimi në Evropë.
Zyrtarët e pranojnë se paketa e re e sanksioneve ndaj Moskës është relativisht i kufizuar krahasuar me paketat e mëparshme, pasi BE-së po i vështirësohet puna të arrijë pajtueshmëri për objektivat.
Përveç këtyre masave, liderët e BE-së e kanë kërcënuar Rusisë me “sanksione të mëdha”, nëse ajo nuk e pranon një propozim të mbështetur nga Shtetet e Bashkuara për armëpushim 30-ditor në Ukrainë.
Kancelari gjerman, Friedrich Merz, e paralajmëroi Rusinë të martën se do të përballet me sanksione të tjera evropiane nëse nuk ka “përparim të mirëfilltë” këtë javë drejt paqes në Ukrainë.
Merz i bëri thirrje presidentit të Rusisë, Vladimir Putin, të ulet në tavolinën e bisedimeve për të folur për armëpushimin dhe për paqen në Ukrainë, bashkë me presidentin Volodymyr Zelensky, në Stamboll, të enjten.
Presidenti amerikan, Donald Trump, ka thënë se mund të marrë pjesë në bisedimet në Turqi nëse Putin dhe Zelensky ulen në tryezë, por deri tani nuk ka pasur asnjë shenjë nga Kremlini se Putin do të marrë pjesë./REL/
Një tërmet i fuqishëm me magnitudë 6.1 të shkallës Rihter është regjistruar në orën 01:50 të mëngjesit të së mërkurës në zonën detare mes ishujve të Kretës, Kasos dhe Karpathos, duke shkaktuar shqetësim tek banorët.
Tërmeti shkaktoi shqetësim te banorët e ishujve të Egjeut jugor dhe në Kretën lindore, ku u ndje veçanërisht, megjithëse epiqendra e tij ishte në një thellësi prej 60 km.
Ai u ndje gjithashtu në disa zona të Atikës dhe përgjatë bregdetit të Turqisë.
Nuk ka raportime për të lënduar apo për dëme materiale, ndërsa sizmologët shprehen se pavarësisht fuqisë së lëkundjes, nuk do të ketë tërmete të tjera.
Ndërkohë nëpërmjet numrit 112 është dërguar mesazh tek banorët me paralajmërim për cunami dhe kërkesë që të largoheshin nga brigjet.
Kreu i OASP (Organizata për Planifikimin Antisizmik) Efthymios Lekkas theksoi se bëhet fjalë për një tërmet që ndodhi pikërisht mbi harkun grek, pra në vendin ku përplasen pllakat tektonike evropiane dhe afrikane dhe se nuk ka asnjë lidhje absolutisht me tërmetet në Santorini apo me tërmetin që ndodhi në Turqi.
Pavarësisht distancës relativisht të madhe të Iraklios nga epiqendra, tërmeti u ndje si tre “valë” me intensitet të ndryshëm dhe me ndjesinë e zgjatjes për të paktën 15 sekonda.
Bashkimi Evropian ka rënë dakord të vendosë një raund të ri sanksionesh kundër Rusisë, duke kërcënuar se do të vendosë një tjetër nëse vendi vazhdon të refuzojë armëpushimin 30-ditor pa kushte të propozuar nga Shtëpia e Bardhë dhe “Koalicioni i të Vullnetshmëve”.
Shtytja e madhe vjen ndërsa Volodymyr Zelenskyye sfidon Vladimir Putinin të ulet për bisedime të drejtpërdrejta paqeje në Turqi, një format i mbështetur nga Donald Trump. Deri më tani, Kremlini nuk e ka konfirmuar nëse presidenti rus do të udhëtojë vërtet në Stamboll.
“Unë besoj se nëse Putini nuk mbërrin dhe luan lojëra, kjo është pika e fundit që ai nuk dëshiron t’i japë fund luftës”, tha Zelenskyy.
Marrëveshja paraprake mbi sanksionet e reja, paketa e 17-të që nga shkurti i vitit 2022, u nënshkrua të mërkurën në mëngjes gjatë një takimi të ambasadorëve të BE-së dhe pritet të miratohet zyrtarisht nga ministrat e punëve të jashtme javën e ardhshme.
Hungaria, një kritike e zëshme e kufizimeve ekonomike, e cila dy herë këtë vit pothuajse e ka bllokuar rinovimin e tyre, nuk i kundërshtoi masat. Diskutimet prapa skenave midis shteteve anëtare u zhvilluan pa ndonjë polemikë të madhe, vunë në dukje diplomatët, një shenjë e mundshme e fushëveprimit të kufizuar të propozimit.
Edhe një herë, objektivi kryesor i sanksioneve është “flota në hije” që Kremlini ka vendosur për të anashkaluar kufizimet perëndimore mbi tregtinë e naftës dhe për të ruajtur një burim të ardhurash që është thelbësor për të financuar pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës.
Flota përbëhet nga anije të vjetra dhe të pasiguruara, të dyshuara për praktika mashtruese, duke përfshirë transmetimin e të dhënave të falsifikuara, fikjen e transponderëve të tyre për t’u bërë të padukshëm dhe kryerjen e transferimeve të shumëfishta nga një anije në tjetrën për të fshehur origjinën e fuçive të tyre. Anijet janë gjithashtu nën shqyrtim për përfshirje në sabotim kundër infrastrukturës kritike.
Deri më tani, blloku ka synuar 153 anije cisterna nga “flota në hije”, të cilave të gjitha u është mohuar qasja në portet dhe shërbimet e BE-së.
Sanksionet e reja shtojnë pothuajse 200 anije, duke e çuar numrin e përgjithshëm në mbi 350.
Marrëveshja e së mërkurës gjithashtu fut në listën e zezë 75 individë dhe kompani të përfshira në kompleksin ushtarako-industrial të Rusisë dhe mbi 30 firma të dyshuara se furnizojnë Moskën me mallra me përdorim të dyfishtë që aleatët perëndimorë i kanë ndaluar, thanë diplomatët. Ajo gjithashtu ndalon eksportet e kimikateve të prodhuara në BE që mund të përdoren për të prodhuar raketa.
Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, është takuar të mërkurën me presidentin e ri të përkohshëm të Sirisë, Ahmad al-Sharaa, një ish-udhëheqës i kryengritësve, që kaloi vite i burgosur nga forcat amerikane pasi u kap në Irak.
Takimi ndodhi para se Trump të përfundojë qëndrimin e tij në Arabinë Saudite dhe të udhëtojë për në Katar, në kuadër të një turneu në Lindjen e Mesme, që do të përfshijë, gjithashtu, një ndalesë në Emiratet e Bashkuara Arabe.
Trump dhe al-Sharaa u takuan prapa dyerve të mbyllura, ndërsa gazetarët nuk u lejuan të merrnin pjesë, raportoi Associated Press.
Al-Sharaa u shpall president i Sirisë në janar, një muaj pas një ofensive të befasishme të grupeve kryengritëse të udhëhequra nga Hayat Tahrir al-Sham (HTS), të cilën ai e drejtonte. Kjo organizatë është e shpallur terroriste nga SHBA-ja. Ato forca pushtuan Damaskun dhe i dhanë fund sundimit 54-vjeçar të familjes Assad.
Trump tha, para takimit, se vendimin për ta takuar al-Sharaan e mori pas inkurajimit nga princi saudit, Mohammed bin Salman, dhe presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan. Ai premtoi, gjithashtu, se do të heqë sanksionet shumëvjeçare ndaj Sirisë.
“Në Siri ka një qeveri të re që, shpresojmë, do të arrijë të stabilizojë vendin dhe të ruajë paqen”, tha Trump në një fjalim të gjerë për politikën e jashtme të mbajtur të martën, ku njoftoi heqjen e sanksioneve që kanë qenë në fuqi që nga viti 2011.
“Kjo është ajo që duam të shohim në Siri”.
I njohur më parë me nofkën Abu Mohammed al-Golani, al-Sharaa ishte rreshtuar me radhët e al-Kaidës kundër forcave amerikane në Irak pas pushtimit të udhëhequr nga SHBA-ja.
Ai ende përballet me një fletarrestim për akuza për terrorizëm në Irak. Dikur, SHBA-ja kishte ofruar një shpërblim prej 10 milionë dollarësh për informacione mbi vendndodhjen e tij, për shkak të lidhjeve të tij me al-Kaidën.
Al-Sharaa u rikthye në Siri pas shpërthimit të konfliktit në vitin 2011, dhe mori drejtimin e degës së al-Kaidës, e njohur si Fronti Nusra. Më pas, ai e riemërtoi grupin në Hayat Tahrir al-Sham, dhe shkëputi lidhjet formale me al-Kaidën.
Sanksionet ndaj Sirisë datojnë nga koha e Bashar al-Assadit, i cili u rrëzua nga pushteti në dhjetor. Ato synonin të dëmtonin rëndë ekonominë e regjimit të tij.
Të dy administratat amerikane – administrata e kaluar e presidentit Joe Biden dhe administrata aktuale e presidentit Trump – i kishin lënë në fuqi këto sanksione edhe pas rrëzimit të Assadit, ndërsa vlerësonin qëndrimin e al-Sharaas, i cili ka mohuar lidhjet e mëtejshme me al-Kaidën./REL/