

Aktualitet
Gjuha më e vjetër në Europë?!
Published
4 years agoon
By
Betim GashiQytet-shteti antik i Spartës, mund të ketë rënë gati 2400 vjet më parë, por sot, 2000 njerëz ende flasin gjuhën e luftëtarëve të saj antikë. Në fshatin malor, Pera Melana, në gadishullin jugor të Peloponezit, ka të ngjarë të dëgjoni, në kafenetë qendrore të fshatit, një gjuhë të pazakontë në bisedat mes pleqve. Folësit janë pasardhësit gjuhësorë të Spartës antike, një gjuhë 3000-vjeçare të quajtur Tsakonika.
Kjo gjuhë flitet shpesh në shtëpitë e banorëve të kësaj zone, megjithatë e ardhmja e saj mbetet e pasigurt. “Ne po e humbasim atë, nuk ka mësues që t’ua mësojë brezave të rinj”, tha për BBC, Thomais Kounia, e njohur si “perandoresha e Tsakonika”. “Unë jam përpjekur ta ruaj gjuhën për 40 vitet e fundit. Është detyra ime ta bëj këtë.”
Tsakonika nuk është e rëndësishme vetëm për identitetin dhe kulturën vendase, por është trashëgimia e vetme e vazhdueshme e spartanëve të lashtë. Gjithashtu, është gjuha më e vjetër e gjallë në Greqi – që paraprin greqishten e re me rreth 3100 vjet – dhe një nga gjuhët më të vjetra në Europë.
Tsakonika bazohet në gjuhën dorike që flitej nga spartanët e lashtë dhe është dialekti i vetëm i mbetur nga dega perëndimore dorike e gjuhëve helene. Në të kundërt, greqishtja rrjedh nga dialektet jonike dhe atike në degën lindore. Secila prej tyre përdor një alfabet të ngjashëm, por Tsakonika ka më shumë simbole fonetike dhe ndryshon në strukturë dhe shqiptim. Një frazë e famshme në këtë gjuhë është ajo nga Leonidhas I, të cilit komandanti persian i kërkoi të dorëzonte të gjitha armët ose të vdiste dhe Leonidhas iu përgjigj: “Ejani t’i merrni!”.
Rreth 5000 njerëz flisnin gjuhën Tsakonika deri në fund të viteve 1950, por kur greqishtja e re u bë gjuha kombëtare në 1976, ky numër u zvogëlua me më shumë se gjysma në dekadat e mëpasshme. Mësues të shumtë erdhën në atë zonë për t’ju mësuar banorëve greqishten e re dhe Tsakonika nisi të braktisej e madje të stigmatizohej si një “gjuhë fshatare”.
Historikisht, Tsakonika ka qenë jo e shkruar, për këtë arsye nuk ka dokumente e as letërsi të shkruar në këtë gjuhë. Jo më kot, fjala “lakonike” vjen nga Laconia, banorët e së cilës ishin të njohur për shkurtësinë verbale dhe përdorimin e togfjalëshave. Pra, ka relativisht pak fjalë tsakoniane – përllogariten nga 8000 deri në 10 000 të tilla.
Për të ruajtur gjuhën në vitin 1986, u botuan tre vëllime fjalorësh, por që prej asaj kohe asnjë përpjekje më shumë nuk është bërë për ta ruajtur atë. Tashmë, në epokën e teknologjisë, po punohet shumë që të kryhet digjitalizimi dhe ruajtja e saj, për t’u trashëguar edhe në brezat pasardhës.
Sparta, pak histori

Sparta ishte një shoqëri luftëtare në Greqinë e lashtë që arriti kulmin e fuqisë së saj pasi mposhti rivalët e Athinës në Luftën e Peloponezit (431-404 p.K.). Kultura spartane kishte në qendër të organizimit të saj shoqëror besnikërinë ndaj shtetit dhe shërbimin ushtarak. Djemtë spartanë ndiqnin një program të rreptë arsimor dhe disiplinë të ashpër të trajnimit ushtarak. Popullsia e Qytet-Shtetit antik të Spartës, përbëhej nga tre grupe kryesore: Spartanët, të cilët ishin qytetarë me të drejta të plota; helotët, ose skllevërit dhe perioeci, të cilët ishin tregtar apo zanatçinj.
– Sparta erdhi në pushtet në vitin 650 p.e.s.
– Midis vitive 492 dhe 449 p.e.s Spartanët luftuan kundër persianëve. Gjatë betejës së Termopileve, vetëm 300 spartanë, luftuan kundër qindra mijëra persianëve.
– Midis viteve 431 dhe 404 p.e.s spartanët luftuan Athinën, duke i mundur ata në fund.
– Sparta mbeti një Qytet-Shtet i pavarur deri në vitin 146 p.e.s, kur Perandoria Romake i mundi ata.
Bota
Kievi: Rusia ka grumbulluar 110,000 trupa pranë qytetit strategjik ukrainas
Published
18 hours agoon
June 28, 2025By
UBTNews
Rusia ka grumbulluar 110,000 trupa në afërsi të Pokrovskut, si pjesë e përpjekjeve të saj për të marrë kontrollin e qytetit strategjik në lindje të Ukrainës, tha të premten shefi i ushtrisë ukrainase.
Oleksandr Syrskyi tha të premten se zona përreth Pokrovskut ishte “vendi më i nxehtë” përgjatë vijës së frontit prej 1,200 kilometrash (745 milje) që shtrihet në të gjithë lindjen.
Forcat ruse janë përpjekur të pushtojnë Pokrovskun për gati një vit , duke organizuar një ofensivë të ashpër pas tjetrës. Por, pavarësisht se ka një avantazh të qartë për sa i përket numrit të trupave dhe armëve në dispozicion, Moska nuk ka arritur ta marrë qytetin.
Pokrovsk është një objektiv strategjik për Moskën. Presidenti rus Vladimir Putin e ka bërë të qartë se qëllimi i tij është të pushtojë të gjitha rajonet lindore të Ukrainës, Donetsk dhe Luhansk, të cilat forcat e tij i kanë pushtuar pjesërisht.
Kievi dhe aleatët e tij akuzojnë presidentin rus, Vladimir Putin, për zvarritje të përpjekjeve për paqe, në mënyrë që forcat e tij të mund të pushtojnë më shumë territor ukrainas.
Edhe pse nuk është një qytet i madh, Pokrovsk ndodhet në një rrugë kyçe furnizimi dhe hekurudhë që e lidh atë me qendra të tjera ushtarake në zonë. Së bashku me Kostiantynivka, Kramatorsk dhe Sloviansk, ai formon shtyllën kurrizore të mbrojtjes ukrainase në pjesën e rajonit të Donetskut që është ende nën kontrollin e Kievit.

40 zjarre shpërthyen gjatë 24 orëve të fundit në Greqi, 33 prej të cilëve u shuan menjëherë në fazën e tyre fillestare, por zjarrfikësit ende po luftojnë me shtatë të tjerë që nga mbrëmja e së premtes.
Një zjarr në shkurre të ulëta në zonën Argithea të Peanias, Atikë, u vu nën kontroll të pjesshëm.
Sipas Departamentit të Zjarrfikësve, zjarri shpërtheu rreth orës 18:30 pranë një fshati dhe përfshiu një total prej 50 zjarrfikësish me dy njësi komandosh pyjore, 15 kamionë zjarrfikës dhe vullnetarë, dy aeroplanë dhe katër helikopterë.
Banorët e fshatit Boura Papangelaki në zonën e Peanias morën një paralajmërim përmes shërbimit të mesazheve të emergjencës 112 për të qenë në gatishmëri dhe për të ndjekur udhëzimet e autoriteteve, në rast se duhet të evakuohen, shkruabn ANA.
Oficerët lokalë të hetimit dhe hetuesit e Departamentit të Zjarrfikësve po hetojnë shkaqet e zjarreve.
Departamenti i Zjarrfikësve u bën thirrje të gjithë qytetarëve të jenë veçanërisht të kujdesshëm dhe të ndjekin direktivat e autoriteteve në rast zjarri.
Bota
Irani konfirmon vrasjen e një shkencëtari tjetër bërthamor në sulmet ajrore izraelite
Published
2 days agoon
June 27, 2025By
UBTnews
Irani konfirmoi sot vrasjen e një shkencëtari tjetër bërthamor gjatë sulmit të fundit ushtarak të Izraelit kundër vendit, raporton Anadolu.
Sipas agjencisë gjysmëzyrtare të lajmeve Tasnim, Universiteti i Shkencës dhe Teknologjisë i Iranit njoftoi se inxhinieri Soleiman Soleiman, i diplomuar në Departamentin e inxhinierisë kimike, u vra në sulmet izraelite.
Tasnim tha se Soleimani ishte një “shkencëtar bërthamor i Iranit i cili u vra në sulmet e regjimit sionist”.
Konfirmimi vjen pas pretendimit të Izraelit se ka vrarë 11 ekspertë bërthamorë dhe kishte goditur disa qendra kërkimore të lidhura me programin bërthamor të Teheranit si pjesë e një operacioni ushtarak 12-ditor.
Teherani nuk ka dhënë detaje të mëtejshme mbi rrethanat e vdekjes së Soleimanit ose vendndodhjen e saktë të sulmit.
Konflikti 12-ditor midis Izraelit dhe Iranit shpërtheu më 13 qershor pasi Izraeli nisi sulme ajrore ndaj caqeve ushtarake, bërthamore dhe civile iraniane, duke vrarë të paktën 606 persona dhe duke plagosur 5.332 të tjerë, sipas Ministrisë së Shëndetësisë së Iranit.
Teherani nisi sulme hakmarrëse me raketa dhe dronë ndaj Izraelit, duke vrarë të paktën 29 persona dhe duke plagosur më shumë se 3.400, sipas shifrave të publikuara nga Universiteti Hebraik i Kudsit.
Konflikti u ndal me një armëpushim të sponsorizuar nga SHBA-ja që hyri në fuqi më 24 qershor.
Bota
Gjykata refuzon të shtyjë gjykimin kundër Netanyahut
Published
2 days agoon
June 27, 2025By
UBTnews
Një gjykatë në Izrael refuzoi kërkesën e kryeministrit Benjamin Netanyahu, për të shtyrë dëshmimin e tij në gjyqin për korrupsion, pasi presidenti amerikan, Donald Trump, tha se ky rast gjyqësor duhet të anulohet.
Të enjten, avokati i Netanyahut i kërkoi gjykatës që të mos e thërriste kryeministrin për të dhënë dëshminë për dy javë, duke thënë se atij i duhet të përqendrohet në “çështje të sigurisë” pas luftës 12-ditore mes Izraelit dhe Iranit.
Gjykata e qarkut në Jerusalem tha në vendimin e publikuar online se “forma aktuale [e kërkesës së Netanyahut] nuk ofron bazë apo justifikim të detajuar për anulimin e seancave dëgjimore”.
Trump tha të enjten se gjykimi kundër Netanyahut ishte një “gjueti shtrigash”, duke shtuar se gjykimi “duhet të anulohet menjëherë ose të falet ky hero i madh”.
Netanyahu e ka falënderuar Trumpin për mbështetjen e tij në luftën e shkurtër të Izraelit kundër Iranit, që përfundoi me një armëpushim të arritur më 24 qershor.
Kryeministri izraelit ka mohuar çdo keqbërje dhe mbështetësit e tij e kanë përshkruar gjykimin si të motivuar politikisht.
Në rastin e parë penal, ai dhe gruaja e tij, Sara, akuzohen se kanë pranuar më shumë se 260.000 euro në formë të dhuratave luksoze sikurse cigare, bizhuteri dhe shampanja nga miliarderë në këmbim të favoreve politike.
Në dy raste të tjera, Netanyahu akuzohet se tentoi të negocionte mbulim më favorizues nga dy media izraelite.
Gjatë mandatit aktual, që e ka nisur në fund të vitit 2022, Qeveria e Netanyahut kishte propozuar një sërë reformash gjyqësore që kritikët thanë se ishin të dizajnuara që të dobësonin rolin e gjykatave.
Netanyahu ka kërkuar disa herë shtyrje që kur nisi gjykimi ndaj tij në maj të vitit 2020, duke përmendur si arsyetim luftën në Gazë që nisi më 2023 dhe më pas luftimet në Liban, si dhe gjatë këtij muaji konfliktin me Iranin./REL

KQZ hap periudhën për ndërrimin e Qendrës së Votimit për zgjedhjet lokale

Serbët festojnë Vidovdanin mes masave të shtuara të Policisë së Kosovës

Kievi: Rusia ka grumbulluar 110,000 trupa pranë qytetit strategjik ukrainas

40 zjarre shpërthejnë në Greqi

PDK me kërkesë të qartë, zhbllokimi i Kuvendit sipas Kushtetueses
Trump flet sërish për Kosovën e Serbinë: Ishin gati për luftë të madhe, unë e ndala
Kriza politike, sot takimi i liderëve

Irani konfirmon vrasjen e një shkencëtari tjetër bërthamor në sulmet ajrore izraelite

Gjykata refuzon të shtyjë gjykimin kundër Netanyahut
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet3 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT4 weeks ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane