Në një botë ku ushqyerja e shëndetshme po bëhet gjithnjë e më e rëndësishme, zgjedhja e ushqimeve luan një rol kyç për shëndetin dhe mirëqenien tonë.

Ja pesë ushqime që duhet të përfshihen në listën tuaj të blerjeve:

Bishtajorët – Burim i shkëlqyer proteinash, vitaminash B dhe yndyrnash të shëndetshme. Ndihmojnë zemrën, trurin dhe luftojnë inflamacionin, me një kosto rreth 150 lekë/kg.

Çokollata e zezë – E pasur me antioksidantë, përmirëson shëndetin e zemrës, redukton stresin dhe mbështet funksionin e trurit. Zgjidhni çokollatë me përqindje të lartë kakao dhe pak sheqer.

Drithërat – Elbi, kinoa dhe orizi integral ofrojnë energji të qëndrueshme, fibra dhe vitamina. Ndihmojnë në kontrollin e peshës dhe shëndetin e sistemit tretës.

Brokoli – Superushqim me vitaminë C, K, fibra dhe antioksidantë. Lufton inflamacionin dhe mbrojt kundër sëmundjeve kronike. I lirë dhe i lehtë për t’u gatuar.

Farat – Liri, chia dhe kungulli janë të pasura me yndyra të shëndetshme, proteina dhe minerale. Mbështesin shëndetin e zemrës dhe trurit, dhe janë të lehta për t’u shtuar në dietë.

Këto pesë ushqime kombinim shëndetin dhe ekonominë, duke i bërë ideale për çdo familje që dëshiron të ushqehet shëndetshëm pa shpenzuar shumë. /A.Z/UBT News/

Çokollatat me proteina janë një zgjidhje e shpejtë dhe praktike për të mbajtur energjinë, sidomos pas stërvitjes apo gjatë ditëve të ngarkuara.

Por, sa të shëndetshme janë në të vërtetë?

Sipas Samantha Dieras, specialiste nga Mount Sinai, ato janë të dobishme falë përmbajtjes së lartë të proteinës dhe lëndëve ushqyese.

Megjithatë, jo të gjitha janë cilësore – disa janë më shumë si çokollata të zakonshme të marketit, por të maskuara si produkte fitnesi.

Si të zgjidhni një çokollatë proteine të shëndetshme?

Përdor përbërës natyralë dhe të pak të përpunuar.

Ka burime cilësore proteine (qumësht, sojë, arra).

Përmban pak sheqer dhe yndyrna të shtuara.

Ofron përfitime shtesë si fibra, vitamina apo minerale.

Sa shpesh mund t’i konsumoni?

Një shumë njerëzve u mjafton një çokollatë në ditë.

Dy janë të pranueshme vetëm për personat shumë aktivë, por nuk duhet të zëvendësojnë vaktet kryesore.

Kur janë më të dobishme?

Për të rritur marrjen ditore të proteinës.

Si snack i shëndetshëm mes vakteve.

Pas palestrës, për rikuperim dhe ndërtim muskulor.

Rreziqet e mundshme:

Shumë prej tyre kanë sheqer dhe yndyrna të ngopura.

Konsumi i tepërt mund të shkaktojë probleme me tretjen, dehidratim ose shtim në peshë.

Në çdo rast, kontrolloni etiketën për makronutrientët, sasinë e sheqerit dhe burimin e proteinës. /A.Z/UBT News/

Dy pacientë kanë humbur jetën brenda më pak se një muaji në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës (QKUK), dhe familjarët pretendojnë se shkaku nuk ishte vetëm sëmundja, por infeksionet që i morën pikërisht aty ku kërkuan shërim.

Në njërin prej rasteve, pacienti me kancer ishte në gjendje stabile deri në momentin kur, sipas familjarëve, u infektua me një bakter brenda QKUK-së.

“Kjo më pas i shkaktoi sepsë”, thotë shkurtimisht për Radion Evropa e Lirë një i afërm që kërkon të mbetet anonim.

Përkundër përpjekjeve, REL-i nuk arriti të merrte një konfirmim nga mjekët, sepse, sipas tyre, infeksionet brendaspitalore si shkak vështirë se dokumentohen në mënyrë të saktë.

Këto, megjithatë, nuk janë raste të izoluara. Në hapësirat e QKUK-së, rreziku i padukshëm i infeksioneve brendaspitalore kanos vazhdimisht pacientët.

Radio Evropa e Lirë ka siguruar të dhëna shqetësuese nga dy klinika: në Qendrën e Mjekimit Intensiv, infeksionet brendaspitalore kanë prekur mbi 70% të pacientëve gjatë disa muajve të këtij viti, ndërsa në Neonatologji, ku trajtohen foshnjat më të brishta, përqindja ka kaluar 20.

Drejtori i Klinikës së Anesteziologjisë dhe Mjekimit Intensiv, Gazmend Spahiu, e pranon hapur problemin: “Njësia Intensive ka përqindjen më të lartë të infeksioneve, për shkak të gjendjes së rëndë të pacientëve që shtrohen aty”.

Ai thotë se janë marrë disa masa të reja teknike për zvogëlimin e infeksioneve të rrugëve respiratore, si: pajisje të mbyllura për aspirim, tubusa me aspirim subglotik, higjienë më rigoroze, por pranon se mungesa e infermierëve e dobëson çdo përpjekje.

Mendim të ngjashëm ndan edhe drejtori i Klinikës Torakale, Nazmi Kolgeci.

“Ne, si personel, kemi kujdes dhe marrim masa preventive kundër infeksioneve. Ato nuk i bartin as pacientët, por shoqëruesit e tyre”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Prania e shoqëruesve është shndërruar në pjesë të kulturës së QKUK-së, pasi mungesa kronike e stafit mjekësor, e sidomos infermierëve, e ka bërë të pamundur që shumë shërbime bazike të ofrohen nga vetë spitali.

Për këtë arsye, familjarët shpesh bëjnë punët që duhet t’i bëjnë infermierët – qoftë të kujdesen për higjienën e pacientit, t’i japin ushqim apo të transportojnë analiza.

Për pasojë, dhomat dhe korridoret e spitalit janë të mbushura me familjarë që hyjnë e dalin pa kontroll higjienik, duke e kthyer institucionin në një hapësirë të pambrojtur nga infeksionet.

Klinika Torakale është ndër të paktat në QKUK që ka një dhomë të posaçme izolimi.

Në derën e dhomës numër 234 shkruan: “Kujdes! Dhomë Septike – Infeksion”. Brenda saj, paraditen e 4 dhjetorit, ishin tre pacientë të sëmurë rëndë, të ndarë nga të tjerët, me mjekë e infermierë që hynin vetëm me pajisje mbrojtëse.

Në dhomën pranë, atë ditë, ishte edhe G. Paçarizi. I shtruar për një sëmundje të mushkërive, ai i tha REL-it se është prekur edhe nga një virus që mjekët nuk e kanë identifikuar ende.

Në dhomën e tij, familjarët lëviznin lirshëm – pa doreza, pa maska dhe pa ndonjë kontroll.

Por, këto shkelje të supozuara të protokollit nuk i bënin vetëm ata.

REL-i vëzhgoi edhe mjekë e infermierë që dilnin jashtë klinikave me uniforma spitalore, ecnin nëpër oborr, shkonin në kuzhinën disa metra larg dhe më pas ktheheshin në hapësirat e trajtimit, pa u ndërruar.

Zyrtarë të Drejtorisë së Shërbimit Spitalor Klinik dhe Universitar të Kosovës – institucionit që mbikëqyr QKUK-në – pranuan shkurtimisht se “kodi i veshjes nuk respektohet”.

E, nga Ekipi për Kontrollin e Infeksioneve brenda QKUK-së thanë se kanë evidentuar shkelje pothuajse në të gjitha klinikat: thonj të gjatë, stoli, uniforma të papërshtatshme – elemente këto të ndaluara me çdo standard të kontrollit të infeksioneve.

Pjesëtarë të këtij ekipi, që folën në kushte anonimiteti për Radion Evropa e Lirë, thanë se shkelësit më të mëdhenj “janë kryeinfermieret dhe mjekët”.

REL-i kërkoi për disa ditë raportin e këtij ekipi dhe përgjigje nga shefja e tij, Hatixhe Gashi. Edhe pse ajo tha se i ka dërguar ato te drejtoria e QKUK-së, kjo e fundit u përgjigj vetëm me një deklaratë të përgjithësuar:

“Ekipi kryen inspektim dhe monitorim të përditshëm në të gjitha klinikat e QKUK-së. Infeksionet më të shpeshta janë ato të rrugëve respiratore, si pneumonitë ventilatore”.

“Pas çdo hulumtimi që bëhet, me qëllim të verifikimit të gjendjes higjienike, merren mostrat dhe në bazë të rezultateve, merren masat e duhura në bashkëpunim me klinikat përkatëse dhe institucionet tjera”, thuhet në përgjigje – pa ndonjë detaj më shumë.

Raportet e mëparshme të këtij ekipi kanë evidentuar deri në 600 raste të infektimeve brendaspitalore brenda një viti dhe ato kanë shkuar, kryesisht, duke u rritur.

Sipas SHSKUK-së, numri i pacientëve të shtrirë në klinikat e QKUK-së dhe në spitalet e përgjithshme ka kaluar 162 mijë në vitin 2024.

Rekomandimet e vazhdueshme të Ekipit për Kontrollin e Infeksioneve, përfshijnë: rritjen e nivelit të higjienës, klimatizimin qendror në salla të operacionit dhe menaxhimin e mbeturinave sipas standardeve.

Inspektorati Sanitar i Ministrisë së Shëndetësisë konfirmon për Radion Evropa e Lirë se po zhvillon disa kontrolle lidhur me infeksionet brendaspitalore – madje disa raste janë edhe duke u riinspektuar.

“Jemi në fazën e inspektimit dhe pasi ta kryejmë këtë punë, do të përgatisim një raport”, thotë udhëheqësi i departamentit, Ibrahim Tërshnjaku.

Naser Gjonbalaj, nga Oda e Mjekëve të Kosovës, e përkufizon situatën me një fjali: “Vetë fakti që në vitin 2025 ende flasim për infeksione brendaspitalore, është shqetësues.”

Ai shton se mungesa e stafit, mungesa e shërbimeve cilësore dhe prania e shoqëruesve në çdo hap të spitalit janë ndër shkaktarët kryesorë të përhapjes së infeksioneve, që mund të çojnë edhe në sepsë.

Pavarësisht kësaj, QKUK-ja nuk mban statistika të sakta për numrin e vdekjeve të lidhura me këtë komplikim.

Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, infeksionet e marra gjatë trajtimit shëndetësor janë ndër problemet më të shpeshta që ndodhin brenda spitaleve, pothuajse kudo në botë.

Mesatarisht, 1 në 10 pacientë preket nga këto infeksione.

Në vendet me të ardhura të ulëta ose të mesme, si dhe te pacientët më të rrezikuar – sidomos ata në kujdes intensiv – kjo përqindje është edhe më e lartë, sipas OBSH-së.

Por, brenda QKUK-së në Prishtinë, infeksionet e tilla janë vetëm një prej shumë problemeve.

REL-i ka dokumentuar vazhdimisht sfida brenda institucionit: mungesë të mjekëve dhe infermierëve në shumë klinika; lista pritjesh që zgjasin me vite; familjarë që detyrohen të marrin rolin e infermierëve; dhe kushte bazike që mungojnë – nga çarçafët deri te sapunët./REL