Aktualitet
G7: Fotografi të bukura – vendime të paqarta
Takimi i G7 në Cornwall shfaqi pPamje piktoreske por doli pa vendime të qarta.
Pamje piktoreske, shumë tema dhe vendime të paqarta: kjo është ajo që mbetet nga samiti i G7 në Cornwall. Shtetet e Bashkuara janë përsëri në tryezë, por vetëm kjo nuk i zgjidh problemet me klimën ose me Kinën.
Kishte shumë fotografi të bukura. Drita e diellit dhe peizazhi piktoresk i Cornwall-it ishin një mjedis i mirë për atë që ishte ndoshta sinjali më i rëndësishëm i takimit: SHBA është kthyer: “Amerika është kthyer” në vend të “Amerika e para”.
Multilateralizmi është përsëri i mundur. Joe Biden-i është një President i Shteteve të Bashkuara në Shtëpinë e Bardhë që mbështet Marrëveshjen e Klimës së Parisit, mbështet reformën e Organizatës Botërore të Shëndetësisë dhe dëshiron të përcaktojë një politikë të përbashkët të G7-ës për Kinën. Në konferencën e saj të shtypit, kancelarja Merkel e përmblodhi këtë me pak fjalë: “Me zgjedhjen e Joe Bidenit si president, nuk është se bota u bë e tillë që të mos ketë më probleme. Por ne mund të punojmë për zgjidhjen e këtyre problemeve me entuziazëm të ri.”
Nuk ka datë për braktisjen e qymyrit
Sidoqoftë, deklarata përfundimtare e samitit të G7-ës e bën të qartë se vendimet për shumë pika mbeten të paqarta. Pas ditëve me diell në Cornwall, mund të pasojë zhgënjimi: mallkimi i fotove të bukura është premtimi i parealizuar.
SHBA është përsëri në bord kur bëhet fjalë për mbrojtjen e klimës. Ish-Presidenti amerikan Donald Trump kishte njoftuar daljen nga marrëveshja e klimës në Paris. Tani është bërë e qartë se G7 dëshiron t’i përmbahet qëllimit për të ulur ngrohjen globale me 1.5 gradë, nëse është e mundur. Kjo në të vërtetë nuk është shumë, sepse kjo është pikërisht ajo që parashikonin vendimet e vitit 2015, dhe masat që morën më pas shumë shtete nuk mjaftuan.
Kjo është arsyeja pse përfaqësues nga mbi 190 vende do të takohen në nëntor në Glasgow, për të bërë marrëveshje më largvajtëse. Dhe çështja do të jetë nëse vendimet e G7-ës mund të dërgojnë një sinjal të qartë për negociata të mëtejshme. Krerët e shteteve dhe qeverive nuk ranë dot dakord për një datë të përbashkët për të braktisur përfundimisht qymyrin. Premtimet për të ndihmuar financiarisht vendet e varfëra dhe ato në zhvillim për ndryshimin strukturor u përsëritën.
Sistemi i paralajmërimit të hershëm për pandeminë
Në luftën kundër pandemisë, krerët e shteteve dhe qeverive ranë dakord për një sistem paralajmërimi të hershëm. Të dhënat nga e gjithë bota do të bashkohen për të analizuar shpejt kërcënimet dhe për të zhvilluar më shpejt vaksinat dhe kapacitetet e testimit.
Përveç kësaj, shtatë vendet kryesore industriale vënë në dispozicion shumë para dhe veçanërisht doza vaksinash – më shumë se 2.3 miliardë. Organizatat joqeveritare kritikojnë se kjo shifër nuk mjafton as për së afërmi. Për imunizimin bazë nevojiten të paktën tetë miliardë doza vaksinash.
Për më tepër, për programet e vaksinimit duhet të krijohet në shumë vende infrastruktura mjekësore. Qeveria gjermane po i reziston heqjes së patentave, të cilat shumë organizata ndihmëse po i kërkojnë si parakusht për një program të fuqishëm vaksinimi në të gjithë botën.
Kundërpeshë ndaj Kinës, kritika ndaj Rusisë
Krerët e shteteve dhe qeverive gjithashtu kanë vendosur të fillojnë një program investimesh për vendet me zhvillim të shpejtë ekonomik dhe ato në zhvillim. Ai ka për qëllim të vihet përballë investimeve globale të Kinës, të cilat shpesh u nënshtrohen kushteve të rrepta dhe kanë objektiva gjeopolitikë. Vendimet janë të paqarta dhe ende jo të prekshme.
Çështja e të drejtave të njeriut tematizohet qartë në deklaratën përfundimtare dhe përmendet Kina. G7 duan t’i vënë përpara vlerat e tyre, thotë komunikata përfundimtare, “kjo përfshin thirrje ndaj Kinës për të njohur të drejtat e njeriut, veçanërisht në rajonin e Xinjiangut (…) dhe të drejtat e autonomisë për Hong Kong-un (…)” . Për më tepër, shtetet e G7-ës dëshirojnë të sigurojnë që zinxhirët e furnizimit të jenë aq të sigurtë sa të përjashtohen shkeljet e të drejtave të njeriut.
Johnsoni dhe problemi i tij me BE
Për mikpritësin Boris Johnson, bilanci i samitit është i përzierë. Ai donte të prodhonte fotografi të bukura me veten në mes. Një sinjal për votuesit e saj: Shikoni këtu, Britania e Madhe po formëson politikën e jashtme. Sidoqoftë, Johnsoni nuk arrin dakordësim me Bashkimin Evropian për Protokollin e Irlandës së Veriut dhe paralajmërohet qartë për këtë edhe nga SHBA. Ai dëshiron të lidhë marrëveshje tregtare me të gjithë botën dhe po dështon në BE, është përshtypja e krijuar. Për të në veçanti vlen: politikan vetëm në një mjedis piktoresk nuk është metodë e suksesit politik.
Rusia përmendet gjithashtu në deklaratën përfundimtare me 25 faqe. Vendi duhet të ndalojë luftën kundër mediave të pavarura dhe shoqërisë civile dhe të parandalojë sulmet kibernetike që kryhen nga territori i saj.
Në ditën e dytë të Kuvendit Kombëtar për Gjuhën Shqipe, kryetari i Akademisë së Shkencave, Skënder Gjinushi, prezantoi me krenari Fjalorin e Madh të Gjuhës Shqipe, një vepër monumentale që i kushtohet pasurimit dhe dokumentimit të pasurisë gjuhësore të shqipes. Ky fjalor, i cili është rezultat i një pune kërkimore dhe shkencore të shtrirë mbi katër vite, është hartuar nga Akademia e Shkencave, në bashkëpunim me institucionet më të rëndësishme të gjuhësisë dhe albanologjisë në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut.
Nevoja për një fjalor të madh
Gjinushi theksoi se nevoja për një fjalor të madh të shqipes kishte lindur prej kohësh, pasi shqipja ishte një nga gjuhët e pakta që nuk dispononte një fjalor të tillë, përkundrejt gjuhëve të tjera evropiane. Ai e konsideroi këtë projekt si një hap të rëndësishëm në zhvillimin e mëtejshëm të gjuhës shqipe, që synon të përmbledhë në mënyrë të plotë dhe shkencore gjithë pasurinë leksikore të shqipes, duke pasqyruar zhvillimin e saj historik, kulturor dhe shoqëror.
Një bashkëpunim mbarëkombëtar
Kryetari i Akademisë së Shkencave u shpreh se ky projekt ishte një frymëzim i bashkëpunimit mbarëkombëtar, duke përfshirë ekspertë dhe akademikë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut, dhe shqiptarët në diasporë, si dhe institucione shkencore nga Italia. Fjalori është një rezultat i një bashkëpunimi të ngushtë mes Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe atyre të Kosovës, duke përfshirë gjithashtu një numër të madh institutesh dhe universititesh nga rajoni dhe më gjerë.
Për realizimin e këtij projekti, u ngrit një grup i përbërë nga 55 bashkautorë dhe 25 hartues, të udhëhequr nga një redaksi prej 10 leksikografësh me përvojë, që siguroi cilësinë shkencore të kësaj vepre. Po ashtu, për të mundësuar një punë të saktë dhe të shpejtë, u krijua një qendër e veçantë botimesh enciklopedike dhe albanologjike, e cila do të vazhdojë të mbështesë zhvillimin e mëtejshëm të fjalorit dhe të fushës së leksikografisë.
Përmbajtja dhe shtrirja e fjalorit
Fjalori i Madh i Gjuhës Shqipe është një vepër e përmasave të mëdha, e cila përfshin më shumë se 103.000 fjalë si fjalë-tituj, që janë më shumë se dy herë më shumë se në Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe të vitit 1980. Pjesë e këtij fjalori janë rreth 5.000 emërtime të pathjeshta për realie, rreth 3.000 njësi leksiko-gramatikore të fshehura, 11.500 njësi frazeologjike, 1.400 shprehje të huaja të paasimiluara dhe 1.200 shkurtesa dhe akronime. Fjalori gjithashtu përmban më shumë se 40.000 vargje sinonimike dhe është një mjet i rëndësishëm për të kuptuar tërësinë e fjalëve dhe shprehjeve të përdorura në gjuhën shqipe.
Fjalori ka gjithsej 124.000 njësi dhe ka një volum prej 23 milionë karakteresh dhe hapësirash, që mund të konvertohen në rreth 9.200 faqe kompjuterike ose 10.000 faqe A4, duke u bërë kështu një nga projektet më të mëdha dhe të ndërlikuara në fushën e leksikografisë shqiptare.
Mbështetje qeveritare dhe perspektiva për të ardhmen
Kryetari i Akademisë së Shkencave falënderoi Qeverinë shqiptare dhe Kryeministrin Edi Rama për mbështetje të plotë dhe financimin e këtij projekti madhor, i cili ka pasur mbështetje gjithashtu edhe nga Qeveria e Kosovës. Ai theksoi se ky fjalor është një monument kulturor dhe shkencor, që do të shërbejë jo vetëm si një burim i pasur për studiuesit e gjuhës dhe letërsisë, por edhe për përdoruesit e çdo niveli, nga mësues e studentë, deri te gazetarë, shkrimtarë, diplomatë e përkthyes.
Për më tepër, Gjinushi theksoi se ky fjalor nuk është seleksionues ndaj dialekteve të ndryshme të shqipes, duke ndjekur parimin e gjuhës standarde, ku çdo fjalë shkruhet sipas rregullave të gjuhës letrare, pavarësisht se cilit dialekt i përket. Kjo siguron një uniformitet dhe koherencë në përdorimin e gjuhës shqipe, duke mbajtur gjithashtu në konsideratë dhe zhvillimin e vazhdueshëm të saj.
Ky Fjalor i Madh është një vepër që do të mbetet si një pasuri e çmuar e kulturës shqiptare, dhe gjithashtu një pasqyrë e gjallë e zhvillimeve të gjuhës shqipe dhe të shoqërisë shqiptare në përgjithësi./UBTNews/
Zyrtarët e Teksasit kanë ofruar një hapësirë prej 567 hektarësh në jug të shtetit për ekipin e ri të tranzicionit të presidentit të ardhshëm, Donald Trump, për t’u përdorur në implementimin e planeve të administratës së re për deportime masive të emigrantëve. Ky veprim është pjesë e angazhimit të Trump për të intensifikuar politikën e deportimeve, një premtim që ai kishte bërë gjatë fushatës zgjedhore.
Komisioneri shtetëror i Teksasit, Dawn Buckingham, tha se është dërguar një ofertë zyrtare për të ofruar Konteja Starr, një zonë e ndodhur në jug të Teksasit, si vend të mundshëm për të implementuar këto plane. Në këtë ofertë, Buckingham i ka bërë të ditur ekipit të Trump se Teksasi disponon edhe shumë më tepër tokë 13 milionë hektarë që mund të përdoren për projekte të mëtejshme të administratës për menaxhimin e emigracionit.
Konteja Starr, që ndodhet në kufirin SHBA-Meksikë, është një zonë që ka qenë në fokusin e politikës së emigracionit të Trump gjatë fushatës së tij, e cila përfshin ndalimin dhe deportimin masiv të emigrantëve të paligjshëm. Sipas informacionit të shpërndarë, ky hap është pjesë e përpjekjeve të Teksasit për të mbështetur administratën e ardhshme në krijimin e mundësive për të forcimin e kontrollit të kufirit dhe zbatimin e ligjeve të emigracionit.
Për këtë qëllim, Tom Homan, i cili është emëruar për të mbikëqyrur politikat e emigracionit në administratën e ardhshme, pritet të vizitojë Teksasin më 26 nëntor, ku do të takohet me Guvernatorin e Teksasit, Greg Abbott. Ende nuk është e qartë nëse Homan dhe Abbott do të shqyrtojnë mundësinë për të inspektuar tokën në Konteja Starr.
Për më tepër, Teksasi ka marrë hapa të mëdhenj për të forcuar sigurinë e kufirit me Meksikën. Që nga korriku 2024, shteti ka ndihmuar në financimin dhe ndërtimin e një muri prej 54 kilometrash në kufirin SHBA-Meksikë, një projekt që është gjithashtu pjesë e angazhimeve të Trump për të frenuar emigracionin e paligjshëm.
Sipas të dhënave të fundit, sipas censit të vitit 2020, Konteja Starr ka një popullsi ku 97% e banorëve janë hispanikë ose latinë, një informacion që mund të ketë ndikim në zhvillimin e politikave të reja për menaxhimin e emigracionit dhe kontrollin e kufirit në këtë zonë./UBTNews/
Qeveria suedeze ka shpërndarë një broshurë të re me udhëzime për qytetarët, duke i përgatitur ata për situata emergjente ose lufte. Ky veprim vjen në kuadër të rritjes së tensioneve ndërkombëtare, për shkak të konfliktit të vazhdueshëm midis Rusisë dhe Ukrainës.
Broshurat, të cilat janë shpërndarë në 5 milionë kopje, ofrojnë këshilla praktike për jetesën gjatë periudhave krize, përfshirë furnizimet themelore që duhen ruajtur në shtëpi, si dhe udhëzime për trajtimin e situatave të ndryshme emergjente. Ato gjithashtu përfshijnë lista të dobishme dhe informacione për mënyrën e reagimit në rast sulmesh të mundshme ose situatash të tjera të rrezikshme.
Në tekstin e broshurës thuhet: “Nëse Suedia sulmohet, ne nuk do të dorëzohemi kurrë”, një mesazh që thekson qëndrueshmërinë dhe angazhimin për të mbrojtur vendin në çdo rrethanë.
Ky është botimi i pestë i një broshure të tillë, e para e cila u publikua gjatë Luftës së Dytë Botërore, dhe dy të tjera u shpërndanë gjatë Luftës së Ftohtë në vitet 1960. Broshura e fundit është një përditësim i informacionit të shpërndarë më herët, duke reflektuar ndryshimet e rrethanave ndërkombëtare dhe kërcënimet e mundshme ndaj sigurisë kombëtare.
Carl-Oskar Bohlin, Ministri i Mbrojtjes Civile, theksoi rëndësinë e këtij informacioni të përditësuar, duke deklaruar: “Me ndryshimin e situatës së sigurisë që nga botimi i broshurës së fundit në 2018, është e nevojshme të përditësojmë informacionin dhe udhëzimet për familjet suedeze, për t’i përgatitur ato më mirë për mundësitë e krizave.”
Kjo përpjekje e qeverisë është pjesë e një iniciative më të gjerë për të siguruar që popullsia suedeze të jetë e përgatitur për çdo skenar të mundshëm të kërcënimit të sigurisë, duke përfshirë edhe luftën./UBTNews/
Gjenerali i lartë i Koresë së Veriut u plagos në sulmin ukrainas në Kursk
Prezantohet fjalori i madh i Gjuhës Shqipe: 103 mijë fjalë, 55 bashkautorë dhe 25 hartues!
KFOR-i as pohon e as mohon nëse policët e Kosovës hynë në Serbi
Planet për dëbimet e emigrantëve, Teksasi i ofron Trumpit gati 567 hektarë tokë
Suedia i shpërndan popullsisë broshura: Si të reagojmë në raste lufte?
Bullgaria në pritje të vendimit për hyrje në zonën Shengen
Kurti: Perëndimi po gabon duke e quajtur Serbinë partnere të besueshme
Lukashenka kërcënon me ndalje të internetit në rast të protestave gjatë zgjedhjeve
KFOR, EULEX e Policia e Kosovës mbajnë stërvitjen e përbashkët Golden Sabre 2024
-
Bota3 weeks agoTrump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Bota3 weeks agoKoreja e Veriut rrit frikën në botë, lëshon raketën e re balistike ndërkontinentale
-
Lajmet2 months agoKurti: Përdhunimi është mjeti që përdori Serbia në Kosovë në mënyrë që të lë pasoja të përhershme në familje
-
Kulturë2 months agoMarigona Ferati, profesoresha e UBT-së, zëri i artit në jurinë ndërkombëtare në festivalin e teatrove në Oman