Një zbulim befasues nën Oqeanin Atlantik pranë SHBA-ve mund të ofrojë shpresë për mungesën globale të ujit të pijshëm.

Gjatë një ekspedite këtë verë, shkencëtarët nga Woods Hole Oceanographic Institution dhe Universiteti i Kolumbias konfirmuan praninë e një rezervuari të madh me ujë të ëmbël nën fundin e detit, nga Massachusetts deri në New Jersey.

Përdorimi i teknologjisë elektromagnetike dhe një shpime deri në 1,300 metra nën dyshemenë e detit tregoi se uji ka përmbajtje kripë të ulët, brenda standardeve për ujin e pijshëm. Mostrat janë duke u analizuar për mikrobet dhe për të vlerësuar sigurinë e përdorimit.

Shkencëtarët ende nuk e dinë moshën e ujit, e cila përcakton nëse rezervuari është i ripërtëritshëm apo i kufizuar. Origjina e ujit lidhet me akullnajat e shkrira ose reshjet mijëra vjet më parë.

Ekspertët thonë se akuiferi mund të përmbajë ujë të mjaftueshëm për të furnizuar një qytet si New York për qindra vjet. Megjithatë, nxjerrja e ujit nga këto thellësi kërkon energji të madhe dhe përballen sfida logjistike dhe mjedisore.

Shkencëtarët besojnë se akuiferët nën det mund të jenë një burim i rëndësishëm për të adresuar krizën globale të ujit, por përdorimi i tyre nuk zëvendëson nevojën për mbrojtjen e burimeve ujore në tokë. /A.Z/UBT News/

Në Japoni ekziston një praktikë e pazakontë në kompanitë tradicionale, ku punonjësit e moshuar qëndrojnë në listën e pagave pa kryer përgjegjësi të mëdha.

Ky fenomen njihet me termin “madogiwa-zoku”, që përkthehet si “ata pranë dritares”, duke iu referuar punonjësve që shpesh shihen të mbyllur në zyrë pa shumë detyra operative.

Një sondazh i fundit zbuloi se rreth 49% e kompanive japoneze mbajnë pozicione të tilla, zakonisht për stafin e lartë në fund të të pesëdhjetave ose të gjashtave.

Qëllimi është që ata të mund të qëndrojnë të punësuar deri në moshën zyrtare të pensionit, pa u larguar para kohe, ndërkohë që kontribuojnë minimalisht në punën e përditshme.

Megjithëse kritikohet si joefikase, kjo praktikë është pjesë e kulturës korporative japoneze, lidhet me respektin për senioritetin, besnikërinë ndaj kompanisë dhe ruajtjen e harmonisë brenda zyrave.

Menaxherët shprehen se metoda ndihmon të shmangë konfliktet dhe tensionet që lindin nga largimi i papritur i punonjësve të vjetër.

Ekspertët thonë se, përtej kritikave për efikasitetin, “madogiwa-zoku” është reflektim i vlerave tradicionale japoneze mbi respektin, stabilitetin dhe ruajtjen e marrëdhënieve brenda vendit të punës.

Megjithatë, sfida ende mbetet në balancimin e kulturës dhe nevojave moderne për produktivitet. /A.Z/UBT News/

Një studim i ri i publikuar në revistën Neurology sugjeron se personat që vuajnë nga pagjumësia kronike kanë rrezik më të lartë të zhvillojnë probleme me kujtesën dhe aftësitë njohëse.

Shkencëtarët theksojnë se ende nuk dihet nëse gjumi i dobët është shkak i drejtpërdrejtë apo një shenues paralel i këtyre çrregullimeve, raporton The Washington Post.

Si u zhvillua studimi?

Aty morën pjesë 2,700 të rritur, me moshë mesatare 70 vjeç, që nuk kishin probleme mendore. Ata u ndoqën për 6 vjet, duke iu nënshtruar testeve të rregullta për kujtesën, arsyetimin dhe funksionet e tjera të trurit.

Rezultatet treguan se:

14% e personave me pagjumësi kronike zhvilluan demencë ose çrregullime të lehta njohëse.

Krahasimisht, vetëm 10% e atyre pa pagjumësi kishin të njëjtin rezultat.

Shkencëtarët llogaritën se pagjumësia kronike lidhet me plakje më të shpejtë të trurit, duke shtuar afërsisht 3.5 vite.

Çfarë thonë ekspertët?

Diego Z. Carvalho, autori kryesor i studimit, shpjegon: “Gjumi jo i mirë, veçanërisht në moshën e mesme, mund të jetë një paralajmërim i hershëm i neurodegjenerimit. Megjithatë, kjo është vetëm një lidhje, jo provë shkakësie.”

Një tjetër gjetje e rëndësishme ishte se personat me pagjumësi dhe me më pak orë gjumë kishin rezultate më të dobëta në testet e trurit dhe ndryshime më të dukshme strukturore. Sipas Santiago Clocchiatti-Tuozzo, neurolog në Yale New Haven Hospital:

“Nëse këto rezultate konfirmohen, ato mund të ndihmojnë në hartimin e strategjive të reja për mbrojtjen e shëndetit të trurit, duke marrë parasysh jo vetëm cilësinë, por edhe kohëzgjatjen e gjumit.”

Rëndësia e kohëzgjatjes së gjumit

Gjumi i shkurtër (më pak se 6 orë) ose i gjatë (më shumë se 9 orë) lidhet edhe me sëmundje të tjera, përfshirë obezitetin dhe depresionin.

Neurologia Karin G. Johnson thekson: “Truri ka një proces natyral të pastrimit të toksinave që funksionon më mirë gjatë gjumit. Prandaj është thelbësore të sigurojmë kohë të mjaftueshme për pushim.”

Ajo shtoi se ndryshime shoqërore, si p.sh. fillimi më i vonshëm i shkollës për nxënësit, mund të ndihmojnë brezat e rinj të krijojnë zakone më të shëndetshme gjumi dhe kështu të kontribuojnë në një popullatë më të shëndetshme në të ardhmen.

Shkenca për degjimin është një fushë mjaft e gjerë që përfshin si funksionon veshët, përpunimin e tingujve nga truri, dhe faktorët që ndikojnë në dëgjim.

Truri nuk e regjistron vetëm tingullin, por edhe intenzitetin, frekuencën dhe drejtimin nga vjen zëri.

Degjimi ndihmon në komunikim, orientim në hapësirë, dhe përvojën emocionale të muzikës.

Ajo dobësohet pas të 50-ave dhe shkenca spjegon se veshët nuk pushojnë kurrë – Edhe kur flemë, janë aktivë dhe truri përpunon tingujt, si zhurmën e ambientit ose zërin e dikujt që thërret emrin tonë.

Zëri i majtë shpesh ndikon më shumë në perceptimin e muzikës, ndërsa zëri i djathtë ndihmon në lokalizimin e zërit në hapësirë.

Për shembull, vetëm 15 minuta në një koncert të zhurmshëm mund të shkaktojë lodhje të veshëve.

Disa njerëz e “shohin” tingullin – Fenomeni i quajtur sinestezia lejon disa individë të lidhin tingujt me ngjyra ose forma.

Per fund, studimet lidhin humbjen e dëgjimit me rritjen e stresit, izolimin social dhe rrezikun për demencë tek të moshuarit.

Përgatiti: A.Z. /UBT News/