Kosova do të mbajë zgjedhje të parakohshme parlamentare më 28 dhjetor, pas një ngërçi politik njëvjeçar që çoi në shpërbërjen e Kuvendit dhe krijoi një boshllëk prej rreth 1 miliard eurosh në financat tashmë të brishta të shtetit më të ri të Evropës.

Partia Lëvizja Vetëvendosje (LVV) e kryeministrit në detyrë, Albin Kurti, doli fituese në zgjedhjet e shkurtit, por nuk arriti të sigurojë shumicën parlamentare dhe as të formojë një koalicion qeverisës, pas një fushate të ashpër dhe polarizuese. Dështimi për të ndërtuar institucione funksionale ka rritur frikën se një përsëritje e rezultatit mund ta zhysë vendin në një krizë edhe më të thellë politike dhe financiare.

Zgjedhjet vijnë vetëm katër muaj para afatit kushtetues për zgjedhjen e presidentit të ri dhe në një moment kritik, kur Kosova rrezikon humbjen e fondeve të rëndësishme ndërkombëtare.

“Këto janë zgjedhjet më të rëndësishme të viteve të fundit, sepse pasojnë një vit paralize institucionale dhe i paraprijnë zgjedhjes së presidentit”, vlerëson analisti politik Artan Muhaxhiri. Sipas tij, nëse Kurti fiton sërish me rreth 42 për qind të votave, bllokada politike do të vazhdojë, pasi hendeku mes Vetëvendosjes dhe partive të tjera mbetet i pakapërcyeshëm.

Në Kosovë sondazhet zgjedhore nuk publikohen, ndaj parashikimet për rezultatin mbeten të paqarta. Megjithatë, partitë kryesore opozitare kanë sinjalizuar se nuk janë të gatshme të hyjnë në koalicion me Kurtin, të cilin e akuzojnë për përkeqësim të marrëdhënieve me pakicën serbe në veri, dështim në rritjen e standardit të jetesës dhe dëmtim të imazhit ndërkombëtar të Kosovës.

Kurti, i cili erdhi në pushtet në vitin 2021, fajëson opozitën për krizën politike dhe shprehet optimist se do të sigurojë 500 mijë votat e nevojshme për një shumicë të plotë parlamentare. Në tubime elektorale, ai ka premtuar rritje pagash, investime kapitale prej një miliard eurosh në vit dhe krijimin e një njësie të re prokuroriale për luftimin e krimit të organizuar.

Një vit paralize institucionale

Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, me mbështetjen e SHBA-së dhe pas ndërhyrjes së NATO-s në vitin 1999. Megjithatë, vendi me rreth 1.6 milion banorë vazhdon të përballet me varfëri, paqëndrueshmëri politike dhe krim të organizuar. Mandati i parë i Kurtit mbetet i vetmi rast kur një qeveri në Republikën e Kosovës ka përfunduar një mandat të plotë.

Kriza aktuale u thellua kur Kuvendit iu deshën gjashtë muaj dhe 73 votime për të zgjedhur kryetarin e parlamentit, një kusht i domosdoshëm për formimin e qeverisë. Pas dështimit të Kurtit dhe më pas të Glauk Konjufcës për të siguruar shumicën, presidentja Vjosa Osmani shpërndau Kuvendin dhe shpalli zgjedhjet e dhjetorit.

“Për momentin, shteti nuk është funksional. Çdo gjë duhet të ndryshojë, sepse asgjë nuk po ecën”, thotë Shaip Gashi, 79 vjeç, banor i Prishtinës.

Fondet ndërkombëtare në rrezik

Ngërçi politik ka pasur pasoja të rënda për financat publike. Rreth 880 milionë euro fonde të Bashkimit Evropian për buxhetin e Kosovës janë vonuar, së bashku me 127 milionë euro mbështetje nga Banka Botërore, përfshirë projekte në shëndetësi dhe arsim.

Banka Botërore ka paralajmëruar se 90 milionë euro do të humbasin nëse nuk ratifikohen nga Kuvendi deri më 13 shkurt, ndërsa afatet për pjesën tjetër të fondeve skadojnë në prill dhe maj. Edhe fondet e BE-së mbeten në rrezik nëse institucionet nuk formohen shpejt pas zgjedhjeve.

“Njerëzit po presin me padurim që vendi të dalë nga kjo gjendje. Ata mezi po përballojnë shpenzimet për ilaçe dhe energji elektrike”, thotë Vlora Çitaku nga Partia Demokratike e Kosovës (PDK), e cila po bën fushatë me fokus në përmirësimin e cilësisë së jetës përmes shëndetësisë, arsimit dhe rritjes së pagave.