

Shëndeti
Ëmbëlsirat mund të ndikojnë negativisht në gjendjen shpirtërore
Published
4 years agoon
By
Betim GashiDuke qenë se shëndeti ynë mendor ka vuajtur kohët e fundit për shkak të pandemisë globale, është e kuptueshme që emocionet tona kanë qenë mjaft të paqëndrueshme gjatë së kaluarës, por edhe këtë vit.
Në periudha stresuese, zakonisht kërkojmë ushqim të ëmbël që na jep një ndjenjë të mirë. Dhe hulumtimet kanë treguar se marrja totale e sheqerit tonë është rritur me 53 për qind që nga fillimi i pandemisë, thotë dietologia Marysa Cardwell.
Për fat të keq, një studim i vitit 2021 nga Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) tregon se kjo rritje e ngrënies së karameleve mund të ndikojë negativisht në humorin, ciklin e gjumit dhe shëndetin fizik dhe mendor më shumë sesa do të donim të pranonim.
“Hulumtimet tregojnë se konsumimi i tepërt i sheqerit të shtuar mund të çojë në probleme shëndetësore kronike si diabeti tip 2 dhe sëmundje të zemrës, por gjithashtu është shumë i ndërlidhur me çekuilibrin e humorit dhe kjo mund të çojë në depresion në planin afatgjatë”, thotë Cardwell.
Gjeni më poshtë se si sheqeri ndikon në mirëqenien tonë emocionale dhe si ta ndalojmë atë.
Miti i etheve të sheqerit
A keni arritur ndonjëherë për një pickim të ëmbël duke shpresuar për një humor më të mirë midis takimeve të Zoom?
Efektet afatshkurtra të niveleve të larta të glukozës (sheqeri kryesor në gjak) të shkaktuara nga konsumi i saharozës në gjendjen shpirtërore janë të tilla që mund të zvogëlojnë gatishmërinë dhe të shkaktojnë nivele më të larta të lodhjes në orën e parë pas vaktit, shpjegon Cardwell. Përkatësisht, sipas një studimi nga Neuroscience & Biobehavioral Review, sheqeri zakonisht nuk përmirëson asnjë aspekt të humorit.
Ndikimi afatgjatë
“Konsumi i lartë i sheqerit shoqërohet me depresion dhe simptoma negative të shëndetit mendor, gjë që duket qartë pas disa vitesh”, thotë Cardwell. Hulumtimet tregojnë se marrja e sheqernave të shtuara me kalimin e kohës mund të ndikojë në shëndetin mendor në planin afatgjatë, ndërsa marrja e ulët e sheqernave të shtuara mund të shoqërohet me një shëndet më të mirë mendor.
Cardwell shpjegon se disa studime të kohëve të fundit kanë përshkruar disa arsye të mundshme pse marrja e sheqernave të shtuara mund të ndikojë në gjendjen shpirtërore, për shembull:
Konsumi i sheqernave të shtuara të shoqëruara me presion të lartë të gjakut dhe inflamacion shoqërohet gjithashtu me depresion.
-Një dietë me sheqer të lartë mund të çojë në thumba të shpejta dhe rënie të sheqerit në gjak, duke çuar në shqetësime në nivelet e hormoneve dhe ndryshime të humorit.
-Efektet e sheqerit janë të ngjashme me varësitë ndaj niveleve të dopaminës (një kimikat i kënaqësisë në tru), duke lidhur marrjen e shpeshtë të sheqerit me depresionin.
Sa konsum i sheqerit është i pranueshëm?
“Burimet kryesore të sheqerit janë kryesisht pije të ëmbëlsuara me sheqer, ëmbëlsira, kafe të ëmbël dhe çaj”, thotë Cardwell. Por vetëm sepse sheqernat e shtuara mund të ndikojnë negativisht në gjendjen tuaj shpirtërore nuk do të thotë që duhet të hiqni dorë plotësisht nga gjërat e ëmbla. Njerëzit janë lindur me prirjen për shije të ëmbël, por ka ende mënyra të shëndetshme për të kuruar dëshirat për ëmbëlsira duke mbajtur nën kontroll gjendjen e humorit dhe sheqerit në gjak.
“Në vend që të merrni lëng ose çokollatë, sigurohuni që marrja totale ditore e sheqerit të shtuar është nën 6 për qind të kalorive tuaja totale,” këshillon Cardwell. Ai më tej shpjegon se nëse hani 2000 kalori në ditë, kjo do të thotë që duhet të përpiqeni ta mbani futjen totale të sheqerit të shtuar nën 120 kalori.
Zëvendësuesit e sheqerit
Cardwell këshillon që në vend të një pije të ëmbël me sheqer, të pini lëng limoni të freskët me disa bimë, për shembull, mund të shtoni disa gjethe nenexhik në lëng limoni dhe portokalli.
Sipas Cardwell, frutat janë natyrshëm të ëmbla dhe plot vitamina, minerale dhe antioksidues, fibra dhe ujë nga të cilët do të jeni të hidratuar dhe të ngopur. Nëse dëshironi ta përfundoni vaktin tuaj me diçka të ëmbël, përzieni fruta të ngrira si banane dhe mango dhe bëni akullore të shijshme.
Shëndeti
Doni një mëlçi më të shëndetshme? Kjo perime bën mrekulli
Published
7 hours agoon
September 6, 2025By
UBT News
Sëmundjet e mëlçisë prekin miliona njerëz dhe mund ta pengojnë organin të funksionojë normalisht. Pasojat mund të jenë shumë serioze, duke përfshirë infeksione, kancer të mëlçisë dhe madje edhe vdekje, prandaj mjekët theksojnë rëndësinë e kujdesit për shëndetin e mëlçisë.
Mëlçia është organi më i madh e thelbësore për tretjen e ushqimit, ruajtjen e energjisë dhe largimin e toksinave. Kur nuk funksionon siç duhet, mund të shfaqen simptomat si ënjtja e këmbëve, zverdhja e lëkurës dhe syve dhe tendenca për t’u mavijosur lehtë.
Shëndeti i mëlçisë ndikohet nga shumë faktorë – nga viruset, alkooli dhe drogat deri te gjenetika. Por, edhe dieta luan një rol të rëndësishëm. “Dieta është shumë e rëndësishme për shëndetin e mëlçisë”, thotë hepatologia Dr. Ana Kardashian për Parade.
Ajo dhe mjekë të tjerë theksojnë se një dietë e ekuilibruar mund ta zvogëlojë ndjeshëm rrezikun dhe ata nxjerrin në pah një perime në veçanti: brokolin.
“Brokoli ka veti antioksiduese, që do të thotë se mund të ndihmojë në parandalimin e inflamacionit të mëlçisë”, shpjegon Dr. Kardashian. Kolegu i saj, hepatologu Dr. Anthony Martinez, shton se brokoli përmban glukorafaninë dhe sulforafan, përbërës që zvogëlojnë akumulimin e yndyrës, inflamacionin dhe stresin oksidativ në mëlçi.
“Sulforafani aktivizon enzimat e detoksifikimit dhe ndihmon mëlçinë të neutralizojë toksinat në mënyrë më efektive”, thotë ai, duke theksuar përmbajtjen e lartë të fibrave, të cilat mbështesin shëndetin e zorrëve dhe kështu përfitojnë indirekt mëlçinë, shkruan Index.hr.
Edhe pse nuk ka sasi të saktë brokoli që duhet të konsumohet, udhëzimet rekomandojnë 200 deri në 600 gramë të kësaj perimeje në ditë.
Brokoli nuk duhet të jetë e vetmja perime në pjatën tuaj, por pjesë e një diete të larmishme të pasur me antioksidantë dhe lëndë ushqyese.
Përveç brokolit, hepatologët rekomandojnë gjithashtu spinaq, lakër jeshile, hudhër dhe perime rrënjë si panxhari dhe karrota.
Shëndeti
Shega, mrekullia e vjeshtës që duhet shfrytëzuar çdo ditë
Published
11 hours agoon
September 6, 2025By
UBT News
Shega është një frut me forcë antioksiduese të rrallë. Në sajë të kësaj force, ajo mbron organizmin nga faktorë të rrezikshëm, siç janë radikalet e lira që prodhohen në organizëm natyrshëm dhe që shtohen se tepërmi nga mënyra abuzuese e jetesës si duhanpirja, alkooli, ajri i ndotur, kequshqyerja dhe predispozita gjenetike.
SHEGËT DHE KANCERI I MUSHKËRIVE
Në një nga studimet, është vënë re se lëngu i shegëve, që përftohet nga shtrydhja, ngadalëson rritjen e masës tumorale në mushkri, në minj eksperimentalë. Ai i mushkërive është kanceri që vret më shumë nga të gjithë llojet, ky rezultat është lajm i mirë. Sidomos për personat që janë duhanpirës, pasi rreziku që të preken nga kjo sëmundje është shumë herë më i madh në krahasim me ata që nuk pinë duhan.
Ky efekt është i lidhur me forcën antioksiduese që ka shega, e cila gjendet te ngjyra e kuqe dhe ul inflamacionin. Mendohet që shegët kanë më shumë fuqi antioksiduese se sa vera e kuqe dhe çaji jeshil, të përfolur së tepërmi kohët e fundit.
Kanceri i mushkërive nuk është i vetmi që duket të parandalohet nga shegët, ato veprojnë fuqishëm edhe kundër kancerit të prostatës dhe atij të gjirit. Sasia e nevojshme e konsumit të këtij fruti, në mënyrë që të përftohen përfitimet është e barabartë me 2-3 gota lëng në ditë.
SHEGËT LUFTOJNË PLAKJEN
Një substancë, që gjendet te shegët, përpunohet nga mikrobe të florës bakteriale dhe nga ky përpunim të prodhohet një molekulë që ndihmon muskujt të rigjenerojnë veten. Kjo molekulë quhet “urithin A”, dhe ajo rrit aftësinë e vetëshkatërrimit të mitokondrive difektoze në muskuj, duke evituar kështu humbjen e funksionit dhe masës së tyre.
KOMBINIMI IDEAL
Lëngu i shegës i kombinuar me 3 hurma arabie në ditë, ofron mbrojtje efektive kundër sëmundjeve të zemrës e hemorragjisë cerebrale. Kjo do të ishte mënyra ideale për të përftuar maksimumin e vlerave ushqyese të këtyre dy frutave, që rezultojnë më të fuqishme kur merren së bashku, krahasuar me konsumin e frutave veç e veç.
Shëndeti
Ekspertët paralajmërojnë: Kujdes nga përbërësi i përditshëm që rrit tensionin e gjakut
Published
13 hours agoon
September 6, 2025By
UBT News
Një përbërës që gjendet në çdo vakt të përpunuar mund të jetë një nga fajtorët më të mëdhenj për tensionin e lartë të gjakut – dhe jo, nuk bëhet fjalë për kripën, por për sheqernat e shtuara.
Ekspertët kanë ngritur alarmin se sheqeri i shtuar, i pranishëm në pije të gazuara, ushqime të përpunuara, gatime të gatshme, madje edhe në shumë produkte “të shëndetshme” mund të rrisë ndjeshëm tensionin e gjakut, duke rritur rrezikun për atak në zemër, infarkt cerebral dhe vdekje të parakohshme.
Sheqeri, një “vrasës i heshtur” krahas kripës
Edhe pse është e njohur se konsumi i tepërt shkakton hipertension, një sërë studimesh të fundit tregojnë se teprimi me sheqerna të shtuara mund të ketë të njëjtat efekte të rrezikshme për shëndetin kardiovaskular.
Sipas studimeve:
Personat që marrin më shumë se 25% të kalorive ditore nga sheqernat e shtuara janë tre herë më të rrezikuar për të vdekur nga sëmundjet e zemrës. Konsumimi i pijeve të ëmbëlsuara më shumë se 8 herë në javë shoqërohet me rritje të rrezikut për aneurizëm në zemër deri në 30%, si dhe rritje të rrezikut për dështim të zemrës apo infarkt cerebral deri në 20%.
Problemi i padukshëm: Miliona me tension të lartë pa e ditur
Rreth 14 milionë persona vetëm në Mbretërinë e Bashkuar jetojnë me tension të lartë të gjakut shumë prej tyre pa simptoma dhe pa e ditur. Në shumicën e rasteve, hipertensioni zbulohet vetëm pasi ndodh dëmtimi serioz.
Sipas ekspertëve, mungesa e vetëdijes për përmbajtjen e sheqerit të shtuar në produktet e kuzhinës e bën situatën edhe më alarmante, duke rritur rrezikun për komplikime të shumta shëndetësore.
Si ndikon sheqeri në trupin tonë?
Sheqeri ndikon negativisht në profilin metabolik, duke rritur rrezikun për sindromën metabolike, një grup problemesh që çojnë në diabet të tipit 2 e sëmundje të zemrës. Sheqernat e shtuara rrisin nivelin e acidit urik, një mbetje trupore që në nivele të larta mund të:
Ndikojë negativisht në prodhimin e oksidit nitrik – i cili ndihmon në relaksimin e enëve të gjakut;
Nxisë ngushtimin e enëve të gjakut dhe aktivizimin e sistemit renin-angiotensin-aldosteron, mekanizëm për tensionin e gjakut.
Studimet e reja: Sa më shumë ushqim të përpunuar, aq më shumë rrezik
Shkencëtarët në Kinë zbuluan se për çdo 100 gram ushqim ultra të përpunuar të konsumuar në ditë (të pasur me sheqerna dhe kripë):
Rreziku për ngjarje kardiovaskulare rritet me gati 6%;
Rreziku për hipertension rritet me 14.5%. Ushqimet ultra të përpunuara përfshijnë gjithçka që përmban ngjyrues artificialë, ëmbëlsues, konservues dhe përbërës që i japin jetëgjatësi produktit. Zgjidhje e re në horizont: ilaçi “cudibërës” për tensionin e lartë.
Miliona pacientë që nuk reagojnë ndaj trajtimeve ekzistuese për hipertensionin përfitojnë së shpejti nga një ilaç revolucionar i quajtur Baxdrostat. Ky medikament, i cilësuar si “triumf i shkencës”, është i pari që sulmon shkakun bazë të hipertensionit, jo vetëm simptomat.
Baxdrostat pritet të jetë i disponueshëm në sistemin shëndetësor britanik që nga viti i ardhshëm, në një kohë kur numri i të prekurve nën moshën 50 vjeç është në rritje alarmante. Faktorët kryesorë të hipertensionit: jo vetëm ushqimi
Përveç ushqimeve të përpunuara dhe kripës, ekspertët po theksojnë edhe rolin e mungesës së gjumit, dietës së dobët, alkoolit të tepërt (i cili shpesh përmban shumë sheqer), por edhe stresit kronik, veçanërisht te të rinjtë – një faktor që shpesh është anashkaluar.
Në përfundim: Sheqeri – armiku i padukshëm i zemrës
Ndërsa kripa ka qenë në qendër të vëmendjes kur flitet për hipertensionin, sheqeri i shtuar në ushqimin e përditshëm mund të jetë “vrasës i heshtur” tjetër që po na dëmton shëndetin në mënyrë të pandërgjegjshme.
Ekspertët këshillojnë që konsumatorët të lexojnë me kujdes etiketat dhe të reduktojnë sa më shumë produktet e përpunuara, për të ruajtur një zemër të shëndetshme dhe jetë më të gjatë.

Sipas grupit të avokimit “Autism Speaks”, një në çdo 36 fëmijë në SHBA ka një çrregullim të spektrit të autizmit (ASD).
Diagnoza e hershme është thelbësore për të ndihmuar në trajtimin e gjendjes, por si bëhet një diagnozë?
Qendrat e SHBA për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, kanë përmbledhje të përditësuar të asaj që përfshihet në diagnostikimin e autizmit tek fëmijët. “Diagnostifikimi i çrregullimit të spektrit të autizmit mund të jetë i vështirë sepse nuk ka asnjë test mjekësor, si një test gjaku, për të diagnostikuar çrregullimin,” vuri në dukje agjencia.
“Mjekët shikojnë historinë e zhvillimit dhe sjelljen e fëmijës për të vendosur një diagnozë.”
Në cilën moshë mund të bëhet një diagnozë?
Sipas CDC, koha në të cilën fëmija merr një diagnozë ndryshon. Ndonjëherë një çrregullim i spektrit të autizmit zbulohet në moshën 18 muajshe, apo edhe më parë, por vetëm në moshën 2-vjeç mund të konsiderohet i besueshëm një diagnozë nga një profesionist i trajnuar.
Një diagnozë e autizmit mund të mos vijë deri më vonë në fëmijëri. Disa njerëz nuk janë të vetëdijshëm se kanë çrregullim të spektrit të autizmit derisa të diagnostikohen si të rritur. Një diagnozë e besueshme duhet të bëhet në fëmijëri, kur terapitë janë më efektive, tha CDC.
Monitorimi i zhvillimit
Ndërsa fëmijët rriten, duhet të inkurajohen bisedat midis prindërve dhe ofruesve të kujdesit shëndetësor që përqendrohen në aftësitë e fëmijëve, thekson CDC. Ndjekja e zhvillimit të fëmijës suaj – p.sh sa shpejt ai arrin piketa tipike zhvillimore është thelbësore.
Këto momente lidhen me moshën përfshijnë aftësitë e vëzhguara në lojë, të mësuarit, të folurit dhe sjelljet. Të gjithë mund të jenë pjesë e procesit të “monitorimit të zhvillimit”, prindërit, gjyshërit, punonjësit e çerdheve e mësuesit, japin komente se si një fëmijë po përparon.
Skreningu për çështjet e zhvillimit dhe autizmin
Akademia Amerikane e Pediatrisë, këshillon që ekzaminimi zhvillimor dhe i sjelljes ndodh për fëmijët gjatë vizitave të rregullta në mosha: 9 muaj, 18 muaj dhe 30 muaj. Kur bëhet fjalë për ekzaminimin specifik të çrregullimit të spektrit të autizmit, duhet të ndodhin në moshën 18 muajshe dhe 2 vjeç, sipas rekomandimeve të akademisë.
Ekzaminimi mund të ndodhë në raste të tjera, nëse një kujdestar ose mjek shqetësohet se një fëmijë mund të ketë autizëm, ose nëse një fëmijë është në rrezik për një çrregullim të spektrit të autizmit (p.sh fëmija ka një vëlla ose një anëtar tjetër të familjes me këtë gjendje).

Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën

Reese Witherspoon bën thirrje që gratë ta përdorin AI-në

Doni një mëlçi më të shëndetshme? Kjo perime bën mrekulli

Real Madridi po përgatit largimin e njërit prej yjeve të tij më të mëdhenj

Nepali drejt bllokimit të Facebook, X, YouTube dhe platformave tjera

Ja filmat që ju duhen! Shtatori është muaji ku rikthehet atmosfera e kinemasë

Një tjetër surprizë! Justin Bieber publikon albumin e ri

Conor McGregor, “ylli” i UFC-së, kërkon të bëhet president!

Projekti i fundit i David Bowie, një muzikal i shekullit XVIII
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Aktualitet2 weeks ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Kërkime2 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Aktualitet2 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës