Kulturë
Elena Gjika, shqiptarja e shquar e shekullit të 19-të
Published
10 months agoon
By
EAd SulMë 22 janar të vitit 1828, në Bukuresht, erdhi në jetë një nga figurat më të shquara të kulturës dhe letërsisë shqiptare dhe evropiane të shekullit të 19-të, Elena Gjika, e njohur më gjerësisht me emrin e saj letrar Dora D’Istria. Ndonëse lindur në kryeqytetin rumun, rrënjët e saj shqiptare, pasioni për atdhenë dhe angazhimi për çështjet kombëtare, gjithmonë do të mbeteshin një pjesë e pandashme e veprës dhe jetës së saj.

Elena Gjika u rrit në një familje të shquar dhe të kultivuar, që ishte një burim i pasur frymëzimi intelektual. Ajo ishte e bija e Mihal Gjikës, një njeri i njohur për kontributin e tij në kulturën rumune, themelues i muzeut të parë kombëtar në Rumani, dhe e Katarina Gjikës, një grua e shquar për përkthimet dhe veprat letrare. Ky ambient, që bashkonte pasionin për dijen dhe trashëgiminë kulturore, i dha Elenës mundësinë të zhvillohej si një mendimtare e fuqishme, me një horizont të gjerë dhe të pasur.
Studimet e thelluara në universitetet më të njohura të Evropës, në Austri, Itali dhe Gjermani, do t’i mundësonin asaj një formim të jashtëzakonshëm, duke e bërë një figurë të njohur të letërsisë dhe filozofisë evropiane. Pas përfundimit të studimeve, në vitin 1849, Elena Gjika u kthye në Bukuresht dhe, pas disa viteve, u martua me dukën rus Aleksandër Kolstov-Massalski. Kjo periudhë e jetës së saj e kaloi në Rusi, ku, pas humbjes së bashkëshortit, ajo vazhdoi të shkruante dhe të kontribuonte në fushën e studimeve dhe publicistikës, duke realizuar një sërë udhëtimesh që e çuan në vende të ndryshme të Evropës.
Vepra e saj e parë, “Jeta monastike në Kishën Lindore” (1855), e shfaqte Elenën si një mendimtare që kundërshtonte shtypjen e grave dhe të minoriteteve fetarë, duke apeluar për një reformë të thellë të urdhrave të manastirit. Tematika e barazisë gjinore ishte gjithashtu një nga pikat kyçe të veprës së saj. Në librat “Gratë në Orient” (1859) dhe “Rreth grave, nga një grua” (1869), ajo trajtonte tema të rëndësishme si emancipimi i grave në Lindjen e Mesme dhe diferencat mes Evropës Jugore dhe Gjermanisë në trajtimin e gruas. Ajo ishte një zë i fuqishëm për të drejtat e grave, duke denoncuar padrejtësitë dhe duke kërkuar një shoqëri më të barabartë.
Elena Gjika e kaloi pjesën më të madhe të jetës nëpër udhëtime dhe studime, por gjithmonë Shqipëria mbeti në qendër të mendimeve dhe pasionit të saj. Ajo ishte një personalitet që, përmes veprave të saj, e mbajti të gjallë lidhjen me atdhenë, duke e paraqitur atë në dritën e kulturës dhe historisë evropiane.
Elena Gjika vdiq në Firence më 17 nëntor 1888, në moshën 60-vjeçare, duke lënë pas një trashëgimi të vyer intelektuale dhe kulturore, e cila do të frymëzonte breza të tërë për të ardhmen. Ajo mbetet një nga emrat më të ndritur të letërsisë shqiptare dhe një ndër figurat më të shquara të shekullit të 19-të, që la një shenjë të pashlyer në historinë e mendimit evropian dhe shqiptar./UBTNews/
Kulturë
David Szalay fiton Çmimin Booker 2025 për romanin “Flesh”
Published
55 minutes agoon
November 12, 2025By
UBT News
Autori hungarezo-britanik David Szalay është shpallur fitues i Çmimit Booker 2025 për romanin e tij të gjashtë, “Flesh”.
Vepra ndjek jetën e një burri të quajtur István, nga fëmijëria deri në mesomoshë, duke trajtuar tema të ndjeshme si maskiliteti, klasa shoqërore, migrimi, trauma, seksualiteti dhe pushteti.
Juria e çmimit, e kryesuar nga shkrimtari Roddy Doyle, e cilësoi romanin si “të errët në shumë aspekte, por një kënaqësi për t’u lexuar”.
Doyle theksoi se Szalay ka zgjedhur të vendosë në qendër të rrëfimit një burrë të klasës punëtore, një figurë që rrallë herë portretizohet në mënyrë kaq të ndërlikuar në letërsinë bashkëkohore.
“Flesh” nis me një ngjarje në fëmijërinë e Istvánit e ndjek jetën gjatë shërbimit ushtarak e më vonë në Londër, ku punon për familje të pasura. Me një stil të përmbajtur dhe të kthjellët, romani depërton në shtresat më të thella fizike e emocionale të personazhit kryesor.
Ceremonia e ndarjes së çmimit u mbajt në Old Billingsgate në Londër, ku Szalay mori shpërblimin prej 50,000 paundësh. Ai kishte qenë më parë në listën e ngushtë të Booker-it në vitin 2016 me romanin All That Man Is.
Paneli gjykues i këtij viti përfshinte edhe aktorën Sarah Jessica Parker dhe shkrimtarët Chris Power, Ayọ̀bámi Adébáyọ̀ dhe Kiley Reid.
“Flesh” triumfoi përballë finalistëve tjerë, përfshirë Andrew Miller me The Land in Winter dhe Kiran Desai me The Loneliness of Sonia and Sunny, ndërsa në listën e shkurtër ishin Flashlight e Susan Choi, Audition e Katie Kitamura, dhe The Rest of Our Lives e Ben Markovits. /A.Z/UBT News/

Lifestyle
Vjeshtë për tulipanët, pranverë për bukurinë!
Published
18 hours agoon
November 11, 2025By
UBT News
Tulipanët mbillen në vjeshtë, sepse zhardhokët e tyre kanë nevojë për një periudhë të ftohtë për t’u zhvilluar dhe për të lulëzuar më vonë.
Nëse gjithçka bëhet si duhet, në pranverë kopshti juaj do të shpërthejë me ngjyra dhe jetë.
Këtë nëntor është momenti ideal për disa punë të vogla në kopsht, dhe pse jo, edhe për të mbjellë lule shtesë. Pastrimi i gjetheve jo vetëm që e bën kopshtin më të rregullt, por është edhe një ushtrim i mirë fizik.
Nëse keni vazo, kujdesuni t’i ngrini pak mbi tokë për të shmangur grumbullimin e ujit. Nëse ju pëlqejnë tulipanët, është koha të shkoni në qendrën e bimëve dhe të blini zhardhokët. Tulipanët duhet të mbillen në vjeshtë – nëse nuk i keni mbjellë në tetor, ende nuk është vonë.
Zhardhokët duhet të kalojnë një periudhë të ftohtë, të lagësht dhe të errët gjatë vjeshtës dhe dimrit, që të rrënjosen dhe të formojnë sythat.
Temperatura ideale për këtë është rreth 15°C, prandaj koha është tani.
Një kopsht i mbushur me tulipanë është një përjetim estetik për të gjitha shqisat – ngjyra, hijeshi dhe një prekje “holandeze” hapësirës suaj.
Si të mbillni tulipanët:
Zgjidhni një vend me diell, ku toka nuk grumbullohet dhe është e mirëpërdredhur.
Hapni vrima rreth 15 cm të thella.
Shtoni pak rërë ose zhavorr të imët në vrima.
Vendosni zhardhokët në vrima, mbulojini me tokë dhe ujiteni mirë.
Këshillë shtesë: Mbillni zhardhokët në grupe prej pesë ose shtatë për një pamje më natyrale. Mos hiqni gjethet menjëherë pas lulëzimit, sepse ato ushqejnë zhardhokët për sezonin e ardhshëm.
Në pranverë, do t’ju presë një spektakël i vërtetë ngjyrash dhe bukurie. /A.Z/UBT News/
Kulturë
54 vite nga momenti historik i hapjes së Murit të Madh Kinez për vizitorët
Published
20 hours agoon
November 11, 2025By
UBT News
Më 10 nëntor 1970, Muri i Madh Kinez u hap për herë të parë për turistët, duke shënuar një moment historik në promovimin e trashëgimisë kulturore të Kinës.
Sot, ai mbetet një nga monumentet më të njohura dhe më të respektuara në botë, simbol i fuqisë dhe qëndrueshmërisë së kombit kinez.
Historia e Murit të Madh është po aq e gjatë sa qytetërimi kinez. Fortifikimet e para datojnë që nga periudha e pranverës (771–476 p.e.s.) dhe periudha e shteteve ndërluftuese (475 p.e.s.), kur mbretëritë ndërtuan mure mbrojtëse për të parandaluar sulmet nga veriu.
Në shekullin III p.e.s., perandori i parë i Kinës, Qin Shi Huang, bashkoi këto segmente në një vijë mbrojtëse, e cila synonte të mbronte dinastinë Qin (221–206 p.e.s.) nga inkursionet e nomadëve euroaziatikë.
Ndërtimi u realizua me punë të detyruar dhe muri shtrihej nga Gansu deri në bregdetin jugor të Mançurisë. Në shekujt pasues, dinastitë Han, Qi, Sui dhe Ming vazhduan ndërtimin dhe forcimin e murit, shpesh duke e zgjeruar drejt perëndimit.
Vetëm gjatë Dinastisë Sui (589–618), mbi një milion punëtorë u mobilizuan për këtë projekt gjigant.
Pavarësisht madhështisë së tij, muri nuk i ka ndalur pushtimet. Më 1644, ushtria mançure kapi portën e Shanhait e rrëzoi Dinastinë Ming, duke themeluar Dinastinë Qing, e cila sundoi Kinën deri në fillim të shekullit XX.
Pjesa më e madhe e murit që shihet sot i përket periudhës Ming (1369–1644). Ky segment është ndërtuar me gurë dhe tulla, shpesh mbi terrene të thepisura malore, dhe përbën sot atraksionin turistik më të vizituar të Kinës.
Megjithatë, jo të gjitha pjesët e murit kanë mbijetuar. Disa janë dëmtuar nga erozioni natyror, të tjera janë shkatërruar për materiale ndërtimi ose gjatë periudhave ideologjike.
Sidoqoftë, Muri i Madh Kinez mbetet një nga shtatë mrekullitë e botës moderne dhe një dëshmi monumentale e historisë njerëzore. /A.Z/UBT News/
Kulturë
Mbrëmja finale e ciklit “Netët e Filmit Shqiptar” në Kino Armata
Published
21 hours agoon
November 11, 2025By
UBT News
Cikli kulturor “Netët e Filmit Shqiptar”, i organizuar nga Ambasada e Republikës së Shqipërisë në Kosovë, përmbyllet me një mbrëmje të veçantë filmike të mërkurën, më 12 nëntor 2025, në Kino Armata, Prishtinë, duke nisur nga ora 19:00.
Në këtë mbrëmje do të shfaqet një nga veprat më të njohura të kinematografisë shqiptare, filmi “Kapedani” (1972), me regji të Muharrem Fejzos dhe bashkëskenarist Fehmi Hoshafin.
Cikli, i zhvilluar nga shtatori deri në nëntor 2025, në bashkëpunim me Arkivin Qendror Shtetëror të Filmit dhe Kino Armata, ka sjellë pranë publikut të Prishtinës disa prej veprave më të spikatura të kinematografisë shqiptare.

Hyrja është falas, por vendet janë të kufizuara. Pjesëmarrësit mund të konfirmojnë praninë deri më 11 nëntor 2025, ora 16:00, në adresën:
📧 [email protected]
Ambasada e Shqipërisë në Prishtinë ju fton me shumë kënaqësi të merrni pjesë në këtë mbrëmje të veçantë, kushtuar trashëgimisë së pasur kinematografike shqiptare. /A.Z/UBT News/
Defekti teknik detyron Toyota-n të tërheq mbi 1 milion vetura nga tregu
Bashkëlojtarët e Rashicës në mesin e të dyshuarve për bastvënie
Sekreti për një trup pa inflamacion? Gjendet në frigoriferin tënd!
“Dardanët” të përkushtuar për kualifikimin në Botërorin 2026
David Szalay fiton Çmimin Booker 2025 për romanin “Flesh”
Drita vazhdon ngritjen në Evropë, e tejkalon Ballkanin në renditjen e UEFA-s për klube
E konfirmuar: Meta do të heqë butonat “Like” dhe “Share”
Përshtatja në MLS, Messi: Ende kemi ambicie, por presioni është ndryshe
Netflix publikon trailerin e parë të “Man vs Baby” me Rowan Atkinson në rolin kryesor
Të kërkuara
-
Lajmet3 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet3 weeks agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
