Lajmet

Edgar Allan Poe, biografia e një shkrimtari misterioz

Vepra e Poe, kaq prekëse, e fuqishme dhe e thellë, ka ndikuar te të gjithë shkrimtarët e mëdhenj që e kanë pasuar.

Publikuar

Edgar Allan Poe është një nga gjenitë më të mëdhenj të letërsisë botërore. Rreth jetës së tij tejet të pazakontë, kanë lindur jo pak mite dhe legjenda, të cilat kanë tentuar ta lënë në hije vlerën e madhe të veprës së tij. Ai ishte një tregimtar i jashtëzakonshëm, i talentuar dhe me një krijimtari të bollshme.

Pas vdekjes së tij, gjinia e thrillerit nuk ishte më e njëjta. Ky shkrimtar i madh amerikan konsiderohet si shpikësi i zhanrit të romanit thriller. Po ashtu ai ishte një novator i madh i letërsisë gotike, dhe i dha zhanrit horror një element psikologjik shumë të rafinuar.

“Unë nuk kam besim te përsosmëria e qenies njerëzore. Njeriu tani është më aktiv, por jo më i lumtur, as më inteligjent nga sa ishte 6 mijë vjet më parë”, do të shprehej në një rast shkrimtari amerikan. 

Poe pati një jetë të karakterizuar nga përvoja të vështira, madje edhe tragjike. Disa kritikë kanë qenë të interesuar ta përshkruajnë atë si një njeri të shthurur dhe me një jetë çrregullt. Dhe pjesërisht ia arritën qëllimit. Por edhe pse ai nuk ishte sigurisht model i një njeriut me një jetë të ekuilibruar, nga ana tjetër nuk ishte as qenia monstruoze që ata pretendonin t’u tregonin të tjerëve.

Një fëmijëri e vështirë

Edgar Allan Poe lindi në Boston të Shteteve të Bashkuara të Amerikës më 19 janar të vitit 1809. Prindërit e tij ishin aktorë shëtitës. Ata vdiqën kur Edgar ishte vetëm 2-vjeç. Ai dhe dy vëllezërit e tij u birësuan nga familje të ndryshme. Kështu Edgar u adoptua nga John Allan, një biznesmen i pasur, i cili e mirëpriti atë në shtëpi i nxitur nga një shpirt bamirësie.

Vdekja e nënës dhe marrëdhënia traumatike që kishte me njerkun e tij ishin tema të përsëritura në jetën e tij dhe veprat e tij. Me familjen e tij birësuese ai jetoi për disa vite në Angli dhe Skoci. Duket se pikërisht nga ato përvoja e ka burimin edhe atmosferën gotike që është aq tipike në veprën e tij. Më vonë ata u rikthyen në Shtetet e Bashkuara, ku Poestudioi në shkollat më të mira.

Një rini e turbullt

Shkrimet më të hershme të Poe datojnë qëkur ai ishte 14-vjeçar. Në atë kohë, ai u dashurua marrëzisht me nënën e njërit prej shokëve të tij të klasës. Ajo dashuri platonike zgjati derisa ajo vdiq papritur. Në rininë e tij, ai ishte një sportist i talentuar dhe një astronom i pasionuar,edhe pse në nivele amatore.

Ai studioi për gjuhë në Universitetin e Virxhinias. Atje u bë i varur nga bixhozi dhe alkooli, gjë që solli edhe dëbimin e tij. Njerku e punësoi si punonjës në një nga kompanitë e tij, por kjo nuk zgjati shumë. Në vitin 1827 ai botoi fshehurazi librin e tij të parë “Tamerlani dhe poezi të tjera”.

Më vonë shkoi në ushtri, ku qëndroi për dy vjet. Më vonë, njerku e ndihmoi të gjente një punë të re, por sërish u pushua nga puna. Ndërkohë botoi edhe dy libra të tjerë me poezi. Në vitin 1832 u transferua në Baltimora ku u martua me kushërirën e tij 13-vjeçare.

Një shkrimtar i mallkuar

Edgar Allan Poe u largua nga prindërit e tij birësues. Për të mbijetuar, nisi të punonte për disa gazeta, duke shkruar artikuj kritikë mbi artin. Stili i tij i veçantë i dha njëfarë fame. Ndërkohë vazhdoi të botonte veprat e tij. “Bulkthi i artë”, “Korbi”, dhe poezi të tjera hynë në analet e historisë së letërsisë.

Gruaja e tij e re vdiq nga tuberkulozi në vitin 1847. Ajo ngjarje e forcoi varësinë e Poe ndaj alkoolit dhe drogës. Thuhet se në të njëjtën kohë ai filloi të konsumonte laudanum, një opioidi fortë dhe të vuante nga problemet e para shëndetësore.

Nisi të kërkonte plot ankth një bashkëshorte të re. Kaloi nga një marrëdhënie në tjetrën pa konkretizuar asgjë. Thuhet se në atë kohë ai tentoi edhe vetëvrasjen me laudanum, por pati të vjella të forta, dhe kjo e pengoi aktin ekstrem.

Vitet e fundit

Në ato vite ai rifilloi të takohej me një grua, me të cilën dikur në rini kishte pasur një lidhje kalimtare: Sarah Elmira Royster. Midis të dyve u ndez sërish flaka e pasionit, dhe ata vendosën të martoheshin më 17 shtator 1849. Megjithatë, pak pas dasmës, shkrimtari u zhduk në mënyrë misterioze.

Ai u gjet në rrugë më 3 tetor, në gjendje të përhumbur, dhe i veshur me rroba të tjera. Një nga miqtë e tij e çoi menjëherë në spital, ku vdiq më 7 tetor. Nuk mund të mos e dimë kurrë se çfarë ndodhi në ditët e asaj zhdukjeje të çuditshme. Edhe rezultatet e autopsisë janë zhdukur. Ndaj ende sot nuk dihet shkaku i saktë i vdekjes së tij.

Gjithsesi mund të thuhet me siguri se vepra e Poe, kaq prekëse, e fuqishme dhe e thellë, ka ndikuar te të gjithë shkrimtarët e mëdhenj që e kanë pasuar./bota.al

Lajmet

“Me t’i mbyt fëmijët në më të mirën kohë”, familjarët rrëfejnë tmerrin e masakrës së Studimes

Publikuar

nga

25-vjetori i Masakrës së Studimes, Musa Gërgurin e gjen para varreve të dy vajzave të tij të vrara nga forcat serbe. Ai rrëfen për tmerrin që ka përjetuar para 25 vitesh, ku së bashku me 114 civilë të pafajshëm iu vranë edhe vajzat e tij. Ai thotë se tmerrin që ka përjetuar atë kohë, është i papërshkrueshëm.

“Ku me e kujtu atë që pasha zotin, ishalla kuj si bjen, ishalla ia then zoti qafen edhe serbëve nuk na kthehen mo se mosvet për ta çka na kanë bo. Me t’i myt fëmijën më të mirën kohë 5-16 vjet, më i rrit edhe me ardh me t’i vra kësaj rruge katastrofë është”, tha ai.

Në përvjetorin e 25-të të kësaj masakre, homazhe bëri edhe Ardian Gërguri, i cili i ka të vrarë dy motra dhe hallat e tij.

“Kam të vrara hallat dhe dy motrat. Ne i kujtojmë ende martirët tanë, prindërit tanë ende jetojnë me vuajtje dhe kujtime për to. Vijmë gati çdo javë dhe muaj, kemi kujtime prej tyre kemi tesha kemi letra, prindërit kallxojnë për to se kanë qenë shumë të sjellshme me ne”, thotë Gërguri.

Ai shtoi se hallat e tij janë kujdesur shumë për ta kur kanë qenë fëmijë. Edhe pse vetëm 4 vjeçar, thotë se e mban mend mirë këtë masakër.

“Ne jemi mes shtatë motrave dhe janë kujdes shumë për neve, na kanë ruajt jashtëzakonisht, unë kam qenë 4 vjeçar kur ka ndodh masakra e Studimes. E mbaj mend kur jemi nis prej katundit në Vushtrri, për një vend më të sigurt kurse rrugës na kanë ndal në këtë vendin këtu dhe e kanë kry masakrën që kanë mbet 116 të vrarë që sot e kësaj dite që nuk ka drejtësi për ta”, thotë ai.

Kurse Sami Konjuhi thotë se ka të vrarë vëllain dhe djalin e axhës, ndërsa tregoi se si ka ndodhur vrasja e tyre duke i malltretuar dhe vrarë pas shpine.

“I kam dy të vrarë këtu, vëllain dhe djalin e axhës, Afrimin dhe Rexhepin, dhe dy nipa i kem edhe ata janë të varrosur një vend. Katër anëtarë të familjes tonë të ngushtë që i kemi të afërt për këta ne nuk kemi qenë në atë kohë vetëm vëllau me kushërinjtë kanë qenë në traktor një kushëri që ka qenë prezent ai nuk është gjallë ai ka vdek qetash, kanë deshtë me kalu prej kësaj rrugës me dalë deri në Vushtrri se na kemi qenë anës së Qyqavicës dhe me dalë në Qyqavicë prape”, tha ai.

Konjuhi shtoi se vëllai i tij ka qenë 29-vjeçar kur është vrarë nga forcat serbe.

Vazhdo të lexosh

Lajmet

​Arizona voton për shfuqizimin e ndalimit të abortit

Projektligji i shfuqizimit kaloi me një votim 16-14 në Senatin e Shtetit të kontrolluar nga republikanët.

Publikuar

nga

Ligjvënësit e Arizonës votuan të mërkurën për të shfuqizuar një ndalim të abortit që u miratua për herë të parë në vitin 1864, kur shteti ishte ende një territor.

Projektligji i shfuqizimit kaloi me një votim 16-14 në Senatin e Shtetit të kontrolluar nga republikanët, me dy senatorë republikanë që thyen radhët për ta mbështetur atë së bashku me çdo senator demokrat, duke krijuar një mosmarrëveshje brenda Partisë Republikane, e konsideruar tradicionalisht si pro abortit.

Ndalimi i diskutueshëm lejonte vetëm abortet për të shpëtuar jetën e një pacienti, pa përjashtime për viktimat e përdhunimit.

Guvernatorja Katie Hobbs, një demokrate që pritet të nënshkruajë shfuqizimin të enjten, tha: “Gratë e Arizonës nuk duhet të jetojnë në një shtet ku politikanët marrin vendime që duhet të jenë midis një gruaje dhe mjekut të saj”.

Shfuqizimi nuk do të hyjë në fuqi deri në 90 ditë pas shtyrjes së legjislaturës për verën. Në fillim të këtij muaji, republikanët denoncuan vendimin e Gjykatës së Lartë të Arizonës që shpalli të zbatueshëm ndalimin 160-vjeçar të abortit./AA

Vazhdo të lexosh

Lajmet

​KDI: Ligji i ri i Punës të rikthehet në agjendën legjislative

Publikuar

nga

Instituti Demokratik i Kosovës ka publikuar analizën “Ligji i ri i Punës: në mes të nevojës dhe kërkesave për ndryshim”.

KDI sipas këtij njoftimi po synon të rikthejë në diskursin publik debatin për inicimin e një ligji të ri të punës, i cili e ka bazën në nevojat dhe kërkesat e punëtorëve, organizatave sindikale e OJQ, në përputhje me standardet dhe praktikat e vendeve të Bashkimit Evropian, e që garanton mbrojtje më të mirë për punonjësit në Kosovë.

“Ligji aktual i Punës paraqet një ndër ligjet më vitale në vend duke qenë se rregullon punësimin e mbi 370,000 punonjësve në sektorin publik e atë privat. Ndryshimi i këtij ligji ka qenë premtim i çdo qeverie që nga viti 2012, ndërkohë që drafte të ndryshme kanë arritur të bëhen edhe pjesë e agjendave legjislative. Sidoqoftë, këtë vit, qeveria aktuale ka vendosur t’a tërheq këtë ligj nga agjenda legjislative pa ndonjë paralajmërim, përkundër që trendi i shkeljeve të të drejtave të punës vazhdon të jetë në rritje”, thuhet në komunikatën e KDI-së.

Albesa Humolli nga KDI ka deklaruar se ligji aktual i punës nuk ofron mbrojtje dhe siguri të mjaftueshme për punonjësit, duke i lënë ata të cenueshëm ndaj shfrytëzimit, diskriminimit dhe kushteve të pasigurta të punës.

“Kohëzgjatja dhe mungesa e kufizimeve sa i përket kontratave për kohë të pacaktuar, rregullimi i pushimit të lehonisë, mungesa e pushimit prindëror, mungesa e kufizimeve sa i përket orëve shtesë të punës, mungesa e kufizimeve sa i përket formalizimit të marrëdhënies së punës, çështja e rregullimi të punës me orar jo të plotë, çështja e së drejtës në pushim për punonjësit apo çështjet e tjera si rregullimi i punësimit në kohët moderne si puna hibride, puna nga shtëpia, apo puna për kompani jashtë vendit konsiderohen të jenë disa nga mangësitë e ligjit aktual të cilat asnjëherë nuk kanë arritur të adresohen”, ka thënë ajo.

Humolli thekson se mangësitë e një ligjit ‘të stërvjetruar’ të punës po bien në kurrizin e punonjësve në Kosovë, të cilët ende përballen me informalitet, në punësim, mungesë të kushteve për punë, mos pagesë të pushimit vjetor apo mjekësor, pagë jo të rregullt apo orar të tej zgjatur pune pa pagesë. Sipas Humollit, ndryshimi i ligjit aktual ose iniciimi i një ligji të ri të punës është i nevojshëm marrë parasysh aspiratat e vendit për të ju bashkuar tregut evropian të punës, që nënkupton që ligji duhet të përafrohet me kërkesat që dalin nga 17 direktivat e Bashkimit Evropian që përcaktojnë standardet minimale në fushën e rregullimit të marrëdhënies së punës.

KDI kërkon nga qeveria që të reflektojë në këtë drejtim dhe të fillojë dialogun social më të gjitha palët, në mënyrë që ligji i punës të rikthehet në programin legjislativ për këtë vit.

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Petkoviq: Serbia mbështet përpjekjet e Lajçakut në procesin e formimit të Asociacionit

Publikuar

nga

Drejtori i zyrës serbe për Kosovën, Petar Petkoviq ka deklaruar se Beogradi vlerëson dhe mbështet shumë përpjekjet që emisari evropian për dialogun, Miroslav Lajçak, ka investuar në fillimin e procesit të formimit të Asociacionit të Komunave me shumicë serbe.

Këto komente ai i bëri pas një takimi që pati së bashku me ambasadorin e Serbisë në SHBA, Marko Gjuriq me ambasadorët e vendeve të Quintit si dhe përfaqësuesin e Delegacionit të Bashkimi Evropian në Beograd.

Siç bën të ditur zyra e Petkoviqit, ai dhe dhe Gjuriq në takim siç u tha, përsëritën qëndrimin e Beogradit se drafti i Statutit të Asociacionit i hartuar nga BE-ja, mund të jetë një bazë e mirë për vazhdimin e diskutimeve dhe marrëveshjeve për përfundimin e këtij statute.

Lidhur me çështjen e dinarit, Petkoviq theksoi se bisedimet në Bruksel kanë qenë të vështira dhe se sipas tij delegacioni i Beogradit ka paraqitur propozimet dhe komentet e tij për këtë çështje.

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara