Kulturë

Dita e çokollatës

Published

on

13 shtatori është Dita Ndërkombëtare e Çokollatës dhe ne do të zbulojmë historinë e njërës nga shoqërueset më besnike dhe më të dashura të ditëve tona.

Çokollata është një produkt ushqimor industrial që ka për bazë kakaon. Përdoret për ushqim në formë të pastër dhe si gjysmë produkt në industri e kuzhinë.

Fjala çokollatë rrjedh nga pija e parë me përmbajtje të saj Xocóatl (Xócoc: ëmbël; atl: ujë; d.m.th “ujë i ëmbël”), e cila prodhohej nga Astekët. Kjo pije ka qenë ujë i përzier me kakao, vanilje dhe beber Cajen.

Bima Theobroma Cacao (emri shkencor i kakaos) u klasifikua nga Lineu, duke pasur parasysh emrin dhe përdorimin e tij në qytetërimet që e përdornin në atë kohë.

Historia e kakaos dhe çokollatës

Bima e kakaos ka origjinë antike dhe sipas disa studimeve botanike mendohet të ketë qenë e pranishme mbi 6.000 vjet më parë në lumenjtë Amazona dhe Orinoko. Bujqit e parë që filluan ta kultivonin bimën e kakaos ishin majatë, rreth vitit 1000 p.e.s. Tokat që shtrihen mes gadishullit Jukatan, Ciapasit dhe bregut paqësor të Guatemalës ishin të parët që panë fillimin e historisë së kakaos dhe bashkë me të, të çokollatës.

Më vonë majatë dhe astekët filluan kultivimin e kakaos dhe më vonë të prodhonin çokollatë.

Përveç përdorimit liturgjik e ceremonial, në Amerikë çokollata përdorej si pije e quajtur ksokoatl, shpesh e aromatizuar me vanilje, spec djegës e piper. Kjo pije përftohej e ftohtë ose e nxehtë duke i shtuar ujë ose përbërës të tjerë, si mielli e mineralet. Një tjetër mënyrë e përgatitjes ishte duke i shtuar çokollatës miell misri dhe mjaltë.

Karakteristika e saj parësore ishte shkuma, e cila në antikitet përftohej duke e kaluar disa herë nga një enë në tjetrën. Pas pushtimit spanjoll filloi të përdorej “dybeku” (molinilo), i cili lëvizej poshtë e lart dhe kështu arrihej më shpejt shkuma aq e dëshiruar.

Nuk mund të mos vihet re koincidenca e mënyrës së përgatitjes të pijes së kakaos me traditën afrikane të përgatitjes së çajit (tre cikle të njëpasnjëshëm përgatitje, çdonjëri prej të cilëve përftohet nga zierja e gjetheve të çajit, përzierja e përsëritur deri në arritjen e shkumës).

Ksokoatl-i kishte si efekt lehtësimin e ndjesisë së lodhjes, gjë që lidhej me teobrominën që përmbante. Ai ishte një artikull luksi në gjithë Amerikën qendrore pre-kolumbiane; farat e kakaos përdoreshin si monedhë dhe si njësi matëse: në thesarin e perandorit Motekuhzoma (më i njohur si Montezuma), gjendeshin thuajse një miliard të tilla. Thuhet se ksokoatl-i kishte një shije të shkëlqyer.

Hoze de Akosta, një misionar jezuit spanjoll që jetoi në Peru dhe më pas në Meksikë në fundin e shekullit XVI, shkruante: Jo e shijshme për ata që nuk e njohin, më një shkumë në sipërfaqe që nuk ka aspak shije të mirë. Gjithsesi, është një pije shumë e vlerësuar nga indianët, të cilët e përdorin për të nderuar fisnikët që përshkojnë vendin e tyre. Spanjollët, si burrat dhe gratë, të cilët janë mësuar me vendin, janë shumë xhelozë për këtë çokollatë. Thonë se përgatisin shumë lloje, të ngrohta, të ftohta, të vakëta dhe se i fusin shumë erëza; bëjnë me të dhe një brumë që sipas tyre është i mirë për stomakun.

Vetëm në vitin 1502 kakao u njoh nga qytetërimi evropian: Kristofor Kolombo gjatë udhëtimit të tij të katërt e të fundit në Amerikë, zbarkoi në Honduras ku pati rastin të provonte një pije me bazë kakaoje; në kthim mori me vete disa fara kakaoje për t’ia treguar Ferdinandit dhe Izabelës së Spanjës, por nuk i dha asnjë rëndësi zbulimit. Vetëm me Hernando de Soto u arrit futja e kakaos në Evropë në mënyrë të përhapur, ishte viti 1519.

Ai arriti në Amerikë nga Spanja. Perandori Montezuma e priti krahëhapur dhe i ofroi një plantacion të tërë me kakao.

Ngarkesa e parë e dokumentuar e çokollatës drejt Evropës me qëllim tregtar udhëtoi mbi një anije nga Verakruzi në Sevilje në 1585. Çokollata shërbehej gjithmonë si pije, por evropianët dhe sidomos urdhrat e murgjve spanjollë, të cilët kishin një përvojë të gjatë me mishelat, i shtuan vaniljen dhe sheqerin për t’i hequr shijen e hidhur dhe ia hoqën piperin dhe specin djegës.

Gjatë gjithë viteve 500, çokollata mbeti një ekskluzivitet i Spanjës, e cila ia zgjeroi kultivimin. Vetëm në vitet 600, nëpërmjet Toskanës, kakao arriti në Itali me anë të tregtarit fiorentinas Antonio Carletti dhe në 1615 në gjithë Evropën. Gjurmët e lidhjes së vjetër të Firences me çokollatën gjenden në disa libra të Bibliotekës Kombëtare Qendrore të Firences, ku gjenden dëshmi të shumta të shkruara duke filluar nga viti 1600 me një debat mbi çokollatën dhe konsumin e saj.

Gjithmonë në Firence, nga viti 1680 gjenden gjurmë të shkruara mbi temën e çokollatës. Në 1680 botohet “Ndryshimet mes ushqimit dhe çokollatës…” të cilin e ndjekin në 1728: “Mendime rreth përdorimit të çokollatës”, “Letër ku ekzaminohen arsyetimet e autorit të mendimeve të para, rreth përdorimit të çokollatës”.

Në shekullin XVII u kthye në një luks mes fisnikëve të Evropës dhe holandezët, lundrues e zotët, ia morën Spanjës kontrollin botëror. Në Venecian e viteve 700 lindnin dyqanet e para të kafesë, paraardhësit e bareve të sotëm; ato ishin sigurisht dhe dyqane çokollate dhe ishin në garë për të ndryshuar recetat ekzistuese duke shpikur të reja. Në vitin 1790 “Gazeta Veneciane” dokumentoi përhapjen e produktit. Deri në fund të shek. XVIII çokollata konsiderohej si shëruese ndaj çdo gjëje dhe mendohej me veti mrekullibërëse.

Brazili, Martinika dhe Filipinet e rritën kultivimin e kakaos; në të njëjtën kohë shumë qytete evropiane u shquan për përpunimin e çokollatës; një shembull ishte Torino i cili kishte një prodhim prej 350 kg në ditë, pjesa me e madhe eksportohej në Austri, Zvicër, Gjermani dhe Francë, ku pak nga pak përgatitja e pijeve të çokollatës u kthye në një pasion.

Në fund të shek. XVIII çokollata e parë e ngurtë siç e hamë sot, u shpik në Torino nga Doret-i. Në 1802 Bozzelli shpiku një makineri për ta rafinuar brumin e kakaos e për ta përzier me sheqer e vanilje. Duhet të vinte viti 1820 që sistemi të vihej në punë dhe kubi i parë i çokollatës u prodhua në Angli.

Në vitin 1826, Pierre Paul Caffarel filloi prodhimin e çokollatës në sasi të mëdha falë një makinerie të re, e cila mund të prodhonte mbi 300 kg çokollatë në ditë.

Në vitin 1828, holandezi Conrad J. van Houten, e shpejtoi metodën e nxjerrjes së yndyrës nga farat e kakaos, duke i transformua në kakao pluhur dhe gjalpë kakaoje. Zhvilloi gjithashtu të ashtuquajturin “proces holandez”, i cili konsiston në trajtimin e kakaos me alkale për t’i hequr shijen e hidhur. Këto trajtime bënë të mundur prodhimin e çokollatës si ajo e sotmja.

Çokollata e parë me përmasa më të mëdha se ajo e Doretit u prodhua në vitin 1847 nga Joseph Fry. Në vitin 1852, në Torino, Michele Prochet filloi të përziente kakaon me lajthi të shtypura e të pjekura, duke krijuar brumin Gianduia. Daniel Peter, një fabrikant zviceran qirinjsh, u bashkua me të vjehrrin për të prodhuar çokollatë.

Në vitin 1867, filluan të fusnin edhe qumështin si përbërës dhe nxorën në treg çokollatën me qumësht në vitin 1875. Për të larguar ujin nga qumështi në mënyrë që çokollata të ruhej me gjatë, u ndihmua nga një fqinj, fabrikant ushqimesh për fëmijë, me emrin Henri Nestlè. Rudolph Lindt shpiku procesin e quajtur “conching”, i cili konsiston në mbajtjen për një kohë të gjatë të çokollatës së shkrirë për ta bërë mishelën homogjene.

Në vitin 1946, Pietro Ferrero shpiku një krem me çokollatë dhe lajthi me qëllim për t’i shitur disa kile pastiçierëve: produkti pati një sukses shumë më të madh nga ç’pritej dhe disa vjet më vonë, në vitin 1964, u krijua çokokremi, i cili u bë i famshëm në të gjithë botën.

Continue Reading

Magazinë

Kritikët prisnin më shumë nga sezoni i pestë i serialit “You”

Published

on

Sezoni i pestë i serialit të njohur të Netflix-it, “You”, me protagonist Penn Badgley, filloi transmetimin më 24 prill.

Ashtu si çdo sezon i mëparshëm, ky u bë shpejt më i shikuari në shumë vende. Reagimet e para nga kritikët janë pozitive e fundi i serialit ka ngjallur kuriozitet të madh tek publiku dhe ka ndarë opinionet. Sezoni i fundit i serialit zhvillohet afërsisht tre vjet pas ngjarjeve në fund të sezonit të katërt.

Joe Goldberg jeton një jetë të qëndrueshme në martesë me Kate Lockwood, me të cilën po rrit djalin e tij Henry, të cilin e kishte me ish-partneren e tij Love.

Në sezonin e pestë, zbulohet se Joe nuk ka vrarë askënd që nga hera e fundit që shikuesit e panë atë. Joe gëzon një reputacion të patëmetë dhe ka një shumë të konsiderueshme parash. Errësira e brendshme, e kombinuar me histori dhune në të kaluarën, kërcënon të shkatërrojë gjithçka që ka arritur ndërsa seriali i afrohet finales së tij spektakolare dhe të tensionuar.

Në sezonin e fundit, Penn Badgley i bashkohet Charlotte Ritchie, Anna Camp, Griffin Matthews, Pete Ploszek dhe Madeline Brewer.

Edhe pse sezoni i pestë i serialit u publikua së fundmi, ai ka marrë një numër të madh komentesh dhe vlerësimesh.

Sipas rishikimeve të para të kritikëve në Rotten Tomatoes, sezoni k vlerësim prej 81 për qind. Audienca i jep vlerësim më të ulët prej 56 për qind.

Jo të gjithë ishin të kënaqur me sezonin e fundit. Disa mendojnë se personazhi i Joe është bërë i mërzitshëm, të tjerë pretendojnë se prisnin një fund më të mirë. Megjithatë, ka edhe nga ata që besojnë se sezoni i pestë është më i mirë se ai i mëparshmi.

Continue Reading

Magazinë

Nëna e Beyoncés zbulon padashje sekretet e vajzës së saj

Published

on

Edhe pse sot është një nga yjet më të mëdha të muzikës botërore, Beyoncé ka qenë natyrë e qetë dhe e rezervuar, ka thënë nëna e saj, Tina Knowles, sipas të cilës ajo nuk ka ndryshuar as me kalimin e viteve.

Në një intervistë për The Guardian, Knowles ka treguar se Beyoncé ishte një fëmijë i turpshëm që u transformua falë kërcimit.

“Performanca i ndryshoi jetën. Edhe kur ishte e turpshme, kur kërcente dhe bënte shfaqje, ajo ndriçonte. Prandaj e regjistruam në kurse kërcimi. Kur kërcente, nuk kishte më turp”, ka thënë Knowles.

Megjithatë, pavarësisht suksesit të jashtëzakonshëm, Beyoncé, sot 43 vjeçe, mbetet një person i mbyllur.

“Ajo ka qenë dhe gjithmonë do të mbetet e rezervuar. Nuk është ai lloj personi që hyn në dhomë e thotë ‘Ja ku jam!’. Kjo nuk ka ndryshuar. Thjesht, në skenë ajo aktivizon një tjetër personalitet”, ka shtuar ajo.

Knowles ka ndarë disa kujtime për marrëdhënien mes Beyoncés dhe motrës së saj më të vogël, Solange, sot 38 vjeçe. Ajo ka kujtuar periudhën kur Beyoncé ishte rreth 10-11 vjeç dhe nisi të dallonte një distancë midis vajzave.

Beyonce dhe Solange si fëmijë

“U tremba kur Beyoncé mbushi rreth 10 vjeç. Ishte pjesë e një grupi muzikor dhe fëmijët i thoshin Solanges çdo ditë ‘Hesht, Solange’, sepse ajo përpiqej të bënte koreografi apo të merrte pjesë. Ajo kishte dëshirë të ishte pjesë e gjithçkaje, por nuk e pranonin”, ka thënë Knowles në një intervistë për CNN.

Beyoncé madje filloi të kërkonte që Solange të largohej gjatë provave, gjë që e shqetësoi nënën e tyre.

“Më duhej t’i kujtoja Beyoncés se kjo ishte shtëpia e Solanges dhe ajo duhej trajtuar me dashuri. Por ndjeva se nuk po më dëgjonin më, dhe pashë një mur duke u ndërtuar mes tyre, prandaj vendosa t’i çoj në terapi”, ka treguar tutje Knowles.

Edhe pse terapia për fëmijët ishte tabu e bashkëshorti i atëhershëm, Matthew Knowles, mendonte se vajzat ishin të vogla për atë gjë, Knowles këmbënguli.

“S’po kërkoja leje. E dija që duhej bërë diçka e gjetëm një terapist të mrekullueshëm”, tha ajo. Solange e adhuronte terapinë, Beyoncé nuk ishte entuziaste.

“Është interesante, sepse terapisti i tha Beyoncés të njëjtat gjëra që i kisha thënë unë, por nga ai ajo i pranoi, edhe pse e urrente terapinë. Solange, përkundrazi, e donte, e adhuronte të shprehej dhe të fliste”, ka treguar nëna e yjeve.

Sot, ajo ka thënë se falë asaj ndërhyrjeje në kohë, Beyoncé dhe Solange kanë një marrëdhënie shumë të afërt.

“Rezultati ishte i mrekullueshëm. Ato janë shumë të lidhura që atëherë”, ka thënë ndër të tjera Knowles.

Continue Reading

Magazinë

Ç’po ndodh? Brad Pitt frikësohet nga ajo që Angelina po bën me fëmijët e tij

Published

on

Beteja e gjatë e Brad Pitt për kujdestarinë me Angelina Jolie ka marrë tjetër kthesë shqetësuese. Ylli i Hollivudit thuhet se po bëhet gjithnjë e më i shqetësuar se Jolie po ndikon tek fëmijët e tyre kundër tij, duke krijuar atë që e sheh si mur emocional mes tij dhe familjes.

Burime pranë Pitt-it pohojnë se aktori ndihet “zemërthyer” dhe “i pafuqishëm” teksa shikon se marrëdhëniet me fëmijët dobësohen.

Kanë kaluar vite që nga divorci i rrëmujshëm i vitit 2016, por beteja për fëmijët, Maddox, Pax, Zahara, Shiloh, Knox dhe Vivienne – mbetet e pazgjidhur.

Pitt dyshohet se beson se ndikimi i Jolie po i shtyn fëmijët më larg, deri në pikën ku pajtimi duket pothuajse i pamundur. Edhe pse Pitt është përpjekur të ruajë lidhjet me fëmijët përmes takimeve e këshillimeve private, të brendshëm thonë se ai ndihet i mbingarkuar.

Çdo hap i vogël drejt rindërtimit të besimit duket se minohet, duke e lënë atë gjithnjë e më të izoluar. Miqtë e aktorit e përshkruajnë si të shkatërruar nga distanca e dukshme emocionale që zhvillohet mes tij dhe fëmijëve të vegjël.

Disa raporte madje sugjerojnë se Pitt ka frikë se disa nga fëmijët janë inkurajuar ta shohin atë në një këndvështrim negativ, duke dëmtuar lidhjen në mënyra që mund të duhen vite për t’u riparuar, nëse ndonjëherë. Angelina Jolie ka mbajtur një profil relativisht të ulët publik në lidhje me specifikat e betejës për kujdestari, por shumë besojnë se veprimet e saj flasin më shumë se fjalët.

Continue Reading

Magazinë

“Ajo duket shumë e sëmurë”, Demi Lovato përballet me kritika pas humbjes së peshës

Published

on

Këngëtarja amerikane Demi Lovato ka shkaktuar një sërë reagimesh në rrjetet sociale pasi ka shpërndarë një sërë fotosh që tregojnë figurën e saj të hollë si dhe momente nga jeta private.

Edhe pse shumica e komenteve në Instagram ishin pozitive, disa i referoheshin në mënyrë specifike humbjes së saj të konsiderueshme në peshë, gjë që shkaktoi spekulime të reja mes ndjekësve.

Vëmendjen më të madhe e tërhoqi një foto e saj duke pozuar para një pasqyre me pantallona të shkurtra dhe një bluzë të ngritur që i zbulonte barkun.

Përveç kësaj, ra në sy edhe një foto me një fustan të ngushtë lëkure, shumë e vlerësuan pamjen e saj, disa pretenduan se këngëtarja po përdor ilaçin Ozempic, i cili është bërë i njohur në mesin e të famshmëve vitet e fundit si mjet për humbje peshe.

“Mbretëresha Ozempic”, “Duket shumë e hollë, më pëlqente më shumë kur kishte kthesa” dhe “Të gjithë janë në Ozempic tani”, “Kur i humbi këto kilogramë”, “Duket kaq e sëmurë. Këtë herë nuk mund të fajësojë ekipin e saj”, ishin vetëm disa nga komentet.

Në mars 2021, këngëtarja postoi një foto ku tregonte belin më të hollë, me komentin se “ka humbur peshë aksidentalisht”, duke theksuar se nuk numëron më kalori, nuk e tepron me stërvitjen ose nuk kufizon dietën e saj. Vitin e kaluar, deklaroi se ka gati gjashtë vjet që është në procesin e rikuperimit nga bulimia, me mbështetjen e një ekipi profesional terapistësh dhe dietologësh të specializuar në çrregullimet e të ngrënit.

“Unë punoj më së shumti për të pranuar trupin tim. Nuk përpiqem të jem pozitive për këtë, sepse kjo ende më duket shumë larg. Për momentin, synimi im është të paktën të jem neutrale”, tha ajo në atë kohë.

Ajo shtoi se praktikon pohime për të forcuar marrëdhënien me trupin e saj.

“Shikohem në pasqyrë dhe i them vetes: “Ky trup është i fortë, më shpëtoi jetën kur e teprova”. “Janë mendimet që më mbajnë të qëndrueshme”, tha Lovato.

Demi Lovato është bërë një zë i fortë në luftën për shëndetin mendor, vetëpranimin dhe kundër standardeve të imponuara të bukurisë vitet e fundit. Pavarësisht përpjekjeve të saj publike për të inkurajuar ndryshime pozitive, transformimi i saj fizik vazhdon të ketë reagime të ndryshme nga publiku.

 

Continue Reading

Të kërkuara