Lajmet

Dita Botërore e Ndërgjegjësimit për Autizmin

Vlerësohet se 1% e popullatës globale është autike.

Published

3 years ago

on

Dita Botërore e Autizmit synon të rrisë ndërgjegjësimin lidhur me çrregullimet e spektrit të autizmit dhe përmirësimin e jetës së atyre që jetojnë me autizëm. Vlerësohet se 1% e popullatës globale është autike.

Autizmi është një çrregullim kompleks që prek hapësira të shumëfishta të zhvillimit duke përfshirë ndërveprimin social, komunikimin verbal dhe joverbal, imagjinatën, sjelljet dhe interesat. Simptomat e këtij çrregullimi shfaqen shpejt në jetë, ndonjëherë në foshnjëri, por përgjithësisht përpara moshës 3-vjeç.

Çfarë e shkakton autizmin? Shumë studime janë përpjekur t’i japin përgjigje kësaj pyetjeje. Në pak raste autizmi është shenjë e një problemi gjenetik, i tillë si X i Brishtë, megjithatë në shumë raste nuk njihen shkaqet. Aktualisht, autizmi mendohet se shkaktohet nga një kombinim i gjeneve dhe faktorëve mjedisorë. Ende nuk ka të dhëna që autizmi shkaktohet nga diçka që prindërit kanë apo nuk kanë bërë para apo gjatë shtatzënisë, apo ndërsa kujdesen për fëmijën e tyre.

Si diagnostikohet autizimi? Diagnoza e autizmit bazohet në sjelljet e fëmijës. Aktualisht, nuk ka ndonjë test mjekësor (për shembull analizë gjaku, rreze x etj.) që do të ndihmonte në diagnostikimin e autizmit. Mjekët mund të këshillojnë teste gjenetike për të gjetur një shkak gjenetik, si dhe mund të rekomandojnë teste apo studime të tjera që ndihmojnë në përcaktimin e kushteve të tjera shëndetësore të cilat mund të jenë të pranishme.

Kur profesionistët konstatojnë se fëmija ka autizëm apo diagnoza të lidhura me të, problemet vlerësohen në tri hapësira: ndërveprimi social, komunikimi dhe sjelljet/interesat jo të zakonshme.

Ndërveprimi social: Fëmijët me autizëm shpesh kanë vështirësi në krijimin dhe mbajtjen e marrëdhënieve sociale. Krahasuar me fëmijët që zhvillohen normalisht, ata të diagnostikuar me autizëm mund ta kenë më të vështirë të vendosin dhe mbajnë kontakt me sy, të përgjigjen kur u flitet në emër, të luajnë lojëra të tilla si kukafshehti, apo të përfshijnë fëmijë të tjerë në lojë. Ata mund të pëlqejnë të jenë me prindërit apo të përfshihen në lojëra aktive, por shfaqin më pak interes dhe reagim krahasuar me fëmijët e tjerë me zhvillim normal.

Komunikimi: Fëmijët me autizëm janë përgjithësisht më të ngadaltë në përdorimin e fjalëve apo frazave të thjeshta që janë normale për atë moshë. Gjithashtu, ata kanë më pak të ngjarë të përdorin gjeste të zakonshme të tilla si të kërkuarit e diçkaje, apo të drejtojnë vëmendjen e dikujt drejt një pamje apo tingulli. Disa fëmijë mund të kenë një zhvillim gjuhësor në kohën e duhur, por mund të shfaqin kthim pas apo humbje të aftësive të komunikimit rreth moshës 18-24 muaj. Kjo humbje e aftësive mund të përfshijë ulje të interesave sociale, sikurse edhe humbje të fjalëve apo frazave të cilat i kanë përdorur më parë. Fëmijët që kanë zhvillim të gjuhës mund të shfaqin modele jo të zakonshme të të folurit, të tilla si përsëritja apo bërja jehonë e frazave që dëgjojnë nga të tjerët apo nga televizori. Ata mund të kërkojnë gjëra që dëshirojnë por e kanë shumë të vështirë të mbajnë një bisedë të thjeshtë.

Sjelljet dhe interesat: Fëmijët me autizëm përgjithësisht shfaqin një shkallë më të kufizuar lojërash krahasuar me moshatarët e tyre, dhe shfaqin më tepër sjellje përsëritëse; për shembull, ata mund të fokusohen më tepër në rreshtimin e objekteve sesa në ushqimin e një kukulle apo arushi. Gjithashtu, ata mund të jenë të interesuar për disa objekte të caktuara apo të këmbëngulin në ndjekjen e rutinave të caktuara, apo mund të përsërisin lëvizje specifike si përplasja e duarve, hedhja apo lëvizja para-mbrapa.

Koha: Përveç shfaqjes së diferencave zhvillimore në tri hapësirat e mësipërme, fëmijët me autizëm i shfaqin këto modele përpara moshës trevjeçare.

Dita Botërore e Autizmit është vendosur nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, me rezolutën “62/139” në vitin 2007, më tepër si një përpjekje për t’i dhënë fund diskriminimit ndaj personave me autizëm. Kjo ditë është vendosur në 2 Prill dhe është përfshirë në Agjendën e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Kombeve të Bashkuara, e cila premton që askush të mos mbetet pas.

Related Topics:
Continue Reading

Aktualitet

Kirurgu vaskular Krasniqi rekomandon personat pas moshës 55 vjeçare: Bëni një ultrazë për arteriet, mund t’ju shpëtojnë jetën

Published

3 hours ago

on

September 7, 2025

By

Kirurgu vaskular, Halil Krasniqi ka dhënë një këshillë të rëndësishme për të gjithë personat mbi moshën 55-vjeçare gjatë podcastit “Shëndeti në rend të parë”, i cili mbështetet nga United Hospital.

Sipas tij, kontrolli i arterieve përmes ultrazërit është jetik në këtë grupmoshë, pasi mund të zbulojë në kohë ndryshime të rrezikshme që nëse nuk trajtohen mund të çojnë në pasoja fatale.

“Është e rëndësishme që mbi moshën 55-vjeçare të bëhet një ultrazë. Me ultrazë nuk shkaktohet dhimbje, janë vetëm 5 minuta kohë që mund të shohësh nëse është apo jo e zgjeruar (arteria). Pastaj vijnë ekzaminimet tjera”, Krasniqi.

Ai shtoi se përmes këtij ekzaminimi, mjekët mund të identifikojnë herët proceset patologjike dhe të vendosin për trajtimin e duhur.

“Pacienti duhet të shikohet me ultrazë që nga koka, sepse truri, koka dhe zemra janë më të rëndësishmet. Bëhet një ultrazë nga lart deri poshtë dhe bëjmë një ultrazë të qafës. Në qafë shihet arteria e cila furnizon trurin me gjak, këtu shihen edhe gjëndrat tiroide, limfatike, ndryshimet tjera morfologjike”, ka thënë Krasniqi.

Ushqimi i pashëndetshëm dhe ndikimi në shëndetin vaskular, kirurgu Halil Krasniqi tregon se çfarë duhet të dimë?

Sipas studimeve të fundit siç tha Krasniqi kontrolli me ultrazë e ul me mbi 50 për qind vdekshmërinë tek kjo kategori e popullatës.

Në rastet kur zbulohet zgjerim i arterieve mbi 5 cm, trajtimi mund të bëhet me procedurë minimale invazive – pa ndërhyrje kirurgjikale klasike.

“Nëse kalon mbi 5 cm, fillon trajtimi me stentim, pa operacion. Bëhen vetëm dy shpuarje në ije dhe vendoset stenti – dhe njeriu mbijeton”, shpjegoi kirurgu vaskular, Halil Krasniqi.

Për më shumë shikoni të plotë podcastin “Shëndeti në rend të parë”:

Continue Reading

Aktualitet

Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën

Published

1 day ago

on

September 6, 2025

By

UBT vazhdon të shënojë suksese në arenën ndërkombëtare të arsimit dhe inovacionit, duke hyrë edhe këtë vit në finalen e Triple E Awards me dy nominime të reja prestigjioze:

“University Leader of the Year – Global Award”

Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, është nominuar si një nga liderët universitarë më me ndikim në botë, falë vizionit dhe punës së tij për të shndërruar UBT-në në qendër të inovacionit, sipërmarrjes dhe zhvillimit shoqëror.

“Engaged University of the Year”

UBT është vlerësuar si një universitet i angazhuar, që lidh ngushtë akademinë me komunitetin, duke krijuar mundësi për studentët, sipërmarrësit e rinj dhe projekte me ndikim të drejtpërdrejtë shoqëror.

Ky vlerësim është një dëshmi se Kosova po bëhet pjesë e hartës globale të arsimit cilësor dhe inovativ.

Vota juaj është vendimtare! Për të votuar për UBT-në duhet të klikoni në këtë link: LINKU PËR VOTIM, duke e dhënë fillimisht e-mail adresën tuaj.

Procesi i votimit është si në vijim: Klikoni në link, shkoni tek pjesa – |Have a say and vote for this entry to win the People’s Choice Award!|, shënoni emailin tuaj personal në hapësirën e votimit, klikoni VOTE, pastaj në email ju vjen një konfirmim së bashku me linkun që ju duhet të klikoni për të verifikuar votën tuaj.

Tutje, për të dhënë votën tuaj edhe në platformat sociale, ju lusim të ndiqni procedurat e më poshtme:

Për Facebook, mund të bëni një postim me këtë përmbajtje: 

I vote for UBT’s nomination for the “Engaged University of the Year” award by Triple E Awards 2025.

https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1136

#ACEEUAWARDS2025

#2025Entry1136

ose të bëni share postimin e UBT-së: POSTIMI NË FACEBOOK

Për Platformën LinkedIn mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:  

I vote for UBT’s nomination for the “Engaged University of the Year” award by Triple E Awards 2025.

https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1136

@ACEEU

#ACEEU_Awards

#2025Entry1136

ose të bëni repost postimin e UBT-së: POSTIMI NË LINKEDIN

Për Platformën Instagram mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:  

I vote for UBT’s nomination for the “Engaged University of the Year” award by Triple E Awards 2025.

https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1136

@aceeu_live

#ACEEU_Awards

#2025Entry1136

Për Platformën TikTok mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:  

https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1136

#ACEEU_Awards

#2025Entry1136

Për të votuar për Rektorin e UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi në këto dy kategori, klikoni në linkun përkatës, vendosni e-mail-in tuaj dhe konfirmoni votën: LINKU PËR VOTIM 

Procesi i votimit është si në vijim: Klikoni në link, shkoni tek pjesa – |Have a say and vote for this entry to win the People’s Choice Award!|, shënoni emailin tuaj personal në hapësirën e votimit, klikoni VOTE, pastaj në email ju vjen një konfirmim së bashku me linkun që ju duhet të klikoni për të verifikuar votën tuaj.

Tutje, për të dhënë votën tuaj edhe në platformat sociale, ju lusim të ndiqni procedurat e më poshtme:

Për Facebook, mund të bëni një postim me këtë përmbajtje: 

I vote for Prof. Edmond Hajrizi’s nomination for the “University Leader of the Year” award by Triple E Awards 2025.

https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1146

#ACEEUAWARDS2025

#2025Entry1146

ose të bëni share postimin e UBT-së: POSTIMI NË FACEBOOK

Për Platformën LinkedIn mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:  

https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1146

@ACEEU

#ACEEU_Awards

#2025Entry1146

ose të bëni repost postimin e UBT-së: POSTIMI NË LINKEDIN

Për Platformën Instagram mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:  

https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1146

@aceeu_live

#ACEEU_Awards

#2025Entry1146

Për Platformën TikTok  mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:

https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1146

#ACEEU_Awards

#2025Entry1146

Continue Reading

Lajmet

Irlanda e Veriut triumfon ndaj Maltës në kualifikuese të Botërorit 2026

Published

2 days ago

on

September 5, 2025

By

Një fitore miqësore 3-0 ndaj Maltës erdhi nga Irlanda e Veriut në kualifikuese të Kupës së Botës 2026, ku Jordan Jones, Gavin Whyte dhe Ali McCann shënuan në Austri.

Pjesa më e madhe e ndeshjes u zhvillua në një mënyrë tipike miqësore të fundsezonit dhe nuk pati lojtarë që të spikasnin gjatë gjithë 90 minutave.

Dallasi arriti një fitore si kapiten i Irlandës së Veriut në mungesë të Steven Davis dhe kjo është një përvojë jetësore për lojtarin në formë të mirë të Leeds.

Jones shfrytëzoi mbrojtjen e dobët për të shënuar një gol të hershëm përpara se Josh Magennis të shihte penalltinë e tij të pritej nga portieri i Maltës, Henry Bonello, në një pjesë të parë kryesisht të çrregullt.

Irlanda e Veriut u përmirësua në pjesën e dytë me dy gola në tre minuta.

Fitorja në 90 minuta më në fund erdhi për trajnerin e Irlandës së Veriut, por ishte e pakëndshme ta shikoje në pjesën e parë pavarësisht golit të hershëm.

Pasimi i gabuar i Ferdinando Apap i dha mundësinë Jones dhe anësori i Rangers e shfrytëzoi me një gjuajtje të ulët që e rrëzoi Bonellon përpara se të fluturonte drejt portës.

Bonello u ul për të pritur penalltinë e Magennis në minutën e 21-të – e akorduar për faullin e Kurt Shaw ndaj Whyte – dhe humbja e penalltisë përmblodhi një fillim të vështirë prej 45 minutash nga Irlanda e Veriut.

Malta hyri në ndeshje 127 vende poshtë kundërshtarëve të saj në renditjen botërore, por ata e kaluan pjesën e parë me Joseph Mbong dhe Luke Montebello që u afruan shumë.

Irlanda e Veriut kishte më shumë shpejtësi dhe vendosmëri në rifillimin e ndeshjes dhe Whyte shënoi me shpejtësi nga një pasim i Stuart Dallas për ta bërë rezultatin 2-0 pas 53 minutash.

Pastaj u pasua shpejt nga numri tre, pasi McCann u kap nga Paddy McNair dhe ai dha një gjuajtje të shkathët përtej Bonellos për ta çuar ndeshjen përtej një skuadre të Maltës që po shkatërrohej./S.K/BBC/

Continue Reading

Lajmet

​Sulm në parkingun e kopshtit në Vushtrri dhe arsenal armësh në shtëpi, një muaj paraburgim për dy persona

Published

2 days ago

on

September 5, 2025

By

Prokuroria Themelore në Mitrovicë ka paraqitur kërkesë për caktimin e masës së paraburgimit në Gjykatën Themelore në Mitrovicë – Dega në Vushtrri, ndaj të dyshuarve K.M. dhe K.M., për shkak të dyshimit të bazuar se kanë kryer disa vepra penale.

Të dyshuarit ngarkohen me veprat penale: “Mbajtja në pronësi, kontroll ose posedim të paautorizuar të armëve”, si dhe “Përdorimi i armës apo mjetit të rrezikshëm”, ndërsa njëri prej tyre, K.M., dyshohet gjithashtu për veprën penale “Lëndimi i rëndë trupor”.

Sipas Prokurorisë, ngjarja ka ndodhur më 20 maj 2025, rreth orës 08:55, në parkingun e një kopshti fëmijësh në Vushtrri, ku i dyshuari K.M., së bashku me persona të tjerë, e kanë sulmuar fizikisht të dëmtuarin L.O., në momentin që ai po zbriste nga automjeti për të shoqëruar vajzën në kopsht.

Sipa sprokurorisë, sulmi është kryer me një shufër metalike, duke i shkaktuar viktimës lëndime të rënda në kokë, këmbë dhe pjesë të tjera të trupit.

Pas sulmit, të dyshuarit janë larguar nga vendi i ngjarjes me motoçikleta.

Gjatë bastisjes së shtëpisë së të dyshuarve në fshatin Ropicë të Vushtrrisë, janë sekuestruar elektroshokë, sprej, telefona mobil, si dhe një sasi e konsiderueshme armësh dhe municioni, përfshirë armë të gjata dhe të shkurtra, snajperë, pistoleta me silenciatorë. Në telefonat e të dyshuarve janë gjetur video dhe fotografi ku ata shihen duke përdorur armë, përfshirë edhe një imazh ku njëri prej tyre shihet duke shënjestruar një automjet të policisë me revole.

Gjykata Themelore në Mitrovicë – Dega në Vushtrri ka aprovuar kërkesën e Prokurorisë dhe ka caktuar masën e paraburgimit prej një muaji ndaj të dyshuarve K.M. dhe K.M./D.B/KP

Continue Reading

Të kërkuara