

Kuriozitete
Dhjetë faktet mahnitëse që ndoshta nuk i keni ditur mbi pemët
Sot ka 46 për qind pemë më pak sesa 12.000 vite më parë.
Published
3 years agoon
By
UBT newsAto na qetësojnë psikologjikisht, na ushqejnë, pastrojnë ajrin që thithim, dhe janë aleatët tanë më të mirë kundër krizës së klimës. Por pemët bëjnë shumë me tepër se sa kaq.
Ja cilat janë 10 faktet shkencore ndoshta më pak të njohura rreth tyre.
1. Në Tokë ekzistojnë më shumë se 60.000 lloje të njohura
Për të qenë të saktë, sipas një përllogaritje të “GlobalTreeSearch” në vitin 2017, janë 60.065 lloje pemësh që njihen deri tani, ndërsa vlerësohet se janë ende rreth 9.200 për t’u zbuluar. 58 për qind e këtyre llojeve pemësh rriten ekskluzivisht brenda kufijve të një vendi të vetëm. Brazili, Kolumbia dhe Indonezia kanë numrin më të madh të specieve endemike në pyjet e tyre.
2. Sot ka 46 për qind pemë më pak sesa 12.000 vite më parë
Planeti ynë ka rreth 3 trilionë pemë, një numër vërtet i madh por jo aq mbresëlënës sa ndikimi i njeriut mbi të. Afro 15 miliardë pemë nga pyjet e ekuatorit priten çdo vit nga njeriu. Sot numri i pemëve është më pak se gjysma e atyre që ishin 12.000 vjet më parë kur lindi bujqësia.
3. Toka ka qenë pa pemë për 90 për qind të historisë së saj
Planeti ynë është 4.5 miliardë vjet i vjetër. Por nisi të gjelbërohej vetëm 470 milionë vjet më parë, fillimisht falë myshqeve dhe likeneve. Bimët vaskulare, pra ato të pajisura me një sistem enësh për të transportuar ujë dhe lëndë ushqyese, u shfaqën 420 milionë vjet më parë, dhe për dhjetëra miliona vjet ato u rritën jo më shumë sesa1 metër lartësi.
4. Pylli më i vjetër fosil ndodhet në Nju Jork
Pylli i parë i shfaqur në botë, mendohet se jetë zhvilluar në periudhën Devoniane, 385 milionë vjet më parë. Fosilet e një sistemi rrënjor të ndërlikuar janë gjetur në shtetin e Nju Jorkut, vetëm 40 km nga pylli tjetër fosil i Gilboas. Ajo hapësirë përmban prej të paktën 3 llojesh të ndryshme pemësh.
5. Pemët më të vjetra u ngjanin palmave gjigante
Uatieza, një bimë e zhdukur, ishte e zakonshme në pyjet e epokës Devoniane të zbuluara në Amerikën e Veriut. Ai ishte 8-10 metra i gjatë, dhe kishte gjethe të ngjashme me fierin dhe të ngjitura drejtpërdrejt në trung. Ashtu si fieret, riprodhohej jo me fara, por nëpërmjet sporeve.
Kjo pemë ndryshoi tërësisht jo vetëm peizazhet, por edhe ekosistemet tokësore, duke thithur CO2, dhe duke favorizuar përhapjen e llojeve të ndryshme të kafshëve në këmbët e saj. Në fakt, për shkak të vetë konformimit, prodhoi mbeturina të shumta që grumbulloheshin në tokë, duke nxitur përhapjen e artropodëve.
6. Shumica e rrënjëve të pemëve gjenden në 45 centrimetrat e sipërme të tokës
Në fakt, në këtë pjesë të nëntokës përqendrohen kushtet ideale për rritje. Kjo mungesë thellësie – shpesh përballë lartësive të konsiderueshme të trungut – kompensohet nga kërkimi i hapësirës horizontale:rrënjët e një lisi të pjekur, mund të shtrihen deri qindra kilometra në gjerësi.
Por nga ky rregull ka shumë përjashtime. Disa bimë tipike për tokat kënetore, të varfëra me oksigjen, si për shembull selvia moçalore (Taxodium distichum) kanë rrënjë respiratore të quajtura pneumatofore, të cilat ngrihen vertikalisht nga toka me baltë, dhe e futin ajrin përmes vrimave të vogla si gryka.
7. Tërheqin armiqtë e armiqve të tyre
Kur rrethohen nga parazitët, disa lloje pemësh lëshojnë në ajër substanca të paqëndrueshme, që joshin grabitqarët e parazitëve të tyre të padëshiruar. Prandaj ato janë në gjendje të dërgojnë sinjale që përcjellin informacion edhe jashtë mbretërisë bimore. Në përgjithësi këto mesazhe u drejtohen insekteve të tjera, por jo gjithmonë. Pemët e mollëve të infektuara nga vemjet duket se tërheqin edhe zogjtë që hanë vemjet.
8. Luftojnë kundër vapës së madhe
Pemët i ulin temperaturat, dhe jo vetëm drejtpërdrejt duke siguruar hijen, apo indirekt duke thithur emetimet tona të CO2. Ato e bëjnë këtë edhe përmes një fenomeni më pak të njohur, evapotranspirimit. E kapin rrezatimin diellor që normalisht humbet nga asfalti i qytetit përpara se të arrijë në tokë, e thithin atë dhe e përdorin për të avulluar ujin nga gjethet.
Pra në praktikë për të luftuar nxehtësinë, pemët “djersitin” si ne njerëzit. Ky efekt është gjithashtu i dobishëm për njerëzit, pasi e zvogëlon sasinë e energjisë së mbetur për të ngrohur ajrin. Vlerësohet se nëse një qytet mbulohet nga pemët mbi në 40 sipërfaqes së tij, mund të ulë me 5 gradë Celcius temperaturat gjatë verës.
9. Veprojnë si filtra kundër ndotjes
Ne e dimë se pemët thithin dyoksidin karbonit, CO2, por roli i tyre si një sfungjer kundër ndotjes nuk ndalet këtu. Gjethet e pemëve pastrojnë ajrin duke kapur dhe gazra të tjerë të dëmshëm që barten nga era, si oksidet e azotit dhe dioksidi i squfurit.
Ky kapacitet ndryshon shumë nga një specie në tjetrën, por edhe në bazë të pozicionit të pemëve në qytet dhe dendësisë së gjetheve. Megjithatë, grimcat nuk qëndrojnë në gjethe për një kohë të gjatë, por shpërndahen më pas në mjedis nga agjentët atmosferikë.
10. Rritin vlerën e pasurive të paluajtshme dhe reduktojnë kriminalitetin
Afërsia me pemët shoqërohet me një sërë efektesh psikologjike dhe fiziologjike të këndshme si ulja e presionit të gjakut, rritja e tolerancës ndaj dhimbjes dhe nivelet e reduktuara të stresit. Është kjo arsyeja pse prania e tyre rreth një shtëpie e rrit me 10-20 për qind vlerën e perceptuar të pronës (sipas disa përllogaritjeve nga Shërbimi Pyjor i SHBA-së). Prania e gjelbërimit aty pranë lidhet gjithashtu me një shkallë më të ulët të hedhjes së mbeturinave,sjelljeve vandale, dhe më pak dhunë në familje. / Focus – Bota.al
You may like
Kuriozitete
Regjistrohet rrufeja 829 kilometra e gjatë
Published
5 days agoon
August 1, 2025By
UBT News
Organizata Botërore Meteorologjike ka vendosur rekord të ri botëror për rrufenë më të gjatë një rrufe e jashtëzakonshme prej 829 kilometrash në një zonë të njohur për stuhi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit njofton se rrufeja më e gjatë në botë ndodhi në tetor 2017 gjatë një stuhie të madhe në SHBA, duke përshkuar 829 km nga lindja e Teksasit deri afër Kansas City. Do të duheshin rreth 8-9 orë me veturë ose të paktën 90 minuta me avion për ta përshkuar.
“Vetëtimat janë të mrekullueshme, por dhe të rrezikshme, duke marrë shumë jetë çdo vit. Kjo ngjarje tregon sa larg mund të përhapen rrufetë, duke rrezikuar aviacionin dhe shkaktuar zjarre”, tha Celeste Saulo, sekretare e përgjithshme e WMO.
Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit e konfirmoi rekordin me ndihmën e teknologjive të reja satelitore. Ky rekord është 61 kilometra më i gjatë se ai i mëparshmi në SHBA më 29 prill 2020 (768 km). Gabimi i matjes është ±8 km.
Rrufja ndodhi në Rrafshinat e Mëdha të Amerikës së Veriut, një zonë e njohur për stuhitë Mesoskalare Konvektive që mundësojnë “mega-rrufe”.
Ajo u zbulua përmes analizës së përsëritur me ndihmën e satelitit GOES-16.
“Ky rekord tregon fuqinë e natyrës e përparimin shkencor në dokumentimin e ekstremeve. Ka të ngjarë që në të ardhmen të zbulohen më të mëdha”, tha Randall Cerveny nga WMO. Arkivi i WMO ruan të dhënat për ekstreme, përfshirë temperaturat, erën, reshjet, breshrin, rrufetë, tornado e ciklonet tropikale.
Kuriozitete
Vala e të nxehtit kaplon edhe “tokat e akullta” të Finlandës
Published
7 days agoon
July 30, 2025By
UBT News
Laplanda finlandeze është përfshirë nga një valë të nxehti rekord, me temperatura që kanë kaluar 30°C për 14 ditë rresht, një fenomen i paprecedentë që shkencëtarët e lidhin me ndryshimet klimatike.
Në qytetin arktik të Rovaniemit, termometri ka shënuar deri në 33°C në diell, duke e bërë të pamundur që ai të dalë jashtë për pjesën më të madhe të ditës.
Sipas Institutit Meteorologjik Finlandez, kjo është vala më e gjatë e të nxehtit që është regjistruar ndonjëherë në Lapland që nga viti 1961. Temperaturat janë rreth 10 gradë Celsius mbi mesataren sezonale, me stacione në Ylitornio dhe Sodankylä që regjistruan deri në 31.7°C.
“Herën e fundit që patëm një valë të tillë ishte në vitin 1972, por zgjati më pak”, tha meteorologu Jaakko Savela, duke shtuar se kjo valë tashmë ka thyer çdo rekord në rajon.
Shkencëtarët theksojnë se, ndonëse kjo valë nuk është shkaktuar nga ndryshimet klimatike, ngrohja globale ka ndikuar fuqishëm në intensitetin dhe gjatësinë e saj. Arktiku po ngrohet 4 deri në 5 herë më shpejt se pjesa tjetër e Tokës.
Nxehtësia ka ndikuar edhe te drerët e Laplandës, të cilët tani shihen duke braktisur pyjet në kërkim të freskisë. Mushkonjat që shumohen në vapë i ndjekin, duke i shtyrë të kërkojnë strehim në fshatra dhe përgjatë rrugëve.
Ekspertët paralajmërojnë se, me përkeqësimin e kushteve klimatike, barinjtë mund të detyrohen të ndërtojnë struktura të reja për t’u ofruar hije kafshëve.
Turistët në fshatin e Babagjyshit janë gjithashtu të tronditur nga temperaturat e larta. Ndërkohë, ditët e gjata me diell deri në orën 23:00 po i mbajnë temperaturat lart për më shumë orë, duke e përkeqësuar situatën.

‘Dita Botërore e Tigrit’, është një festë vjetore që shënohet çdo 29 korrik, për të rritur ndërgjegjësimin për ruajtjen e këtyre kafshëve.
E krijuar në vitin 2010 në ‘Samitin e Tigrit’, në Shën Petersburg, pas raporteve të fundit alarmante, se 97% e të gjitha llojeve të tigrave të egër ishin zhdukur në shekullin e fundit dhe vetëm rreth 3,000 kanë mbetur gjallë.
Ka disa faktorë që kanë shkaktuar rënien e numrit të tigrave, duke përfshirë humbjen e habitateve, ndryshimet klimatike, gjuetinë dhe përdorimin e lëkurës së tyre për përfitime industriale.
Tigrat janë në prag të zhdukjes e data e sotme apo ‘Dita Ndërkombëtare e Tigrit’, synon të sjell vëmendje ndaj këtij fakti e të përpiqet të ndalë zhdukjen e tyre.
Kuriozitete
Ja sa kushton parfumi më i shtrenjtë në botë
Published
2 weeks agoon
July 23, 2025By
UBT News
Nuk do ta kishim problem të paguanim kaq shumë për një parfum që funksionon 60% të rasteve që e hedhim, por për Clive Christian Imperial Majesty No.1, do të ishte e vështirë.
Shtëpia e Clive Christian e parfumeve për 150 vitet e fundit ka furnizuar familjen mbretërore britanike me produkte bukurie. Tradita që filloi me mbretëreshën Viktoria vazhdon edhe sot e kësaj dite dhe nuk është rastësi që simbole të ndryshme të monarkisë zbukurojnë shishet e çmuara të shtëpisë.
Shtëpia vendosi të hedhë në treg, një parfum që do të kalojë në çmim çdo gjë tjetër në treg. Imperial Majesty është një edicion special i Nr.1, roma kryesore e gamës, e cila është e disponueshme në një shishe gjysmë litri.
Vetë shishja është prej kristali Baccarat, qafa e shishes është prej ari 18 karatësh dhe në vend të tapës ka një diamant 5 karatësh.
Prodhimi i tij është kufizuar në 10 shishe dhe 5 ose 7 prej tyre janë dorëzuar te pronarët e tyre me fat. Për dërgesën është kujdesur vetë shtëpia e Clive Christian pasi transportohet me një Bentley që kushton pak më pak se parfumi dhe dërgohet privatisht.
Pjesa tjetër e shisheve janë në dispozicion të shtëpisë dhe po vizitojnë butikët Clive Christian anembanë botës si pjesë e programit “eat fish eyes”.
Nëse vërtet dëshironi ta nuhasni, por mund të merrni me 400,000 euro diçka po aq të çmuar.

Sharon Stone tregon për debatin e ashpër me Michael Douglas

UBT pret në vizitë zyrtare Kryetarin e FFK-së, Agim Ademi – fokus te edukimi dhe inovacioni në sport

Edicioni i ri në Serie-A vjen me risi në ndarjen e drejtësisë

Kriza në Barcelonë, përplasje e hapur mes klubit dhe Ter Stegen

United paraqet megaofertë për sulmuesin slloven

Meta do t’i ndalojë reklamat politike në BE nga tetori

Pesë suplemente që nuk kombinohen mirë me kafenë

Galliani drejt rikthimit te Milani, zbulohet roli i tij

Osmani tërheq kërkesën e saj në Kushtetuese: Gjyqtari Llaban paraqet rrezik për sigurinë kombëtare
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizoi Akademi Përkujtimore në nder të Prof. Dr. Naser Kamberit