Kuriozitete

Dhjetë faktet mahnitëse që ndoshta nuk i keni ditur mbi pemët

Sot ka 46 për qind pemë më pak sesa 12.000 vite më parë.

Published

on

Ato na qetësojnë psikologjikisht, na ushqejnë, pastrojnë ajrin që thithim, dhe janë aleatët tanë më të mirë kundër krizës së klimës. Por pemët bëjnë shumë me tepër se sa kaq.

Ja cilat janë 10 faktet shkencore ndoshta më pak të njohura rreth tyre.

1. Në Tokë ekzistojnë më shumë se 60.000 lloje të njohura

Për të qenë të saktë, sipas një përllogaritje të “GlobalTreeSearch” në vitin 2017, janë 60.065 lloje pemësh që njihen deri tani, ndërsa vlerësohet se janë ende rreth 9.200 për t’u zbuluar. 58 për qind e këtyre llojeve pemësh rriten ekskluzivisht brenda kufijve të një vendi të vetëm. Brazili, Kolumbia dhe Indonezia kanë numrin më të madh të specieve endemike në pyjet e tyre.

2. Sot ka 46 për qind pemë më pak sesa 12.000 vite më parë

Planeti ynë ka rreth 3 trilionë pemë, një numër vërtet i madh por jo aq mbresëlënës sa ndikimi i njeriut mbi të. Afro 15 miliardë pemë nga pyjet e ekuatorit priten çdo vit nga njeriu. Sot numri i pemëve është më pak se gjysma e atyre që ishin 12.000 vjet më parë kur lindi bujqësia.

3. Toka ka qenë pa pemë për 90 për qind të historisë së saj

Planeti ynë është 4.5 miliardë vjet i vjetër. Por nisi të gjelbërohej vetëm 470 milionë vjet më parë, fillimisht falë myshqeve dhe likeneve. Bimët vaskulare, pra ato të pajisura me një sistem enësh për të transportuar ujë dhe lëndë ushqyese, u shfaqën 420 milionë vjet më parë, dhe për dhjetëra miliona vjet ato u rritën jo më shumë sesa1 metër lartësi.

4. Pylli më i vjetër fosil ndodhet në Nju Jork

Pylli i parë i shfaqur në botë, mendohet se jetë zhvilluar në periudhën Devoniane, 385 milionë vjet më parë. Fosilet e një sistemi rrënjor të ndërlikuar janë gjetur në shtetin e Nju Jorkut, vetëm 40 km nga pylli tjetër fosil i Gilboas. Ajo hapësirë përmban prej të paktën 3 llojesh të ndryshme pemësh.

5. Pemët më të vjetra u ngjanin palmave gjigante

Uatieza, një bimë e zhdukur, ishte e zakonshme në pyjet e epokës Devoniane të zbuluara në Amerikën e Veriut. Ai ishte 8-10 metra i gjatë, dhe kishte gjethe të ngjashme me fierin dhe të ngjitura drejtpërdrejt në trung. Ashtu si fieret, riprodhohej jo me fara, por nëpërmjet sporeve.

Kjo pemë ndryshoi tërësisht jo vetëm peizazhet, por edhe ekosistemet tokësore, duke thithur CO2, dhe duke favorizuar përhapjen e llojeve të ndryshme të kafshëve në këmbët e saj. Në fakt, për shkak të vetë konformimit, prodhoi mbeturina të shumta që grumbulloheshin në tokë, duke nxitur përhapjen e artropodëve.

6. Shumica e rrënjëve të pemëve gjenden në 45 centrimetrat e sipërme të tokës

Në fakt, në këtë pjesë të nëntokës përqendrohen kushtet ideale për rritje. Kjo mungesë thellësie – shpesh përballë lartësive të konsiderueshme të trungut – kompensohet nga kërkimi i hapësirës horizontale:rrënjët e një lisi të pjekur, mund të shtrihen deri qindra kilometra në gjerësi.

Por nga ky rregull ka shumë përjashtime. Disa bimë tipike për tokat kënetore, të varfëra me oksigjen, si për shembull selvia moçalore (Taxodium distichum) kanë rrënjë respiratore të quajtura pneumatofore, të cilat ngrihen vertikalisht nga toka me baltë, dhe e futin ajrin përmes vrimave të vogla si gryka.

7. Tërheqin armiqtë e armiqve të tyre

Kur rrethohen nga parazitët, disa lloje pemësh lëshojnë në ajër substanca të paqëndrueshme, që joshin grabitqarët e parazitëve të tyre të padëshiruar. Prandaj ato janë në gjendje të dërgojnë sinjale që përcjellin informacion edhe jashtë mbretërisë bimore. Në përgjithësi këto mesazhe u drejtohen insekteve të tjera, por jo gjithmonë. Pemët e mollëve të infektuara nga vemjet duket se tërheqin edhe zogjtë që hanë vemjet.

8. Luftojnë kundër vapës së madhe

Pemët i ulin temperaturat, dhe jo vetëm drejtpërdrejt duke siguruar hijen, apo indirekt duke thithur emetimet tona të CO2. Ato e bëjnë këtë edhe përmes një fenomeni më pak të njohur, evapotranspirimit. E kapin rrezatimin diellor që normalisht humbet nga asfalti i qytetit përpara se të arrijë në tokë, e thithin atë dhe e përdorin për të avulluar ujin nga gjethet.

Pra në praktikë për të luftuar nxehtësinë, pemët “djersitin” si ne njerëzit. Ky efekt është gjithashtu i dobishëm për njerëzit, pasi e zvogëlon sasinë e energjisë së mbetur për të ngrohur ajrin. Vlerësohet se nëse një qytet mbulohet nga pemët mbi në 40 sipërfaqes së tij, mund të ulë me 5 gradë Celcius temperaturat gjatë verës.

9. Veprojnë si filtra kundër ndotjes

Ne e dimë se pemët thithin dyoksidin karbonit, CO2, por roli i tyre si një sfungjer kundër ndotjes nuk ndalet këtu. Gjethet e pemëve pastrojnë ajrin duke kapur dhe gazra të tjerë të dëmshëm që barten nga era, si oksidet e azotit dhe dioksidi i squfurit.

Ky kapacitet ndryshon shumë nga një specie në tjetrën, por edhe në bazë të pozicionit të pemëve në qytet dhe dendësisë së gjetheve. Megjithatë, grimcat nuk qëndrojnë në gjethe për një kohë të gjatë, por shpërndahen më pas në mjedis nga agjentët atmosferikë.

10. Rritin vlerën e pasurive të paluajtshme dhe reduktojnë kriminalitetin

Afërsia me pemët shoqërohet me një sërë efektesh psikologjike dhe fiziologjike të këndshme si ulja e presionit të gjakut, rritja e tolerancës ndaj dhimbjes dhe nivelet e reduktuara të stresit. Është kjo arsyeja pse prania e tyre rreth një shtëpie e rrit me 10-20 për qind vlerën e perceptuar të pronës (sipas disa përllogaritjeve nga Shërbimi Pyjor i SHBA-së). Prania e gjelbërimit aty pranë lidhet gjithashtu me një shkallë më të ulët të hedhjes së mbeturinave,sjelljeve vandale, dhe më pak dhunë në familje. / Focus – Bota.al

Continue Reading

Kuriozitete

Kjo është anija më e madhe në botë në formë breshke që do të mbajë 60 mijë pasagjerë

Published

on

Studioja italiane Lazzarini Design ka prezantuar një projekt të jashtëzakonshëm detar që po trondit botën e arkitekturës dhe teknologjisë detare: Pangeos, një anije në formë breshke, me përmasa gjigante.

Sipas CNN, kjo anije do të jetë më e madhja ndonjëherë e ndërtuar dhe do të ketë qendra tregtare, hotele, pishina, kopshte dhe deri në 60.000 pasagjerë.

Me një gjatësi prej 550 metrash e gjerësi maksimale prej 610 metrash, Pangeos nuk është mjet lundrimi, por qytet lundrues. Për ndërtimin e saj do të nevojitet një kantier i posaçëm prej 600 me 650 metra, ndërkohë që Arabia Saudite është përzgjedhur si vendi më i përshtatshëm për ndërtimin.

Kostoja totale e projektit parashikohet të arrijë në 8 miliardë euro, ndërtimi pritet të nisë sivjet duke kërkuar një periudhë prej 8 vitesh pune për t’u përfunduar. Financimi do të realizohet përmes teknologjisë NFT, shitjes së pasurive virtuale “Unreal Estates” në versionin digjital të jahtit në metaverse.

Përveç përmasave marramendëse, Pangeos do të jetë i pajisur me teknologjitë më moderne, përfshirë një mini-port të brendshëm, dritare panoramike rrëshqitëse dhe sistem hidroale, që e lejon të ngrihet mbi sipërfaqen e ujit dhe të lëvizë me shpejtësi, falë tre motorëve me hidrogjen.

“Që në vitin 1964 industria e kishte potencialin të ndërtonte struktura të tilla – tani është koha të realizohet”, thotë Lazzarini Design.

Continue Reading

Kuriozitete

Sa shpesh duhet ta karikoni telefonin? Gabimet që po dëmtojnë baterinë pa e kuptuar

Published

on

Në një kohë kur telefoni është bërë pjesë e pandashme e jetës sonë, shumë prej nesh vazhdojnë të bëjnë gabime të vogla që në afat të gjatë dëmtojnë baterinë.

Ekspertët rekomandojnë që karikimi i telefonit të mos bëhet gjithmonë nga 0% në 100%, por të mbahet midis 20%-80% për jetëgjatësi më të madhe të baterisë.

Gabimet më të shpeshta që dëmtojnë baterinë:

• Mbajtja e telefonit të lidhur gjatë gjithë natës

• Përdorimi i karikuesve jo origjinalë

• Ekspozimi në temperatura të larta gjatë karikimit

• Mbajtja e mbulesave të trasha që nxehin pajisjen

Një tjetër mit që po bie është ideja se telefoni duhet “shkarkuar herë pas here”, kjo ishte e vërtetë për bateritë e vjetra, por jo për litium-jonët e sotëm.

A duhet ta karikosh telefonin gjatë natës?

Nëse telefoni juaj është i mençur, ndalon së karikuari sapo të arrijë 100%. Qëndrimi i zgjatur në këtë nivel, çdo natë, për muaj me radhë, mund të ndikojë te jetëgjatësia afatgjatë e baterisë.

Continue Reading

Kuriozitete

Gjendet pas 37 vitesh busti i vjedhur i Jim Morrison në Paris

Published

on

Një skulpturë e këngëtarit e poetit të ndjerë amerikan Jim Morrison, e cila u zhduk nga varri në Paris katër dekada më parë, është gjetur, sipas policisë franceze.

“Pas 37 vitesh mungese, është gjetur busti i Morrison, i vjedhur më 1988 nga varrezat Père Lachaise”, shkroi Drejtoria Rajonale e Policisë Gjyqësore të Parisit.

Ai shtoi se “ky simbol ikonik për fansat e këngëtarit u gjet” gjatë një hetimi të kryer nga Brigada Financiare dhe Kundër Korrupsionit, nën autoritetin e Zyrës së Prokurorit Publik të Parisit.

“Ky ishte një zbulim i rastësishëm i bërë gjatë një kontrolli të urdhëruar nga një magjistrat hetues në gjykatën e Parisit”, tha zyra e prokurorit për CNN në një deklaratë të martën .

Jeff Jampol, menaxher i Pasurive të Jim Morrison, i tha CNN në një deklaratë se ishin “të lumtur që dëgjuan” për rizbulimin e statujës, duke shtuar: “Padyshim që është pjesë e historisë, e rëndësishme se familja e Jim-it e donte atje në varrin e tij, kështu që është kënaqësi të shohësh që është rikuperuar.”

«Tani do të duhet të shohim se çfarë forme ka busti», vazhdoi ai.

Morrison, vokalisti karizmatik i grupit rok psikedelik të viteve 1960, The Doors, vdiq në vitin 1971, vetëm 27 vjeç. Varri tërheq shumë adhurues të muzikës.

I vendosur në varrezat Père Lachaise, është një nga varret më të njohura në Paris, sipas faqes zyrtare për turizmin e qytetit, me turma njerëzish që mblidhen atje në përvjetorin e vdekjes së tij, më 3 korrik çdo vit. Busti, i krijuar nga skulptori kroat Mladen Mikulin, u vendos në gurin e varrit në 10-vjetorin e vdekjes së tij, sipas faqes zyrtare të internetit të qytetit të Parisit. Megjithatë, ai u zhduk në vitin 1988.

Gurvari i varrit, i cili u dëmtua u zëvendësua nga prindërit e tij në vitin 1990 me mbishkrimin “Besnik ndaj Shpirtit të Tij” të shkruar në greqisht. Në 20- vjetorin e vdekjes së Morrison më 1991, policisë iu desh të shpërndante tifozët nga varrezat me gaz lotsjellës për shkak të sjelljes së padisiplinuar.

Deri në 30-vjetorin, alkooli dhe muzika ishin ndaluar, por mijëra njerëz ende merrnin pjesë në komplotin e tij për të vendosur kurora dhe për të bërë foto.

«Çdo ditë, diku në botë, luhet një këngë e Doors», tha ish-tastieristi i Doors, Ray Manzarek, në atë kohë. «Energjia e Jim Morrison është ende me ne».

Morrison, i cili njihej edhe si “Mbreti i Hardhucave”, krijoi reputacion për konsumimin e tepërt të alkoolit dhe sjelljet tronditëse në skenë. Bashkia holandeze thotë se mund të ketë hedhur aksidentalisht një vepër të Andy Warhol-it

Morrison u largua nga grupi në vitin 1971 për t’u përqendruar në shkrimin e poezisë dhe u zhvendos në Paris me të dashurën e tij, Pamela Courson.

Megjithatë, ai vdiq në apartamentin e tyre në Paris më vonë atë vit. Courson u tha autoriteteve se e kishte gjetur këngëtarin të vdekur në vaskë.

Shkaku i vdekjes së tij është regjistruar zyrtarisht si arrest kardiak, por nuk u krye asnjë autopsi, duke nxitur teori konspiracioni.

Continue Reading

Kuriozitete

Londra dhe Cyrihu së shpejti do të lidhen me hekurudhë

Published

on

Një linjë e re e trenave do të lidhë Londrën dhe Cyrihun.

Sipas “London Travelers”, Mbretëria e Bashkuar dhe Zvicra janë dakorduar të punojnë në krijimin e një hekurudhe të re që lidh Londrën me Gjenevën dhe Cyrihun.

Udhëtimi me tren pritet të përfshijë një ndalesë në Paris dhe parashikohet të shkurtojë kohën e udhëtimit Londër-Gjenevë për së paku dy orë.

Ekspertët nga të dy shtetet pritet të detajojnë marrëveshjen, duke llogaritur kontrollet kufitare dhe kostot e udhëtimit dhe projekti pritet të finalizohet në 5 deri 10 vjetët e ardhshëm.

Continue Reading

Të kërkuara