Kulturë

Cila është mosha më e mirë për t’u mësuar leximin fëmijëve?

Cila është formula më e mirë për sukses të qëndrueshëm?

Published

on

Në disa vende, fëmijët deri në katër vjeç mësojnë të lexojnë dhe të shkruajnë. Në vende tjera nuk fillojnë deri në shtatë. Cila është formula më e mirë për sukses të qëndrueshëm?

Melissa Hogenboom është një regjisore e çmuar dhe drejtuese në BBC, ku ajo hapi dhe drejton faqen e dokumentarëve BBC Reel. Ajo ka hulumtuar lidhur me këtë çështje.

“Unë isha shtatë vjeçe kur fillova të mësoja të lexoja, siç është tipike për shkollën alternative të Steiner që ndoqa. Vajza ime ndjek një shkollë standarde angleze dhe filloi në moshën katërvjeçare, siç është tipike në shumicën e shkollave britanike. Duke e parë atë të mësonte përmendësh shkronjat dhe t’i shqiptonte fjalët, në një moshë kur ideja ime e arsimit ishte ngjitja në pemë dhe kërcimi nëpër pellgje, më ka bërë të pyes veten se si na formojnë përvojat tona të ndryshme. A ka nisur një fillim të rëndësishëm që do t’i japë përfitime gjatë gjithë jetës? Apo i është ekspozuar panevojshëm stresit dhe presionit të mundshëm, në një kohë kur ajo duhet të gëzojë lirinë e saj? Apo thjesht po shqetësohem shumë dhe nuk ka rëndësi se në çfarë moshe fillojmë të lexojmë dhe të shkruajmë?”, tha Hogenboom.

Përvoja e hershme me gjuhën konsiderohet thelbësore për suksesin e mëvonshëm të fëmijëve

Nuk ka dyshim se gjuha me gjithë pasurinë e saj e shkruar, e folur, e kënduar apo e lexuar me zë të lartë luan një rol vendimtar në zhvillimin tonë të hershëm. Foshnjat tashmë i përgjigjen më mirë gjuhës së cilës iu ekspozuan sa ishin në barkun e nënës. Prindërit inkurajohen t’u lexojnë fëmijëve të tyre edhe para se të lindin dhe kur janë foshnje. Provat tregojnë se sa shumë ose sa pak na flitet si fëmijë mund të ketë efekte të qëndrueshme në arritjet e ardhshme arsimore. Librat janë një aspekt veçanërisht i rëndësishëm i atij ekspozimi të pasur gjuhësor, pasi gjuha e shkruar shpesh përfshin një fjalor më të gjerë, më të nuancuar dhe të detajuar sesa gjuha e folur e përditshme. Kjo nga ana tjetër mund t’i ndihmojë fëmijët të rrisin gamën dhe thellësinë e shprehjes.

Meqenëse përvoja e hershme e gjuhës së një fëmije konsiderohet kaq thelbësore për suksesin e tyre të mëvonshëm, është bërë gjithnjë e më e zakonshme që parashkollorët të fillojnë t’u mësojnë fëmijëve aftësitë bazë të shkrim-leximit edhe para fillimit të arsimit formal. Kur fëmijët fillojnë shkollën, arsimimi është padyshim një fokus kryesor. Ky qëllim është bërë edhe më i domosdoshëm pasi studiuesit paralajmërojnë se pandemia ka shkaktuar një hendek të madh arritjesh midis familjeve më të pasura dhe të varfra, duke rritur pabarazinë akademike.

Në shumë vende, arsimi formal fillon në moshën katërvjeçare. Sipas disa opinioneve, fillimi i mësimit në moshë të hershme sjell sukses. Rezultati, megjithatë, mund të jetë një garë armatimi arsimor, me prindërit që përpiqen t’i japin fëmijës së tyre avantazhe të hershme në shkollë përmes stërvitjes dhe mësimdhënies private, dhe disa prindër madje paguajnë që fëmijët deri në katër vjeç të kenë mësime private shtesë.

Krahasoni atë me edukimin e hershëm më të bazuar në lojëra të disa dekadave më parë, dhe mund të shihni një ndryshim të madh në politikë, bazuar në ide shumë të ndryshme se çfarë kanë nevojë fëmijët tanë për të ecur përpara. Në ShBA, kjo urgjencë u përshpejtua me ndryshimet e politikave të tilla si akti i vitit 2001, asnjë fëmijë nuk lihet pas, i cili promovoi testimin e standardizuar si një mënyrë për të matur performancën dhe përparimin arsimor. Në Mbretërinë e Bashkuar, fëmijët testohen në vitin e dytë të shkollës (5-6 vjeç) për të kontrolluar se po arrijnë standardin e pritur të leximit. Kritikët paralajmërojnë se testimi i hershëm si ky mund t’i largojë fëmijët nga leximi, ndërsa përkrahësit thonë se ndihmon në identifikimin e atyre që kanë nevojë për mbështetje shtesë.

Megjithatë, shumë studime tregojnë pak përfitim nga një mjedis i hershëm tepër akademik. Një raport i vitit 2015 në ShBA thotë se pritshmëritë e shoqërisë për atë që fëmijët duhet të arrijnë në kopshtin e fëmijëve kanë ndryshuar, gjë që po çon në praktika të papërshtatshme në klasë, siç është zvogëlimi i të mësuarit të bazuar në lojë.

Fillimi i mëvonshëm, rezultate më të mira?

Jo të gjithë e favorizojnë fillimin e hershëm të shkollimit. Në shumë vende, duke përfshirë Gjermaninë, Iranin dhe Japoninë, shkollimi zyrtar fillon rreth moshës gjashtëvjeçare. Në Finlandë, shpesh i njohur si vendi me një nga sistemet arsimore më të mira në botë, fëmijët fillojnë shkollën në moshën shtatëvjeçare.

Pavarësisht nga kjo vonesë e dukshme, studentët finlandezë shënojnë më shumë në të kuptuarit e leximit sesa studentët nga Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës në moshën 15-vjeçare. Në përputhje me atë qasje të përqendruar te fëmijët, kopshtet finlandeze u ofrojnë fëmijëve më shumë argëtim sesa mësim formal akademik.

Pas këtij modeli, një studim i Universitetit të Kembrixhit në vitin 2009 propozoi që mosha formale e shkollës duhet të shtyhet në gjashtë, duke u dhënë fëmijëve në Mbretërinë e Bashkuar më shumë kohë për të zhvilluar aftësitë gjuhësore dhe studimore thelbësore për përparimin e tyre të mëvonshëm. Shkollimi në moshë të hershme mund të rrezikojë besimin e pesëvjeçarëve dhe të shkaktojë dëm afatgjatë në shkollimin e tyre.

Nuk ka rëndësi nëse filloni të lexoni në katër, pesë apo gjashtë vjeç, për sa kohë që metoda është e mirë – Anna Cunningham

Hulumtimi e mbështet këtë ide për të filluar shkollimin më vonë. Një studim i vitit 2006 në kopshtin e fëmijëve në ShBA tregoi se kishte përmirësime në rezultatet e testimit për fëmijët që shtynë hyrjen në shkolla për një vit.

Hulumtimet e tjera që krahasuan lexuesit e hershëm me lexuesit e vonë, zbuluan se lexuesit e mëvonshëm arrijnë nivele të krahasueshme madje duke tejkaluar paksa lexuesit e hershëm në aftësitë e të kuptuarit. Studimi, shpjegon autori kryesor, Sebastian Suggate, i Universitetit të Regensburgut në Gjermani, tregon se të mësuarit më vonë i lejon fëmijët të përputhen në mënyrë më efikase njohuritë e tyre për botën të kuptuarit e tyre me fjalët që mësojnë.

“Kjo ka kuptim. Të kuptuarit e leximit është gjuhë, ata duhet të zhbllokojnë idetë pas saj”, thotë ai.

“Sigurisht, nëse kaloni më shumë kohë duke u fokusuar në gjuhën në fazë të hershme, ju po ndërtoni një bazë të fortë aftësish që kërkojnë vite për t’u zhvilluar. Leximi mund të merret shpejt, por për gjuhën (fjalorin dhe të kuptuarit) nuk ka truke të lira. Është punë e vështirë”, shtoi Suggate.

Pyetja mbetet që nëse aftësia për të lexuar nuk përmirësohet duke mësuar herët, atëherë pse të fillohet herët? Ndryshimet individuale në oreksin dhe aftësinë për të lexuar janë një aspekt i rëndësishëm.

Studimet tregojnë se aftësia për të lexuar është e lidhur më ngushtë me fjalorin e një fëmije sesa me moshën e tyre dhe se aftësitë e gjuhës së folur janë një parashikues i lartë i aftësive letrare të mëvonshme. Megjithatë, ne e dimë se shumë fëmijë që hyjnë në shkollë janë prapa në aftësitë e tyre gjuhësore, veçanërisht ata me prejardhje të pafavorshme. Disa argumentojnë se mësimdhënia formale u lejon këtyre fëmijëve të kenë qasje në mbështetjen dhe aftësitë që të tjerët mund të marrin në mënyrë joformale në shtëpi.

Obsesioni ynë me shkrim-leximin e hershëm duket të jetë disi i pabazuar, atëherë nuk ka nevojë, as përfitim të qartë për ta nxituar atë. Nga ana tjetër, nëse fëmija juaj po fillon herët, ose tregon një interes të pavarur për të lexuar përpara se shkolla e tij t’ia ofrojë, kjo është gjithashtu mirë, për sa kohë që ka shumë mundësi për të ulur mjetet dhe për t’u argëtuar gjatë rrugës./UBTNews/

Magazinë

Pirro i’a fshiu këngën Parashqevit, flasin nga kompania menaxhuese për të drejtat e autorit

Published

on

Lajmi që kënga ‘E duam lumturinë’ u fshi nga Pirro Çako ishte një ndër artikujt më të lexuar sot.

Publiku ka agravuar me komente të shumta në rrjet në lidhje me padrejtësinë që sipas tyre po i bëhet Parashqevi Simaku.

Ky veprim ka rikthyer vëmendjen tek artisti dhe muzikanti, që shpeshherë ka qenë nën hije të përjetshme të këngëtarëve më të njohur.

Të drejtat e këngës janë në menaxhimin e kompanisë “FOLÉ”. Ky ndryshim simbolizon hap të ri në mbrojtjen e të drejtave të artistëve shqiptarë, për të siguruar që ata të marrin atë që u takon nga puna. Pakënaqësitë e mëparshme për mënyrën si janë trajtuar të drejtat e autorit po shndërrohen në një debat më të gjerë mbi nevojën për transparencë dhe mbështetje institucionale për artistët.

Pirro Çako fshin nga YouTube këngën me 6 milion shikime të Parashqevi Simakut

UBT News ka kontaktuar me “FOLÉ” të cilët u shprehen se:

“Kënga e Parashqevit është një krijim i artistit Pirro Cako dhe të gjitha të drejtat e kësaj kënge i përkasin atij. Kemi vërejtur se kjo këngë është publikuar në disa platforma të tjera në mënyrë të paautorizuar (pirate). Si rrjedhojë, ne kemi ndërmarrë hapa ligjorë dhe kemi bërë disa kërkesa zyrtare tek YouTube për të hequr përmbajtjen e shpërndarë pa leje. Falenderojmë të gjithë ata që respektojnë të drejtën e autorit dhe mbështesin krijimtarinë artistike të mbrojtur ligjërisht. Me respekt, FOLÉ”, thanë ata. /UBT News/

 

Continue Reading

Magazinë

Angelina pranon se ndihet shpesh e vetmuar: Nuk e kam kuptuar si është të jetosh vetëm!

Published

on

Edhe pse Angelina gëzon shoqërinë e fëmijëve të saj, pranoi se ndihet e vetmuar e lidhet me personazhin e Maria Callas, të cilën e portretizon në filmin e ardhshëm “Maria”.

Jolie ka treguar për revistën Mirror se shpesh është vetëm e ndihet e vetmuar.

“Unë kam fëmijët e mi, të cilët i adhuroj, si e rritur ndihem shpesh vetëm. Ndihem e lidhur me vetminë që përjeton Maria në film. Ende nuk e kam kuptuar plotësisht si ta jetoj jetën tënde kur je vetëm. Ndoshta shumë artistët e shohin si një lloj lirie, por edhe izolimi”, tha ajo.

Angelina u nominua për Golden Globe për rolin e Marie Callas dhe filmi për këngëtaren legjendare të operës mund të shihet në kinema vitin e ardhshëm. Aktorja tregon se puna ishte emocionalisht sfilitëse, si “terapi”, se lotët në ekran ishin pasqyrë e dhimbjes dhe trishtimit të saj.

Përveç premierës, Angelina përballet me një tjetër betejë ligjore vitin e ardhshëm, Brad Pitt paditi ish-bashkëshorten për shitjen e aksioneve në vreshtin Chateau Miraval për 60 milionë euro. Pitt pretendon se Angelina shkeli marrëveshjen verbale, ndërsa ekipi ligjor pretendon se hodhi poshtë ofertën e Brad për ta blerë nga biznesi e nuk donte të nënshkruante  marrëveshje moszbulimi që ishte pjesë e marrëveshjes.

Tetë vite më parë ajo u nda nga aktori Brad Pitt, me të cilin ishte përfshirë në mosmarrëveshje të gjata ligjore për kujdestarinë e gjashtë fëmijëve të tyre dhe sot po bën një betejë ligjore me të për pronësinë e një vreshti në Francë. /UBT News/

Continue Reading

Magazinë

Pirro Çako fshin nga YouTube këngën me 6 milion shikime të Parashqevi Simakut

Published

on

Kënga “E duam lumturinë” e Parashqevi Simakut, një prej hiteve më të njohura të muzikës shqiptare, ka pësuar një ndryshim të papritur në platformën YouTube, duke shkaktuar një valë diskutimesh dhe spekulimesh në media dhe rrjetet sociale.

Pas më shumë se nëntë vjetësh në YouTube e me gati 6 milion shikime, versioni origjinal i këngës është fshirë nga kanali jozyrtar ku ishte ngarkuar. Një javë më parë, kënga kishte përjetuar rritje në numrin e klikimeve, me më shumë se 200 mijë vizita të reja.

Parashqevi Simaku, e cila është bërë simbol i muzikës shqiptare, duket se nuk ka përfituar monetarisht nga vepra e saj. Mungesa e menaxhimit të duhur të të drejtave të autorit ka qenë pengesë për shumë artistë, që çdoherë përballen me sfida në industrinë muzikore.

Fshirja e “E duam lumturinë” ka ngritur shumë pyetje. Pse u fshi kënga dhe kush është përgjegjës për këtë? Pas pak ditësh, kënga është rihedhur në YouTube, këtë herë nga kanali zyrtar i Pirro Çakos, kompozitorit të saj.

Ky veprim ka rikthyer vëmendjen tek artisti dhe muzikanti, që shpeshherë ka qenë nën hije të përjetshme të këngëtarëve më të njohur.

Të drejtat e këngës janë në menaxhimin e kompanisë “FOLÉ”. Ky ndryshim simbolizon hap të ri në mbrojtjen e të drejtave të artistëve shqiptarë, për të siguruar që ata të marrin atë që u takon nga puna. Pakënaqësitë e mëparshme për mënyrën si janë trajtuar të drejtat e autorit po shndërrohen në një debat më të gjerë mbi nevojën për transparencë dhe mbështetje institucionale për artistët.

Me këngën e saj, Parashqevi Simaku jo vetëm që ka rikthyer nostalgji te adhuruesit e muzikës tradicionale, por ka nxitur reflektim të rëndësishëm mbi sfidat që kanë artistët në botën digjitale. Pavarësisht nga fshirja e këngës, mbështetja e madhe nga publiku tregon se vlera e artit të saj është e pakontestueshme. Manifestimi i interesit të ri për këngën u ndihmua nga mediat sociale, ku fansat dhe përkrahësit e saj e kanë bërë këngën një nga temat më të diskutuara. Në një periudhë ku artistët e rinj shfaqin talentin në rrjetet sociale, rikthimi i këtij hiti të njohur tregon se arti vazhdon të ketë fuqi të madhe në krijimin e lidhjeve dhe mbështetje të ndërsjellë.

Përkundër pengesave që hasin artistët, pasioni për muzikën e traditat shqiptare mbetet i fortë. Një reflektim mbi vlerat që përfaqëson Simaku dhe këngët e saj, shërben si frymëzim për krijuesit e rinj, duke i inkurajuar të luftojnë për të drejtat e për të siguruar një vend në skenë. Me rikthimin e “E duam lumturinë”, shumë e kanë vënë re se krijuesit përpiqen të marrin kontrollin e duhur mbi punën e tyre

Ky rast shërben si levë për ndryshime, duke kontribuar në evoluimin e një skene muzikore të shëndetshme dhe më të drejtë për artistët. /UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Kongresi i Tiranës, pararendësi i kuvendeve kundër copëtimit të Shqipërisë

Published

on

Në një periudhë kur Shqipëria po përballej me sfidat e ekzistencës së saj si shtet, dhjetori i vitit 1918 shënoi fillimin e një kapitulli të ri në historinë kombëtare. Kongresi i Tiranës, i mbajtur më 19 dhjetor 1918, u ngjiz si një shprehje e fortë e vullnetit për të mbrojtur tërësinë territoriale të Shqipërisë dhe për të riorganizuar strukturat shtetërore pas rrënimeve të Luftës së Parë Botërore.

Ky Kongres, i pari në një varg mbledhjesh historike që do të pasonin, shërbeu si pararendës i Kuvendit të madh të Lushnjes (28-31 janar 1920), duke i hapur rrugën konsolidimit të pavarësisë dhe përpjekjeve për unitet kombëtar. Nismëtarët e tij ishin ndër figurat më të shquara të kohës, burra me vizion që kuptonin domosdoshmërinë e ruajtjes së kufijve dhe tërësisë territoriale në një kohë kur fuqitë e mëdha kishin vënë në pikëpyetje ekzistencën e Shqipërisë.

Rauf Fico, ish-nënprefekti i Tiranës, luajti një rol kyç në organizimin e këtij kuvendi. Në zyrën e tij, më 7 dhjetor 1918, u mblodhën disa nga personalitetet më të shquara të kombit, mes të cilëve Sotir Peçi, Abdyl Ypi, Ismail Ndroqi, Mytesim Këlliçi, Sinan Hoxha dhe Myslim Beshiri. Në këtë takim u diskutua rëndësia e bashkimit të trevave shqiptare si një mburojë kundër planeve për copëtimin e tyre.

Pjesëmarrësit vendosën të thërrisnin përfaqësues nga qarqet Elbasan, Peqin, Kavajë, Durrës, Mat dhe Dibër, duke i dhënë Kongresit përmasën e një kuvendi gjithëpërfshirës. Angazhimi i figurave si Abdi Toptani, firmëtar i Aktit të Pavarësisë, i dha më shumë peshë dhe legjitimitet këtij Kongresi, duke e kthyer atë në një simbol të shpresës dhe të qëndresës kombëtare.

Kongresi i Tiranës nuk ishte thjesht një mbledhje lokale, por një akt guximi dhe përkushtimi ndaj idealit të një Shqipërie të bashkuar dhe të pavarur. Ai hodhi bazat për bashkëpunimin ndërkrahinor dhe krijimin e një fryme të re kombëtare, duke përçuar mesazhin se uniteti ishte çelësi për të përballuar sfidat e mëdha të kohës.

Kongresi shërbeu gjithashtu si një shembull i mobilizimit politik dhe diplomatik, duke treguar se shqiptarët ishin të aftë të organizoheshin dhe të vepronin në interes të kombit, pavarësisht presioneve të jashtme dhe vështirësive të brendshme.

Si pararendës i Kongresit të Lushnjes, Kongresi i Tiranës la gjurmë të pashlyera në kujtesën historike të shqiptarëve. Ai u bë një shembull i asaj se si, përmes përpjekjeve të përbashkëta dhe vendimeve të guximshme, mund të mbrohet identiteti dhe të ardhmen e një kombi të rrezikuar.

Në këtë përvjetor të 106-të, kujtojmë me respekt dhe mirënjohje të thellë ata që dhanë gjithçka për të garantuar që flamuri kuq e zi të valëviste mbi një Shqipëri të lirë, të pandarë dhe të denjë për brezat që do të vinin./UBTNews/

Continue Reading

Të kërkuara