Përkthimi i dytë në shqip i romanit të njohur të Miguel de Cervantesit, Don Kishoti i Mançës, është realizuar nga Bajram Karabolli, pas 100 vjetësh nga përkthimi i parë i njohur i Fan Nolit. Ky ripërkthim i veprës, i cili u prezantua në një takim letrar të organizuar nga Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit (QKLL), sjell një shqipe më të pasur dhe përmban fragmente të reja që nuk ishin përkthyer më parë.

Romani, që u botua për herë të parë në 1605 (pjesa e dytë në 1615), ka mbetur një nga veprat më të lexuara dhe të dashura edhe në ditët e sotme. Figura e Don Kishotit dhe aventura e tij janë përdorur shpesh për të ilustruar fenomenet dhe karakteristikat të cilat i referohen dëshirës për të luftuar drejt idealeve, përballë realitetit.

Në këtë aktivitet letrar, Bajram Karabolli shpjegoi procesin e përkthimit dhe sfidat që lidhen me përshtatjen e veprës në gjuhën shqipe. Ai gjithashtu ndau me audiencën e rinjve informacion mbi jetën dhe veprën e Cervantesit, përkthimet e tjera ndërkombëtare të Don Kishotit dhe ndryshimet që ka përjetuar ky roman gjatë historisë së tij të përkthimit, përfshirë ato të Fan Nolit dhe Viktor Zhejit.

Përkthimi i Karabollit ofron një mundësi të re për lexuesit shqiptarë për të kuptuar më thellë veprën e madhështore të Servantesit, duke i afruar atyre një shqipe të freskët dhe më të pasur, që mundëson një lexim dhe interpretim më të gjerë të kësaj krijimtarie të paharrueshme./UBTNews/

Në një mjedis të mbushur me dashuri dhe respekt, Teatri Kombëtar nderoi sot aktorin e paharruar Agim Qirjaqi, duke shënuar ditëlindjen e tij të 74-t, një ditë që kujton shkëlqimin e një prej figurave më të shquara të kulturës shqiptare.

Agim Qirjaqi, i lindur më 27 janar 1951 në Kolonjë, ishte një artist i cili me talentin e tij të jashtëzakonshëm shpërfaqej jo vetëm në skenë, por edhe në ekran, duke mbetur një figurë që do të vazhdojë të jetojë në kujtesën e artdashësve. Pas përfundimit të studimeve në Institutin e Lartë të Arteve në Tiranë, Qirjaqi bëri hapin e parë në karrierën e tij në vitin 1973, kur filloi punën si aktor në Teatrin Kombëtar. Gjatë këtij periudhe të gjatë dhe të suksesshme, ai luajti role të shumta, duke interpretuar me mjeshtri dhe elegancë si figura të dramaturgjisë shqiptare, ashtu edhe atë botërore.

Pjesa më e madhe e karrierës së tij artistike u zhvillua në skenën e Teatrit Kombëtar, ku ai u bë një emër i njohur dhe i dashur për publikun. Nëpërmjet roleve të tij, Agim Qirjaqi lindi dhe jetoi qindra personazhe, duke e pasuruar kulturën shqiptare me një galeri karakteresh që mbeten të paharrueshme. Ndër veprat më të njohura dhe të dashura të repertorit të tij mund të përmenden “Familja e peshkatarit”, “Orët e Kremlinit”, “Hijet e natës”, “Rikardi III”, “Fando e Lis”, “Marrëzia e madhështisë”, “Këngëtarja tullace”, “Armiku i Popullit” etj., të cilat reflektuan thellësinë dhe larmishmërinë e talenteve të tij.

Në vitin 2002-2003, Agim Qirjaqi mori përgjegjësinë e drejtimit të Teatrit Kombëtar, një periudhë që shënoi një hap të rëndësishëm në zhvillimin e mëtejshëm të këtij institucioni, dhe që e pozicionoi atë si një udhëheqës të vlerësuar në fushën e artit skenik shqiptar.

Një nga veçoritë që e karakterizoi Agim Qirjaqin ishte aftësia për të krijuar dhe skalitur karaktere të pabesueshme, të cilat ndihmuan në zhvillimin dhe pasurimin e kulturës shqiptare. Ai mbeti gjithmonë një simbol i elegancës artistike dhe i pasionit për profesionin, duke ndihmuar në ngritjen e standardeve të teatrit dhe kinemasë shqiptare.

Karriera e tij e pasur dhe e ndritur në kinematografi është një tjetër testament i aftësisë së tij të jashtëzakonshme. Filmat ku ai luajti dhe që mbeten në kujtesën e të gjithë atyre që e kanë ndjekur atë përfshijnë: “Lulëkuqe mbi mure”, ku luajti rolin e drejtorit, “Apasionata”, ku ishte profesori, “Tela për violinë”, në rolin e komedianit, dhe “I dashur armik”, ku luajti Ethemin, një figurë që solli thellësi dhe emocion në shikues.

Për të gjitha këto arritje dhe përkushtimin e tij të palodhur ndaj artit, Agim Qirjaqi u vlerësua me titullin “Artist i Merituar”. Pas vdekjes së tij, ai mori edhe dekoratën “Nderi i Kombit”, një shpërblim i merituar për jetën dhe karrierën e tij të jashtëzakonshme.

Megjithatë, pasuria e trashëguar nga Agim Qirjaqi nuk qëndron vetëm në rolet e tij të shquara. Ajo që ai la pas, është një frymë e pasur dhe e pandalshme e krijimtarisë, e cila do të mbetet gjithmonë në kujtesën e publikut shqiptar. Qirjaqi, i cili u nda nga jeta më 28 mars 2010, do të kujtohet për gjithmonë si një artist që shkëlqeu në çdo hap të rrugës së tij dhe që, përmes punës së tij, solli një trashëgimi të vyer për të ardhmen e kulturës shqiptare./UBTNews/

Më 24 janar 1920, vdiq një nga figurat më enigmatike dhe të jashtëzakonshme të artit modern: Amedeo Modigliani. Piktori dhe skulptori italian, me talentin e tij të pazakontë, ka lënë një trashëgimi të pashlyeshme, duke u kthyer në një nga artistët më të dashur dhe më të kërkuar në botë, një simbol i shprehjes artistike autentike dhe thellësisht njerëzore.

Përveç se ishte një artist brilant, Modigliani mishëroi mitin e artistit bohem, të cilin e jetoi me pasion, varfëri dhe gjithçka që ishte e mundur për të arritur veprat e tij të jashtëzakonshme. Jeta e tij e shkurtër dhe e munduar ishte e mbushur me sëmundje, përballje me varfërinë dhe një pasion të pakontrolluar për artin. Ajo përshkruan një periudhë të errët dhe të dhimbshme, ku ai u bë mishërimi i mitit të artistit të “mallkuar”, një njeri që u sakrifikua plotësisht për artin e tij.

Dhe ndërsa jeta e tij u mbyll pas vetëm 35 vitesh, veprat e tij sot janë ndër më të pëlqyerat dhe më të kërkuarat në botë. Pikturat dhe skulpturat e Modiglianit janë shumë më tepër se thjesht një përpjekje për të kapur momentet e jetës, ato janë një reflektim i thellë i shpirtit njerëzor dhe i pasioneve të brendshme të artistit. Ato janë një udhëtim i pashembullt në kompleksitetin e natyrës njerëzore, një shpërthim krijues që e bën Modiglianin të paharrueshëm.

I lindur në Livorno, një qytet port i Italisë, Modigliani u bë pjesë e një grupi artistësh avangardë që u vendosën në Paris në fillim të shekullit të njëzetë. Ky grup, që përfshinte emra të tjerë të njohur si Pablo Picasso dhe Henri Toulouse-Lautrec, ndante jo vetëm një hapësirë fizike, por dhe përvoja artistike dhe personale. Ata ndihmuan njëri-tjetrin të shkonin përtej kufijve të artit tradicional dhe të hapnin rrugën për lëvizjet e artit modern.

Megjithatë, Modigliani mbeti gjithmonë i veçantë. Ai nuk i përkiste ndonjë shkolle apo rryme të caktuar artistike. Ndonëse ishte i ndikuar nga Fauvizmi, kubizmi dhe impresionizmi, ai krijoi një stil të tijin unik, që u fokusa në figurën njerëzore, me një theks të veçantë në fytyrat dhe trupat femërorë. Portretet e tij janë të njohura për ata sy të zmadhuar dhe për forma të zgjatura që përshkruajnë një ndjenjë të mistershme dhe të thellë.

Fëmijëria e Modiglianit ishte e shënuar nga shëndeti i dobët. Prej disa vitesh ai vuante nga sëmundje të ndryshme, përfshirë tuberkulozën, që do t’i shkaktonte vdekjen e parakohshme. Gjatë gjithë jetës, ai ishte një njeri i izoluar, i cili kaloi shumë kohë duke luftuar për të mbijetuar, dhe ende më shumë për të realizuar artin që e mbushte me jetë.

Ai nisi studimet në pikturë në qytetin e tij të lindjes, nën drejtimin e piktorit Guglielmo Micheli, dhe më pas kaloi në Firence, ku u regjistrua në Akademinë e Arteve të Bukura në vitin 1902. Pas kësaj, ai u transferua në Paris në vitin 1906 dhe u regjistrua në Académie Colarossi, ku filloi të bëhej pjesë e shoqërisë artistike avangardë që ndikoi në zhvillimin e artit modern.

Veprat e tij u ndikuan nga shumë artistë të njohur, përfshirë Henri Toulouse-Lautrec dhe Paul Cézanne. Gjithashtu, Modigliani zhvilloi një interes të veçantë për skulpturën, dhe në vitin 1909, Dr. Paul Alexandre, mbrojtësi i tij dhe miku më i afërt, e prezantoi me Constantin Brancusi, një nga shenjatorët e skulpturës moderne. Ky takim do të kishte një ndikim të madh në punën e tij, veçanërisht në krijimin e seri figurash dhe kokash, që janë një pjesë e rëndësishme e pasurisë së tij artistike.

Ndikimi i artit afrikan dhe maskave që Modigliani mund të ketë parë nëpërmjet Picasso-s ishte gjithashtu i theksuar në krijimet e tij. Kjo ndihmoi që ai të zhvillonte një estetikë të veçantë dhe të ndihmonte në përcjelljen e një ndjenje të thellë shpirtërore dhe fizike që ka karakterizuar gjithmonë punën e tij.

104 vjet pas vdekjes së tij, Amedeo Modigliani mbetet një nga më të mëdhenjtë e artit modern. Vepra e tij është një dëshmi e pasionit të papërmbajtur dhe e sakrificës për artin. Disa e cilësojnë atë si një “gjeni i mallkuar”, por pavarësisht nga vuajtjet që kaloi gjatë jetës së tij, puna e tij vazhdon të shndërrohet në një burim frymëzimi për artistët e sotëm dhe admiruesit e artit në mbarë botën./UBTNews/

Më 23 janar të vitit 1946, historia e Shqipërisë do të regjistronte një ngjarje tragjike dhe të rëndësishme për individët që do të qëndronin kundër regjimit komunist: arrestimin e Musine Kokalari, një prej intelektualeve më të shquara dhe të guximshme të kohës. Ky akt shënoi fillimin e një kalvari të gjatë vuajtjesh dhe përndjekjesh për Musinen, e cila konsiderohet si disidentja e parë e regjimit komunist shqiptar.

Musine Kokalari lindi më 10 shkurt 1917 në Adanë të Turqisë. Pasi familia e saj u kthye në Shqipëri, ajo u rrit dhe mori mësimet e para në qytetin e Gjirokastrës. Edhe në vitet e rinisë, Musineja spikati për intelektin e saj të jashtëzakonshëm dhe për angazhimin në fushën e letrave dhe të politikës. Ajo vazhdoi studimet e larta në Universitetin e Romës, ku u diplomua me rezultate të shkëlqyera në degën e Letërsisë, duke arritur të bëhet një nga intelektualet më të shquara të Shqipërisë.

Përveç arritjeve akademike, Musine Kokalari ishte gjithashtu një figurë aktive në jetën politike të kohës. Në vitin 1939, ende studente, ajo botoi librin e saj të parë “Siç më thotë nënua plakë”, një vepër që reflektonte shqetësimet dhe vlerat e shoqërisë shqiptare të periudhës. Në vitin 1943, ajo mori iniciativën për të themeluar Partinë Socialdemokrate, e cila përpiqej të ofronte një alternativë politike ndaj regjimëve autoritarë të asaj kohe. Po ashtu, në vitin 1944, Musineja ndihmoi në publikimin e gazetës “Zëri i Lirisë”, e cila i dha një mundësi më të madhe për të shprehur pikëpamjet dhe vizionin e saj për një shoqëri më të drejtë dhe të lirë.

Vendosja e regjimit komunist në vitin 1944 do të sillte një ndryshim rrënjësor në jetën e Musine Kokalari. Së pari, ajo humbi dy vëllezërit e saj, Mumtas dhe Vesel Kokalari, të cilët u pushkatuan pa gjyq nga regjimi komunist në nëntor të atij viti. Ky ishte vetëm fillimi i një periudhe të errët për Musinen, e cila do të arrestohej pas vetëm dy viteve, më 23 janar 1946. Pas një procesi gjyqësor të montuar, ajo u dënua me 20 vjet heqje lirie për “veprimtari të kundërligjshme”.

Musine Kokalari kaloi 16 vjet në burg, një periudhë që do të shënonte vuajtjet e mëdha fizike dhe psikologjike të saj. Më pas, ajo u internua në Rrëshen të Mirditës, ku jetoi në kushte ekstreme të varfërisë dhe të izolimit të plotë nga shoqëria, një ndëshkim i madh për një intelektuale që kishte dhënë kaq shumë për kulturën dhe politikën e vendit të saj.

Më 13 gusht 1983, Musine Kokalari ndërroi jetë në internim, e pafuqishme përballë një sëmundjeje të rëndë, por e paharruar në luftën për lirinë dhe dinjitetin e popullit shqiptar.

Pas shembjes së regjimit komunist dhe fillimit të periudhës demokratike, figura dhe veprat e Musine Kokalari u vlerësuan nga institucionet shqiptare, të cilat e nderuan për kontributin e saj të madh në fushën e politikës dhe të kulturës. Në vitin 1993, ajo u nderua post mortem me titullin “Martir i Demokracisë”, një nderim që i dha asaj një vend të veçantë në historinë moderne të Shqipërisë.

Musine Kokalari mbetet një simbol i qëndresës dhe i angazhimit për vlera të larta njerëzore, një figurë që i ka dhënë Shqipërisë një trashëgimi të pasur intelektuale dhe morale./UBTNews/