

Published
2 years agoon
By
Betim GashiKur kthehen pas në kohë dhe mendojnë se si kanë qenë në adoleshencë, apo si kanë qenë më parë në përgjithësi, shumë njerëz kanë përshtypjen se kanë ndryshuar shumë në shumë drejtime, përveç pamjes fizike. Ata analizojnë gjurmët e shijeve, zakoneve dhe vlerave të së kaluarës së tyre – nga muzika tek veshja, nga prirjet politike te marrëdhëniet njerëzore – dhe e kanë të vështirë të njohin veten e tyre.
Të tjerët mendojnë se nuk janë dhe aq ndryshe nga dikur, të paktën në disa aspekte, ndërsa të tjerë akoma mendojnë se s’kanë ndryshuar fare. Në një përpjekje për t’u bërë i dashur për elektoratin e tij gjatë fushatës së tij presidenciale në vitin 2016, ish-presidenti i ShBA-së, Donald Trump, asokohe 70 vjeç, pretendoi në një rast se ishte i njëjti person si dikur kur ishte si fëmijë.
Një pretendim që nuk është i vështirë të mos besohej, duke pasur parasysh sjelljen e tij zakonisht impulsive, shkruan një grup psikologësh nga Zelanda e Re dhe ShBA-ja në vitin 2020 në librin “Origjina e vetes:Si fëmijëria e formëson jetën tonë më vonë”.
Ata ngritën pyetjen se nëse bazohemi tek temperamenti, përvojat dhe shëndeti gjatë fëmijërisë, mund të parashikojmë personalitetin që do të kenë individë të ndryshëm në moshë madhore. Në këtë aspekt janë bërë disa përpjekje për të analizuar këtë çështje nga një këndvështrim empirik dhe “i jashtëm”,pra duke u përpjekur të identifikohen elementë të vazhdimësisë apo ndërprerjes së dukshme në zhvillimin e njerëzve për periudha shumë të gjata kohore.
Për shembull fëmijët që kanë të përbashkët diagnozën e çrregullimit të hiperaktivitetit dhe defiçitit të vëmendjes, mund të paraqesin disa sjellje ose tipare të karakterit në moshë madhore, dhe ndoshta edhe prirje të veçanta dhe jo ndaj të tjerëve, por ndaj vetes apo dhe të kaluarës së tyre.
Këtë vit u mbushën plot 50 vite nga studim shumë i dobishëm në këtë aspekt. Në vitin 1972, në qytetin e vogël Dandin të Zelandës së Re, psikologu dhe studiuesi i Universitetit të Otagos, Fil Silva, u bë pjesë e një studimi të ndërmarrë nga mjekja pediatre, Patrisha Bakfilld mbi 225 djem dhe vajza.
Objektivi fillestar ishte studimi i ndikimit të përdorimit të disa teknologjive të reja gjatë lindjeve në spitalin obstetrik “Queen Mary”. Por studimi u zgjerua duke përfshirë gjithsej 1037 djem dhe vajza. Ai duhej të zgjaste vetëm 3vjet. Por as Silva dhe as Bakfilld, nuk e imagjinonin se ai do të bëhej një nga studimet e gjata më të cituara dhe më me ndikim në histori.
Ai studim ofroi të dhëna që më vonë u përdorën në më shumë se 1300 kërkime, libra dhe studime të rishikuara nga kolegët mbi tema të llojeve të ndryshme, nga rreziku i ardhshëm i hipertensionit të zbulueshëm në fëmijëri, tek efektet afatgjata të kanabisit dhe ndjenjat e kundërshtimit ndaj vaksinave të koronavirusit.
Një nga kufizimet e njohura dhe më të dukshme të studimit, kishte të bënte me përbërjen e kampionit:vetëm njerëzit e lindur në Dandin dhe rrethinat e tij në vitet 1970 (fillimisht 535 djem dhe 502 vajza, nga të cilat 24 binjake). Gjithsesi, studiuesit vlerësojnë se ata njerëz u rritën në shumë lloje familjesh, madje shumë të ndryshme nga njëri-tjetri, dhe më pas kryesisht (2/3) u larguan nga Dandin kur u rritën.
Pra janë faktorë që e bëjnë relativisht më heterogjene mostrën. Njerëzit në studim u përfshinë fillimisht kur ishin 3 vjeç, dhe më pas përsëri në 5, 7, 9, 11, 13, 15, 18, 21, 26, 32, 38 dhe 45 vjeç. Dy studiuesit intervistuan shpesh jo vetëm subjektet e studimit, por edhe familjen dhe miqtë e tyre.
Pasi Silva doli në pension në fundin e viteve 1990, studimi vazhdoi nga studiues të tjerë dhe tani drejtohet nga psikologu nga Zelanda e Re, Riçi Pullton, bashkautor i librit “Origjina e vetes”,që përmbledh rezultatet e “Studimit Dandin” përveç studimeve të tjera të ngjashme të të kryera në Shtetet e Bashkuara dhe Britaninë e Madhe, me një total prej rreth 4.000 njerëz të ndjekur gjatë dekadave.
Gjetjet e tyre në lidhje me marrëdhëniet midis së kaluarës dhe të tashmes sonë, konfirmojnë në shumë raste disa ide të përbashkëta rreth zhvillimit njerëzor. Në fund të intervistave prej 1 orë e gjysmë, studiuesit vlerësuan aspekte të ndryshme të personalitetit:shqetësimin, impulsivitetin, kokëfortësinë, nivelin e vëmendjes, miqësisë, aftësive komunikative etj. Bazuar në këto rezultate, ata i ndanë subjektet ne 5 makro-grupe të ndryshme. Grupi më i madh – rreth 40 për qind e kampionit – ishin fëmijë “të ekuilibruar” që kishin një kombinim të përsëritur të disa tipareve të personalitetit.
25 për qind ishin fëmijë më miqësorë dhe me vetëbesim, të cilët ndiheshin më rehat me të huajt, dhe që përballeshin më shumë me situata të reja sesa të tjerët. 15 për qind të tjerë ishin më të rezervuar, dhe fillimisht shumë të kujdesshëm ndaj të panjohurve.
Së fundmi, 10 për qind e kampionit u klasifikuan si “të tërhequr”, të përbërë nga fëmijë të turpshëm dhe të mbyllur, dhe 10 për qind me një prevalencë të lehtë të meshkuj si të “hipo–kontrolluar” nga pikëpamja e impulseve, të përbërë nga fëmijë impulsivë, inatçorë dhe në ankth.
Pas intervistave gjatë disa dekadave të ardhshme, studiuesit ishin në gjendje të identifikonin modele kur subjektet mbushën 18 vjeç. Dallimet midis subjekteve të 3 grupeve të para ishin bërë të paqarta:edhe pse shfaqeshin lidhje të paqarta midis tipareve të caktuara të personalitetit dhe secilit prej grupeve individuale, studiuesit vendosën t’i bashkonin ato në një grup të vetëm.
Vëmendja e tyre u përqendrua tek djemtë dhe vajzat e grupit të tretë dhe të katërt, të cilët treguan shenja më të dukshme koherence sesa tiparet që kishin shfaqur që në moshën 3 vjeçare. Adoleshentët në grupin e fëmijëve “të tërhequr”, ishin “dukshëm më pak energjikë dhe të vendosur” se gjithë të tjerët.
Ndërkohë ata me një nivel kontrolli të ulët, e përshkruanin veten si “në kërkim të rrezikut”,dhe në krahasim me adoleshentët e tjerë, kishin “më pak të ngjarë të shmangnin situatat e dëmshme, emocionuese dhe të rrezikshme” apo që “silleshin në mënyrë reflektuese, me shumë kujdes apo të planifikuar”.
Po ashtu ata prireshin më shpesh se të tjerët të zemëroheshin dhe ta konsideronin veten “të keqtrajtuar dhe viktima të së kaluarës së tyre dhe botës”. Intervistat e mëvonshme treguan një “tërheqje progresive nga bota” nga ana e të rriturve në grupin e më introvertëve.
Në përgjithësi çdo person mund ta konsiderojë veten shumë të ndryshëm nga mënyra se si ishte në të kaluarën në disa aspekte, dhe ta konsiderojë veten të njëjtë si gjithmonë, në disa aspekte të tjera.
Por përshtypja e të qenit njerëz të ndryshëm ose të ngjashëm me atë që ishit dikur, kushtëzohet në mënyrë të pashmangshme edhe nga përshtypjet e njerëzve të tjerë.
Historitë që njerëzit i tregojnë vetes nëse kanë ndryshuar apo jo, janë shpesh edhe thjeshtëzime të dobishme për të vendosur një lloj rendi nga kaosi që dominon, për t’i rezistuar çdo fatkeqësie, dhe për të promovuar zhvillimin personal. /Marrë me shkurtime nga Il Post – Bota.al

Zëvendëskryeministri në detyrë i Kosovës, Besnik Bislimi ndodhet në Bruksel për takime në kuadër të dialogut për normalizimin e raporteve me Serbinë.
Sipas zëdhënësit të BE-së ai është në takim me të dërguarin e posaçëm të BE-së për dialog, Peter Sorensen. Zëdhënësi i BE-së ka thënë se të martën pritet edhe takimi me shefin e delegacionit të Serbisë, Petar Petkoviq pasi takimet janë thirrur në nivel të kryenegociatorëve.
Burimet diplomatike në Bruksel thonë se nuk presin ndonjë zhvillim dramatik duke pasur parasysh situatën aktuale politike në Kosovë.
Kjo është hera e parë që kryenegociatorët nga Kosova dhe Serbia janë thirrur në Bruksel prej kur Sorensen është emëruar si i dërguar i posaçëm për dialog, post në të cilin më herët ishte Miroslav Lajçak.
Vazhdimin e dialogut e kishte paralajmëruar gjatë vizitave të saj në Kosovë dhe në Serbi edhe Përfaqësuesja e lartë e BE-së për politikë të jashtme dhe të sigurisë, Kaja Kallas.
BE-ja ndërkohë përsëritë se marrëveshja për rrugën drejt normalizimit të raporteve si dhe aneksi i Ohrit për implementim mbeten në fuqi dhe palët duhet t’i zbatojnë.
Lajmet
Kryeziu-Hyseni: Qëllimi i opozitës është vazhdimi i bllokadës në Kuvend
Published
18 hours agoon
June 2, 2025By
UBTnews
Deputetja e Lëvizjes Vetëvendosje, Arbëreshë Kryeziu-Hyseni, ka thënë se qëllimi i partive që deri tani kanë qenë në opozitë është vazhdimi i bllokimit të Kuvendit.
Pas dështimit për herë të 25-të të konstituimit të Kuvendit, ajo tha se partitë tjera parlamentare për herë të 17-të nuk morën pjesë në votim për formimin e komisionit verifikues për votimin e fshehtë të kryeparlamentares.
Sipas saj, një gjë e tillë është kundër aktgjykimit të Kushtetueses të vitit 2014.
“Ne si LVV në vazhdimësi kemi thënë që ky është qëllimi i partive opozitare në Kuvend, vazhdimi i bllokadës dhe pamundësimi i konstituimit të Kuvendit të Kosovës duke mos marrë pjesë 17 herë radhazi në një komision që lejon procedurën e fshehtë. Këtë procedurë mund t’i nënshtrohen secili deputetë me votë, ndërkaq kemi një numër të deputetëve që nuk marrin pjesë në votim. Kjo është shkelje e Kushtetutës”, theksoi ajo./KosovaPress/
Lajmet
Selektori i Serbisë: Në Shqipëri do të bëheshin dy milionë tifozë po t’i zinte stadiumi
Published
18 hours agoon
June 2, 2025
Selektori i Serbisë, Dragan Stojkoviq është i vetëdijshëm për interesimin e madh për ndeshjen ndaj Shqipërisë, që zhvillohet të shtunën në Tiranë.
“Dy milionë. Dy milionë të interesuar më kanë thënë se janë të interesuar, po t’i zinte stadiumi”, tha Stojkoviq në konferencën që është duke u mbajtur ende.
Ai nuk pret të ketë telashe në Tiranë. Ka përmendur “miqtë e futbollit” me të cilët e organizojnë së bashku Evropianin U21 në vitin 2027.
Stojkoviqi pret atmosferë të zjarrtë në tribuna, por ka thënë se ndeshja vendoset në fushë.
Lajmet
Ukraina dhe Rusia zhvillojnë bisedime në Stamboll me gjithë intensifikimin e sulmeve
Published
19 hours agoon
June 2, 2025By
UBTnews
Delegacionet nga Ukraina dhe Rusia pritet të takohen më 2 qershor, në Stamboll, për rundin e radhës të bisedimeve për paqe, me gjithë intensifikimin e sulmeve ajrore ndaj njëra-tjetrës.
Media shtetërore ruse raportoi se ekipi negociator i Kremlinit ka arritur në aeroportin Ataturk të qytetit turk në orët e vonshme të 1 qershorit, para bisedimeve që pritet të nisin të hënën në orën 13 (mesditë në Prishtinë).
Ndërkohë, përmes një dekreti presidencial, Kievi tha se ministri i Mbrojtjes, Rustem Umerov, do ta udhëheqë delegacionin ukrainas, që përfshin mbi dhjetë zyrtarë të tjerë. Dekreti nuk theksoi nëse ekipi tashmë ka mbërritur në Turqi.
Departamenti amerikan i Shtetit ka thënë se sekretari i Shtetit, Marco Rubio, ka folur përmes telefonit me homologun e tij rus, Sergei Lavrov, më 1 qershor, për të diskutuar rreth bisedimeve të radhës.
Sipas DASH-it, telefona u zhvillua me kërkesën e Rusisë, dhe Rubio ka përsëritur thirrjen e presidentit Donald Trump për bisedime të vazhdueshme të drejtpërdrejta për “arritjen e një paqeje të qëndrueshme”.
Para bisedimeve, Ukraina u duk se forcoi pozicionin e saj negociues, pasi forcat e saj goditën disa aeroplanë bombardues nëpër Rusi, me dronë që u futën tinëz në vend përmes disa kamionëve, dhe më pas u lëshuan nga lokacione të afërta.
Shërbimi i Sigurisë i Ukrainës (SBU) tha se të paktën 40 bombardues mund të jenë goditur gjatë sulmit të 1 qershorit, i përshkruar si “rezultat absolutisht i shkëlqyeshëm” nga presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, i cili shtoi se janë dashur mbi një vet e gjysmë për përgatitjen e operacionit.
Në prag të bisedimeve, të dyja palët ende duken të jenë larg arritjes së një pajtimi për ndërprerjen e luftimeve, ndërsa ekspertët thonë se gjasat për një marrëveshje mbeten të vogla.
Zelensky tha më 30 maj se Kremlini “po bën gjithçka” për t’u siguruar që bisedimet e propozuara për paqe nuk do të prodhojnë asnjë rezultat, pasi një sulm i madh me dronë në qytetin e dytë më të madh të Ukrainës plagosi disa persona, dhe pasi një varg sulmesh ajrore ndaj Kievit goditën vende të shumta civile dhe banimi.
Ukraina është pajtuar në prill për një armëpushim 30-ditor, sipas në propozimi nga SHBA-ja, por Rusia nuk ka shfaqur gatishmërinë për ta nënshkruar, dhe shumë prej aleatëve të Ukrainës e kanë akuzuar presidentin rus, Vladimir Putin, se po përpiqet ta zvarrisë procesin, në mënyrë që të shfrytëzojë situatën aktuale në fushëbetejë, ku Rusia ka përparuar në territoret që synon t’i mbajë të pushtuara./REL/

Panairi i 25-të i librit në Prishtinë, nis javën e ardhshme

Netflix gjen një tjetër hit britanik “Dept Q” – fansat e adhurojnë dhe kërkojnë sezonin e dytë

Hapet edicioni i dytë i Javës së Artit dhe Dizajnit në UBT

Lakra dhe brokoli zvogëlojnë rrezikun e kësaj sëmundjeje

Microsofti do të investojë 400 milionë dollarë në inteligjencën artificiale në Zvicër

Çfarë duhet të bëjmë kur ndihemi të lodhur?

Dardanët vazhdojnë përgatitjet për dy ndeshjet miqësore

Katër bajame në ditë, përfitime direkte në organizëm

WhatsApp-i përditëson opsionet e Statusit
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati
-
Kulturë2 months ago
27 marsi/Dita Ndërkombëtare e Teatrit! Mitrovica sjell shfaqjen “Kontesha Arduini”, histori magjepëse që nuk duhet humbur