Lajmet

Çfarë marrëdhënie kemi ne me veten tonë të dikurshme?

Nga Il Post

Published

on

Kur kthehen pas në kohë dhe mendojnë se si kanë qenë në adoleshencë, apo si kanë qenë më parë në përgjithësi, shumë njerëz kanë përshtypjen se kanë ndryshuar shumë në shumë drejtime, përveç pamjes fizike. Ata analizojnë gjurmët e shijeve, zakoneve dhe vlerave të së kaluarës së tyre – nga muzika tek veshja, nga prirjet politike te marrëdhëniet njerëzore – dhe e kanë të vështirë të njohin veten e tyre.

Të tjerët mendojnë se nuk janë dhe aq ndryshe nga dikur, të paktën në disa aspekte, ndërsa të tjerë akoma mendojnë se s’kanë ndryshuar fare. Në një përpjekje për t’u bërë i dashur për elektoratin e tij gjatë fushatës së tij presidenciale në vitin 2016, ish-presidenti i ShBA-së, Donald Trump, asokohe 70 vjeç, pretendoi në një rast se ishte i njëjti person si dikur kur ishte si fëmijë.

Një pretendim që nuk është i vështirë të mos besohej, duke pasur parasysh sjelljen e tij zakonisht impulsive, shkruan një grup psikologësh nga Zelanda e Re dhe ShBA-ja në vitin 2020 në librin “Origjina e vetes:Si fëmijëria e formëson jetën tonë më vonë”.

Ata ngritën pyetjen se nëse bazohemi tek temperamenti, përvojat dhe shëndeti gjatë fëmijërisë, mund të parashikojmë personalitetin që do të kenë individë të ndryshëm në moshë madhore. Në këtë aspekt janë bërë disa përpjekje për të analizuar këtë çështje nga një këndvështrim empirik dhe “i jashtëm”,pra duke u përpjekur të identifikohen elementë të vazhdimësisë apo ndërprerjes së dukshme në zhvillimin e njerëzve për periudha shumë të gjata kohore.

Për shembull fëmijët që kanë të përbashkët diagnozën e çrregullimit të hiperaktivitetit dhe defiçitit të vëmendjes, mund të paraqesin disa sjellje ose tipare të karakterit në moshë madhore, dhe ndoshta edhe prirje të veçanta dhe jo ndaj të tjerëve, por ndaj vetes apo dhe të kaluarës së tyre.

Këtë vit u mbushën plot 50 vite nga studim shumë i dobishëm në këtë aspekt. Në vitin 1972, në qytetin e vogël Dandin të Zelandës së Re, psikologu dhe studiuesi i Universitetit të Otagos, Fil Silva, u bë pjesë e një studimi të ndërmarrë nga mjekja pediatre, Patrisha Bakfilld mbi 225 djem dhe vajza.

Objektivi fillestar ishte studimi i ndikimit të përdorimit të disa teknologjive të reja gjatë lindjeve në spitalin obstetrik “Queen Mary”. Por studimi u zgjerua duke përfshirë gjithsej 1037 djem dhe vajza. Ai duhej të zgjaste vetëm 3vjet. Por as Silva dhe as Bakfilld, nuk e imagjinonin se ai do të bëhej një nga studimet e gjata më të cituara dhe më me ndikim në histori.

Ai studim ofroi të dhëna që më vonë u përdorën në më shumë se 1300 kërkime, libra dhe studime të rishikuara nga kolegët mbi tema të llojeve të ndryshme, nga rreziku i ardhshëm i hipertensionit të zbulueshëm në fëmijëri, tek efektet afatgjata të kanabisit dhe ndjenjat e kundërshtimit ndaj vaksinave të koronavirusit.

Një nga kufizimet e njohura dhe më të dukshme të studimit, kishte të bënte me përbërjen e kampionit:vetëm njerëzit e lindur në Dandin dhe rrethinat e tij në vitet 1970 (fillimisht 535 djem dhe 502 vajza, nga të cilat 24 binjake). Gjithsesi, studiuesit vlerësojnë se ata njerëz u rritën në shumë lloje familjesh, madje shumë të ndryshme nga njëri-tjetri, dhe më pas kryesisht (2/3) u larguan nga Dandin kur u rritën.

Pra janë faktorë që e bëjnë relativisht më heterogjene mostrën. Njerëzit në studim u përfshinë fillimisht kur ishin 3 vjeç, dhe më pas përsëri në 5, 7, 9, 11, 13, 15, 18, 21, 26, 32, 38 dhe 45 vjeç. Dy studiuesit intervistuan shpesh jo vetëm subjektet e studimit, por edhe familjen dhe miqtë e tyre.

Pasi Silva doli në pension në fundin e viteve 1990, studimi vazhdoi nga studiues të tjerë dhe tani drejtohet nga psikologu nga Zelanda e Re, Riçi Pullton, bashkautor i librit “Origjina e vetes”,që përmbledh rezultatet e “Studimit Dandin” përveç studimeve të tjera të ngjashme të të kryera në Shtetet e Bashkuara dhe Britaninë e Madhe, me një total prej rreth 4.000 njerëz të ndjekur gjatë dekadave.

Gjetjet e tyre në lidhje me marrëdhëniet midis së kaluarës dhe të tashmes sonë, konfirmojnë në shumë raste disa ide të përbashkëta rreth zhvillimit njerëzor. Në fund të intervistave prej 1 orë e gjysmë, studiuesit vlerësuan aspekte të ndryshme të personalitetit:shqetësimin, impulsivitetin, kokëfortësinë, nivelin e vëmendjes, miqësisë, aftësive komunikative etj. Bazuar në këto rezultate, ata i ndanë subjektet ne 5 makro-grupe të ndryshme. Grupi më i madh – rreth 40 për qind e kampionit – ishin fëmijë “të ekuilibruar” që kishin një kombinim të përsëritur të disa tipareve të personalitetit.

25 për qind ishin fëmijë më miqësorë dhe me vetëbesim, të cilët ndiheshin më rehat me të huajt, dhe që përballeshin më shumë me situata të reja sesa të tjerët. 15 për qind të tjerë ishin më të rezervuar, dhe fillimisht shumë të kujdesshëm ndaj të panjohurve.

Së fundmi, 10 për qind e kampionit u klasifikuan si “të tërhequr”, të përbërë nga fëmijë të turpshëm dhe të mbyllur, dhe 10 për qind me një prevalencë të lehtë të meshkuj si të “hipo–kontrolluar” nga pikëpamja e impulseve, të përbërë nga fëmijë impulsivë, inatçorë dhe në ankth.

Pas intervistave gjatë disa dekadave të ardhshme, studiuesit ishin në gjendje të identifikonin modele kur subjektet mbushën 18 vjeç. Dallimet midis subjekteve të 3 grupeve të para ishin bërë të paqarta:edhe pse shfaqeshin lidhje të paqarta midis tipareve të caktuara të personalitetit dhe secilit prej grupeve individuale, studiuesit vendosën t’i bashkonin ato në një grup të vetëm.

Vëmendja e tyre u përqendrua tek djemtë dhe vajzat e grupit të tretë dhe të katërt, të cilët  treguan shenja më të dukshme koherence sesa tiparet që kishin shfaqur që në moshën 3 vjeçare. Adoleshentët në grupin e fëmijëve “të tërhequr”, ishin “dukshëm më pak energjikë dhe të vendosur” se gjithë të tjerët.

Ndërkohë ata me një nivel kontrolli të ulët, e përshkruanin veten si “në kërkim të rrezikut”,dhe në krahasim me adoleshentët e tjerë, kishin “më pak të ngjarë të shmangnin situatat e dëmshme, emocionuese dhe të rrezikshme”  apo që “silleshin në mënyrë reflektuese, me shumë kujdes apo të planifikuar”.

Po ashtu ata prireshin më shpesh se të tjerët të zemëroheshin dhe ta konsideronin veten “të keqtrajtuar dhe viktima të së kaluarës së tyre dhe botës”. Intervistat e mëvonshme treguan një “tërheqje progresive nga bota” nga ana e të rriturve në grupin e më introvertëve.

Në përgjithësi çdo person mund ta konsiderojë veten shumë të ndryshëm nga mënyra se si ishte në të kaluarën në disa aspekte, dhe ta konsiderojë veten të njëjtë si gjithmonë, në disa aspekte të tjera.

Por përshtypja e të qenit njerëz të ndryshëm ose të ngjashëm me atë që ishit dikur, kushtëzohet në mënyrë të pashmangshme edhe nga përshtypjet e njerëzve të tjerë.

Historitë që njerëzit i tregojnë vetes nëse kanë ndryshuar apo jo, janë shpesh edhe thjeshtëzime të dobishme për të vendosur një lloj rendi nga kaosi që dominon, për t’i rezistuar çdo fatkeqësie, dhe për të promovuar zhvillimin personal. /Marrë me shkurtime nga Il Post – Bota.al

Aktualitet

​Nora Gjakova nis rrugëtimin si trajnere e xhudos

Published

on

Federata e Xhudos së Kosovës ka nisur një kapitull të ri me përfshirjen e kampiones olimpike, Nora Gjakova, në rolin e trajnere asistente të ekipit të meshkujve. Ajo tashmë i është bashkuar stafit teknik dhe po punon me plot energji e përkushtim në stërvitjet që po mbahen në Bordeaux të Francës.

Në këtë grumbullim, ekipi i meshkujve po përgatitet intensivisht për garat e rëndësishme që i presin në muajt e ardhshëm. Nën drejtimin e trajnerëve dhe me mbështetjen e Norës, xhudistët Akil Gjakova, Shpati Zekaj, Dardan Cena dhe Anes Veseli po zhvillojnë seanca të forta stërvitore, duke dhënë maksimumin në çdo hap të përgatitjeve.

Përfshirja e Nora Gjakovës në stafin e trajnerëve shihet si një vlerë e madhe për ekipin, duke sjellë përvojën e saj të pasur ndërkombëtare dhe frymën e suksesit që ka shoqëruar karrierën e saj si sportiste.

Kosova shpreson se ky kombinim i përvojës dhe energjisë së re do të sjellë rezultate të reja pozitive për xhudon kosovare në arenën ndërkombëtare.

Continue Reading

Bota

Presidenti serb Vuçiq do të jetë pjesëmarrës në paradën ushtarake në Kinë

Published

on

Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq do të jetë pjesë e paradës ushtarake në Kinë, duke dëshmuar kështu lidhjet e ngushta të Beogradit zyrtar me regjimin komunist në Pekin.

Me ftesë të presidentit kinez Xi Jinping, 26 liderë të huaj do të marrin pjesë në përkujtimet e Ditës së Fitores në Pekin, njoftoi të enjten ndihmës ministri i Jashtëm Hong Lei.

Kina do të organizojë një paradë masive ushtarake më 3 shtator për të përkujtuar 80-vjetorin e fitores ndaj Japonisë dhe përfundimin zyrtar të Luftës së Dytë Botërore.

Në mesin e shumë liderëve që do të marrin pjesë janë edhe lideri rus Vladimir Putin, me të cilin regjimi në Beograd mban lidhje të ngushta, lideri veri-korean Kim Jong-Un dhe përfaqësues nga Vietnami, Laosi Mongolia, Nepali, Kazakistani, Uzbekistani, Irani, Kongo, Zimbabveja, Sllovakia, Kuba etj.

Continue Reading

Aktualitet

Gjykata Supreme refuzon ankesën e Korab Mushkolajt për certifikim në zgjedhjet lokale

Published

on

Gjykata Supreme e ka hedhur poshtë ankesën e kandidatit të Partisë Demokratike të Kosovës për kryetar të Deçanit, Korab Mushkolaj, paraqitur kundër vendimit të PZAP-së pasi iu refuzua certifikimi për zgjedhjet e 12 tetorit.

“Ankesa është e pa themeltë”, ka vendosur Supremja.

Zyra për Regjistrim, Certifikim dhe Kontrollin Financiar të Subjekteve Politike pas vërtetimit se Mushkolaj është i angazhuar me aktemërim të përhershëm të Ministrisë së Jashtme si zyrtar i lartë, i pati kërkuar PDK-së që ta zëvendësojë atë, por partia pati refuzuar ta bëjë këtë gjë. Zyra më pas ka rekomanduar certifikimin e të gjithë kandidatëve të tjerë të PDK-së, përveç Mushkolajt. PZAP po ashtu ia ka refuzuar ankesën Mushkolajt, siç parashihet me Ligjin për Shërbimin e Jashtëm, i cili nuk lejon kandidimin e një anëtari të shërbimit të jashtëm.

Gjykata Supreme e ka pranuar konstatimin e PZAP-së, teksa ka theksuar se moscertifikimi i Mushkolajt nuk është i kundërligjshëm.

“Prandaj, nga këtu, kjo Gjykatë, konsideron se në rastin konkret juridik, është marrë vendim i drejtë, me të cilin nuk është bërë diskriminim dhe lidhur me rastin konkret nuk është cenuar e drejta zgjedhore dhe ndonjë e drejtë themelore e paraparë me Ligj dhe me Kushtetutën e Republikës së Kosovës, nuk janë shkelur parimet themelore të procesit zgjedhor të parapara shprehimisht me dispozitat e nenit 4 të Ligjit Për Zgjedhjet e Përgjithshme në Republikën e Kosovës dhe me dispozitat përkatëse të Konventës Evropiane të Drejtave të Njeriut”, thuhet në vendim.

Continue Reading

Aktualitet

Aktakuzë ndaj një personi për nxitje të përçarjes mes grupeve të ndryshme politike në Klinë

Published

on

Prokuroria Speciale e Kosovës ka dorëzuar aktakuzë në Gjykatën Themelore në Prishtinë ndaj K.M për veprën penale “Nxitje e përçarjes dhe mosdurimit”.

Sipas aktakuzës, më 23 janar 2025, në qytetin e Klinës, i pandehuri K.M. ka ndërmarrë veprime që dyshohet se kanë pasur për qëllim nxitjen e urrejtjes, përçarjes dhe mosdurimit mes grupeve me bindje të ndryshme politike.

“Prokuroria Speciale i ka propozuar Gjykatës Themelore në Prishtinë që, pas shqyrtimit gjyqësor, i pandehurit të shpallet fajtorë, dhe ndaj tij të shqiptohet dënim konform ligjeve në fuqi”, thuhet në njoftim.

Continue Reading

Të kërkuara