Lajmet

Çfarë i shkakton njeriut izolimi ekstrem? Historia e gruas që kaloi 500 ditë e vetme në një shpellë

Nga Ruth Ogden.

Published

on

Nga Ruth Ogden

Të jetuarit për një vit e gjysmë vetëm në një shpellë, mund të duket si një makth për shumë njerëz. Por atletja spanjolle Beatriz Flamini doli e buzëqeshur nga aty, dhe tha se mendonte se kishte pasur më shumë kohë për të përfunduar librin e saj.

Ajo ishte privuar nga çdo kontakt me botën e jashtme gjatë eksperimenti të saj mbresëlënës në lidhje me qëndrueshmërinë njerëzore. Për 500 ditë, dokumentoi përvojat e saj, që t’i ndihmojë shkencëtarët të kuptojnë efektet e izolimit ekstrem. Një nga gjërat e para që u bë e dukshme në 12 prill 2023 kur ajo doli nga shpella, ishte se sa fluide është koha.

Ajo formëson më shumë nga tiparet e personalitetit vetjak dhe njerëzit përreth jush sesa nga një orë që kalon. Kur bisedonte me gazetarët për përvojat e saj, Flamini shpjegoi se e humbi shumë shpejt ndjenjën e kohës. Ajo ishte aq e madhe saqë kur ekipi i saj mbështetës shkoi për ta marrë, Beatriz u befasua kur i thanë se kishte mbaruar koha e eksperimentit.

Ajo vetë besonte se kishte qenë në shpellë për 160-170 ditë. Po pse e humbi ndjenjën e kohës? Veprimet, emocionet tona dhe ndryshimet në mjedisin përreth nesh, mund të kenë efekte të fuqishme tek mënyra sesi e përpunojnë kohën mendjet tona. Për shumicën e njerëzve, lindja dhe perëndimi i diellit shënojnë kalimin e ditëve, dhe rutinat e punës dhe ato sociale shënojnë kalimin e orëve.

Në errësirën e një shpelle nëntokësore, pa shoqërinë e të tjerëve, zhduken shumë sinjale të kalimit të kohës. Pra për monitorimin e kalimit të kohës, Flamini mund të jetë bërë më e varur nga proceset psikologjike. Një nga mënyrat sesi ne mbajmë gjurmët e kalimit të kohës është kujtesa.

Nëse nuk e dimë për sa kohë kemi bërë diçka, përdorim numrin e kujtimeve të formuara gjatë ngjarjes si një indeks të sasisë së kohës që ka kaluar. Sa më shumë kujtime të krijojmë në një ngjarje apo epokë, aq më gjatë e perceptojmë se ka zgjatur ajo. Zakonisht, ditët dhe javët mëtë ngarkuara, të mbushura me shumë ngjarje të reja dhe emocionuese, mbahen mend si më të gjata se sa ato më monotone ku nuk ndodh asgjë e rëndësishme.

Për Flamini, mungesa e ndërveprimit social, e kombinuar me mungesën e informacionit për familjen dhe çështjet aktuale (lufta në Ukrainë, rihapja e shoqërive pas bllokimeve të Covid–19), mund ta ketë ulur ndjeshëm numrin e kujtimeve që ajo formoi gjatë izolimit të saj.

Vetë Flamini deklaroi pas daljes nga shpella:”Mua më ka ngecur ora më 21 nëntor 2021. Nuk di asgjë se çfarë ka ndodhur më pas në botë”. Humbja e ndjenjës së kohës mund të pasqyrojë gjithashtu reduktimin e rëndësisë që ka kohës në jetën brenda shpellave.

Në botën e jashtme, ngarkesa e jetës moderne dhe presioni social për të shmangur humbjen e kohës, nënkuptojnë se shumë prej nesh jetojnë në një gjendje të vazhdueshme të stresit ndajkohës. Për ne, ora është një matës se sa produktivë dhe të suksesshëm jemi ne.

Por Flamini nuk është e para që përjeton një ndryshim në përvojën e saj të kohës, pas një ndryshimi të tillë mjedisor. Përvoja të ngjashme u raportuan nga shkencëtari francez MishelSifre gjatë ekspeditave të tij në shpella nga 2-6 muaj në vitet 1960-1970.

Një humbje e ndjenjës së kohës, është raportuar vazhdimisht nga të rriturit dhe fëmijët që kaluan periudha të gjata të izolimit në bunkerë bërthamorë (për qëllime kërkimore) në kulmin e Luftës së Ftohtë. Gjithashtu, raportohet shpesh nga njerëz që vuajnë dënime me burg dhe u përjetua gjerësisht nga publiku i gjerë gjatë bllokimeve të COVID-19.

Shpellat, bunkerët bërthamorë, burgjet dhe pandemitë globale ndajnë dy karakteristika tëpërbashkëta, që duket se krijojnë një ndjenjë të ndryshuar të kohës. Ato na izolojnë nga bota e gjerë dhe përfshijnë hapësira të mbyllura. Megjithatë Flamini jetoi me një kalendar bosh që shtrihej në të ardhmen e saj.

Asnjë takim pune për t’u përgatitur, asnjë takim drejt të cilit duhet nxituar, dhe asnjë kalendar kontaktesh sociale për t’u menaxhuar. Ajo pati një jetë me një ritëm të pavarur, ku mund të hante, flinte dhe lexonte si dhe kur i pëlqente. Ajo merrej me pikturën, stërvitej dhe dokumentonte në një ditar përvojat e saj.

Kjo mund ta ketë bërë të parëndësishme kalimin e kohës. Ndërsa ritmet biologjike të gjumit, etjes dhe tretjes morën përparësi ndaj akrepave të orës, Flamini mund t’i ketë kushtuar gjithnjë e më pak vëmendje kalimit të kohës, duke bërë që ajo përfundimisht të humbasë gjurmët e saj.

Aftësia e Flamini për të lënë kohën të rrjedhë, mund të jetë rritur nga dëshira e saj e fortë për të arritur qëllimin e saj të qëndrimit 500-ditor në shpellë. Tek e fundit, ajo vendosi vetë të hynte në shpellë dhe mund të largohej nëse donte. Por për njerëzit që mbyllen diku kundër vullnetit të tyre, koha mund të bëhet vetë një burg.

Të burgosurit e luftës dhe njerëzit që vuajnë dënimet me burg, raportojnë shpeshherë se monitorimi i kalimit të kohës mund të shndërrohet në një fiksim. Duket që ne njerëzit jemi në gjendje ta lëmë vërtet kohën të rrjedhë vetëm kur e kemi nën kontroll. Liria e Flamini mund të bëjë që braktisja e civilizimit për një shpellë të duket si një perspektivë tërheqëse. Megjithatë, jeta nëntokë nuk është për ata me një zemër të dobët. Mbijetesa varet nga aftësia juaj për të mbajtur një nivel të lartë të qëndrueshmërisë mendore. Nëse keni aftësinë për të qëndruar të qetë kur gjërat vështirësohen, thelbësore është pasja e një besim të fortë se i keni nën kontroll sjelljet tuaja. Megjithatë, mund ta keni më të thjeshtë të çaktivizoni njoftimet tuaja në celular, të pastroni kalendarin dhe të humbisni në një kohë të shkurtër. / “The Conversation” – Bota.al

Lajmet

​Dy stadiume në garë për finalen e Ligës së Kampionëve 2029

Published

on

UEFA ka konfirmuar se finalja e Ligës së Kampionëve për vitin 2029 mund të zhvillohet ose në stadiumin “Spotify Camp Nou” të Barcelonës, ose në Wembley të Londrës.

Pas dorëzimit të ofertave, Spanja dhe Anglia janë dy vendet që garojnë për të pritur ndeshjen më të madhe të futbollit evropian për klube.

Camp Nou, që po rikonstruktohet dhe pritet të rihapet së shpejti, do të ketë kapacitet më të madh dhe teknologji moderne. Stadiumi ka pritur dy herë finalen e Champions League – në vitet 1989 dhe 1999.

Nga ana tjetër, Wembley është një nga stadiumet më të famshme në botë dhe ka qenë mikpritës i shumë finaleve, përfshirë atë të sezonit 2023/24, ku Real Madrid fitoi trofeun.

UEFA pritet të marrë vendimin përfundimtar për vendin e finales së vitit 2029 në muajt e ardhshëm./S.K/KP/

Continue Reading

Lajmet

Osmani: Do të bëj çmos për të evituar zgjedhjet, edhe pak ditë sqarohen të gjitha

Published

on

By

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka thënë se kryetari i Vetëvendosjes, Albin Kurti, ka propozuar që ta takojë edhe njëherë para se të përfundojë afati 10-ditor.

Osmani ka theksuar se, pavarësisht kërkesave të disa partive politike për zgjedhje të reja, detyrimi i saj si Presidente është që të bëjë çdo përpjekje për t’i shmangur ato.

Kryetari i VV-së, njëkohësisht kryeministër në detyrë, ka kërkuar që të më takojë edhe njëherë para se të skadojë afati 10-ditor, dhe pas konsultimeve që ka brenda partisë politike — a do të vijë apo jo, është çështje e tyre, por ne kemi detyrim kushtetues që të respektojmë ato afate. Pastaj, nëse ka propozim për mandatar të ri, atëherë hyjnë në shprehje dispozita të reja kushtetuese dhe afate të reja, por megjithatë, nëse nuk ka qeveri, dihen ato që janë 30-40 ditë për mbajtjen e zgjedhjeve”, tha Osmani.

Presidentja gjithashtu ka shprehur keqardhje që, sipas saj, vonesat në konsolidimin e institucioneve kanë kushtuar shumë vendit.

Është fat i keq për Kosovën dhe qytetarët që partitë politike nuk kanë arritur të konsolidojnë e konstituojnë të gjitha institucionet, përfshirë edhe Qeverinë, dhe ka kaluar kohë e gjatë e humbur, dhe bashkë me kohën kemi humbur edhe shumë mundësi për vendin tonë. Si Presidente do të angazhohem që të respektohet Kushtetuta në përpikëri. Por një gjë që është shumë me rëndësi ta dini është që aktgjykimet e Gjykatës Kushtetuese thonë se Presidentja duhet të bëjë çmos që t’i evitojë zgjedhjet. Partitë politike kanë qëndrimet e tyre: dikush dëshiron sot, nesër, pasnesër, por detyrimi i Presidentes është tjetër. Detyrimi i Presidentes është që të bëjë çmos që të evitohen zgjedhjet, dhe atë detyrim unë duhet ta kryej në përputhje të plotë me Kushtetutën. Prandaj do t’ju lutem për durim edhe për pak ditë, derisa të sqarohen të gjitha rrethanat rreth caktimit të mandatarit të dytë”, tha ajo.

Osmani ka bërë të ditur se ende nuk dihet nëse Vetëvendosje do të dalë me propozim për mandatar të ri, duke theksuar se kjo pritet të sqarohet në fillim të javës së ardhshme.

“Tani aty nuk u sqarua që do të vijnë me propozim, por u përmend si mundësi, e cila përfundimisht do të sqarohet në fillim të javës së ardhshme. Me Kushtetutë lejohet, pra nuk ka kufizim për mandatarin e dytë; për mandatarin e parë është ai që ka shumicën. Nuk janë të përcaktuara me Kushtetutë kriteret. Në rastin konkret, obligimi i Gjykatës është që Presidentja duhet të bëjë çmos për të evituar zgjedhjet, dhe unë duhet ta dëshmoj që kam bërë çmos për t’i evituar zgjedhjet. Mirëpo, nuk mund të paragjykojë se me çfarë propozimi do të vijë VV-ja, sepse sot u kërkua kohë për takim, pasi është brenda afatit të caktuar deri më 5 nëntor. Ne jemi në konsultime e sipër me ekipin tim rreth asaj se cilat do të jenë kriteret — të zëmë që nuk mund të mandatohet dikush që është i involvuar në korrupsion — që do t’i marrim parasysh si kritere mbizotëruese. Në fillim të javës do të kuptojmë nëse do të ketë propozim apo jo”, theksoi Osmani.

Në vijim, Presidentja ka folur edhe për çështjen e buxhetit dhe Planit të Rritjes, një instrument i Bashkimit Evropian që parashikon mbi 800 milionë euro për Kosovën.

Çështja e dytë që kam ngritur është nëse mund të gjejmë rrugë përpara për procedimin e buxhetit dhe Planit të Rritjes, një instrument i BE-së ku Kosovës i jepen mbi 800 milionë euro. Sa më shumë vonesa, aq më shumë humbim mundësinë në këtë qasje. Nuk kishte gatishmëri nga një numër i madh për procedimin e buxhetit që u miratua sot. Megjithatë, unë propozova që të shohim mundësi të tjera kushtetuese, një prej tyre është të miratohet zgjatja e buxhetit të vjetshëm, së paku deri më 31 mars 2026, që qytetarët të mos përballen me mungesë pagash dhe mirëqenieje. Kjo do të ishte gjendje e rëndë, sepse mbijetesa e tyre varet nga paga që marrin në fund të muajit.

Osmani ka shtuar se, nëse mungon vullneti nga qeveria, ajo vetë është e gatshme ta ndërmarrë nismën për zgjatjen e buxhetit dhe procedimin e Planit të Rritjes, duke theksuar se një veprim i tillë njihet si e drejtë kushtetuese e Presidentes./EO

Continue Reading

Lajmet

​Mbappé fiton Këpucën e Artë

Published

on

Kylian Mbappé është shpallur golashënuesi më i mirë në Evropë për sezonin 2024/25, duke fituar për herë të parë në karrierë Këpucën e Artë.

Ceremonia u mbajt në zonën presidenciale të “Santiago Bernabéu”-s, ku sulmuesi francez u prit me nderime nga shokët e skuadrës, drejtuesit dhe presidenti i Real Madridit, Florentino Pérez.

Mbappé shënoi 31 gola në 34 ndeshje të La Ligës, duke u bërë lojtari i tretë në historinë e Real Madridit që fiton këtë çmim, pas Hugo Sánchez (1989/90) dhe Cristiano Ronaldos, i cili e fitoi tri herë me “Los Blancos”.

“Është kënaqësi e madhe ta marr këtë çmim. Faleminderit shokëve të skuadrës dhe gjithë klubit që më kanë ndihmuar. Është një ditë e veçantë për mua dhe për familjen time. Shpresoj ta fitoj përsëri sezonin e ardhshëm”, tha Mbappé gjatë fjalimit të tij.

Presidenti Pérez e vlerësoi yllin francez duke thënë: “Ky është fryt i punës së tij. Jam shumë krenar që kemi një lojtar si Kylian, i cili përfaqëson vlerat e Real Madridit.”

Me këtë sukses, Mbappé i jep fund një dekade pa “Këpucë të Artë” në klubin madrilen dhe konfirmon statusin e tij si lider i ri i “Los Blancos”./S.K/KP/

Continue Reading

Lajmet

Kryetari Basha: Heroizmi i policëve të rënë është vazhdimësi e lavdisë sonë kombëtare

Published

on

By

Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Dimal Basha, mori pjesë në aktivitetin që u mbajt sot në Pejë, në nderim të policëve të rënë në krye të detyrës, ngjarje tradicionale kjo e organizuar nga Sindikata e Policisë së Kosovës.

Në fjalën e tij kryetari Dimal Basha shprehu mirënjohjen më të thellë për familjarët e policëve të rënë, të cilët, siç tha ai, mbeten shembulli më fisnik i sakrificës dhe dashurisë për atdheun. Heroizmi i tyre, shtoi kryetari Basha, është vazhdimësi e lavdisë sonë kombëtare, që përcillet nga brezat që trasuan rrugën drejt lirisë e deri tek zyrtarët tanë policorë që sot mbrojnë rendin kushtetues të shtetit tonë.

Kryetari i Kuvendit tha se Policia e Kosovës është ndër institucionet më të besuara dhe më të respektuara në vend, fakt ky i dëshmuar edhe nga raportet ndërkombëtare, ku Kosova renditet si vendi më i sigurt në Evropë, dhe i treti në botë.

Në emër të Kuvendit të Republikës së Kosovës shpreh respektin dhe mirënjohjen më të lartë për të gjithë zyrtarët policorë që çdo ditë qëndrojnë në vijën e parë të mbrojtjes së rendit, ligjit dhe sigurisë publike. Kujtimi për policët tanë heroikë do të mbetet përherë i gjallë në zemrat tona. Sakrifica dhe përkushtimi i tyre do të frymëzojë çdo brez që vjen, për ta dashur atdheun tonë me të njëjtin ideal, me të njëjtin guxim dhe me të njëjtin shpirt sakrifice”, theksoi kryetari Basha./EO

Continue Reading

Të kërkuara