

Lajmet
Çfarë do të thotë për ne dhe planetin një popullsi prej 8 miliardë banorësh?
Në vitin 2019, OKB-ja parashikoi se popullsia do të vazhdojë të rritet deri në 11 miliardë në vitin 2100.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiNga Michael Le Page
Më 15 nëntor, bota do të përjetojë një moment historik madhor, pasi popullata njerëzore do të arrijë për herë të parë shifrën 8 miliardë. Sigurisht, është e pamundur të dihet me saktësi se kur do ta arrijmë këtë prag, por Kombet e Bashkuara kanë zgjedhur këtë datë për ta festuar këtë rast, bazuar në modelimin e saj demografik.
Duke ardhur vetëm 11 vite pasi popullsia njerëzore arriti në 7 miliardë, mund të duket sikur numri i njerëzve në botë po rritet më një shpejtësi më të madhe se kurrë më parë. Në fakt, shkalla e rritjes së popullsisë globale po bie. Normat e lindshmërisë janë tani nën nivelet e zëvendësimit – numri i nevojshëm për të ruajtjen rritjen – në pjesën më të madhe të botës.
Në vitin 2019, OKB-ja parashikoi se popullsia do të vazhdojë të rritet deri në 11 miliardë në vitin 2100. Skenari mesatar në parashikimin e saj të fundit, është se ajo do të mbërrijë kulmin në vitet 2080. Por dy parashikime nga Qendra e Përbashkët Kërkimore e Bashkimit Evropian dhe Instituti për Metrikë dhe Vlerësim Shëndetësor (IHME) në Uashington, parashikojnë se kulmi do të ndodhë më herët, në vitin 2070.
Ky do të jetë një lajm i mirë për përpjekjet për të kufizuar ndryshimet klimatike dhe përshpejtimin e zhdukjes masive të specieve. Por rënia e popullsisë në shumë rajone, do të sjellë probleme të reja, dhe çdo përfitim në aspektin mjedisor, do të varet shumë nga pasuria e njerëzve dhe mënyra se si do t’i shpenzojnë paratë e tyre
Ndërsa lidhja midis numrit të njerëzve të gjallë në planet dhe ndikimit të tyre në të është komplekse, nuk ka asnjë dyshim se popullsia njerëzore në rritje, po lë gjithnjë e më pak hapësirë për pjesën tjetër të jetës në Tokë. Tashmë treçereku i Tokës dhe 2/3 e oqeaneve janë ndryshuar ndjeshëm si pasojë e aktivitetit të njeriut.
Tani njerëzit përbëjnë 1/3 e biomasës së të gjithë gjitarëve tokësorë, të matur në termat e përmbajtjes së karbonit. Blegtoria jonë e mbarështuar përbën pothuajse të gjithë pjesën tjetër, ndërsa gjitarët e tokës së egër vetëm 2 për qind. Po ashtu, biomasa e shpendëve të kultivuar,është 30 herë më e madhe se ajo e shpendëve të egër.
Po sa njerëz mund të jetojnë në mënyrë të qëndrueshme në këtë planet? Vlerësimet ndryshojnë shumë. Por një studim i vitit 2020, arriti në përfundimin se sistemi ynë aktual ushqimor mund të ushqejë vetëm 3 miliardë njerëz më shumë pa i shkelur kufijtë kryesorë planetarë.
Por vetëm ndryshimi i asaj që kultivojmë dhe vendi ku e bëjmë këtë, mund ta rrisë në gati 8 miliardë këtë shifër. Ndërkohë reduktimi i konsumit të mishit dhe i ushqimeve të shpërdorura mund ta rrisë atë në 10 miliardë. A do ta kalojmë këtë kufi të sipërm?
Nuk ka dyshim se popullsia do të rritet në afro 10 miliardë deri në vitin 2050.
“Bazat për këtë rritje janë krijuar tashmë. Nënat e ardhshme kanë lindur”- thotë demografja XheniferSkiuba e “Wilson Center”, një institut kërkimor me seli në Uashington.
Pasiguria shtohetndjeshëm pas vitit 2050.
Studiuesit bien dakord se normat e lindshmërisë do të vazhdojnë të bien në të gjithë botën. Por OKB-ja parashikon që ato të do të bien më ngadalë se të tjerat, thotë Shtein Emil Vollset, që drejtoi parashikimin e IHME. 2/3 e popullsisë globale jetojnë në vende ku shkalla e lindshmërisë ka rënë sipas OKB-së nën nivelin e zëvendësimit.
Popullsia është tashmë në rënie në një sërë vendesh me lindshmëri të ulët, përfshirë Japoninë, Italinë, Greqinë dhe Portugalinë. Në vendet me një përqindje të lartë të të rinjve, si India, lindshmëria që po bie nën normën e zëvendësimit, nuk do të çojë menjëherë në një rënie të popullsisë.
Aty do të ketë një vonesë që mund të zgjasë shumë dekada. Por gjatë rrjedhës së këtij shekulli, do të zvogëlohen shumë popullata. Për shembull sipas parashikimit të Vollset, popullsia e Indisë do të arrijë kulmin në 1.6 miliardë në vitin 2049, dhe më pas do të bjerë në 1.1 miliardë deri në vitin 2100.
Në disa pjesë të Afrikës, Lindjes së Mesme dhe Azisë, normat e lindshmërisë mbeten shumë mbi nivelet e zëvendësimit. Rritja më e madhe e popullsisë deri në vitin 2050 do të ndodhë në vetëm 8 vende:Republika Demokratike e Kongos, Egjipti, Etiopia, India, Nigeria, Pakistani, Filipinet dhe Tanzania.
Qasja tek kontraceptivët, është arsyeja themelore e rënies së niveleve të lindshmërisë. Themelore janë edhe arsimi dhe të drejtat e grave, përfshirë ndalimin e martesës së fëmijëve. Dhe nivelet e lindshmërisë janë më të larta pikërisht në vendet ku mungojnë arsimi dhe të drejtat për gratë dhe vajzat.
Aty ku gratë mund të zgjedhin sa fëmijë të kenë, hyjnë në lojë shumë faktorë të tjerë.
“Kostoja është e madhe”, thotë Skiuba.
Për shembull në Britani, kostoja e rritjes së një fëmije deri në moshën 18 vjeç është rreth 160.000 paund sipas Grupit të Veprimit kundër Varfërisë së Fëmijëve.
Shumë njerëz synojnë të kenë gjëra si një punë e mirë, një marrëdhënie të qëndrueshme dhe një shtëpi të përshtatshme, përpara se të kenë fëmijë. Por mund ta kenë të vështirë ta arrijnë këtë, ose të jenë të paaftë për të pasur aq fëmijë sa dëshirojnë deri në momentin që vendosin ta bëjnë këtë.
Të tjerët nuk duan të kenë fëmijë, dhe nuk ndihen më të detyruar nga presioni shoqëror për ta bërë këtë. Por disa janë të nxitur nga pesimizmi për të ardhmen, thotë Skiuba. Për vende të veçanta një faktor tjetër madhor është migrimi. Migrimi drejt vende të pasura e ka parandaluar rënien e popullsisë në shumë vende.
Por Skiuba nuk mendon se do të lejohet të rritet mjaftueshëm për të parandaluar rënien e këtyre popullsive në të ardhmen. Më pak se 4 për qind e njerëzve në mbarë botën, lëvizin në vende të tjera, thotë ajo, dhe kjo shifër nuk ka ndryshuar ndër dekada. Ndërsa rënia e popullsisë mund të jetë e mirë nga perspektiva mjedisore, disa ekonomistë dhe qeveri eshohin atë si një katastrofë.
Në shumicën e vendeve perëndimore, njerëzit në moshë pune paguajnë për skemën epensionet dhe kujdesen për pensionistët. Ndaj një përqindje në rritje e të moshuarve,shkakton probleme serioze me këtë skemë. Në vende të tjera ku të afërmit kujdesen për të moshuarit, presioni do të ndihet në nivelin familjar, thotë Skiuba.
Por popullsia në plakje nuk nënkupton domosdoshmërisht një katastrofë ekonomike. Për shembull Japonia është vendi më i moshuar vjetër në planet, me një moshë mesatare 48 vjeç, gjë që nuk ka ndodhur kurrë më parë në gjithë historinë njerëzore, e megjithatë ajo ka ende ka një ekonomi shumë të fortë.
Niveli i moshës së popullsisë, matet përgjithësisht në termat e raportit të njerëzve mbi 65 vjeç ndaj atyre të moshës 20– 64 vjeç, i njohur si raporti i varësisë. Japonia ka raportin më të lartë të varësisë në botë. Por fokusimi vetëm mbi këtë metrikë është mashtrues, thotë VegardSkirbek nga Universiteti i Kolumbias në Nju Jork.
Ndikimi i plakjes varet edhe nga shëndeti i popullatës, thotë ai. Në raportet e varësisë, të përshtatura me gjendjen shëndetësor të popullatës, Japonia renditet diku në mes, dhe janë kryesisht vendet e Evropës Lindore, ato që dalin më keq. “Zgjidhja nuk është të shtoni lindjen e fëmijëve, por të investoni në shëndetin e popullatës në tërësi”– thotë Skirbek.
Marrë me shkurtime nga “New Scientist” – Bota.al
Aktualitet
Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
Published
18 hours agoon
September 6, 2025By
Driton Iseni
UBT vazhdon të shënojë suksese në arenën ndërkombëtare të arsimit dhe inovacionit, duke hyrë edhe këtë vit në finalen e Triple E Awards me dy nominime të reja prestigjioze:
“University Leader of the Year – Global Award”
Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, është nominuar si një nga liderët universitarë më me ndikim në botë, falë vizionit dhe punës së tij për të shndërruar UBT-në në qendër të inovacionit, sipërmarrjes dhe zhvillimit shoqëror.
“Engaged University of the Year”
UBT është vlerësuar si një universitet i angazhuar, që lidh ngushtë akademinë me komunitetin, duke krijuar mundësi për studentët, sipërmarrësit e rinj dhe projekte me ndikim të drejtpërdrejtë shoqëror.
Ky vlerësim është një dëshmi se Kosova po bëhet pjesë e hartës globale të arsimit cilësor dhe inovativ.
Vota juaj është vendimtare! Për të votuar për UBT-në duhet të klikoni në këtë link: LINKU PËR VOTIM, duke e dhënë fillimisht e-mail adresën tuaj.
Procesi i votimit është si në vijim: Klikoni në link, shkoni tek pjesa – |Have a say and vote for this entry to win the People’s Choice Award!|, shënoni emailin tuaj personal në hapësirën e votimit, klikoni VOTE, pastaj në email ju vjen një konfirmim së bashku me linkun që ju duhet të klikoni për të verifikuar votën tuaj.
Tutje, për të dhënë votën tuaj edhe në platformat sociale, ju lusim të ndiqni procedurat e më poshtme:
Për Facebook, mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:
I vote for UBT’s nomination for the “Engaged University of the Year” award by Triple E Awards 2025.
https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1136
#ACEEUAWARDS2025
ose të bëni share postimin e UBT-së: POSTIMI NË FACEBOOK
Për Platformën LinkedIn mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:
I vote for UBT’s nomination for the “Engaged University of the Year” award by Triple E Awards 2025.
https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1136
@ACEEU
ose të bëni repost postimin e UBT-së: POSTIMI NË LINKEDIN
Për Platformën Instagram mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:
I vote for UBT’s nomination for the “Engaged University of the Year” award by Triple E Awards 2025.
https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1136
@aceeu_live
Për Platformën TikTok mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:
https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1136
Për të votuar për Rektorin e UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi në këto dy kategori, klikoni në linkun përkatës, vendosni e-mail-in tuaj dhe konfirmoni votën: LINKU PËR VOTIM
Procesi i votimit është si në vijim: Klikoni në link, shkoni tek pjesa – |Have a say and vote for this entry to win the People’s Choice Award!|, shënoni emailin tuaj personal në hapësirën e votimit, klikoni VOTE, pastaj në email ju vjen një konfirmim së bashku me linkun që ju duhet të klikoni për të verifikuar votën tuaj.
Tutje, për të dhënë votën tuaj edhe në platformat sociale, ju lusim të ndiqni procedurat e më poshtme:
Për Facebook, mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:
I vote for Prof. Edmond Hajrizi’s nomination for the “University Leader of the Year” award by Triple E Awards 2025.
https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1146
#ACEEUAWARDS2025
ose të bëni share postimin e UBT-së: POSTIMI NË FACEBOOK
Për Platformën LinkedIn mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:
https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1146
@ACEEU
ose të bëni repost postimin e UBT-së: POSTIMI NË LINKEDIN
Për Platformën Instagram mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:
https://2025.triple-e-awards.com/finalist/id/1146
Për Platformën TikTok mund të bëni një postim me këtë përmbajtje:
Lajmet
Irlanda e Veriut triumfon ndaj Maltës në kualifikuese të Botërorit 2026
Published
2 days agoon
September 5, 2025By
UBT News
Një fitore miqësore 3-0 ndaj Maltës erdhi nga Irlanda e Veriut në kualifikuese të Kupës së Botës 2026, ku Jordan Jones, Gavin Whyte dhe Ali McCann shënuan në Austri.
Pjesa më e madhe e ndeshjes u zhvillua në një mënyrë tipike miqësore të fundsezonit dhe nuk pati lojtarë që të spikasnin gjatë gjithë 90 minutave.
Dallasi arriti një fitore si kapiten i Irlandës së Veriut në mungesë të Steven Davis dhe kjo është një përvojë jetësore për lojtarin në formë të mirë të Leeds.
Jones shfrytëzoi mbrojtjen e dobët për të shënuar një gol të hershëm përpara se Josh Magennis të shihte penalltinë e tij të pritej nga portieri i Maltës, Henry Bonello, në një pjesë të parë kryesisht të çrregullt.
Irlanda e Veriut u përmirësua në pjesën e dytë me dy gola në tre minuta.
Fitorja në 90 minuta më në fund erdhi për trajnerin e Irlandës së Veriut, por ishte e pakëndshme ta shikoje në pjesën e parë pavarësisht golit të hershëm.
Pasimi i gabuar i Ferdinando Apap i dha mundësinë Jones dhe anësori i Rangers e shfrytëzoi me një gjuajtje të ulët që e rrëzoi Bonellon përpara se të fluturonte drejt portës.
Bonello u ul për të pritur penalltinë e Magennis në minutën e 21-të – e akorduar për faullin e Kurt Shaw ndaj Whyte – dhe humbja e penalltisë përmblodhi një fillim të vështirë prej 45 minutash nga Irlanda e Veriut.
Malta hyri në ndeshje 127 vende poshtë kundërshtarëve të saj në renditjen botërore, por ata e kaluan pjesën e parë me Joseph Mbong dhe Luke Montebello që u afruan shumë.
Irlanda e Veriut kishte më shumë shpejtësi dhe vendosmëri në rifillimin e ndeshjes dhe Whyte shënoi me shpejtësi nga një pasim i Stuart Dallas për ta bërë rezultatin 2-0 pas 53 minutash.
Pastaj u pasua shpejt nga numri tre, pasi McCann u kap nga Paddy McNair dhe ai dha një gjuajtje të shkathët përtej Bonellos për ta çuar ndeshjen përtej një skuadre të Maltës që po shkatërrohej./S.K/BBC/
Lajmet
Sulm në parkingun e kopshtit në Vushtrri dhe arsenal armësh në shtëpi, një muaj paraburgim për dy persona
Published
2 days agoon
September 5, 2025By
UBTnews
Prokuroria Themelore në Mitrovicë ka paraqitur kërkesë për caktimin e masës së paraburgimit në Gjykatën Themelore në Mitrovicë – Dega në Vushtrri, ndaj të dyshuarve K.M. dhe K.M., për shkak të dyshimit të bazuar se kanë kryer disa vepra penale.
Të dyshuarit ngarkohen me veprat penale: “Mbajtja në pronësi, kontroll ose posedim të paautorizuar të armëve”, si dhe “Përdorimi i armës apo mjetit të rrezikshëm”, ndërsa njëri prej tyre, K.M., dyshohet gjithashtu për veprën penale “Lëndimi i rëndë trupor”.
Sipas Prokurorisë, ngjarja ka ndodhur më 20 maj 2025, rreth orës 08:55, në parkingun e një kopshti fëmijësh në Vushtrri, ku i dyshuari K.M., së bashku me persona të tjerë, e kanë sulmuar fizikisht të dëmtuarin L.O., në momentin që ai po zbriste nga automjeti për të shoqëruar vajzën në kopsht.
Sipa sprokurorisë, sulmi është kryer me një shufër metalike, duke i shkaktuar viktimës lëndime të rënda në kokë, këmbë dhe pjesë të tjera të trupit.
Pas sulmit, të dyshuarit janë larguar nga vendi i ngjarjes me motoçikleta.
Gjatë bastisjes së shtëpisë së të dyshuarve në fshatin Ropicë të Vushtrrisë, janë sekuestruar elektroshokë, sprej, telefona mobil, si dhe një sasi e konsiderueshme armësh dhe municioni, përfshirë armë të gjata dhe të shkurtra, snajperë, pistoleta me silenciatorë. Në telefonat e të dyshuarve janë gjetur video dhe fotografi ku ata shihen duke përdorur armë, përfshirë edhe një imazh ku njëri prej tyre shihet duke shënjestruar një automjet të policisë me revole.
Gjykata Themelore në Mitrovicë – Dega në Vushtrri ka aprovuar kërkesën e Prokurorisë dhe ka caktuar masën e paraburgimit prej një muaji ndaj të dyshuarve K.M. dhe K.M./D.B/KP
Lajmet
Lautaro tejkalon Maradonën me gola për Argjentinën
Published
2 days agoon
September 5, 2025By
UBT News
Kapiteni i Interit, Lautaro Martinez, shënoi si zëvendësues për Argjentinën në fitoren 3-0 ndaj Venezuelës mbrëmë, duke tejkaluar Diego Armando Maradonën dhe duke u bërë golashënuesi i pestë më i mirë me ekipin kombëtar.
Lautaro Martinez kontribuoi në fitoren 3-0 të Argjentinës ndaj Venezuelës mbrëmë, duke shënuar vetëm dy minuta pas futjes së tij nga stoli në pjesën e dytë.
Kapiteni i Nerazzurrëve gjeti rrjetën me një gjuajtje me kokë, duke shënuar golin e tij të 33-të ndërkombëtar dhe duke tejkaluar legjendën e Argjentinës dhe Napolit , Maradonën, i cili kishte shënuar 32 gola.
Siç e vuri në dukje me krenari Interi në faqen e tyre të internetit, vetëm Lionel Messi (114 gola), Gabriel Omar Batistuta (55), Sergio Agüero (41) dhe Hernan Crespo (35) kanë shënuar më shumë gola për Argjentinën sesa Lautaro./S.K/KP/

Ushqimi i pashëndetshëm dhe ndikimi në shëndetin vaskular, kirurgu Halil Krasniqi tregon se çfarë duhet të dimë

Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën

Reese Witherspoon bën thirrje që gratë ta përdorin AI-në

Doni një mëlçi më të shëndetshme? Kjo perime bën mrekulli

Real Madridi po përgatit largimin e njërit prej yjeve të tij më të mëdhenj

Nepali drejt bllokimit të Facebook, X, YouTube dhe platformave tjera

Ja filmat që ju duhen! Shtatori është muaji ku rikthehet atmosfera e kinemasë

Një tjetër surprizë! Justin Bieber publikon albumin e ri

Conor McGregor, “ylli” i UFC-së, kërkon të bëhet president!
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Aktualitet2 weeks ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Kërkime2 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Aktualitet2 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës