

Lajmet
Çfarë do të thotë për ne dhe planetin një popullsi prej 8 miliardë banorësh?
Në vitin 2019, OKB-ja parashikoi se popullsia do të vazhdojë të rritet deri në 11 miliardë në vitin 2100.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiNga Michael Le Page
Më 15 nëntor, bota do të përjetojë një moment historik madhor, pasi popullata njerëzore do të arrijë për herë të parë shifrën 8 miliardë. Sigurisht, është e pamundur të dihet me saktësi se kur do ta arrijmë këtë prag, por Kombet e Bashkuara kanë zgjedhur këtë datë për ta festuar këtë rast, bazuar në modelimin e saj demografik.
Duke ardhur vetëm 11 vite pasi popullsia njerëzore arriti në 7 miliardë, mund të duket sikur numri i njerëzve në botë po rritet më një shpejtësi më të madhe se kurrë më parë. Në fakt, shkalla e rritjes së popullsisë globale po bie. Normat e lindshmërisë janë tani nën nivelet e zëvendësimit – numri i nevojshëm për të ruajtjen rritjen – në pjesën më të madhe të botës.
Në vitin 2019, OKB-ja parashikoi se popullsia do të vazhdojë të rritet deri në 11 miliardë në vitin 2100. Skenari mesatar në parashikimin e saj të fundit, është se ajo do të mbërrijë kulmin në vitet 2080. Por dy parashikime nga Qendra e Përbashkët Kërkimore e Bashkimit Evropian dhe Instituti për Metrikë dhe Vlerësim Shëndetësor (IHME) në Uashington, parashikojnë se kulmi do të ndodhë më herët, në vitin 2070.
Ky do të jetë një lajm i mirë për përpjekjet për të kufizuar ndryshimet klimatike dhe përshpejtimin e zhdukjes masive të specieve. Por rënia e popullsisë në shumë rajone, do të sjellë probleme të reja, dhe çdo përfitim në aspektin mjedisor, do të varet shumë nga pasuria e njerëzve dhe mënyra se si do t’i shpenzojnë paratë e tyre
Ndërsa lidhja midis numrit të njerëzve të gjallë në planet dhe ndikimit të tyre në të është komplekse, nuk ka asnjë dyshim se popullsia njerëzore në rritje, po lë gjithnjë e më pak hapësirë për pjesën tjetër të jetës në Tokë. Tashmë treçereku i Tokës dhe 2/3 e oqeaneve janë ndryshuar ndjeshëm si pasojë e aktivitetit të njeriut.
Tani njerëzit përbëjnë 1/3 e biomasës së të gjithë gjitarëve tokësorë, të matur në termat e përmbajtjes së karbonit. Blegtoria jonë e mbarështuar përbën pothuajse të gjithë pjesën tjetër, ndërsa gjitarët e tokës së egër vetëm 2 për qind. Po ashtu, biomasa e shpendëve të kultivuar,është 30 herë më e madhe se ajo e shpendëve të egër.
Po sa njerëz mund të jetojnë në mënyrë të qëndrueshme në këtë planet? Vlerësimet ndryshojnë shumë. Por një studim i vitit 2020, arriti në përfundimin se sistemi ynë aktual ushqimor mund të ushqejë vetëm 3 miliardë njerëz më shumë pa i shkelur kufijtë kryesorë planetarë.
Por vetëm ndryshimi i asaj që kultivojmë dhe vendi ku e bëjmë këtë, mund ta rrisë në gati 8 miliardë këtë shifër. Ndërkohë reduktimi i konsumit të mishit dhe i ushqimeve të shpërdorura mund ta rrisë atë në 10 miliardë. A do ta kalojmë këtë kufi të sipërm?
Nuk ka dyshim se popullsia do të rritet në afro 10 miliardë deri në vitin 2050.
“Bazat për këtë rritje janë krijuar tashmë. Nënat e ardhshme kanë lindur”- thotë demografja XheniferSkiuba e “Wilson Center”, një institut kërkimor me seli në Uashington.
Pasiguria shtohetndjeshëm pas vitit 2050.
Studiuesit bien dakord se normat e lindshmërisë do të vazhdojnë të bien në të gjithë botën. Por OKB-ja parashikon që ato të do të bien më ngadalë se të tjerat, thotë Shtein Emil Vollset, që drejtoi parashikimin e IHME. 2/3 e popullsisë globale jetojnë në vende ku shkalla e lindshmërisë ka rënë sipas OKB-së nën nivelin e zëvendësimit.
Popullsia është tashmë në rënie në një sërë vendesh me lindshmëri të ulët, përfshirë Japoninë, Italinë, Greqinë dhe Portugalinë. Në vendet me një përqindje të lartë të të rinjve, si India, lindshmëria që po bie nën normën e zëvendësimit, nuk do të çojë menjëherë në një rënie të popullsisë.
Aty do të ketë një vonesë që mund të zgjasë shumë dekada. Por gjatë rrjedhës së këtij shekulli, do të zvogëlohen shumë popullata. Për shembull sipas parashikimit të Vollset, popullsia e Indisë do të arrijë kulmin në 1.6 miliardë në vitin 2049, dhe më pas do të bjerë në 1.1 miliardë deri në vitin 2100.
Në disa pjesë të Afrikës, Lindjes së Mesme dhe Azisë, normat e lindshmërisë mbeten shumë mbi nivelet e zëvendësimit. Rritja më e madhe e popullsisë deri në vitin 2050 do të ndodhë në vetëm 8 vende:Republika Demokratike e Kongos, Egjipti, Etiopia, India, Nigeria, Pakistani, Filipinet dhe Tanzania.
Qasja tek kontraceptivët, është arsyeja themelore e rënies së niveleve të lindshmërisë. Themelore janë edhe arsimi dhe të drejtat e grave, përfshirë ndalimin e martesës së fëmijëve. Dhe nivelet e lindshmërisë janë më të larta pikërisht në vendet ku mungojnë arsimi dhe të drejtat për gratë dhe vajzat.
Aty ku gratë mund të zgjedhin sa fëmijë të kenë, hyjnë në lojë shumë faktorë të tjerë.
“Kostoja është e madhe”, thotë Skiuba.
Për shembull në Britani, kostoja e rritjes së një fëmije deri në moshën 18 vjeç është rreth 160.000 paund sipas Grupit të Veprimit kundër Varfërisë së Fëmijëve.
Shumë njerëz synojnë të kenë gjëra si një punë e mirë, një marrëdhënie të qëndrueshme dhe një shtëpi të përshtatshme, përpara se të kenë fëmijë. Por mund ta kenë të vështirë ta arrijnë këtë, ose të jenë të paaftë për të pasur aq fëmijë sa dëshirojnë deri në momentin që vendosin ta bëjnë këtë.
Të tjerët nuk duan të kenë fëmijë, dhe nuk ndihen më të detyruar nga presioni shoqëror për ta bërë këtë. Por disa janë të nxitur nga pesimizmi për të ardhmen, thotë Skiuba. Për vende të veçanta një faktor tjetër madhor është migrimi. Migrimi drejt vende të pasura e ka parandaluar rënien e popullsisë në shumë vende.
Por Skiuba nuk mendon se do të lejohet të rritet mjaftueshëm për të parandaluar rënien e këtyre popullsive në të ardhmen. Më pak se 4 për qind e njerëzve në mbarë botën, lëvizin në vende të tjera, thotë ajo, dhe kjo shifër nuk ka ndryshuar ndër dekada. Ndërsa rënia e popullsisë mund të jetë e mirë nga perspektiva mjedisore, disa ekonomistë dhe qeveri eshohin atë si një katastrofë.
Në shumicën e vendeve perëndimore, njerëzit në moshë pune paguajnë për skemën epensionet dhe kujdesen për pensionistët. Ndaj një përqindje në rritje e të moshuarve,shkakton probleme serioze me këtë skemë. Në vende të tjera ku të afërmit kujdesen për të moshuarit, presioni do të ndihet në nivelin familjar, thotë Skiuba.
Por popullsia në plakje nuk nënkupton domosdoshmërisht një katastrofë ekonomike. Për shembull Japonia është vendi më i moshuar vjetër në planet, me një moshë mesatare 48 vjeç, gjë që nuk ka ndodhur kurrë më parë në gjithë historinë njerëzore, e megjithatë ajo ka ende ka një ekonomi shumë të fortë.
Niveli i moshës së popullsisë, matet përgjithësisht në termat e raportit të njerëzve mbi 65 vjeç ndaj atyre të moshës 20– 64 vjeç, i njohur si raporti i varësisë. Japonia ka raportin më të lartë të varësisë në botë. Por fokusimi vetëm mbi këtë metrikë është mashtrues, thotë VegardSkirbek nga Universiteti i Kolumbias në Nju Jork.
Ndikimi i plakjes varet edhe nga shëndeti i popullatës, thotë ai. Në raportet e varësisë, të përshtatura me gjendjen shëndetësor të popullatës, Japonia renditet diku në mes, dhe janë kryesisht vendet e Evropës Lindore, ato që dalin më keq. “Zgjidhja nuk është të shtoni lindjen e fëmijëve, por të investoni në shëndetin e popullatës në tërësi”– thotë Skirbek.
Marrë me shkurtime nga “New Scientist” – Bota.al
Lajmet
KQZ dhe Komisioni i Venecias mbajnë punëtori për zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit
Published
2 hours agoon
June 26, 2025By
UBTnews
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve në bashkëpunim me Komisionin e Venecias të Këshillit të Evropës organizoi punëtorinë për mësimet nga zgjedhjet e fundit për Kuvendin e Kosovës, të cilat u mbajtën më 9 shkurt 2025.
Gjatë kësaj punëtorie, ku morën pjesë anëtarë dhe zyrtarë të KQZ-së, përfaqësues të institucioneve të ndryshme (Avokati i Popullit, Paneli Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa dhe Agjencioni për Parandalimin e Korrupsionit) u trajtuan çështje të ndryshme nga zgjedhjet e 9 shkurtit, me theks të veçantë zgjidhjen e kontesteve zgjedhore dhe monitorimin, dokumentimin dhe sanksionimin e keqpërdorimit të burimeve shtetërore.
Në hapje të punëtorisë, kryesuesi i KQZ-së, Kreshnik Radoniqi shprehu mirënjohje për Komisionin e Venecias për prezencën e tyre në vendin tonë, si një dëshmi e qartë e përkushtimit të përbashkët për të mbështetur standardet demokratike, transparencën dhe sundimin e ligjit në proceset zgjedhore në Kosovë dhe më gjerë.
Po ashtu, kryesuesi Radoniqi shpalosi ecurinë e procesit të fundit zgjedhor dhe sfidat me të cilat është përballur KQZ dhe për mësimet që të bëhen përmirësimet e nevojshme për proceset e ardhshme zgjedhore.
Ndërkaq, nga Sekretariati i Komisionit të Venecias, Michael Janssen falënderoi KQZ-në për këtë organizim të përbashkët dhe shprehu rëndësinë e trajtimit të rekomandimeve.
Punëtoria e organizuar është në përputhje me praktikën standarde të Komisionit të Venecias, i cili zakonisht ofron asistencë para ose pas zgjedhjeve gjatë të cilave merr pjesë në misione vëzhgimi të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës (PACE). Qëllimi i takimit është të ndihmojë në analizën paszgjedhore dhe të kontribuojë në forcimin e integritetit dhe funksionalitetit të proceseve zgjedhore në Kosovë.
Në zgjedhjet e fundit për Kuvendin e Kosovës, një delegacion i Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës (PACE) ka qëndruar në Kosovë me qëllim që të vlerësojë fushatën zgjedhore dhe klimën politike para zgjedhjeve parlamentare të cilat u mbajtën më 9 shkurt 2025.
Lajmet
KQZ: Fillon periudha për aplikim të partive për zgjedhjet lokale
Published
8 hours agoon
June 26, 2025By
UBTNews
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) ka hapur zyrtarisht periudhën për aplikim të subjekteve politike që synojnë të marrin pjesë në zgjedhjet lokale të 12 tetorit 2025. Afati për aplikim do të zgjasë 49 ditë, deri më 13 gusht.
Zëdhënësi i KQZ-së, Valmir Elezi, ka bërë të ditur se për të lehtësuar këtë proces, aplikimi do të mund të bëhet online përmes platformës elektronike të KQZ-së.
“Duke filluar nga sot, subjektet politike mund të aplikojnë për certifikim për pjesëmarrje në zgjedhje. Gjatë kësaj periudhe, ato duhet të dorëzojnë edhe listën me emrat e kandidatëve për kryetarë të komunave dhe për kuvendet komunale”, tha Elezi.
Ai shtoi se vendimi për llojin e pjesëmarrjes dhe për komunat ku do të garojnë i mbetet në dorë secilit subjekt politik. “Subjektet politike mund të vendosin nëse duan të garojnë vetëm për kryetar komune, për kuvend komunal ose për të dyja”, deklaroi Elezi.
Lajmet
Falsifikim parash në Prishtinë, arrestohet një person
Published
9 hours agoon
June 26, 2025By
UBTNews
Njësia për Hetimin e Krimeve Ekonomike në Prishtinë ka ndaluar një person nën dyshimin për prodhim të parasë së falsifikuar. Sipas raportit 24-orësh të Policisë së Kosovës, i dyshuari është arrestuar pas një pune operative hetimore.
Me urdhër të prokurorit, është kryer bastisje në banesën e të dyshuarit, ku janë sekuestruar materiale të ndryshme që shërbenin për prodhimin e kartëmonedhave false. Në mesin e provave të konfiskuara janë: 135 fletë formati A4 me fotokopje të kartëmonedhave të ndryshme, një xham me holograme të prera, një skalper dhe vizore, katër ngjitës, shirit izolues, një printer, një telefon dhe një shumë parash në vlerë prej rreth 4,796 euro.
Pas intervistimit, me vendim të prokurorit, i dyshuari është dërguar në mbajtje.
Lajmet
Gjashtë raste dhune në familje brenda një dite, tre të dyshuar në mbajtje
Published
9 hours agoon
June 26, 2025By
UBTNews
Në raportin 24-orësh të Policisë së Kosovës janë evidentuar gjithsej gjashtë raste të dhunës në familje në qytete të ndryshme të vendit. Rastet përfshijnë dhunë fizike dhe psikike, ndërsa në disa prej tyre janë ndërmarrë masa ligjore ndaj të dyshuarve.
Në Prishtinë janë regjistruar dy raste. Në një rast, një grua ka raportuar se bashkëshorti i saj ka ushtruar dhunë psikike ndaj saj pas një mosmarrëveshjeje. Palët janë shoqëruar në stacionin policor dhe rasti është proceduar në procedurë të rregullt. Në një rast tjetër, një burrë është arrestuar pasi dyshohet se ka sulmuar fizikisht partneren me të cilën bashkëjeton. I njëjti është dërguar në mbajtje me vendim të prokurorit.
Në Ferizaj, është arrestuar një person pasi nëna e tij ka raportuar se i dyshuari, nën ndikim të alkoolit, kishte fyer dhe shtyrë atë. Pas intervistimit, i dyshuari është dërguar në mbajtje.
Në Pejë, është raportuar se një grua ka qenë viktimë e keqtrajtimit fizik nga i dashuri i saj. I dyshuari nuk është gjetur në vendbanimin e tij dhe rasti është duke u hetuar.
Në Vitomiricë, është arrestuar një person nën dyshimin se kishte ushtruar dhunë psikike ndaj babait të tij. I njëjti është dërguar në trajtim psikiatrik dhe më pas i është caktuar masa e ndalimit për 48 orë me vendim të prokurorit.
Në Mitrovicën e Jugut, është raportuar se një grua ka qenë viktimë e dhunës nga bashkëshorti i saj. Është bërë bastisje në shtëpinë e të dyshuarit, por nuk është gjetur ndonjë provë dhe nuk është raportuar për ndonjë arrestim.

Si ndikon ambienti ynë në qetësinë e mendjes dhe fuqinë e shpirtit?

“Smoke”, serial i bazuar në ngjarje të vërteta

Si ndikon qumështi i gjirit në kohët e nxehta?

KQZ dhe Komisioni i Venecias mbajnë punëtori për zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit

Hegseth mbron sulmet amerikane ndaj Iranit, paraqet 2 objektiva të qarta

Keni shumë mesazhe të palexuara? WhatsApp tani ka një zgjidhje

Influencuesja e famshme vdes pas një operacioni plastik në Turqi

UBT International Smart Schools tani edhe në Gjilan me dy programe në mjekësi

Tani edhe në Prizren: UBT International Smart Schools me dy drejtime të mjekësisë
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet3 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore