Presidenti francez Emmanuel Macron bëri homazhe për Pablo Neruda në ish-shtëpinë e poetit në Santiago gjatë vizitës së tij në Kili të mërkurën, duke theksuar lidhjen e qëndrueshme midis nobelistit dhe Francës. Kjo lidhje, e cila filloi më shumë se 80 vjet më parë, ishte letrare dhe politike, me Francën që shërbeu si strehë dhe si platformë për zërin e Nerudës gjatë momenteve vendimtare të jetës së tij.

Presidenti Emmanuel Macron dhe gruaja e tij Brigitte Macron bënë homazhe për Pablo Neruda gjatë një vizite private në La Chascona, shtëpinë historike të poetit në Santiago, Kili , të mërkurën. Kjo vizitë, pjesë e turneut të Macron në Amerikën Latine, theksoi lidhjen e thellë midis Nerudës dhe Francës , një komb që vazhdon të nderojë ndikimin e poetit përmes shkollave, bibliotekave dhe institucioneve kulturore që mbajnë emrin e tij.

Gati një shekull më parë, Pablo Neruda mbërriti në Paris , një qytet që i dha formë rrugëtimit të tij poetik dhe politik. Stéphanie Decante, një profesoreshë e letërsisë hispanike në Universitetin e Nanterres, e cila përktheu dhe redaktoi veprat e Nerudës, tha se Franca kishte qenë simboli përfundimtar i lirisë intelektuale për shumë shkrimtarë të Amerikës Latine.

“Për Amerikën Latine , Franca ishte Qyteti i Dritës, qendra e kulturës, në ndryshim nga Spanja , e cila ishte e ndotur politikisht dhe kulturalisht nga kolonializmi ”, tha ajo.

Zgjimi letrar

Magjepsja e Nerudës me letërsinë franceze filloi herët. Ndërsa studionte në Universitetin e Kilit, ai u zhyt në veprat e poetëve francezë si Arthur Rimbaud dhe Victor Hugo, duke synuar fillimisht të bëhej mësues i frëngjishtes.

Vlerësimi i hershëm për poezinë e tij i solli atij respekt në mesin e intelektualëve kilianë, por dominimi kulturor i Evropës e bëri Parisin aspiratën e fundit. “Çfarë po bën këtu? Duhet të shkosh në Paris,”  kujton ai të huajt që e pyesnin në kujtimet e tij .

Kur Neruda u takua për herë të parë me Parisin në vitet 1920, ai u bashkua me një valë shkrimtarësh të Amerikës Latine të tërhequr nga skena e tij avangarde, si poeti dhe shkrimtari peruan César Vallejo. Në vitet 1930, Neruda krijoi miqësi të qëndrueshme me poetët francezë Paul Éluard dhe Louis Aragon, ndikimi i të cilëve zgjeroi horizontin e tij letrar.

Aragoni në veçanti luajti një rol kryesor në prezantimin e Nerudës në audiencën franceze, duke lehtësuar botimin e “L’Espagne au cœur” (Spanja në zemër) në 1938. Ky koleksion, i botuar brenda rretheve komuniste, e pozicionoi Nerudën si një poet të përkushtuar politikisht. Në dekadat e mëvonshme, vepra e tij do të botohej nga shtëpia botuese prestigjioze Gallimard.

“Ai kaloi nga një kornizë e ngarkuar politikisht e lidhur me Partinë Komuniste në përfaqësimin e një shtëpie botuese që e transformoi atë në një poet më universal”, shpjegoi Decante.

Nga poeti në shpëtimtar

Pablo Neruda u prek thellë nga Lufta Civile Spanjolle (1936-1939), një konflikt brutal midis qeverisë republikane dhe forcave nacionaliste të Francisco Frankos që çoi në diktaturën Franko. Kjo luftë kryesore u bë një fokus qendror i përpjekjeve politike dhe letrare të Nerudës. 

Në Paris, ai bashkëpunoi me shkrimtaren britanike Nancy Cunard për të  bashkëthemeluar recensionin letrar  “Les Poètes du Monde Défendent le Peuple Espagnol”  (Poetët e botës mbrojnë popullin spanjoll). Të ardhurat nga botimi financuan ndihma humanitare për ata që vuanin nën regjimin e Frankos, duke ilustruar bindjen e Nerudës se poezia dhe politika mund të bashkohen për t’i shërbyer drejtësisë dhe njerëzimit.

Në vitin 1939, angazhimi i Nerudës mori një kthesë historike pasi afro 500,000 republikanë spanjollë, duke përfshirë ushtarë dhe civilë, kaluan kufirin francez pas rënies së Katalonjës . Me Francën e papërgatitur keq për një fluks kaq të madh, refugjatët u gjendën në kushte të vështira, shumë prej të cilëve u detyruan në kampe internimi.

Si konsull i Kilit për imigracionin spanjoll, Neruda udhëhoqi një mision të guximshëm shpëtimi, duke rregulluar udhëtimin e mbi 2000 republikanëve spanjollë për në Kili  me një anije të quajtur “Winnipeg “ . Më vonë ai e përshkroi këtë përpjekje si “misionin më fisnik (ai kishte) ndërmarrë ndonjëherë” dhe “poemën e tij më të bukur”.

Dalja franceze

Lidhjet e Nerudës me Francën u thelluan gjatë mërgimit të tij. Në vitin 1948, qeveria e djathtë e Kilit, e udhëhequr nga presidenti Gabriel González Videla, e akuzoi atë për përmbysje për shkak të përkatësive të tij komuniste. I detyruar të arratisej, Neruda nisi një udhëtim pikëllues, por poetik përmes Andeve për në Argjentinë dhe përfundimisht në Francë. 

Në Paris, ai u rishfaq si simbol i rezistencës. Ardhja e Nerudës në Kongresin Botëror të Forcave të Paqes shkaktoi bujë kur ai u shfaq pa nxitje, me një libër në dorë, për të lexuar një nga poezitë e tij.

“Shumë menduan se kisha vdekur,” shkroi ai më vonë në kujtimet e tij. “Ata nuk mund ta imagjinonin se si i kisha shmangur persekutimit të pamëshirshëm të policisë kiliane.”

Autoritetet kiliane e mohuan shpejt arratisjen e tij, duke pretenduar se nuk kishte asnjë mënyrë që Neruda të ishte larguar nga vendi. Poeti ishte i padekur.

“Thuaj që unë nuk jam Pablo Neruda, por një tjetër kilian që shkruan poezi, lufton për liri dhe quhet edhe Pablo Neruda”, tha ai për shtypin francez.

Gjatë mërgimit të tij, Neruda u përqafua nga komuniteti ndërkombëtar. Figura si Pablo Picasso dhe Louis Aragon i dhanë mbrojtje dhe ndihmë, duke e ndihmuar atë të lundronte në kompleksitetin e burokracisë franceze.

Një trashëgimi e qëndrueshme 

Në vitin 1952, baticat politike në Kili u zhvendosën, duke e lejuar Nerudën të kthehej në shtëpi. Megjithatë, lidhjet e tij me Francën vazhduan. Nga viti 1970 deri në vitin 1973, ai shërbeu si ambasador i Kilit në Francë nën Presidentin Salvador Allende, duke forcuar më tej lidhjen me vendin që i kishte ofruar strehim gjatë viteve të mërgimit.

Në fjalimin e tij për pranimin e çmimit Nobel në 1971, Neruda  shfrytëzoi mundësinë për të festuar edhe një herë kulturën franceze , duke cituar Rimbaud: “Vetëm me një durim të zjarrtë mund të pushtojmë qytetin e shkëlqyer që do t’i japë dritë, drejtësi dhe dinjitet të gjithë njerëzimit.”

Trashëgimia e tij mbetet thellë e ngulitur në kulturën franceze. Dhjetra shkolla dhe institucione publike në të gjithë Francën mbajnë emrin e tij dhe veprat e tij janë pjesë përbërëse e studimit të spanjishtes dhe poezisë në klasa. Ambasada e Kilit në Paris përmban një pllakë përkujtimore që nderon kohën e Nerudës atje.

“Neruda mishëron një vizion të dashamirësisë, edukimit dhe kulturës për të gjithë,” tha Universiteti i Nanterre’s Decante. “Ndikimi i tij politik dhe angazhimi demokratik rezonojnë gjatë viteve dhe do të vazhdojë ta bëjë këtë.”

Në Kili, megjithatë, lëvizja e fuqishme feministe kiliane po sfidon staturën e poetit. Në vitin 2018, aktivistët denoncuan planet për të riemërtuar aeroportin e Santiago sipas emrit të tij. Në rrezik, një pasazh nga kujtimet e tij pas vdekjes të botuara në të cilat ai rrëfen se kishte përdhunuar një shërbëtore në Sri Lanka në vitin 1929, kur ai ishte konsull kilian.

“Takimi ishte ai i një njeriu me një statujë. Ajo kishte të drejtë që më përbuzte. Përvoja nuk ndodhi më kurrë”, shkruan ai. Romancierja dhe aktivistja feministe Isabel Allende u përpoq të rregullonte rekordin kur shpërtheu polemika: “Ashtu si shumë feministe të reja në Kili, unë jam i neveritur nga disa aspekte të jetës dhe personalitetit të Nerudës. Megjithatë, ne nuk mund ta hedhim poshtë shkrimin e tij.”

 

Filmi “The Seed of the Sacred Fig” i regjisorit iranian Mohammad Rasoulof është përzgjedhur si kandidati i Gjermanisë për çmimin Oscar 2024 në kategorinë e ‘Filmit më të Mirë Ndërkombëtar’. Ky lajm ka tërhequr vëmendjen për shkak të kontekstit të jashtëzakonshëm në të cilin Rasoulof ka realizuar këtë vepër dhe për historinë e tij personale si një regjisor dissident që ka arritur të ikë nga regjimi iranian pas persekutimit për qëndrimet e tij kundër autoriteteve.

Një film i frymëzuar nga protestat e 2022-ës në Iran

“The Seed of the Sacred Fig” është një thriller që trajton temat e dhunës shtetërore, censurës dhe paranojës që mbizotëron në Iran, një vend ku regjimi autoritar e përdor dhunën për të shuar çdo lëvizje proteste. Filmi është frymëzuar nga protestat masive që shpërthyen pas vrasjes së Mahsa Amini, një 22-vjeçare që u mbyt në duar të policisë morale iraniane, për shkak të një shkeljeje të supozuar të kodit të veshjes për gratë. Rasoulof, duke qenë në atë kohë i burgosur, dëgjoi protestat nga qelia e tij dhe e përdori këtë ngjarje si pikënisje për të krijuar një histori të fuqishme që shqyrton moralin dhe pasojat e regjimit shtypës.

Në qendër të filmit është Iman, një hetues i Gjykatës Revolucionare të Iranit, i cili është besnik ndaj regjimit, por fillon të dyshojë në ligjshmërinë e urdhërave të vdekjes që i japin atij për të nënshkruar. Në shtëpi, gruaja dhe vajzat e tij janë të përfshira në protestat “Gratë, Jeta, Liria” që shpërthyen pas vdekjes së Mahsa Amini, duke e ndërlikuar më tej jetën e Imanit, i cili është i detyruar të përballet me moralin e tij dhe me ndjenjat e tij për regjimin.

Rasoulof dhe arratisja nga Irani

Pas një periudhe të gjatë përndjekjeje nga regjimi, Rasoulof, i cili kishte qenë i ndaluar të bënte filma që nga viti 2017, u detyrua të arratisej nga Irani. Ai kishte qenë i dënuar me tetë vjet burg dhe 74 goditje me kallash për kritikat ndaj regjimit, përfshirë reagimin e ashpër të tij ndaj protestave për demokraci në Iran. Pas përfundimit të xhirimeve të filmit në fshehtësi, Rasoulof u detyrua të largohej nga Irani dhe të kalonte kufirin me këmbë për të shpëtuar nga dënimi që e priste. Ai kërkoi azil në Gjermani dhe mori mbështetje nga autoritetet gjermane, pasi informacionet e tij ishin tashmë në regjistrat e tyre.

Një film i suksesshëm në festivalet ndërkombëtare

Pas largimit të tij nga Irani, Rasoulof arriti të përfundojë filmin dhe të prezantojë “The Seed of the Sacred Fig” në Festivalin e Filmit në Kanë, ku mori çmimin special të jurisë dhe çmimin Fipresci, çmimi i kritikëve. Këto shpërblime vërtetuan suksesin dhe forcën artistike të filmit, i cili u njoh për përshkrimin e ndjeshëm të tensioneve shoqërore dhe politike në Iran. Rasoulof, pas triumfit në Cannes, shprehu në intervista se do të vazhdojë të bëjë filma dhe të tregojë histori, duke theksuar se asgjë nuk mund ta ndalojë më të shprehurit e tij artistik, pavarësisht kushteve të rrezikshme.

Përfaqësimi i Gjermanisë në Oscars

Përzgjedhja e “The Seed of the Sacred Fig” si kandidati i Gjermanisë për çmimin Oscar është një ngjarje e jashtëzakonshme, jo vetëm për shkak të cilësisë artistike të filmit, por edhe për shkak të kontekstit të tij politik dhe kulturor. Kompania e marketingut të filmit gjerman “German Films” ka zgjedhur këtë film nga një garë me 13 prodhime të tjera dhe ka vlerësuar Rasoulof si një nga regjisorët më të mëdhenj të kinemasë botërore. Zgjedhja e këtij filmi është një shembull i fuqisë së shkëmbimit kulturor në një shoqëri të lirë, ku artet mund të zhvillohen pa frikën e censurës dhe persekutimit, që është realiteti për shumë artistë të tjerë, si Rasoulof.

Një mesazh për lirinë dhe përkrahje për emigrantët

Kjo përzgjedhje gjithashtu i dërgon një mesazh të fortë për rëndësinë e lirisë së shprehjes dhe përkrahjen e artistëve që luftojnë për të drejtat e njeriut dhe lirinë. Rasoulof ka theksuar se filmi është një testament për shpresën dhe guximin e atyre që luftojnë kundër një sistemi që i shtyp. Ai shpreson që filmi të shërbejë si një urë lidhëse mes kulturave dhe të stimulojë më shumë diskutime për çështje të rëndësishme sociale dhe politike.

Filmi “The Seed of the Sacred Fig” është një vazhdim i angazhimit të Rasoulof për të përçuar mesazhe të fuqishme përmes kinemasë, dhe mundësia për ta parë këtë film të realizuar nën një sistem të lirë si ai gjerman është një mundësi e çmuar për t’u njohur me historinë e shtypjes dhe rezistencës në Iran, si dhe me forcën e artit si mjet për të thyer barrierat politike dhe sociale./D.E/

Posta e Kosovës ka lëshuar sot në qarkullim një emision të ri pullash postare, që ka për temë “Kalaja e Prizrenit”. Ky emision vjen si një nderim dhe një vlerësim për një nga monumentet më të rëndësishme historike dhe kulturore të Kosovës, një trashëgimi e pasur që ka formuar identitetin kombëtar dhe kulturor të vendit. Pullat e reja postare synojnë të promovojnë vlerat e jashtëzakonshme kulturore të Kalasë së Prizrenit dhe rëndësinë e saj për trashëgiminë e Kosovës, si dhe të inkurajojnë ruajtjen e këtyre vlerave për brezat e ardhshëm.  

Kalaja e Prizrenit është një ndër ndërtimet më të lashta dhe më të rëndësishme të rajonit, me një histori që shkon më tej se periudha antike. Ajo ka qenë një pikë strategjike dhe një fortesë e rëndësishme për qytetin gjatë periudhave të ndryshme historike, duke përfshirë dominimin e Perandorive Romake, Bizantine dhe Osmane. Me muret e saj të forta prej guri dhe pozicionin e saj të jashtëzakonshëm gjeografik, Kalaja e Prizrenit ka mbrojtur qytetin dhe ka luajtur një rol kyç në zhvillimin e këtij rajoni, duke e bërë një simbol të fortë të trashëgimisë kulturore të Kosovës.

Kalaja nuk është vetëm një monument i së kaluarës, por një hapësirë e gjallë kulturore, ku zhvillohen aktivitete artistike dhe kulturore të ndryshme, si ekspozita, koncerte, festivale dhe ngjarje të tjera që lidhin të kaluarën me të tashmen. Ajo mbetet një pikë e rëndësishme për ruajtjen e traditave dhe kultivimin e artit dhe kulturës në Kosovë.

Ky emision i ri i pullave postare, i dedikuar Kalasë së Prizrenit, është një mundësi e shkëlqyer për qytetarët, koleksionistët dhe bizneset të kontribuojnë në ruajtjen e këtij simboli të historisë dhe kulturës kosovare. Posta e Kosovës inkurajon të gjithë ata që merren me filatelinë të shfrytëzojnë këtë mundësi për të pasuruar koleksionet e tyre me një pjesë të rëndësishme të historisë së vendit.

Në një kohë kur filatelia vazhdon të jetë një mjet i rëndësishëm për ruajtjen dhe përhapjen e vlerave kulturore, ky emision i ri i pullave postare do të mbetet një testament i përjetshëm i vlerave historike dhe kulturore të Kosovës, si dhe një kujtesë për rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë për brezat e ardhshëm./UBTNews/