Lajmet

Afganistan: Pajisje amerikane prej miliarda dollarësh, tani në duart e talibanëve

Armë, municion, helikopterë dhe më shumë.

Published

4 years ago

on

Të krijuara dhe stërvitura me një kosto prej 83 miliardë dollarësh gjatë dy-dekadave, forcat afgane të sigurisë u rrëzuan aq shpejt dhe plotësisht – në disa raste pa qëlluar asnjë të shtënë – saqë duket se ata që përfituan përfundimisht nga investimi amerikan ishin talibanët. Ata morën jo vetëm pushtetin politik, por edhe kapacitetet luftarake të ofruara nga SHBA – armë, municion, helikopterë dhe më shumë.

Talibanët kapën një sërë pajisjesh ushtarake moderne kur mposhtën forcat afgane, të cilat nuk arritën të mbrojnë kryeqytetet krahinore. Aty ndodheshin edhe materialet më të vyera, përfshirë avionët luftarakë që talibanët i shtjenë në dorë kur u futën në kryeqytete e baza ushtarake me një shpejtësi të paparashikuar, duke marrë të dielën edhe Kabulin.

Një zyrtar amerikan i mbrojtjes konfirmoi të hënën se pajisja e papritur e talibanëve me mjete luftarake të furnizuara nga SHBA është me përmasa të mëdha. Zyrtari nuk ishte i autorizuar për ta diskutuar çështjen publikisht dhe foli në kushte anonimiteti. Përmbysja e situatës së sigurisë është një pasojë e turpshme e gjykimit të gabuar nga ushtria amerikane si dhe agjencitë e zbulimit të rezistencës së forcave të qeverisë afgane, të cilat në disa raste zgjodhën të dorëzojnë automjetet dhe armët në vend që të luftojnë.

Dështimi i Shteteve të Bashkuara për të krijuar një ushtri dhe forcë efektive policore afgane dhe arsyet e kapitullimit të tyre, do të studiohen për vite me radhë nga analistët ushtarakë. Dimensionet themelore, megjithatë, janë të qarta dhe i përngjajnë asaj që ndodhi në Irak. Rezultoi se ekzistonte një hendek i madh: forcat ishin të pajisura me armë superiore, por u mungonte përbërësi vendimtar: motivimi për të luftuar.

“Paraja nuk mund të blejë vullnetin. Nuk mund të blesh me para rolin e udhëheqjes,” tha të hënën John Kirby, zëdhënësi kryesor i Sekretarit të Mbrojtjes, Lloyd Austin.

Doug Lute, gjeneral lejtnant në pension i ushtrisë, i cili ndihmoi drejtimin e strategjisë së luftës në Afganistan gjatë administratave të Presidentëve George W. Bush dhe Barack Obama, tha se afganët morën shumë në burime fizike, por u mungonin gjërat më të rëndësishme, të paprekshme.

“Parimi i luftës është: faktorët moralë janë primarë krahasuar me faktorët materialë,” tha ai. “Morali, disiplina, roli udhëheqës, fryma unitare e njësive specifike janë më vendimtare sesa numri i forcave dhe pajisjeve. Si të huaj në Afganistan, ne mund të ofrojmë materiale, por vetëm afganët mund të sigurojnë faktorët e paprekshëm moralë”.

Në dallim nga ushtria afgane, kryengritësit talibanë, në numër më të vogël, me armë më pak të sofistikuara dhe pa mbështetje ajrore, rezultuan një forcë superiore. Agjencitë amerikane të zbulimit në masë të madhe i nënvlerësuan përmasat e këtij superioriteti dhe madje edhe pasi Presidenti Joe Biden njoftoi në prill se ai po tërhiqte të gjitha trupat amerikane, zbulimi amerikan nuk parashikoi që talibanët do të arrinin një sukses të tillë.

“Nëse nuk do të kishim përdorur shpresën si strategji veprimi, … do të kishim kuptuar se tërheqja e shpejtë e forcave amerikane u dërgoi një sinjal forcave kombëtare afgane se ata po braktiseshin,” tha Chris Miller, i cili ka qenë i angazhuar në luftime në Afganistan në 2001 dhe ka qenë edhe sekretar i Mbrojtjes në detyrë në fund të mandatit të Presidentit Donald Trump.

Stephen Biddle, profesor i çështjeve ndërkombëtare dhe publike në Universitetin Columbia dhe ish-këshilltar i komandantëve amerikanë në Afganistan, tha se njoftimi i Presidentit Biden vuri në lëvizje kolapsin përfundimtar.

“Tërheqja e Shteteve të Bashkuara dërgoi një sinjal mbarëkombëtar se çdo gjë mbaroi, një sinjal që në mbarë Afganistanin u kuptua në të njëjtën mënyrë,” tha zoti Biddle. Para prillit, trupat e qeverisë afgane po e humbisnin luftën ngadalë, por në mënyrë të qëndrueshme, tha ai. Kur mësuan se partnerët e tyre amerikanë po ktheheshin në atdhe, një impuls për të hequr dorë pa luftuar “u përhap si zjarr i pakontrolluar”.

Por dështimet kanë një histori më të gjatë e më të thellë. Shtetet e Bashkuara u përpoqën me ngut të krijonin një strukturë të mirëfilltë të mbrojtjes afgane, ndërkohë që luftonin kundër talibanëve, përpiqeshin të zgjeronin themelet politike të qeverisë në Kabul dhe të vendosnin demokracinë në një vend të brejtur nga korrupsioni dhe tarafet.

Vit pas viti, udhëheqësit ushtarakë amerikanë i minimizonin problemet dhe këmbëngulnin se po ecej drejt suksesit. Të tjerët e shihnin kërcënimin që do të sillte e ardhmja. Në vitin 2015 një profesor në Institutin e Studimeve Strategjike të Kolegjit të Luftës, një institucion i studimeve të larta i ushtrisë amerikane, shkruante se ushtria nuk kishte nxjerrë mësime nga luftërat e kaluara; ai botoi një libër me titull:”Pse Forcat Afgane të Sigurisë Kombëtare nuk do të Rezistojnë”.

“Për sa i përket të ardhmes së Afganistanit, të flasim hapur, Shtetet e Bashkuara kanë qenë dy herë të tjera në këtë rrugë në nivelin strategjik: në Vietnam dhe Irak dhe nuk ka asnjë arsye të pranueshme që të mendosh se përfundimi do të jenë ndryshe në Afganistan,” shkruan Chris Mason. Ai shkruante në atë kohë: “Përkeqësimi i ngadaltë është i pashmangshëm dhe dështimi i qeverisë afgane është çështje kohe”.

Disa elementë të ushtrisë afgane luftuan fort, përfshirë komandot, përpjekjet heroike të të cilëve ende nuk janë dokumentuar plotësisht. Por në tërësi, forcat e sigurisë të krijuara nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre në NATO ishin “një kështjellë prej rëre”, kolapsi i së cilës u nxit po aq nga dështimet e udhëheqësve civilë amerikanë, sa edhe nga partnerët e tyre ushtarakë, sipas Anthony Cordesman, analist me eksperiencë mbi luftën në Afganistan dhe ekspert në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare.

Ky eksperiment për krijimin e një ushtrie afgane ishte plotësisht i varur nga mbështetja financiare amerikane, saqë Pentagoni paguante edhe pagat e trupave afgane. Shumë shpesh ato fonde dhe sasi të pallogaritshme karburanti vidheshin nga oficerë të korruptuar dhe zyrtarë të qeverisë që manipulonin dokumentacionet shtetërore, duke krijuar “ushtarë fantazmë” për të justifikuar zhdukjen e fondeve.

Nga afërsisht 145 miliardë dollarë që qeveria amerikane shpenzoi në përpjekjen për të rindërtuar Afganistanin, rreth 83 miliardë dollarë shkuan për zhvillimin dhe mbështetjen e ushtrisë së Afganistanit dhe forcave të tij policore, sipas Zyrës së Inspektorit të Përgjithshëm Special për Rindërtimin e Afganistanit, një post mbikëqyrës i krijuar me mandat të Kongresit që ka ndjekur ecurinë e luftës që nga viti 2008. Shuma prej 145 miliardë dollarë është veçmas nga 837 miliardë dollarë të tjera që Shtetet e Bashkuara shpenzuan për të zhvilluar luftimet, që në fillim të luftës në tetor 2001.

83 miliardë dollarë të investuar në forcat afgane gjatë 20 viteve janë gati dyfishi i buxhetit të vitit të kaluar për të gjithë Korpusin amerikan të Marinsave. 83 miliardë dollarë tejkalon edhe shumën që shpenzoi vjet qeveria amerikane për talonat ushqimorë për rreth 40 milionë amerikanë në nevojë.

Në librin e tij, “The Afghanistan Papers” – “Dokumentet e Afganistanit”, gazetari Craig Whitlock shkruan se specialistët amerikanë që stërvisnin forcat afgane u përpoqën t’u impononin rekrutëve afganë sjellje perëndimore dhe nuk shpenzonin shumë kohë për të pyetur veten nëse paratë e taksapaguesve amerikanë po investoheshin për të krijuar një ushtri vërtetë efektive.

“Megjithëse strategjia e luftës e SHBA varej nga suksesi i ushtrisë afgane, Pentagoni i kushtoi çuditërisht pak vëmendje pyetjes nëse afganët ishin të gatshëm të vdisnin për qeverinë e tyre,” shkruan ai./VOA

Related Topics:
Continue Reading

Konferencat

Konferenca Ndërkombëtare për Muzikë Moderne, Prodhim Digjital dhe Menaxhim në UBT solli ide dhe qasje inovative në artin muzikor

Published

55 minutes ago

on

October 25, 2025

By

Në kuadër të edicionit të 14-të të Konferencës Ndërkombëtare Shkencore të UBT-së, u zhvillua Konferenca Ndërkombëtare për Muzikë Moderne, Prodhim Digjital dhe Menaxhim, e cila mblodhi studiues, kompozitorë, producentë dhe pedagogë nga vendi dhe bota për të ndarë kërkime, ide dhe praktika bashkëkohore që ndikojnë në të ardhmen e muzikës dhe industrisë kreative.

Në qendër të diskutimeve u vendosën tema që trajtojnë transformimin e muzikës përmes inteligjencës artificiale, rolin e prodhimit digjital në krijimtarinë bashkëkohore, si dhe zhvillimin e arsimit muzikor dhe menaxhimit artistik në një realitet gjithnjë e më të ndikuar nga teknologjia. Prezantuesit ofruan qasje kritike dhe praktike mbi kompozimin post-zhanror, dokumentimin e trashëgimisë muzikore kosovare, ndikimin e dëgjimit muzikor në procesin krijues, arsimimin gjithëpërfshirës në muzikë, dhe menaxhimin e artistëve në mjedisin digjital. Këto tema shërbyen si pikëtakim midis traditës dhe inovacionit, duke nxitur reflektim mbi mënyrën se si arti përshtatet ndaj sfidave të kohës.

Sesioni i parë

Chair: Prof.Assist.Dr. Liburn Jupolli

Keynote Speaker:

  • Prof. Dr. Simo Lazarov

Prezantime:

  • The Post-Genre Paradigm in Composition and Performance for the “Liburn Jupolli Ensemble” – Prof.Assist.Ph.D. Liburn Jupolli
  • A Potential “Organology of Kosova Musical Instruments” and Folk/Traditional Music Documentation as an Aggregate of a Structured Kosova Traditional Music Education – Prof.Assist.Ph.D. Liburn Jupolli
  • New Notation in the Piano Parts of Z. Ballata’s Chamber Works – Dr. Indira Çipa
  • The Impact of Musical Hearing on the Creative Process of Composers: A Collaborative Student–Teacher Research Approach – MA. Leutrina Pireva, Vesa Xhara
  • The Reciprocal Relationship Between Musical Hearing and Piano Performance: A Collaborative Student–Teacher Research Approach – MA. Leutrina Pireva, Alorë Shala

Sesioni i dytë

Chair: Prof.Assist.Dr. Liburn Jupolli

Prezantime:

  • Artigo – Composing a Piece for a New Instrument: The Case of the Octo – A Work in Progress – PhD Cand. Yanis el-Masri
  • From University to Classroom: Preparing Future Music Teachers for Democratic and Inclusive Pedagogies in Kosovo – Prof.Asoc. Besa Luzha
  • The Role of the Music Manager in Building the Digital Identity of Young Artists in the Age of Social Media – MSc. Aida Gjikolli
  • Anthems and City Anthems – Phenomenon or Tendency: Analytical Review After Listening to the Ferizaj Anthem – Dr. Behar Arllati
  • The Role of Music Education in the Development of Young Artists for the Opera Stage – MA. Ulpiana Aliaj

 

Continue Reading

Rajoni

Konferenca Ndërkombëtare e Stomatologjisë në UBT bashkoi studiues e profesionistë në kërkim të praktikave moderne dentare

Published

1 hour ago

on

October 25, 2025

By

Konferenca Ndërkombëtare e Stomatologjisë, e organizuar në kuadër të UBT-së, mblodhi ekspertë të njohur vendorë dhe ndërkombëtarë të fushës së mjekësisë dentare, të cilët prezantuan studime shkencore, analiza klinike dhe qasje inovative mbi sfidat dhe zhvillimet më të fundit në kujdesin oral. Ngjarja shërbeu si platformë shkencore për shkëmbim idesh, përvojash dhe praktikash moderne në fushat e kirurgjisë orale, endodontisë, ortodonciës, periodontologjisë dhe përdorimit të inteligjencës artificiale në stomatologji.

Gjatë sesioneve të ndryshme, u trajtuan tema që lidhin zhvillimet teknologjike me praktikën dentare, ndikimin e digjitalizimit dhe biomaterialeve në trajtimet bashkëkohore, si dhe aspekte të rëndësishme të shëndetit oral në grupe të ndryshme të popullsisë.

Sesioni i parë

Chair: Prof.Ass.Dr. Agim Prokshaj
Co–Chair: Dr. Aida Rexhepi

Keynote Speaker:

  • Avascular free bone grafts in the reconstruction of craniomaxillofacial defects – Prof. Dr. Sami Salihu
  • Geriatric dentistry: Challenges and strategies for improving oral care in the elderly – Xhavit Lipaj, Agim Prokshaj
  • Molar incisor hypomineralisation: Current approaches in diagnosis and treatment – Prof. Dr. Mine Koruyucu
  • Seamless workflow: Harnessing CBCT for predictable implant dentistry – Dr. Mohamed Nasreddine
  • Endodontic access cavity – Dr. Fitim Shabani
  • Comparison of the coronal sealing ability of root canal sealers using the bacterial leakage method – Dr. Tringa Kelmendi
  • Immediate implant loading in the esthetic zone with final prosthetic restoration – Dr. Kreshnik Syka
  • The most frequent subjective complaints of pregnant women regarding their periodontal health – Dr. Mihajlo Petrovski

Sesioni i dytë

Chair: Dr. Genc Demjaha
Co–Chair: Dr. Nexhmije Ajeti

  • Revolutionizing Dentistry with Artificial Intelligence – Dr. Dugagjin Sokoli
  • The Impact of Electronic Cigarettes on Oral Health – Dr. Burim Kiseri
  • Comparison of fracture strength and fracture type in endodontically treated maxillary canines restored with zirconia and fiber posts – Dr. Tetore Olloni
  • Clear aligners and CAD/CAM technology: A digital approach to ortho-prosthetic treatment – Case presentations – Dr. Arber Prokshaj
  • Infective endocarditis following dental procedures: A retrospective analysis of reported cases and clinical outcomes – Dr. Taulant Sela
  • The role of low-level laser therapy in the management of temporomandibular disorders – Dr. Ardit Hetemaj

Sesioni i tretë

Chair: Dr. Dugagjin Sokoli
Co–Chair: Dr. Miranda Sejdiu

  • Evaluation of Er:YAG laser conditioning with two pulse modes on shear bond strength of orthodontic brackets – Dr. Kaltrina Aliu
  • Evaluation of dental arch width and its correlation with gender and age in adolescents with early permanent dentition – Dr. Jeta Kiseri Kubati, Dr. Delvina Panxhaj
  • Artificial intelligence in dental radiographic diagnosis: Systematic review – Dr. Adea Karakashi, Dr. Vjosa Hamiti
  • The impact of health system digitalization on advancing oral public health in Kosovo – Dr. Shqipe Buleshkaj, Prof. Dr. Naser Rugova
  • The impact of denture base material on oral health and patient comfort in edentulous patients – Dr. Rudina Kurteshi, Dr. Vlora Berisha
  • Using of biomaterials in contemporary periodontology – Dr. Lumturije Asllani
  • AI in dentistry: Human insight powered by intelligent tools – Dr. Diella Uka
  • Digital forensic dentistry: Maxillary canine dimensions as sex discrimination in Kosovo – Dr. Vigan Aliu

Poster Session

Chair: Dr. Aferdita Rizaj
Co–Chair: Dr. Vlora Berisha

  • Malignant tumors of the oral cavity – Dr. Njomza Dauti
  • Effectiveness of different irrigation methods in eliminating bacterial biofilm in root canals – Dr. Gent Kololli
  • Causes of endodontic treatment failure – Dr. Hajrije Dauti

Continue Reading

Lajmet

Konferenca Ndërkombëtare e Gazetarisë sjell ide, kërkime dhe zbulime që formësojnë të ardhmen e medias

Published

1 hour ago

on

October 25, 2025

By

Konferenca Ndërkombëtare e Gazetarisë shërbeu si një platformë e rëndësishme akademike dhe profesionale ku studiues, gazetarë dhe ekspertë të komunikimit medial nga vendi dhe rajoni prezantuan zbulime të reja shkencore mbi zhvillimet bashkëkohore në fushën e medias, gazetarisë dhe komunikimit publik. Ky edicion i konferencës vuri në qendër të debatit shkencor rolin e gazetarisë në shoqëritë post-konfliktuale, ndikimin e mediave online në proceset sociale dhe politike, sfidat e dezinformimit digjital, si dhe transformimin që po sjell inteligjenca artificiale në mënyrën e prodhimit dhe konsumimit të lajmit.

Në sesionin e parë të konferencës, studiues të ndryshëm sollën punime që trajtonin gazetarinë në kontekstet e pasluftës, ndikimin e mediave digjitale në migrim dhe shoqëri, si dhe mënyrën se si njerëzit ndërveprojnë me teknologjinë dhe informacionin në epokën digjitale.
Ndër temat e paraqitura ishin:

Sesioni i parë

Chair: Dr. Votim Hanoli

Co – Chair: Musa Sabedini

  • “The Institutional Role of Journalism in Post-Conflict Societies: The Case of Kosovo”, Ferid Selimi;
  • “The Role of Online Media in the Process of Population Emigration with a Focus on Albanians in the Presheva Valley”, Ilir Zylfiu;
  • “Hedonism in the Digital Age: An Analysis of the Use of Social Networks as a Source of Pleasure”, Votim Hanoli, Elda Sinani;
  • “Media Education as a Tool for Civic Empowerment: Critical Approaches of Youth in Kosovo Towards Online Disinformation”, Blerta Aliu;
  • “Emotional Disinformation and Engagement Bait: AI-Generated Images on Facebook”, Hyrije Mehmeti;
  • “Motivations of University Students in Kosova for Using ChatGPT: A Uses and Gratifications Approach”, Flora Hajdarmataj, Alaaddin F. Paksoy;
  • “Investigative Journalism in Kosovo: Risks and Challenges”, Musa Sabedini;
  • “The Role of the Independent Media Commission (IMC) in Ensuring the Legality of Audiovisual Media Services in the Republic of Kosovo”, Faruk Rexhaj, Naser Rugova.

Në sesionin e dytë, nën drejtimin e Dr. Xhevahire Milaku (Chair) dhe Dr. Ilir Zylfiu (Co-Chair), fokusi u zhvendos drejt çështjeve të digjitalizimit, inteligjencës artificiale, ndikimit të mediave sociale dhe etikës në komunikimin bashkëkohor.

Sesioni i dytë

Chair: Dr. Xhevahire Milaku

Co – Chair: Dr. Ilir Zylfiu

  • “The Role of Digitalization and Artificial Intelligence in Media”, Xhevahire Millaku;
  • “Reporting of Portals in Kosovo on Gender-Based Violence”, Arbana Mjekiqi, Votim Hanoli;
  • “The Impact and Credibility of Opinion Makers and Influencers on Public Opinion in Kosova”, Ejup Gojnovci;
  • “The Perspective of Journalists and Media Managers in Kosovo”, Blenda Agaj;
  • “Sponsors and Their Influence on the Content of Self-Financed TV Shows”, Albina Zeneli;
  • “The Impact of Podcasts on the Creation of Public Discourse in Kosova”, Driton Iseni;
  • “The Impact of Social Media Effects on Women’s Rights in Kosovo”, Edona Sulejmani;
  • “The Importance and Role of Online Media in Informing the Public During and After the COVID-19 Pandemic (2020–2023)”, Saranda Krasniqi;
  • “War and the Media – A Simultaneous Major Change”, Safet Zejnullahu.

 

Continue Reading

Rajoni

UBT organizon Panairin e Karrierës dhe Inovacionit 2025

Published

4 hours ago

on

October 25, 2025

By

Në ambientet e UBT-së po mbahet Panairi i Karrierës dhe Inovacionit 2025, një ngjarje e rëndësishme që synon të lidhë studentët, bizneset dhe profesionistët nga fusha të ndryshme të inovacionit, teknologjisë dhe zhvillimit profesional. 

Në këtë panair po marrin pjesë mbi 30 kompani vendore dhe ndërkombëtare, të cilat po prezantojnë produktet, shërbimet dhe mundësitë e tyre të bashkëpunimit me studentë dhe profesionistë të rinj. 

Kontributi dhe bashkëpunimi i tyre janë thelbësorë për krijimin e mundësive reale për studentët dhe për forcimin e lidhjes ndërmjet arsimit, inovacionit dhe tregut të punës. 

Continue Reading

Të kërkuara