Lajmet

A na bën më pak të moralshëm konkurrenca?

Nga Ozan Isler.

Published

on

Nga Ozan Isler

“The Conversation”

Shumica e ndërveprimeve tona ekonomike, madje edhe sociale janë konkurruese. Ne i përdorim tregjet për të gjetur punë, por edhe të dhëna. Çfarë do të thotë kjo për moralin tonë? A na e jep kapitalizmi Ëndrrën Amerikane apo Psikopatin Amerikan? A na mban të ndershëm përvoja e konkurrencës apo na shtyn drejt mashtrimit?

Me këto pyetje të thella janë marrë disa prej ekonomistëve të mëdhenj klasikë, të cilët e shihnin kapitalizmin si të mbushur me ndikime morale të mira dhe të këqija. Adam Smith u përqendrua kryesisht tek e mira, ndërsa Karl Marksi ishte më pak optimist.

Për ta testuar në mënyrë bindëse këtë pyetje në laborator, koordinatorët e projektit tonë ftuan dhjetëra shkencëtarë të sjelljes për të kontribuar me planet e tyre eksperimentale, duke vëzhguar në total më shumë se 18.000 njerëz. Rezultatet tona, të publikuara në “Proceedings of the National Academy of Sciences”, tregojnë se ndërveprimet konkurruese priren ta bëjnë sjelljen e njerëzve më pak të moralshme, dhe ofrojnë disa të dhëna intriguese mbi arsyen pse ndodh kështu.

Ne nuk jemi të parët që kemi një qasje shkencore ndaj lidhjes midis konkurrencës dhe moralit. Megjithatë, testet individuale kanë dhënë rezultate të përziera, ndoshta për shkak të dallimeve tek përkufizimet dhe masat e moralit.

Disa nga rezultatet e hershme ishin provokuese, si për shembull zbulimi se njerëzit në konkurrencë midis tyre, kishin më pak gjasa të parandalonin ngordhjen e një miu. Megjithatë, këto rezultate ishin të vështira për t’u përsëritur ose interpretuar.

Një nga mënyrat për të llogaritur dallimet në hartimin e studimeve individuale, është të kryhet një “meta-analizë”, ku të vlerësohen dhe kombinohen rezultatet e shumë studimeve të ndryshme. Megjithatë, meta-analiza ka shpesh problemet e veta, pasi raportimi selektiv dhe paragjykimi i publikimit mund të ndikojnë se cilat studime janë të disponueshme për t’u përfshirë në analizë.

Për të pasur realisht disa rezultate të besueshme, ne shkuam një hap më tej dhe kryem një “meta-analizë prospektive”. Pjesa “prospektive” do të thotë që të gjitha studimet që do të përfshihen në analizë janë regjistruar përpara se të kryheshin. Kjo gjë parandalon zgjedhjen e rezultateve ose paragjykimet lidhur me llojin e rezultateve të publikuara.

Projekti ynë përfshinte 45 eksperimente të ndryshme të kryera nga ekipe në mbarë botën. Çdo ekip projektoi në mënyrë të pavarur një eksperiment për të testuar efektet e konkurrencës në moral. Më pas rezultatet e këtyre studimeve, të cilat përfshinin vëzhgime të më shumë se 18.123 pjesëmarrësve individualë, u grumbulluan dhe u analizuan.

Meta-analiza zbuloi se konkurrenca ka një efekt të përgjithshëm negativ në moral, por efekti është shumë i vogël. Efekti matet me një numër të quajtur Numri i Kohenit. Një vlerë prej 0.2 konsiderohet një efekt i vogël, dhe vlera që gjetëm ishte vetëm 0.1.

Siç edhe pritej, ne vumë re gjithashtu edhe një ndryshim thelbësor tek efektet e matura nga eksperimente të ndryshme. Disa ishin pozitive, disa negative, dhe madhësitë e efekteve ndryshonin. Pra, pavarësisht nga avantazhet e meta-analizës tonë të re të ardhshme, nuk ka ende prova të forta për një lidhje direkte të efektit të përgjithshëm të konkurrencës tek morali.

Ndoshta pyetja është shumë e përgjithshme. Djalli mund të fshihet tek detajet. Ekipi im (1 nga 45 grupet e përfshirë në meta-analizë), përdori një lojë me hamendje numrash midis dy njerëzve si një shembull të konkurrencës. Kjo u pasua nga një lojë individuale ndershmërie, e cila ishte njësia jonë matëse për efektet mbi moralin.

Ky eksperiment individual, pati një efekt të përgjithshëm negativ të vogël mbi konkurrencën (d = -0.1) njëlloj si meta-analiza, por ai nuk arriti të ketë ndonjë domethënien statistikore më vete. Nga ana tjetër, analiza eksploruese e rezultateve tona zbuloi një përparim të mundshëm.

Ne zbuluam se ishin vetëm humbësit e lojës me supozim numrash, ata që u bënë më të pandershëm, me një efekt më të madh (d = –0.34).

Nga ana tjetër, fituesit e fazës së konkurrimit, nuk shfaqën asnjë ndryshim në sjelljen e tyre në raport me ndershmërinë. Këto rezultate sugjerojnë një arsye pse konkurrenca nuk ndikon shumë tek morali. Ndoshta ai që korrupton është disavantazhi në një garë, dhe jo konkurrenca në vetvete. / The Conversation – Bota.al

Lajmet

​Banka Qendrore Evropiane ka ulur edhe më tej normat e interesit

Published

on

By

Banka Qendrore Evropiane (BQE) uli sërish normat e interesit në eurozonë sot me një çerek pikë përqindjeje, duke theksuar se çmimet më të përballueshme të kredisë për kompanitë dhe qytetarët duhet “me kalimin e kohës” të nxisin konsumin dhe investimet.

Norma e interesit për ri-financimin e bankave nga 5 shkurti do të jetë 2.9 për qind, ndërsa për depozitat bankare njëditore do të jetë 2.75 për qind. Bankat komerciale do të paguajnë një normë interesi prej 3.15 për qind për kreditë njëditore në të ardhmen, sipas një deklarate të BQE.

Kështu, BQE uli normat e interesit me një çerek pikë përqindjeje në fillim të vitit të ri, duke ruajtur ritmin e lehtësimit të politikës monetare nga viti 2024. Rënia e normave të interesit gjatë vitit të kaluar ka ulur gradualisht kostot e huamarrjes së re për kompanitë dhe individët, me vazhdimin e kushteve të shtrënguara të financimit, thuhet në një deklaratë të Këshillit Drejtues nga mbledhja e sotme.

Politika monetare mbetet kufizuese dhe qytetarët dhe kompanitë po shlyejnë kreditë e vjetra me norma të larta interesi, theksojnë ata.

Inflacioni vazhdon të dobësohet dhe ky proces po “përparon mirë”, theksuan ata, duke theksuar se në fund të vitit 2024 pritej një përshpejtim i lehtë pasi faktori i rënies së theksuar të çmimeve të energjisë ishte ‘zhdukur’.

Në dhjetor, inflacioni i matur nga Indeksi i Harmonizuar i Çmimeve të Konsumit (IHÇK) ishte 2.4 për qind, duke sinjalizuar një rritje të lehtë të përshpejtuar të çmimeve për të tretin muaj radhazi, sipas të dhënave të Eurostat. Çmimet e energjisë ishin pothuajse në nivelin e dhjetorit 2023. Në muajin nëntor ato ishin 2.4 për qind më të ulëta me bazë vjetore dhe në tetor 4.6 për qind më të ulëta.

Në vitin 2025 në tërësi, rritja e çmimeve të konsumit në eurozonë pritet të ngadalësohet në 2.1 për qind dhe në 1.9 për qind në vitin 2026, parashikoi BQE në dhjetor.

Në vitin 2027, sipas përllogaritjeve të tyre, inflacioni duhet të përshpejtohet sërish pak, në 2.1 për qind, për shkak të hyrjes në fuqi të sistemit të zgjeruar të tregtimit të emetimeve të karbonit.

Ekonomia e eurozonës do të jetë e dobët edhe në afat të shkurtër, thotë BQE. Aktiviteti industrial vazhdon të bjerë dhe të ardhurat reale më të larta “nuk i kanë inkurajuar ende sa duhet familjet që të rrisin ndjeshëm konsumin”.

Megjithatë, ekonomia mund të llogarisë ende në kushte të favorshme për rimëkëmbje, beson BQE, duke vënë në dukje se rritja e të ardhurave reale dhe çmimet më të përballueshme të kredisë duhet të nxisin përfundimisht konsumin dhe investimet.

Kërkesa globale po forcohet, kështu që eksportet gjithashtu mund të ofrojnë mbështetje, me kusht që tensionet tregtare të mos përshkallëzohen.

Continue Reading

Lajmet

Ankandi i radhës i letrave me vlerë do të mbahet në shkurt

Published

on

By

Ministria e Financave, Punës dhe Transfereve njofton se më 6 shkurt të këtij viti do të mbahet ankandi i parë për vitin 2025.

Sipas Ministrisë së Financave, Punës dhe Transfereve, në këtë ankand, do të emetohen obligacione me maturitet 3 vjeçar në shumën prej 20 milionë euro.

“Investimi në Obligacione është investim i sigurt, i garantuar me Ligjin për Borxhin Shtetëror dhe Garancitë Shtetërore, ku interesi i përcaktuar nga tregu ju garantohet për të gjithë kohëzgjatjen (3 vite) dhe është tërësisht i liruar nga tatimi”, thuhet në njoftim.

Continue Reading

Lajmet

​Osmani pranoi letrat kredenciale nga ambasadori jo rezident i Jordanisë

Published

on

By

Presidentja Vjosa Osmani ka pranuar sot letrat kredenciale nga ambasadori i ri jo rezident i Jordanisë në Prishtinë, Hazem Issam El-Khatib Al-Tamimi.

Osmani shprehu mirënjohjen e thellë për mbështetjen e vazhdueshme të Jordanisë ndaj Kosovës dhe marrëdhëniet e shkëlqyera ndërmjet dy vendeve.

Ajo theksoi rëndësinë e përkrahjes së Jordanisë për Kosovën në forume ndërkombëtare dhe vazhdimin e mbështetjes për anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare.

Osmani po ashtu theksoi nevojën për intensifikimin e dialogut politik dhe bashkëpunimit në siguri, si dhe për mundësitë e thellimit të bashkëpunimit në fusha të ndryshme të interesit të përbashkët.

Gjatë takimit u diskutua edhe për vizitën zyrtare të presidentes Osmani në Jordani, me ftesë të Mbretit Abdullah II, me qëllim që të thellohen më tej raportet e mira ndërmjet dy vendeve.

Continue Reading

Lajmet

“Nën presionin brutal të regjimit”, shoqëria civile në Serbi kërkon veprim urgjent nga BE-ja

Published

on

By

Shoqëria civile në Serbi ka dënuar ashpër kërcënimet që po i bën presidenti serb, Aleksandër Vuçiq përmes tabloidëve pro-qeveritare. Disa organizata joqeveritare në Serbi kanë kërkuar nga BE-ja që “të mos mbetet vëzhgues i heshtur ndërkohë që vlerat themelore të shtetit të së drejtës po gërryhen në një vend që aspiron të anëtarësohet në Union”.

“BE-ja, së bashku me komunitetin më të gjerë ndërkombëtar, duhet të njoh situatën e rëndë dhe të veprojë për të mbrojtur të drejtat dhe liritë themelore, të cilat janë nën sulm në rritje”, thuhet në një reagim të organizatave joqeveritare në Serbi.

Thirrje i kanë bërë edhe qeverisë serbe që të ndalojë menjëherë fushatat e frikësimit të motivuara politikisht dhe të ofrojë siguri për të gjithë aktivistët.

“Presioni sistematik mbi organizatat kritike ndaj qeverisë thellon më tej krizën politike tashmë paralizuese dhe kërcënon të drejtat themelore demokratike të qytetarëve.”

Në këtë reagim po ashtu se shënjestrimi i Maja Stojanoviqit dhe Dragan Popoviqit nga presidenti i Serbisë, është vetëm një vazhdimësi e presionit të koordinuar që synon delegjitimimin dhe heshtjen e plotë të shoqërisë së pavarur civile, duke vënë në shënjestër këtë çift dhe familjen e tyre.

“Akuzat e rreme lidhur me rolin e tyre të pretenduar në organizimin e protestave studentore janë pjesë e një strategjie më të gjerë për të frikësuar të gjithë ata që kritikojnë qeverinë për tragjedinë në Novi Sad, e cila u shkaktua nga korrupsioni dhe pakujdesia. Këto sulme vijnë në një kohë kur presioni ndaj shoqërisë civile nga autoritetet po arrin nivele të paranojës masive, pasi ata tentojnë të identifikojnë të ashtuquajturit organizatorë të protestave dhe bllokadave rrugore ku përfshihen një numër i madh qytetarësh. Sulmet ndaj shoqërisë civile shërbejnë si një mjet për qeverinë që të pretendojë në mënyrë të rreme se shoqëria civile po orkestrojnë një ‘revolucion me ngjyra në Serbi’. Ky tregim, i marrë drejtpërdrejt nga libri i lojërave të Kremlinit për shtypjen e shoqërive demokratike për të instaluar pushtetin absolut, nuk do të ketë sukses në një vend që është kandidat për anëtarësim në BE”, thuhet në këtë reagim.

Shoqëria civile solidarizohet me studentët, arsimtarët dhe të gjithë qytetarët e tjerë që protestojnë sot në qytete dhe komuna anembanë Serbisë.

Më 1 nëntor në Serbi, mbetën të vdekur 15 persona.

Continue Reading

Të kërkuara