Lajmet

A na bën më pak të moralshëm konkurrenca?

Nga Ozan Isler.

Published

on

Nga Ozan Isler

“The Conversation”

Shumica e ndërveprimeve tona ekonomike, madje edhe sociale janë konkurruese. Ne i përdorim tregjet për të gjetur punë, por edhe të dhëna. Çfarë do të thotë kjo për moralin tonë? A na e jep kapitalizmi Ëndrrën Amerikane apo Psikopatin Amerikan? A na mban të ndershëm përvoja e konkurrencës apo na shtyn drejt mashtrimit?

Me këto pyetje të thella janë marrë disa prej ekonomistëve të mëdhenj klasikë, të cilët e shihnin kapitalizmin si të mbushur me ndikime morale të mira dhe të këqija. Adam Smith u përqendrua kryesisht tek e mira, ndërsa Karl Marksi ishte më pak optimist.

Për ta testuar në mënyrë bindëse këtë pyetje në laborator, koordinatorët e projektit tonë ftuan dhjetëra shkencëtarë të sjelljes për të kontribuar me planet e tyre eksperimentale, duke vëzhguar në total më shumë se 18.000 njerëz. Rezultatet tona, të publikuara në “Proceedings of the National Academy of Sciences”, tregojnë se ndërveprimet konkurruese priren ta bëjnë sjelljen e njerëzve më pak të moralshme, dhe ofrojnë disa të dhëna intriguese mbi arsyen pse ndodh kështu.

Ne nuk jemi të parët që kemi një qasje shkencore ndaj lidhjes midis konkurrencës dhe moralit. Megjithatë, testet individuale kanë dhënë rezultate të përziera, ndoshta për shkak të dallimeve tek përkufizimet dhe masat e moralit.

Disa nga rezultatet e hershme ishin provokuese, si për shembull zbulimi se njerëzit në konkurrencë midis tyre, kishin më pak gjasa të parandalonin ngordhjen e një miu. Megjithatë, këto rezultate ishin të vështira për t’u përsëritur ose interpretuar.

Një nga mënyrat për të llogaritur dallimet në hartimin e studimeve individuale, është të kryhet një “meta-analizë”, ku të vlerësohen dhe kombinohen rezultatet e shumë studimeve të ndryshme. Megjithatë, meta-analiza ka shpesh problemet e veta, pasi raportimi selektiv dhe paragjykimi i publikimit mund të ndikojnë se cilat studime janë të disponueshme për t’u përfshirë në analizë.

Për të pasur realisht disa rezultate të besueshme, ne shkuam një hap më tej dhe kryem një “meta-analizë prospektive”. Pjesa “prospektive” do të thotë që të gjitha studimet që do të përfshihen në analizë janë regjistruar përpara se të kryheshin. Kjo gjë parandalon zgjedhjen e rezultateve ose paragjykimet lidhur me llojin e rezultateve të publikuara.

Projekti ynë përfshinte 45 eksperimente të ndryshme të kryera nga ekipe në mbarë botën. Çdo ekip projektoi në mënyrë të pavarur një eksperiment për të testuar efektet e konkurrencës në moral. Më pas rezultatet e këtyre studimeve, të cilat përfshinin vëzhgime të më shumë se 18.123 pjesëmarrësve individualë, u grumbulluan dhe u analizuan.

Meta-analiza zbuloi se konkurrenca ka një efekt të përgjithshëm negativ në moral, por efekti është shumë i vogël. Efekti matet me një numër të quajtur Numri i Kohenit. Një vlerë prej 0.2 konsiderohet një efekt i vogël, dhe vlera që gjetëm ishte vetëm 0.1.

Siç edhe pritej, ne vumë re gjithashtu edhe një ndryshim thelbësor tek efektet e matura nga eksperimente të ndryshme. Disa ishin pozitive, disa negative, dhe madhësitë e efekteve ndryshonin. Pra, pavarësisht nga avantazhet e meta-analizës tonë të re të ardhshme, nuk ka ende prova të forta për një lidhje direkte të efektit të përgjithshëm të konkurrencës tek morali.

Ndoshta pyetja është shumë e përgjithshme. Djalli mund të fshihet tek detajet. Ekipi im (1 nga 45 grupet e përfshirë në meta-analizë), përdori një lojë me hamendje numrash midis dy njerëzve si një shembull të konkurrencës. Kjo u pasua nga një lojë individuale ndershmërie, e cila ishte njësia jonë matëse për efektet mbi moralin.

Ky eksperiment individual, pati një efekt të përgjithshëm negativ të vogël mbi konkurrencën (d = -0.1) njëlloj si meta-analiza, por ai nuk arriti të ketë ndonjë domethënien statistikore më vete. Nga ana tjetër, analiza eksploruese e rezultateve tona zbuloi një përparim të mundshëm.

Ne zbuluam se ishin vetëm humbësit e lojës me supozim numrash, ata që u bënë më të pandershëm, me një efekt më të madh (d = –0.34).

Nga ana tjetër, fituesit e fazës së konkurrimit, nuk shfaqën asnjë ndryshim në sjelljen e tyre në raport me ndershmërinë. Këto rezultate sugjerojnë një arsye pse konkurrenca nuk ndikon shumë tek morali. Ndoshta ai që korrupton është disavantazhi në një garë, dhe jo konkurrenca në vetvete. / The Conversation – Bota.al

Bota

Tregjet evropiane rimëkëmben ndërsa të dhënat kineze nxisin rritje

Published

on

Tregjet evropiane u rikuperuan të enjten, duke fshirë humbjet e shkaktuara nga shitjet e udhëhoqura nga Trump, ndërsa të dhënat e fuqishme të tregtisë kineze nxitën rritjen e aksioneve. Indeksi pan-evropian Stoxx 600 u rrit me 0.62%, DAX u rrit me 1.7%, dhe CAC 40 pati një rritje prej 0.76%. Megjithatë, FTSE 100 përfundoi pak më i ulët, pasi Banka e Anglisë uli normën e saj të politikës me 0.25%.

Një pjesë e optimizmit në tregje erdhi nga të dhënat e tregtisë së fuqishme kineze. Eksportet e Kinës u rritën me 12.7% në tetor, duke shënuar rritjen më të madhe në 19 muaj, që nxitën besimin në rritjen e kërkesës nga konsumatorët në tregun kryesor të eksportit të Evropës. Aksionet e kompanive të lidhura me Kinën, si ato të konsumit luksoz, automobilave dhe minierave, shënuan rritje të dukshme në tregjet evropiane.

Kështu, markat e modës luksoze si LVMH, Hermès dhe Kering u rritën midis 2-3%, ndërsa aksionet e prodhuesve të automobilave si Porsche, Mercedes-Benz, Volkswagen, BMW dhe Ferrari u rritën midis 2-4%. Për më tepër, rritja e çmimeve të metaleve dhe mineraleve pas të dhënave të favorshme nga Kina ndihmoi kompanitë e minierave si Rio Tinto, Glencore dhe Anglo American, të cilat shënuan rritje prej 2-3%.

Ndërkohë, reagimet e tregut ndaj krizës politike në Gjermani kanë qenë relativisht të heshtura. Pavarësisht shkarkimit të ministrit të financave Christian Lindner dhe pasojave të mundshme për koalicionin qeveritar, tregjet evropiane nuk janë ndikuar ndjeshëm, duke treguar se investitorët janë më të fokusuar në bazat ekonomike të rajonit.

Sektori më i prekur nga të dhënat kineze mbetet ai i minierave dhe i konsumit, me të dhënat që sinjalizojnë një rikuperim të mundshëm të kërkesës globale. Pjesëmarrësit e tregut gjithashtu po priten të shohin ndikimet e mundshme nga politikat e reja të mundshme në SHBA pas rizgjedhjes së Presidentit Trump, me tregjet që ndodhen në një periudhë të pasigurisë politike.

Në aspektin e monedhave, euro po rikuperohet kundrejt dollarit amerikan, duke arritur mbi 1.08. Megjithatë, pritet që dollari të mund të forcohet sërish, nëse një fitore e mundshme e republikanëve mund të nxisë rritjen ekonomike dhe të stimulojë rritjen e dollarit përmes politikave të reja fiskale.

Continue Reading

Lajmet

Kambanat e Notre Dame ranë për herë të parë pas zjarrit shkatërrues 5 vjet më parë

Published

on

By

Tetë kambanat e Katedrales Notre Dame në Paris ranë sot në orën 10:30 për herë të parë në më shumë se pesë vjet që nga zjarri që dëmtoi rëndë ndërtesën.

Kambanat ushqehen me motorë dhe u binin njëra pas tjetrës derisa arritën së bashku një tingull harmonik.

Menaxheri i restaurimit të katedrales, Philip Jost, tha se tingulli i kambanës është një fazë e bukur, e rëndësishme dhe simbolike e restaurimit.

Kthimi i kambanës është një fazë në ringjalljen e një prej monumenteve më të vizituar në Evropë.

U njoftua se Katedralja Notre Dame, pas përfundimit të restaurimit, do të hapet më 7 dhjetor, sipas AFP

Continue Reading

Lajmet

Probleme me airbag-ët, Volkswagen tërheq mbi 114,000 automjete në SHBA

Published

on

By

Prodhuesi gjerman i automobilave Volkswagen ka tërhequr 114,478 automjete në Shtetet e Bashkuara për shkak të problemeve me airbag-ët që mund të paraqesin rrezik për drejtuesit në rrethana të caktuara, njoftoi Administrata Kombëtare e Sigurisë së Trafikut në Autostrada të SHBA-së (NHTSA).

Sipas CNN, airbag-ët në anën e shoferit mund të shpërthejnë për shkak të lagështisë afatgjatë dhe temperaturave të larta, duke rrezikuar sigurinë e tij.

Bëhte fjalë për disa automjete Passat të prodhuara nga viti 2012 deri në 2014, Passat Sedan të prodhuara në 2006 dhe 2007, Passat Wagon nga 2017 dhe disa Beetle të famshme të modernizuara të prodhuara midis 2017 dhe 2018.

Të gjithë blerësit e automjeteve me airbag potencialisht të pasigurt do të njoftohen deri më 27 dhjetor dhe kompania do t’i lejojë ata të zëvendësojnë jastëkun e ajrit në anën e shoferit pa pagesë në një dyqan Volkswagen.

Continue Reading

Lajmet

Fitimet rekord të miliarderëve pas fitores së Trump

Published

on

By

E mërkura nuk ishte vetëm një ditë e mirë për Donald Trump. Pasuria e 10 njerëzve më të pasur në botë u rrit gjithashtu me një shumë rekord, sipas Indeksit të Miliarderëve të Bloomberg.

Fituesi më i madh ishte Elon Musk, personi më i pasur në botë dhe një nga mbështetësit më të përkushtuar të Trump, pasuria e të cilit u rrit me 26.5 miliardë dollarë, duke arritur në 290 miliardë dollarë, sipas Bloomberg.

Pasuria e themeluesit të Amazon, Jeff Bezos, u rrit me 7.1 miliardë dollarë gjatë javës, pasi ai doli në mbështetje të Trump në zgjedhjet presidenciale.

Bashkëthemeluesi i Oracle, Larry Ellison, një tjetër mbështetës i Trump, pa që pasuria e tij neto të rritej me 5.5 miliardë dollarë të mërkurën.

Përfitues të tjerë përfshijnë ish-drejtuesit e Microsoft, Bill Gates dhe Steve Ballmer; ish-drejtuesit e Google, Larry Page dhe Sergey Brin; dhe CEO-n e Berkshire Hathaway, Warren Buffett. Edhe pse asnjë prej këtyre miliarderëve nuk u pozicionua në fushatë, ata kanë qenë më parë mbështetës të demokratëve.

Në total, 10 njerëzit më të pasur fituan 64 miliardë dollarë.

Bloomberg vëren se kjo është “rritja më e madhe ditore” e pasurisë që është parë që nga fillimi i indeksit në vitin 2012.

“Ekziston një perceptim i madh për një regjim miqësor ndaj taksave dhe miqësor ndaj biznesit, veçanërisht kur fitohet Senati,” tha Michael Block, shefi operativ në AgentSmyth.

Aksionet e Trump Media & Technology Group, kompania e mediave sociale e Trump që menaxhon Truth Social, gjithashtu pësuan rritje pasi CNN dhe media të tjera projektuan fitoren e Trump.

Continue Reading

Të kërkuara