Kulturë

A mund të ishte parandaluar marrja e pushtetit nga Adolf Hitleri?

Shumë pak njerëz e kanë parashikuar se Hitleri do të bëhej kancelar më 30 shkurt të vitit 1933.

Published

on

Në fillim të viteve 1930, dukej sikur Adolf Hitleri dhe partia e tij naziste nuk do të kishin gjasa të merrnin ndonjëherë pushtetin.

Në fund të vjeshtës së vitit 1932, nazistët po humbnin mbështetjen në periudhën kur ekonomia po këndellej pas depresionit.

Në zgjedhjet federale të nëntorit të vitit 1932, zgjedhjet e fundit të lira dhe të drejta që u mbajtën para se nazistët të merrnin pushtetin, Partia Kombëtare Socialiste Gjermane e Punëtorëve e Hitlerit fitoi shumicën e votave, por nuk arriti të merrte shumicën që do të duhej që Hitleri të krijonte një koalicion mes bllokimit politik të vazhdueshëm.

Shumë pak njerëz e kanë parashikuar se Hitleri do të bëhej kancelar më 30 shkurt të vitit 1933, sipas Dan Diner, një historian gjermano-izraelit, autor dhe profesor i historisë moderne në Universitetin Hebre të Jerusalemit.

Pasojat e diktaturës së Hitlerit dihen tashmë. Deri në kohën e vdekjes së tij në vitin 1945, luftërat shkatërruese të Hitlerit çuan në vdekjen e 60 milionë njerëzve në mbarë botën. Gjashtë milionë hebrenj u vranë si pasojë e Holokaustit, bashkë me disa milionë sinti dhe romë, njerëz me aftësi të kufizuara dhe homoseksualë.

A është dashur që Hitleri të bëhej kancelar?

Diner tha se gjatë vjeshtës së vitit 1932, nazistët ishin “në rënie, ekonomia ishte në ngritje”.

“Dhe është pikërisht periudha kur Hitleri u emërua kancelar i Rajhut. Kjo me të vërtetë nuk duhej të kishte ndodhur”, deklaroi ai.

Por kjo ndodhi, dhe pjesa tjetër është histori. Siç vuri në dukje Diner, 30 janari i vitit 1933 u bë një nga datat më “të rëndësishme” në historinë gjermane të shekullit të 20-të.

Në terminologjinë gjermane, 30 janari është shënuar me termin “Machtergreifung”, ose “kapje e pushtetit”. Por pushteti nuk u kap nga Hitleri; pushteti iu dorëzua atij kur presidenti i Rajhut, Paul von Hindenburg emëroi udhëheqësin nazist kancelar të Rajhut.

Udhëheqësi i moshuar i kishte rezistuar Hitlerit për një kohë të gjatë, duke ia refuzuar atij postin e kancelarit, pavarësisht rezultateve të mira në kutinë e votimit në vitin 1932.

Emërimi i Hitlerit në postin e kancelarit ishte rezultat i politikës dhe intrigave në prapaskenë. Një numër i madh njerëzish luajtën role të këqija. Midis tyre ishte politikani nacionalist-konservator gjerman, Franz von Papen, i cili dha dorëheqje si kancelar i Rajhut në nëntor të vitit 1932 dhe kishte një shans të mirë për të rimarrë pushtetin. Papen e bindi Hindenburgun që të emëronte Hitlerin si kancelar në mënyrë që ai të bëhej zëvendëskancelar. Elitat nacionaliste-konservatore besonin se Hitleri mund të kontrollohej dhe të përdorej si një “mjet”, por ky plan dështoi.

Historiani britanik, Ian Kershaw tha se Hitleri nuk ishte rezultat i pashmangshëm i një “Sonderweg” ose “rruge speciale” gjermane në kërcimin e tij kaotik nga artistokracia në demokraci.

Në mes të Depresionit të Madh, politikanët nacionalistë-konservatorë u bënë arkitektët e padëshiruar të ngritjes së Hitlerit, pasi minuan demokracinë dhe kërcënimin e socializmit për të ruajtur interesat e tyre ekonomike. Reaksionarët gjermanë i nënvlerësuan synimet e Hitlerit, tha mes tjerash Kershaw.

Momentet kryesore në historinë gjermane mund të kishin qenë të ndryshme

“Rrugë që nuk janë marrë. Ose: Mund të kishte dalë ndryshe”, një ekspozitë në Muzeun Historik Gjerman të Berlinit, rivlerëson 30 janarin e vitit 1933, mes datave të tjera që ndryshuan rrjedhën e historisë gjermane – dhe madje botërore.

Ekspozita, e bazuar në një ide të Dan Diner, është një udhëtim prapa që rrëfen se si një ndryshim i lehtë në ngjarjet që çuan në 14 momente historike vendimtare nga viti 1989 në 1848 mund të ketë transformuar të kaluarën – dhe të ardhmen.

“Nuk ka të bëjë me lidhjen e një versioni të ndryshëm të historisë apo edhe një të ashtuquajture histori kundërfaktuale”, tha Diner. “Në vend të kësaj, me anë të një perspektive mbi një kurs alternativ të historisë, ne jemi në gjendje të hedhim një vështrim më të mprehtë se çfarë ka ndodhur me të vërtetë”.

Duke marrë në konsideratë mundësi të ndryshme historike duke përdorur imazhe arkivore në “dhomën e realitetit” dhe skenarë të inskenuar artistikisht në “dhomën e mundësive”, ekspozita u mundëson vizitorëve të “kuptojnë më mirë ngjarjen reale që ka ndodhur”, tha ai.

Revolucioni Paqësor që çoi në rënien e Murit të Berlinit më 9 nëntor të vitit 1989, për shembull, është përshtatur si një “goditje fati”, pasi vetëm disa muaj më parë regjimi i Gjermanisë Lindore kishte miratuar shtypjen brutale të Kinës ndaj protestave në sheshin Tiananmen.

Ekspozita gjithashtu rrëfen se si mund të kishte pasur sukses tentimvrasja ndaj Hitlerit në vitin 1944. Megjithatë, dëme të panumërta janë bërë që nga ajo ditë fatale e 30 janarit të vitit 1933 kur diktatori mori pushtetin.

Rënia e demokracisë në Gjermani

Ekspozita tregon se si një përpjekje për të ruajtur pushtetin gjithashtu i hapi rrugën Hitlerit dhe asaj që Dan Diner e quan “një forcë shpërthyese bërthamore”.

Mes kaosit të Republikës së Vajmarit, presidenti i Rajhut, Hindenburg sundoi me dekret emergjence dhe nganjëherë shpërndante parlamentin. Ai mund të emëronte dhe shkarkonte kancelarët siç e shihte të arsyeshme, siç bëri me Hitlerin.

Nëse Hindenburg nuk do të kishte ndjekur këtë kurs, Hitleri mund të mos kishte qenë në gjendje të bënte dekretin e tij presidencial pas zjarrit të Reichstagut në vitin 1933, përmes të cilit ai pezulloi të drejtat demokratike të parashikuara në Kushtetutën e Vajmarit dhe mori pushtetin e plotë.

“Problemi i madh ishte se institucionet që siguruan demokracitë u shembën”, tha Diner.

Çfarë mësimesh duhet të nxjerrim nga kjo sot? Përgjigja e Dinerit është e thjeshtë, por kuptimplote: “Mësoni prej saj të respektoni institucionet”.

Dhe për të qenë të vetëdijshëm. Pasi paraushtarakët nazistë udhëhoqën një procesion me pishtarë nëpër Berlin për në Portën e Brandenburgut në mbrëmjen e 30 janarit të vitit 1933, shumica e njerëzve nuk e morën parasysh katastrofën që po fillonte.

Edhe në shtyp, shumë pak i panë shenjat e rrezikut. Por asnjë paralajmërim nuk është marrë parasysh, që do të thotë se rrugët tjera nuk janë ndjekur. E megjithatë gjithçka mund të kishte qenë ndryshe./UBTNews/

Përktheu dhe përshtati UBTNews

Kulturë

Edi Rama për Ditën e Trashëgimisë: Një pasuri që lidh të kaluarën me të ardhmen

Published

on

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, ka përkujtuar Ditën Kombëtare të Trashëgimisë Kulturore me një mesazh të veçantë dhe një dedikim mbi rëndësinë e saj për identitetin kombëtar.

Ai ndau me publikun pamje që përfaqësojnë motive tradicionale shqiptare, duke theksuar se kjo trashëgimi është një pasuri e çmuar që lidhet ngushtë me rrënjët, historinë dhe shpirtin e popullit tonë.

”Sot kremtojmë Ditën Kombëtare të Trashëgimisë Kulturore, një ditë që na kujton pasurinë më të çmuar të identitetit tonë kombëtar. Trashëgimia jonë kulturore është lidhja jonë me të kaluarën, një pasqyrë e historisë dhe frymëzim për të ardhmen. Ajo na kujton rrënjët tona, traditat e gjyshërve, dhe forcon lidhjen me shpirtin e vendit tonë. Ruajtja dhe vlerësimi i saj nuk është vetëm një detyrë historike, por edhe një angazhim për të kultivuar krenarinë dhe për të trasmetuar gjallërinë e kulturës shqiptare brez pas brezi”, shkroi Rama.

Ai theksoi se ruajtja e trashëgimisë kulturore është një detyrë kolektive që kërkon bashkëpunim dhe vëmendje nga të gjithë qytetarët, institucionet dhe komunitetet, duke e bërë këtë ditë një mundësi për të reflektuar mbi vlerat që na lidhin si komb. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Vdes sopranoja e njohur, nëna e Piro Çakos

Published

on

Ndërron jetë sopranoja e njohur shqiptare, Luiza Papa-Çako. Artistja u nda nga jeta në moshë të shtyrë, duke lënë pas një trashëgimi të çmuar në muzikën klasike shqiptare.

Luiza Çako ishte një nga emrat më të spikatur të skenës lirike shqiptare. Me një karrierë të gjatë dhe të suksesshme, ajo kontribuoi në pasurimin e kulturës muzikore në vend, duke interpretuar një sërë rolesh kryesore në vepra operistike brenda dhe jashtë Shqipërisë.

Ajo njihej për interpretimin e saj të ndjerë, teknikën vokale dhe elegancën artistike.

Luiza Çako ishte gjithashtu bashkëshortja e tenorit të njohur Gaqo Çako dhe nëna e këngëtarit të njohur Pirro Çako, duke qenë pjesë e një familjeje me traditë të thellë muzikore. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Sean ‘Diddy’ Combs rikthehet në gjykatë për të kërkuar një gjykim të ri

Published

on

Personazhi Sean “Diddy” Combs dhe avokatët e tij u rikthyen në gjykatën federale të New York për t’i kërkuar një gjyqtari të anulojë dënimet e tij, ku akuzohet për prostitucion ose edhe të lejojë të zhvillohet një gjyq i ri.

Gjyqtari Arun Subramanian shtyu seancën dëgjimore dhe nuk vendosi menjëherë për kërkesën e mbrojtjes.

Producenti amerikan i muzikës, i cili u akuzua për drejtimin e një operacioni të gjerë të trafikimit seksual, është burgosur që nga arrestimi i tij shtatorin e kaluar dhe i njëjti u dënua në korrik për dy akuza për prostitucion.

Avokatët e Combs argumentojnë se dënimet e tij ishin një keqpërdorim i Aktit Mann , një ligj federal që u miratua për të luftuar trafikimin e qenieve njerëzore dhe shfrytëzimin seksual të grave.

Reperi përballet deri në 10 vjet burg për secilën akuzë të ngritur./S.K/BBC News/.

 

Continue Reading

Kulturë

18 nga librat më të mirë të vitit sipas gazetarëve të BBC

Published

on

Disa nga gazetarët e BBC-së, kanë renditur disa nga librat, si ndër më të mirët e vitit të paktën deri më tani. Në vijim mund të lexoni 18 titujt e librave, 5 nga ta më të detajuar.

Helm by Sarah Hall

Hall është autore e romaneve, përfshirë romanin e nominuar për çmimin Booker, The Electric Michelangelo (2004) dhe Burntcoat të vitit 2021, Ajo është edhe krijuese e disa koleksioneve me tregime të shkurtra.

Moti dhe peizazhi kanë qenë shpesh shqetësimet e saj, siç janë edhe këtu, në një pjesë historiku të hulumtuar thellë që i mori Hall pjesën më të madhe të 20 viteve për ta përfunduar.

Personazhi qendror i Helm është era e vetme e emërtuar e Britanisë, e cila ndodh në një pjesë të veçantë të Cumbria-s, ku Hall u rrit. Ajo bashkon fije që skicojnë përpjekjet e njerëzimit për të zotëruar erën, nga kohërat parahistorike deri në ditët e sotme, ku protagonistja e saj është Dr. Selima Satur, një klimatologe, hulumtimi i së cilës papritmas bën bujë.

Good and Evil and Other Stories by Samanta Schweblin

Secila prej gjashtë tregimeve në këtë përmbledhje nga autorja argjentinase Samanta Schweblin, paraqet personazhe në momente kyçe që shpejt shndërrohen në diçka thellësisht shqetësuese.

Një nënë del nga një liqen, pasi ka qenë dëshmitare e diçkaje të tmerrshme; një baba i ri përndiqet nga një moment shpërqendrimi që ka pasur pasoja të thella; akti i dhembshur i një gruaje të vetmuar përballet me një pushtim të frikshëm në shtëpi.

Që nga historia hapëse “e guximshme” e tutje, thotë The Guardian, Schweblin e shikon botën drejtpërdrejt, duke shpuar sipërfaqen e saj mashtruese, duke i lejuar lexuesit të bëjë të njëjtën gjë.

“Drejtpërdrejtësia dhe qartësia e gjuhës së autores hap një terren unik emocional ku frika dhe dhembshuria bashkohen”.

Flashlight by Susan Choi

Louisa dhjetëvjeçare gjendet në një plazh në Japoni, babai i saj i zhdukur dhe supozohet i mbytur, dhe që andej historia shpaloset nëpër breza dhe kontinente, duke eksploruar prejardhjen familjare të Louisës që përfshin Korenë e Veriut dhe SHBA-në.

I përzgjedhur për Çmimin Booker, romani i gjashtë i Susan Choi ndryshon zhanret nga satira në dramë dhe nga romani i rritjes në thriller ndërkombëtar.

“I ndërlikuar, surprizues dhe i thellë” është mënyra se si përshkruhet nga gjyqtarët e Booker.

Autorja përfundon se ata balancojnë tensionet historike dhe dramat intime me një elegancë të jashtëzakonshme. Karakterizimi i Choi duket se është i duruar dhe i sigurt, thotë Times Literary Supplement.

Katabasis by RF Kuang

Në moshën 29 vjeç dhe autore e gjashtë romaneve, përfshirë bestsellerin e vitit 2022 Babel dhe hitin viral të vitit 2023, Yellowface, pra librit të fundit të mrekullueshëm nga Rebecca Kuang.

Kjo fillon me një premisë shakaje se universiteti është ferr dhe një akademi e krahasuar me një kryqëzim midis Inferno-s së Dantes dhe Piranesi-t të Susanna Clarke, Katabasis (që do të thotë zbritje në botën e nëndheshme) e që fillon në kufijtë e gjelbër të Universitetit të Kembrixhit.

Duke vrarë potencialisht mbikëqyrësin e saj “magjik”, Profesor Jacob Grimes, në një eksperiment laboratorik, pasuniversitarja Alice Law e ndjekur nga rivali i saj student Peter Murdoch – udhëton për ta ringjallur atë, ku ajo zbulon se ferri është një kampus dhe zbulon shkallën e plotë të gabimeve të profesorit.

Bring the House Down by Charlotte Runcie

Një roman debutues nga gazetarja e artit Charlotte Runcie, Bring the House Down eksploron marrëdhënien midis artistes dhe kritikut, si dhe temat e zemërimit femëror dhe kulturës së anulimit.

Duke u zhvilluar gjatë katër javëve në Festivalin Fringe të Edinburgut, historia përqendrohet rreth kritikut të teatrit Alex, koleges së tij dhe narratores Sophie, si krijueses të një shfaqjeje me një grua, Hayley.

Ngjarjet zhvillohen kur Alex shkruan një vlerësim dënues për shfaqjen e Hayley, por më pas vazhdon të flejë me të para se të publikohet vlerësimi. Los Angeles Times e përshkruan atë si thellësisht argëtues dhe kënaqësisht të shijshëm, ndërsa Chicago Review of Books thotë se është një udhëtim i trazuar dhe i dhimbshëm mbi atë që do të thotë vërtet të kritikosh një kulturë.

Lista e librave të tjerë vijon si:

The Loneliness of Sonia and Sunny by Kiran Desai

Dream Count by Chimamanda Ngozi Adichie

We Do Not Part by Han Kang

Stag Dance by Torrey Peters

Theft by Abdulrazak Gurnah

Universality by Natasha Brown

The Names by Florence Knapp

The Emperor of Gladness by Ocean Vuong

Eden’s Shore by Oisín Fagan

Dream State by Eric Puchner

The Dream Hotel by Laila Lalami

Confessions by Catherine Airey

Flesh by David Szalay./S.K/BBC News/

 

Continue Reading

Të kërkuara