Lajmet

A mund të ishte parandaluar marrja e pushtetit nga Adolf Hitleri?

Shumë pak njerëz e kanë parashikuar se Hitleri do të bëhej kancelar më 30 shkurt të vitit 1933.

Published

on

Në fillim të viteve 1930, dukej sikur Adolf Hitleri dhe partia e tij naziste nuk do të kishin gjasa të merrnin ndonjëherë pushtetin.

Në fund të vjeshtës së vitit 1932, nazistët po humbnin mbështetjen në periudhën kur ekonomia po këndellej pas depresionit.

Në zgjedhjet federale të nëntorit të vitit 1932, zgjedhjet e fundit të lira dhe të drejta që u mbajtën para se nazistët të merrnin pushtetin, Partia Kombëtare Socialiste Gjermane e Punëtorëve e Hitlerit fitoi shumicën e votave, por nuk arriti të merrte shumicën që do të duhej që Hitleri të krijonte një koalicion mes bllokimit politik të vazhdueshëm.

Shumë pak njerëz e kanë parashikuar se Hitleri do të bëhej kancelar më 30 shkurt të vitit 1933, sipas Dan Diner, një historian gjermano-izraelit, autor dhe profesor i historisë moderne në Universitetin Hebre të Jerusalemit.

Pasojat e diktaturës së Hitlerit dihen tashmë. Deri në kohën e vdekjes së tij në vitin 1945, luftërat shkatërruese të Hitlerit çuan në vdekjen e 60 milionë njerëzve në mbarë botën. Gjashtë milionë hebrenj u vranë si pasojë e Holokaustit, bashkë me disa milionë sinti dhe romë, njerëz me aftësi të kufizuara dhe homoseksualë.

A është dashur që Hitleri të bëhej kancelar?

Diner tha se gjatë vjeshtës së vitit 1932, nazistët ishin “në rënie, ekonomia ishte në ngritje”.

“Dhe është pikërisht periudha kur Hitleri u emërua kancelar i Rajhut. Kjo me të vërtetë nuk duhej të kishte ndodhur”, deklaroi ai.

Por kjo ndodhi, dhe pjesa tjetër është histori. Siç vuri në dukje Diner, 30 janari i vitit 1933 u bë një nga datat më “të rëndësishme” në historinë gjermane të shekullit të 20-të.

Në terminologjinë gjermane, 30 janari është shënuar me termin “Machtergreifung”, ose “kapje e pushtetit”. Por pushteti nuk u kap nga Hitleri; pushteti iu dorëzua atij kur presidenti i Rajhut, Paul von Hindenburg emëroi udhëheqësin nazist kancelar të Rajhut.

Udhëheqësi i moshuar i kishte rezistuar Hitlerit për një kohë të gjatë, duke ia refuzuar atij postin e kancelarit, pavarësisht rezultateve të mira në kutinë e votimit në vitin 1932.

Emërimi i Hitlerit në postin e kancelarit ishte rezultat i politikës dhe intrigave në prapaskenë. Një numër i madh njerëzish luajtën role të këqija. Midis tyre ishte politikani nacionalist-konservator gjerman, Franz von Papen, i cili dha dorëheqje si kancelar i Rajhut në nëntor të vitit 1932 dhe kishte një shans të mirë për të rimarrë pushtetin. Papen e bindi Hindenburgun që të emëronte Hitlerin si kancelar në mënyrë që ai të bëhej zëvendëskancelar. Elitat nacionaliste-konservatore besonin se Hitleri mund të kontrollohej dhe të përdorej si një “mjet”, por ky plan dështoi.

Historiani britanik, Ian Kershaw tha se Hitleri nuk ishte rezultat i pashmangshëm i një “Sonderweg” ose “rruge speciale” gjermane në kërcimin e tij kaotik nga artistokracia në demokraci.

Në mes të Depresionit të Madh, politikanët nacionalistë-konservatorë u bënë arkitektët e padëshiruar të ngritjes së Hitlerit, pasi minuan demokracinë dhe kërcënimin e socializmit për të ruajtur interesat e tyre ekonomike. Reaksionarët gjermanë i nënvlerësuan synimet e Hitlerit, tha mes tjerash Kershaw.

Momentet kryesore në historinë gjermane mund të kishin qenë të ndryshme

“Rrugë që nuk janë marrë. Ose: Mund të kishte dalë ndryshe”, një ekspozitë në Muzeun Historik Gjerman të Berlinit, rivlerëson 30 janarin e vitit 1933, mes datave të tjera që ndryshuan rrjedhën e historisë gjermane – dhe madje botërore.

Ekspozita, e bazuar në një ide të Dan Diner, është një udhëtim prapa që rrëfen se si një ndryshim i lehtë në ngjarjet që çuan në 14 momente historike vendimtare nga viti 1989 në 1848 mund të ketë transformuar të kaluarën – dhe të ardhmen.

“Nuk ka të bëjë me lidhjen e një versioni të ndryshëm të historisë apo edhe një të ashtuquajture histori kundërfaktuale”, tha Diner. “Në vend të kësaj, me anë të një perspektive mbi një kurs alternativ të historisë, ne jemi në gjendje të hedhim një vështrim më të mprehtë se çfarë ka ndodhur me të vërtetë”.

Duke marrë në konsideratë mundësi të ndryshme historike duke përdorur imazhe arkivore në “dhomën e realitetit” dhe skenarë të inskenuar artistikisht në “dhomën e mundësive”, ekspozita u mundëson vizitorëve të “kuptojnë më mirë ngjarjen reale që ka ndodhur”, tha ai.

Revolucioni Paqësor që çoi në rënien e Murit të Berlinit më 9 nëntor të vitit 1989, për shembull, është përshtatur si një “goditje fati”, pasi vetëm disa muaj më parë regjimi i Gjermanisë Lindore kishte miratuar shtypjen brutale të Kinës ndaj protestave në sheshin Tiananmen.

Ekspozita gjithashtu rrëfen se si mund të kishte pasur sukses tentimvrasja ndaj Hitlerit në vitin 1944. Megjithatë, dëme të panumërta janë bërë që nga ajo ditë fatale e 30 janarit të vitit 1933 kur diktatori mori pushtetin.

Rënia e demokracisë në Gjermani

Ekspozita tregon se si një përpjekje për të ruajtur pushtetin gjithashtu i hapi rrugën Hitlerit dhe asaj që Dan Diner e quan “një forcë shpërthyese bërthamore”.

Mes kaosit të Republikës së Vajmarit, presidenti i Rajhut, Hindenburg sundoi me dekret emergjence dhe nganjëherë shpërndante parlamentin. Ai mund të emëronte dhe shkarkonte kancelarët siç e shihte të arsyeshme, siç bëri me Hitlerin.

Nëse Hindenburg nuk do të kishte ndjekur këtë kurs, Hitleri mund të mos kishte qenë në gjendje të bënte dekretin e tij presidencial pas zjarrit të Reichstagut në vitin 1933, përmes të cilit ai pezulloi të drejtat demokratike të parashikuara në Kushtetutën e Vajmarit dhe mori pushtetin e plotë.

“Problemi i madh ishte se institucionet që siguruan demokracitë u shembën”, tha Diner.

Çfarë mësimesh duhet të nxjerrim nga kjo sot? Përgjigja e Dinerit është e thjeshtë, por kuptimplote: “Mësoni prej saj të respektoni institucionet”.

Dhe për të qenë të vetëdijshëm. Pasi paraushtarakët nazistë udhëhoqën një procesion me pishtarë nëpër Berlin për në Portën e Brandenburgut në mbrëmjen e 30 janarit të vitit 1933, shumica e njerëzve nuk e morën parasysh katastrofën që po fillonte.

Edhe në shtyp, shumë pak i panë shenjat e rrezikut. Por asnjë paralajmërim nuk është marrë parasysh, që do të thotë se rrugët tjera nuk janë ndjekur. E megjithatë gjithçka mund të kishte qenë ndryshe./UBTNews/

Përktheu dhe përshtati UBTNews

Rajoni

Ujërat e Kosovës: Sfida dhe zgjidhjet e qëndrueshme sipas Profesor Hazir Çadrakut

Published

on

Profesor i UBT-së, Hazir Çadraku, ishte mysafirë i radhës në podcastin tonë, ku foli për gjendjen aktuale të ujërave në Kosovë, duke theksuar rëndësinë e menaxhimit të qëndrueshëm dhe parandalimit të krizave të mundshme ujore në të ardhmen.

Sipas Profesor Çadrakut, sfidat që përballet Kosova janë të dyfishta: ndikimet klimatike dhe aktiviteti i pakontrolluar i njeriut.

Institucionet arsimore dhe kërkimi shkencor, sipas Profesor Çadrakut, luajnë një rol kyç në parandalimin e krizave ujore. Ai nënvizoi rëndësinë e punës intensive kërkimore në terren dhe publikimeve ndërkombëtare për të siguruar vendimmarrje të bazuar në të dhëna dhe fakte shkencore.

Për më shumë ndiqni podcastin: PODCAST

Continue Reading

Lajmet nga UBT

Profesori bullgar Dimitar Keranov ligjëroi në UBT mbi të ardhmen evropiane të Kosovës dhe përvojën e Bullgarisë

Published

on

Në kuadër të aktiviteteve akademike dhe ligjëratave tematike me ekspertë ndërkombëtarë, UBT ka mirëpritur Dr. Dimitar Keranov, politolog dhe ekspert i sigurisë ndërkombëtare, i cili mbajti ligjëratën me temën “Kosova’s European Future: What Bulgaria’s Experience Can Offer”, para studentëve të programit të Studimeve të Sigurisë.

Ligjërata u fokusua në rrugëtimin evropian të Kosovës, sfidat e integrimit, si dhe mësimet që mund të nxirren nga përvoja e Bullgarisë në proceset e anëtarësimit në Bashkimin Evropian, duke vënë theks të veçantë në çështjet e sigurisë, qëndrueshmërisë demokratike dhe përballjes me kërcënimet hibride.

Në këtë aktivitet akademik ishin të pranishëm edhe dekania e Fakultetit, Hajdi Xhixha, si dhe prodekani Arian Kadriu, të cilët vlerësuan rëndësinë e përfshirjes së ekspertëve ndërkombëtarë në procesin mësimor dhe në zgjerimin e perspektivës akademike të studentëve të UBT-së.

Dr. Dimitar Keranov është anëtar i Bordit Drejtues të Bulgarian Institute for International Politics (BIIP) dhe njihet si një nga zërat e rëndësishëm në fushën e politikës së jashtme, sigurisë dhe demokracisë në Evropën Juglindore. Fushat e tij të specializimit përfshijnë kërcënimet hibride, reziliencën demokratike dhe sigurinë ndërkombëtare, me fokus të veçantë në vendet që përballen me presione gjeopolitike.

Ai ka një përvojë të pasur profesionale në institucione prestigjioze ndërkombëtare, përfshirë German Marshall Fund of the United States dhe Institut für Europäische Politik në Berlin, ku ka kontribuar në analiza politike dhe kërkime shkencore mbi zgjedhjet, ndikimin e huaj dhe qeverisjen demokratike.

Publikimet dhe analizat e Dr. Keranov janë cituar nga media ndërkombëtare me ndikim të madh, si The New York Times dhe Euronews, duke e bërë atë një referencë të rëndësishme në debatet bashkëkohore mbi sigurinë dhe demokracinë. Ai është gjithashtu anëtar i American Political Science Association dhe flet rrjedhshëm më shumë se dhjetë gjuhë, çka i mundëson një qasje krahasuese dhe ndërkombëtare ndaj sfidave globale të sigurisë.

Ligjërata u prit me interes të veçantë nga studentët, të cilët patën mundësi të diskutojnë drejtpërdrejt me ligjëruesin për rolin e Kosovës në arkitekturën evropiane të sigurisë, sfidat aktuale rajonale dhe rëndësinë e përgatitjes akademike për profesionistët e ardhshëm të kësaj fushe.

Përmes aktiviteteve të tilla, UBT vazhdon të forcojë profilin e tij ndërkombëtar dhe të ofrojë një arsim cilësor, të lidhur ngushtë me zhvillimet aktuale globale dhe me praktikat më të mira akademike dhe profesionale.

Continue Reading

Vendi

Zgjerimi urban i Prishtinës analizohet shkencërisht në një temë masteri nga studentja e UBT-së, Eglantina Buja

Published

on

Prishtina ka qenë në fokus të një analize të thelluar shkencore mbi zhvillimin dhe zgjerimin e saj urban, përmes temës së masterit të kandidates nga UBT, MSc. Eglantina Buja, e cila u mbrojt me sukses në kuadër të studimeve pasuniversitare.

Tema me titull “Analizë sasiore e shtrirjes dhe zgjerimit urban në Prishtinë për periudhën 1990–2024” u prezantua para komisionit profesional, i përbërë nga Prof. Dr. Egzon Bajraktari (kryetar), Prof. Dr. Edon Maliqi (mentor) dhe Dr. sc. Elvida Pallaska (anëtare).

Studimi trajton transformimet urbane të kryeqytetit gjatë një periudhe 34-vjeçare, duke përfshirë kohën e okupimit, periudhën e pasluftës dhe zhvillimet pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Përmes përdorimit të të dhënave të hapura dhe metodave bashkëkohore shkencore, tema ofron një pasqyrë të qartë dhe të matshme të zgjerimit urban të Prishtinës.

Analiza është realizuar mbi bazën e imazheve satelitore Landsat 5 TM dhe Landsat 8 OLI, të përpunuara përmes klasifikimit të mbikëqyrur (Supervised Classification) në platformën Google Earth Engine, si dhe përmes analizave hapësinore me sisteme GIS. Si rezultat, janë gjeneruar harta tematike dhe produkte vizuale që dokumentojnë ndryshimet urbane ndër vite.

Të dhënat tregojnë një rritje të ndjeshme të sipërfaqes së ndërtuar në Prishtinë – nga 437.5 hektarë në vitin 1990 në mbi 1,410 hektarë në vitin 2024, që përfaqëson një zgjerim urban mbi 220%, një ritëm që tejkalon dukshëm rritjen e popullsisë. Ky zhvillim ka ndikuar në kalimin nga një strukturë urbane kompakte drejt një forme më të shpërndarë dhe të fragmentuar, duke sjellë sfida serioze për planifikimin hapësinor, infrastrukturën dhe përdorimin efikas të tokës.

Studimi identifikon gjithashtu zonat kryesore të zgjerimit urban dhe vë në pah ndikimin e ndërtimeve informale dhe mungesës së planifikimit të qëndrueshëm urban. Në përfundim, tema ofron rekomandime konkrete për vendimmarrësit, duke theksuar nevojën për zhvillim kompakt, forcim institucional dhe përdorim sistematik të teknologjive gjeohapësinore në monitorimin urban.

Me rastin e diplomimit, kandidatja u vlerësua për qasjen serioze akademike, rigorozitetin metodologjik dhe kontributin e vlefshëm në studimet e zhvillimit urban të Prishtinës.

UBT vazhdon të dëshmojë përkushtimin e tij ndaj kërkimit shkencor dhe formimit të kuadrove profesionale që kontribuojnë drejtpërdrejt në analizën dhe zgjidhjen e sfidave zhvillimore të vendit.

Continue Reading

Lajmet nga UBT

Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi, bëhet zyrtarisht anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave

Published

on

Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi bëhet anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, në bazë të kontributit të tij të jashtëzakonshën në shkencë dhe teknologji, si dhe duke u bërë i vetmi dhe i pari shkencëtar nga Kosova që i bashkohet këtij institucioni prestigjioz. Diploma e anëtarësimit iu dorëzua gjatë një ceremonie solemne nga Kryetari dhe Nënkryetari i Akademisë, në Qendrën Evropiane për Shkencë (CERN) në Gjenevë, Zvicër.

Ky anëtarësim përfaqëson një njohje ndërkombëtare për kontributin e Rektorit Hajrizi në avancimin e arsimit të lartë, kërkimit shkencor dhe inovacionit në Kosovë, si dhe forcon lidhjet e vendit me komunitetin akademik evropian dhe botëror.

“Ky është një moment jashtëzakonisht i rëndësishëm, jo vetëm për mua personalisht, por edhe për Kosovën dhe komunitetin tonë shkencor. Anëtarësimi im në Akademinë Evropiane të Shkencës hap dyert e kësaj akademie prestigjioze për vendin tonë dhe për gjeneratat e reja të shkencëtarëve kosovarë,” ka thënë Rektori Hajrizi.

Rektori Hajrizi theksoi rëndësinë dhe domethënien e këtij anëtarësimi, duke shprehur falënderimet e tij dhe duke ndarë vizionin për të ardhmen.

“Ky anëtarësim përfaqëson vlerësimin e punës sime mbi 30-vjeçare në fushën e shkencës dhe teknologjisë, dhe më jep një motiv shtesë për të vazhduar angazhimin në forcimin e arsimit cilësor, avancimin e kërkimit shkencor dhe lidhjen e institucioneve akademike të Kosovës me rrjetet evropiane të dijes dhe inovacionit. Dëshiroj të shpreh mirënjohjen time të thellë për të gjithë ata që kontribuan në nominimin dhe vlerësimin tim. Një falënderim i veçantë shkon për familjen time dhe për kolegët e mi, për mbështetjen e vazhdueshme dhe bashkëpunimin profesional gjatë gjithë këtyre viteve”, u shpreh Rektori Hajrizi.

Akademia Evropiane e Shkencave është e njohur për promovimin e ekselencës shkencore, kërkimit ndërdisiplinar dhe inovacionit, duke përfshirë në radhët e saj studiues me reputacion të lartë ndërkombëtar, përfshirë edhe laureatë të Çmimit Nobel.

Nën udhëheqjen e Prof. Dr. Edmond Hajrizi, UBT është pozicionuar si një institucion lider në arsimin e lartë, kërkimin shkencor, inovacionin dhe sipërmarrjen në rajonin e Evropës Juglindore, duke krijuar mundësi të reja për studentët, akademikët dhe institucionet partnere.

Continue Reading

Të kërkuara