Kuriozitete

A mund ta parashikojnë kafshët tërmetin më shpejt sesa njerëzit?

Kafshët mund të parashikojnë tërmetet disa sekonda më herët.

Published

on

A mund t’i parashikojnë kafshët tërmetet herët?

Janë publikuar video të kafshëve që silleshin në mënyrë të çuditshme para tërmetit të fuqishëm që goditi Turqinë dhe Sirinë javën e kaluar.

Pamjet që u publikuan tregojnë qentë duke lehur dhe zogjtë duke flutuar në mënyrë të çuditshme pak para tragjedisë. Njerëzit shpesh raportojnë sjellje jonormale nga kafshët para dridhjes së tokës.

Por a ka ndonjë shkencë pas kësaj “shqise të gjashtë” – dhe çfarë thotë hulumtimi?

A i kanë zbuluar kafshët tërmetet në të kaluarën?

Rreth 500 mijë tërmete të dallueshme ndodhin në botë çdo vit, nga të cilët afërsisht 100 shkaktojnë dëme. Sizmologët nuk kanë asnjë mënyrë për të ditur saktësisht se kur ose ku do të godasë tërmeti tjetër – kështu që potenciali që kafshët të jenë sisteme paralajmëruese të hershme është interesante.

Por ideja që kafshët mund të parashikojnë dridhjet e tokës nuk është e re. Në vitin 373 para Krishtit, autori romak Aelian shkroi se si gjarpërinjtë, minjtë dhe insektet u larguan nga qyteti Helike përpara se të shkatërrohej nga një tërmet.

Kohët e fundit, gjarpërinjtë në letargji braktisën qytetin kinez Haicheng para një tërmeti me magnitudë 7.3 në vitin 1975. Në vitin 2016, mijëra zogj fluturuan para se se një tërmet i fuqishëm ta godiste Oklahomën.

Kafshët mund të parashikojnë tërmetet disa sekonda më herët

Shkenca sugjeron se kafshët mund të jenë në gjendje të ndjejnë dridhjet fillestare sekonda ose minuta më herët. Kur godet një tërmet, valët sizmike dalin nga epiqendra e lëkundjes.

Valët primare, valët e para që ndjehen, janë më të vogla dhe në disa raste njerëzit s’i kuptojnë. Ato u paraprijnë valëve dytësore më të dhunshme, të cilat mund të tundin tokën dhe të rrëzojnë ndërtesat.

Kafshët, të cilat kanë shqisat më të mprehta të dëgjimit dhe nuhatjes sesa njerëzit, mund t’i ndjejnë këto sekonda ose minuta para njerëzve.

Elefantët dhe zogjtë, për shembull, mund të ndjejnë valët e zërit me frekuencë të ulët dhe dridhjet nga paragoditjet e dobëta. Ndërsa brejtësit mund të dëgjojnë tingujt me frekuencë të lartë që dalin nga shkëmbinjtë që thyhen.

Nuk ka gjasa që kafshët t’i ndiejnë tërmetet shumë kohë para se të ndodhin

Por a mund t’i ndiejnë kafshët tërmetet mjaft herët për të vepruar si një sistem ‘paralajmërimi i hershëm’? Hulumtimet sugjerojnë se nuk ka gjasa.

Një përmbledhje e Buletinit të Shoqatës Sizmologjike të Amerikës në vitin 2018 ekzaminoi 180 studime të mëparshme dhe zbuloi se korelacioni mes sjelljes së kafshëve dhe dridhjeve të tërmeteve ishte kryesisht anekdotik.

“Studimi tregon qartë dobësi të forta apo edhe deficite në shumë nga raportet e publikuara mbi sjelljen e mundshme jonormale të kafshëve”, shkruajnë autorët.

Hulumtimi i mëvonshëm ka qenë më premtues. Në vitin 2020, studiuesit nga Instituti Max Planck i Sjelljes së Kafshëve regjistruan lëvizjet e kafshëve të fermave të Italisë veriore për disa muaj. Ata zbuluan se kafshët ishin të trazuara në mënyrë të pazakontë disa orë para tërmeteve./UBTNews/

Kuriozitete

Insirohen nga “ChatGPT”, çifti emërton vajzën Chat Yipiti

Published

on

Një çift kolumbian ka emëruar vajzën e posalindur me emrin “Chat Yipiti” sipas programit të njohur “ChatGPT”.

Përkundër emrit të pazakontë, fëmija është regjistruar në regjistrin shtetëror pa asnjë kundërshtim.

Sipas mediave lokale, prindërit e Chat Yipiti Bastidas Guerra kanë thënë se emrin e kanë zgjedhur për shkak të kohës së inteligjencës artificiale.

Kjo ka ngjallur të gjitha format e reagimit në rrjet, me shumë të tillë që nuk janë pajtuar, duke thënë se prindërit nuk kanë qenë të vetdijshëm për pasojat që fëmija mund t’i ketë në të ardhmen.

Epo, ky rast nuk është i veçantë, sepse Kolumbia ka një numër të madh të emrave të çuditshëm që janë inspiruar prej sportit, filmave, yjeve të muzikës si “Maicol Yordan” dhe “Brayan Spears”.

Regjistri shtetëror ka intervenuar në të kaluarën për t’i ndaluar emrat si “Miperro” kuptimi i të cilit është “Qeni im” ose “Satan” apo ndryshe djalli, me arsyetimin se cenojnë rëndë dinjitetin e njeriut.

Continue Reading

Kuriozitete

Studimi: Ajri i Everestit mund ta mposhtë Parkinsonin

Published

on

Ajri i hollë, i ngjashëm me atë të kampit bazë të Everestit, mund të ndihmojë në ngadalësimin apo edhe kthimin prapa të simptomave të Parkinsonit, sugjeron një studim i ri i botuar në Nature Neuroscience, ka raportuar The Independent.

Studiuesit nga Harvard Medical School kanë zbuluar se proceset e dëmtuara qelizore në tru shkaktojnë grumbullim të tepërt të molekulave të oksigjenit, gjë që çon në shfaqjen e simptomave të Parkinsonit. Ky oksigjen dëmton qelizat nervore, ndërsa marrja e saj në masë më të vogël ndihmon në mbrojtjen e tyre.

“Bazuar në këtë evidencë, u bë shumë interesante për ne të kuptonim efektin e hipoksisë (mungesës së oksigjenit) te Parkinsoni”, tha autori i studimit, Fumito Ichinose.

Një tjetër studiues, Vamsi Mootha, ka shtuar se niveli i ulet i oksigjenit mund t’i lehtësojë simptomat e sëmundjes në fjalë.

“Ne pamë së pari që niveli i ulët i oksigjenit mund të lehtësonte simptomat në disa sëmundje të lidhura me mitokondrit, si sindroma Leigh dhe ataksia e Friedreichut… Kjo ngriti pyetjen: A mund të vlejë e njëjta gjë edhe për sëmundjet më të zakonshme neurodegjenerative, si Parkinsoni?”, ka thënë ai.

Mitokondria membrana apo mbështjellësi i qelizës e cila e furnizon me energji.

Studiuesit injektuan proteina që quhen α-synuclein (shkaktojnë formimin e trupave Lewy) te minjtë, duke imituar gjendjen e pacientëve me Parkinson. Një grup minjsh qëndroi në ajër normal me 21% oksigjen, ndërsa tjetri në dhoma me vetëm 11% oksigjen, ekuivalent me jetën në 4,800 metra lartësi.

Pas tre muajsh, minjtë që thithnin ajër normal kishin nivele të larta të trupave Lewy, humbje të neuroneve dhe probleme serioze në lëvizje. Ndërsa minjtë e mbajtur në ajër me pak oksigjen nuk humbën asnjë neuron dhe nuk patën probleme lëvizjeje, ani pse trupat Lewy u formuan.

“Shumë oksigjen në tru rezulton të jetë toksik. Duke ulur furnizimin e përgjithshëm me oksigjen, po ndërpresim karburantin e këtij dëmtimi”, tha Mootha.

Kur trajtimi me ajër të hollë filloi gjashtë javë pas injektimit, pasi simptomat ishin shfaqur, minjtë përmirësuan aftësitë motorike, u zhdukën sjelljet e ngjashme me ankthin dhe ndaloi humbja e neuroneve. Shkencëtarët po punojnë për të krijuar “hipoksi në një pilulë”, barna që imitojnë efektet e nivelit të ulët të oksigjenit për të trajtuar sëmundjet që burojnë nga dëmtimet e mitokondrive.

Megjithatë, ata paralajmërojnë se nevojiten më shumë kërkime para se ky zbulim të zbatohet tek njerëzit.

“Ndoshta nuk është trajtim për të gjitha llojet e neurodegjenerimit, por është një koncept i fuqishëm, që mund të ndryshojë mënyrën se si mendojmë për trajtimin e këtyre sëmundjeve”, ka thënë Mootha.

Continue Reading

Kuriozitete

Pse na merr gjumi kur bie shi?

Published

on

Shumë prej nesh e ndiejnë: sapo fillon shiu, na vjen dëshira të futemi nën batanije dhe të flemë gjumë.

Tingujt e shiut, qielli i errët dhe lagështia na bëjnë të ndjehemi të lodhur dhe të përgjumur. Por pse ndodh kjo?

Më poshtë kemi tre renditur tre arsye.

Tingujt e shiut na qetësojnë

Tingulli i pikave të shiut është një lloj zhurme e butë që quhet “zë rozë”. Kjo zhurmë është e lehtë për veshin dhe na ndihmon të relaksohemi, ashtu si tingujt e detit ose fëshfërima e gjetheve. Trupi ynë e ndjen këtë qetësi dhe përgatitet për gjumë – është si një ninullë natyrale.

Qielli i errët ndikon në trupin tonë

Kur bie shi, qielli mbulohet me re dhe bëhet më i errët. Kjo bën që trupi ynë të prodhojë më pak serotoninë, një hormon që na jep energji dhe na përmirëson humorin. Në të njëjtën kohë, rritet prodhimi i melatoninës, që është hormoni i gjumit. Kështu, trupi ynë mendon se është kohë për të fjetur.

Lagështia na lodh

Shiu sjell lagështi në ajër. Kur ka shumë lagështirë, ajri bëhet më i rëndë dhe mushkëritë tona duhet të punojnë më shumë për të marrë oksigjen. Kjo na lodh më shpejt dhe na bën të ndihemi pa energji.

 

 

 

 

Continue Reading

Kuriozitete

Këto janë 10 punët më stresuese në botë

Published

on

Stresi është fatkeqësisht një realitet për shumë punonjës. Sipas “CareerCast”, disa punonjës përballojnë stresin është virtualisht i gjithëpranishëm, i shkaktuar nga: udhëtimet, afatet, puna në sytë e publikut, konkurrenca, nevojat fizike, kushtet mjedisore dhe rreziqet e hasura.

Sajti i kërkimit të punës ka identifikuar ato që besohet se janë 10 punët më stresuese.

Çdo punë është stresuese për arsye të ndryshme. Ushtarët dhe zjarrfikësit janë në krye të listës, për shkak të rrezikimit të jetës së tyre ose të të tjerëve.

Ndërkohë që stresi i gazetarëve dhe specialistëve të marrëdhënieve me publikun mund të vijë nga afatet dhe rrethanat jomirëpritëse.

Ja lista e 10 punëve më stresuese:

1. Ushtari

2.Zjarrfikësi

3.Piloti i avionit

4.Oficeri i policisë

5.Koordinator eventi

6.Specialist i marrëdhënieve me publikun

7.Drejtuesi i korporatës

8.Transmetuesit televiziv

9.Gazetari

10.Shoferi i taksive

Continue Reading

Të kërkuara