Kulturë

A kanë të gjithë një monolog të brendshëm?

Hulumtimi i Lavenbruk në vitin 2019,i analizoi monologët e brendshëm në 3 dimensione.

Published

on

Nga Donavyn Coffey

“Zëri i vogël në kokën tuaj” mund të jetë kritiku juaj më i keq por dhe mbështetësi më i madh. Dihet që ai të ndihmon me udhëzime, të  jep këshilla, përsërit biseda të vështira, dhe madje të kujton të shkruash disa gjëra në listën e gjërave që duhen blerë.

Por a kanë të gjithë një monolog të brendshëm? Për një kohë të gjatë, supozohej se një zë i brendshëm ishte thjesht pjesë e të qenit njeri. Por rezulton se nuk është kështu. Jo të gjithë e praktikojnë këtë gjë.

“Me monolog të brendshëm, ne nënkuptojmë pasjen e një diskutimi privat që i drejtohet vetvetes, dhe që kryhet pa ndonjë artikulim verbal të jashtëm”-thotë Helana Levenbruk,  studiuese e vjetër e psikologjisë dhe neurokonjicionit dhe drejtuese e ekipit të gjuhës në CNRS, Institutin Kombëtar Kërkimor Francez.

Me diskutimin e brendshëm, ju gati e “dëgjoni” zërin tuaj të brendshëm, thotë ajo për “Live Science”. Ju jeni të vetëdijshëm mbi tonin dhe intonacionin e atij zëri. Për shembull, zëri mund të “tingëllojë” i zemëruar ose i shqetësuar.

Studimet kanë treguar se fëmijët e moshës 5 deri në 7 vjeç mund të përdorin një zë të brendshëm, dhe disa studime sugjerojnë se fëmijët mund të përdorin një formë të fonetikës së brendshme që nga mosha 18-21 muajsh.

Hulumtimi i Lavenbruk në vitin 2019,i analizoi monologët e brendshëm në 3 dimensione.

I pari është dialogu. Njerëzit mund të kenë një fjalim kaq të ndërlikuar të brendshëm, saqë midis ekspertëve ka debate nëse është e saktë që të gjithë fjalimet e brendshme të njerëzve t’i quajmë monologje.

Një monolog ndodh kur mendon me vete diçka  të tipit “Kam nevojë të shkoj në dyqan të blej bukë”. Por herë të tjera, kur arsyetoni, ju mund të argëtoheni duke angazhuar në këtë proces disa këndvështrime, gjë që e bën atë si një bisedë, dialog.

Dimensioni i dytë është kondensimi, një masë e asaj se sa shumë apo pak fjalë është komunikimi juaj i brendshëm. Ndonjëherë mendoni me fjalë ose fragmente. Por herë të tjera, sidomos kur jeni duke u përgatitur për një bisedë ose prezantim, ka të ngjarë të jeni duke menduar në fjali dhe paragrafë të plotë.

Dimensioni i tretë është qëllimshmëria. A jeni duke u përfshirë enkas në bisedën me vetveten? Për arsye që ende nuk i dimë, nganjëherë fjalimi i brendshëm thjesht mund të vijë tek ju ose të zhvendoset në tema krejtësisht të rastësishme dhe në dukje të shkëputura.

Por një element ngatërrues për një kohë të gjatë në studimin e kësaj dukurie, ka qenë fakti që në studime të ndryshme njerëzit i shprehnin mendimet e tyre me fjalë, thotë Lavenbruk, edhe nëse nuk po mendonin saktësisht me fjalë.

Supozimi i vjetër, sipas të cilit të gjithë njerëzit mbështeten tek një zë të brendshëm, u sfidua për herë të parë në fund të viteve 1990nga kërkimet e drejtuara nga Rusëll Hërlbërt,  psikolog në Universitetin e Nevada, Las Vegas. Ai studioi monologun e brendshëm të pjesëmarrësve, duke u kërkuar atyre të mbanin një biper (sinjalizues).

Sa herë që binte zilja e pajisjes, ata duhet të shkruanin atë që po mendonin apo përjetonin në mendjen e tyre pak para atij momenti. Në fund të ditës, ata u takuan me një studiues për të shqyrtuar përgjigjet e tyre. Ndoshta pjesëmarrësi kishte shkruar “Unë duhet të blej pak bukë”. Më pas studiuesi do ta pyeste nëse kjo ishte ajo që ai kishte menduar vërtet. “Apo keni menduar vetëm‘bukë’? Apo mos keni qenë të uritur, mos keni pasur një ndjesi në stomakun tuaj?”- u shpreh Lavenbruk.

Pas çdo takimi me studiuesen, pjesëmarrësit në studim ishin më të aftë në artikulimin e mendimeve të tyre të vërteta, tha ajo. Në fund studimi zbuloi se disa njerëz kishin një të folur të brendshëm sa herë që binte biperi, gati “si një radio në kokën e tyre”.

Por të tjerët kishin më pak të folur të brendshëm se zakonisht, dhe disa nuk kishin fare. Ata përjetonin imazhe, ndjesi dhe emocione, por jo një zë apo fjalë. Mungesa e një monologu të brendshëm, ka qenë e lidhur me një gjendje të quajtur “afantazia”, ose “verbëri e syrit të mendjes”.

Njerëzit që përjetojnë “afantazia” nuk përjetojnë vizualizime në mendjen e tyre. Ata nuk munden ta fotografojnë dhomën e tyre të gjumit apo fytyrën e nënës së tyre. Afantazia dhe mungesa e një zëri të brendshëm nuk janë domosdoshmërisht të këqija.

Por një kuptim më i mirë i të folurit të brendshëm dhe i një vargu të gjerë procesesh mendimi që përjetojnë njerëzit,mund të jenë veçanërisht të rëndësishme “për metodat e të mësuarit dhe arsimin në përgjithësi” thotë Lavenbruk.

Deri më tani, llojet e fjalimit të brendshëm, dhe përvojat që mund të kenë fëmijët dhe burimet që ata mund të kenë nevojë për të mësuar, ka të ngjarë të jenë nënvlerësuar jashtëzakonisht, thotë studiuesja. / “Livescience” – Bota.al

Kulturë

Muzeu më i ri i arteve në Almaty hap dyert për publikun

Published

on

Muzeu i Madh i Arteve në Almaty ka hapur dyert në kryeqytetin e Kazakistanit, duke shënuar një moment të rëndësishëm për jetën kulturore të rajonit.

I themeluar nga biznesmeni dhe filantropi Nurlan Smagulov, muzeu prezantohet si një qendër e re e rëndësishme për artin bashkëkohor, raporton Euronews.

Brenda tij ekspozohen mbi 700 vepra nga Kazakistani dhe vendet e Azisë Qendrore, të shoqëruara me punime të artistëve ndërkombëtarë.

Me një gamë të gjerë mediash e zhanresh, muzeu synon të kthehet në hapësirë dinamike për krijimtarinë e dialogun artistik.

Ndërtesa e muzeut, e vendosur pranë vargmaleve Tian Shan, është një vepër arti më vete.

E projektuar nga studioja britanike “Chapman Taylor” dhe e ndërtuar për tre vite, struktura prej 10.600 metrash katrorë përbëhet nga dy krahë të ndërthurur: një prej guri Jura dhe një tjetër prej alumini, simbolizim i peizazhit malor dhe mjedisit urban të Almatit.

Instalacionet e mëdha jashtë ndërtesës u japin vizitorëve një shije të përvojës që do t’i presë brenda.

Hapja e muzeut shoqërohet me dy ekspozita të rëndësishme.

E para, “Qonaqtar” (Të Ftuarit), fokusohet tek artistët e viteve 1960, duke paraqitur kulturën nomade, ritualet e përditshme, festat tradicionale dhe ndikimin e kufizimeve sovjetike mbi trashëgiminë artistike të rajonit.

Një nga veprat kryesore është fotografia “On Virgin Soil. Lunchtime” Salikhitdin Aytbayev, trajton fushatën sovjetike për kultivimin e stepës.

Ekspozita e dytë është retrospektiva e Almagul Menlibayeva “I understand everything” (Unë kuptoj gjithçka). Artistja multidisiplinare përzien mite euraziatike, imazhe shamane e realitete postsovjetike, duke i kushtuar vëmendje identitetit, kujtesës dhe rezistencës kulturore.

Muzeu ofron hapësira të dedikuara për artistë si Richard Serra, Anselm Kiefer, Yayoi Kusama dhe Bill Viola, duke krijuar dialog të natyrshëm mes skenës vendore dhe asaj globale. Instalacionet madhështore, ambientet imersive dhe përdorimi i materialeve të ndryshme u ofrojnë vizitorëve një përvojë të thellë, reflektuese dhe bashkëkohore.

Me hapjen e tij, Muzeu i Madh i Arteve synon të kthehet në qendër të gjallë arti dhe dialogu në zemër të Azisë Qendrore. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Lifestyle

Si të parandaloni ndryshkun te aksesorët tuaj?

Published

on

Aksesorët përdoren shumë nga gratë dhe vajzat pasi ato i bëjnë ato të duken të bukura dhe me plotë stil. Por, pos kësaj ato kanë një hall me aksesorët e tyre, pasi shumë shpejtë iu ndryshken dhe iu dëmtohen.

Kështu kjo i bënë ato të brengosen më shumë dhe të harxhojnë më shumë para në aksesorë.

Për të eliminuar, duhet të së pari t’i vendosni në vende të sigurta jo në çanta nga plastika apo edhe në varëse metali.

Më shumë preferohet që t’i vendosni në hapësira nga druri, pos kësaj nuk preferohet që kur bartni aksesorë të vendosni parfum, krem apo edhe sprej të flokëve, kjo për shkak se alkooli ato i bënë të ndryshken.

Nëse i praktikoni këta hapa aksesorët e juaj do t’i mbijetojnë kohës. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Elbasani, qendër e artit me Koloninë e Piktorëve 2025

Published

on

Elbasani mirëpret edhe këtë vit Koloninë e Piktorëve “Skampis 2025”, një aktivitet që bashkon artistë të njohur nga e gjithë Shqipëria për të përçuar përmes penelit atmosferën, historinë dhe shpirtin e qytetit.

Me tematikën “Elbasani turistik nën gjurmët e penelit”, kolonia synon të promovojë qytetin si një destinacion kulturor dhe artistik, duke evidentuar bukuritë natyrore, monumentet historike dhe karakterin urban të tij.

Në këtë edicion marrin pjesë piktorët: Agron Polovina, Alion Cano, Buron Kaceli, Dashnor Kulolli, Emirjona Stasi Nako, Edi Kojani, Elmal Baboci, Fatmir Dardha, Gazmend Leka, Gazmend Kafa, Helidon Haliti, Sadik Kasa, Nasuf Myftari, Nikolin Ivani, Kudret Durollari, Romeo Kallco, Sefedin Stafa, Vanjgo Vasili, Zaim Elezi dhe Kristjan Zara.

Artistët po realizojnë veprat e tyre në pika të ndryshme të qytetit, nga kalaja dhe rrugicat karakteristike deri tek peizazhet natyrore përreth, duke pasqyruar identitetin unik të Elbasanit.

Ekspozita përmbyllëse do të mbahet sot në mbrëmje në hollin e Teatrit “Skampa”, ku publiku do të ketë mundësinë të shohë të gjitha krijimet e realizuara gjatë kolonisë.

Kolonia e Piktorëve “Skampis 2025” dëshmon përkushtimin e Bashkisë Elbasan për të mbështetur artin dhe kulturën, duke forcuar pozicionin e qytetit si një qendër e rëndësishme kulturore në Shqipëri. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Mënyra e Jetës

Ekspertët: Hiqni këto pesë gjëra nga vendet e dukshme për një shtëpi më harmonike

Published

on

Dhoma e ditës është zemra e shtëpisë – vendi ku pushojmë, socializohemi dhe kalojmë kohën më të madhe të ditës.

Pikërisht për këtë arsye, kthehet në hapësirë ku mblidhen sende të rastësishme: posta, paketat, këpucët, kabllot apo gjëra të vogla që nuk kanë vend të caktuar. Me kalimin e kohës, kjo krijon një atmosferë të ngarkuar dhe të çrregullt.

Ekspertët e organizimit të hapësirës, të cilët kanë folur për The Spruce, theksojnë se sa më pak objekte të panevojshme të ketë në dhomë, aq më shumë qetësi dhe rehati do të sjellë ajo.

Ata shpjegojnë cilat gjëra nuk duhen lënë kurrë në dhomën e ditës dhe si mund të rikthehet harmonia pa shumë mundim.

Një dhomë e pastër s’do të thotë hapësirë bosh, por vend ku çdo send ka funksionin e vet. Mos e ngarkoni ambientin, lëreni të jetë i ajrosur. Minimalizmi, sipas ekspertëve, nuk është trend, por mënyrë jetese që na kthen tek qetësia e koha cilësore pa shpërqendrime.

1. Rrëmujë në tavolinën e kafesë

Filxhanët, telekomandat, librat dhe suveniret e shumta krijojnë kaos vizual. Ekspertja Mari Poter sugjeron që tavolina të shndërrohet në një kënd të vogël dekorativ: “Lini vetëm sendet që ju sjellin kënaqësi – një qiri, një bimë ose një difuzer. Gjithçka tjetër sistemojeni.” Tavolinat me sirtarë ose rafte e mbajnë sipërfaqen të rregullt, ndërsa sendet e nevojshme qëndrojnë të fshehura.

2. Enët e pista

Shikimi i serialeve gjatë ngrënies sjell pjatat e harruara në dhomën e ditës. “Enët e pista krijojnë përshtypjen e rrëmujës dhe mund të tërheqin insekte,” paralajmëron Barbara Brok. Përdorni një tabaka ose tavolinë ndihmëse dhe çojini enët në kuzhinë menjëherë.

3. Sendet ‘kalimtare’: posta, këpucët, xhaketat

Dhoma e ditës kthehet në pikë-grumbullim për postën, çantat apo paketat. Por, “përkohësja bëhet e përhershme shumë shpejt”. Çdo gjë duhet të ketë vendin e vet: posta në korridor, këpucët dhe xhaketat në dollap, paketat pranë hyrjes. Rregulli i një minute është çelësi – çdo gjë që sistemoni brenda një minute, bëjeni menjëherë.

4. Pajisjet teknologjike

Konzolat, kabllot dhe paisjet e shumta krijojnë ngarkesë vizuale. Zgjidhja është organizimi i zgjuar: shporta dekorative, kuti, dollapë me dyer ose elemente multifunksionale me hapësirë ruajtjeje. Një herë në muaj bëni pastrimin teknik dhe hiqni pajisjet e papërdorura.

5. Rrobat e palara ose të papaluara

Shumë njerëz palosin rrobat duke parë TV, por i lënë në mes të dhomës. Brok thotë: “Sa më shumë e shtyni për më vonë, aq më vështirë është ta përfundoni.” Nëse nuk i palosni, zhvendosini diku tjetër. Krijoni një kënd të dedikuar pranë vendit ku lani rrobat, me shporta e ndriçim të ngrohtë që puna të bëhet më e lehtë dhe dhoma e ditës të mbetet zonë relaksi. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara