Kulturë

A kanë të gjithë një monolog të brendshëm?

Hulumtimi i Lavenbruk në vitin 2019,i analizoi monologët e brendshëm në 3 dimensione.

Published

on

Nga Donavyn Coffey

“Zëri i vogël në kokën tuaj” mund të jetë kritiku juaj më i keq por dhe mbështetësi më i madh. Dihet që ai të ndihmon me udhëzime, të  jep këshilla, përsërit biseda të vështira, dhe madje të kujton të shkruash disa gjëra në listën e gjërave që duhen blerë.

Por a kanë të gjithë një monolog të brendshëm? Për një kohë të gjatë, supozohej se një zë i brendshëm ishte thjesht pjesë e të qenit njeri. Por rezulton se nuk është kështu. Jo të gjithë e praktikojnë këtë gjë.

“Me monolog të brendshëm, ne nënkuptojmë pasjen e një diskutimi privat që i drejtohet vetvetes, dhe që kryhet pa ndonjë artikulim verbal të jashtëm”-thotë Helana Levenbruk,  studiuese e vjetër e psikologjisë dhe neurokonjicionit dhe drejtuese e ekipit të gjuhës në CNRS, Institutin Kombëtar Kërkimor Francez.

Me diskutimin e brendshëm, ju gati e “dëgjoni” zërin tuaj të brendshëm, thotë ajo për “Live Science”. Ju jeni të vetëdijshëm mbi tonin dhe intonacionin e atij zëri. Për shembull, zëri mund të “tingëllojë” i zemëruar ose i shqetësuar.

Studimet kanë treguar se fëmijët e moshës 5 deri në 7 vjeç mund të përdorin një zë të brendshëm, dhe disa studime sugjerojnë se fëmijët mund të përdorin një formë të fonetikës së brendshme që nga mosha 18-21 muajsh.

Hulumtimi i Lavenbruk në vitin 2019,i analizoi monologët e brendshëm në 3 dimensione.

I pari është dialogu. Njerëzit mund të kenë një fjalim kaq të ndërlikuar të brendshëm, saqë midis ekspertëve ka debate nëse është e saktë që të gjithë fjalimet e brendshme të njerëzve t’i quajmë monologje.

Një monolog ndodh kur mendon me vete diçka  të tipit “Kam nevojë të shkoj në dyqan të blej bukë”. Por herë të tjera, kur arsyetoni, ju mund të argëtoheni duke angazhuar në këtë proces disa këndvështrime, gjë që e bën atë si një bisedë, dialog.

Dimensioni i dytë është kondensimi, një masë e asaj se sa shumë apo pak fjalë është komunikimi juaj i brendshëm. Ndonjëherë mendoni me fjalë ose fragmente. Por herë të tjera, sidomos kur jeni duke u përgatitur për një bisedë ose prezantim, ka të ngjarë të jeni duke menduar në fjali dhe paragrafë të plotë.

Dimensioni i tretë është qëllimshmëria. A jeni duke u përfshirë enkas në bisedën me vetveten? Për arsye që ende nuk i dimë, nganjëherë fjalimi i brendshëm thjesht mund të vijë tek ju ose të zhvendoset në tema krejtësisht të rastësishme dhe në dukje të shkëputura.

Por një element ngatërrues për një kohë të gjatë në studimin e kësaj dukurie, ka qenë fakti që në studime të ndryshme njerëzit i shprehnin mendimet e tyre me fjalë, thotë Lavenbruk, edhe nëse nuk po mendonin saktësisht me fjalë.

Supozimi i vjetër, sipas të cilit të gjithë njerëzit mbështeten tek një zë të brendshëm, u sfidua për herë të parë në fund të viteve 1990nga kërkimet e drejtuara nga Rusëll Hërlbërt,  psikolog në Universitetin e Nevada, Las Vegas. Ai studioi monologun e brendshëm të pjesëmarrësve, duke u kërkuar atyre të mbanin një biper (sinjalizues).

Sa herë që binte zilja e pajisjes, ata duhet të shkruanin atë që po mendonin apo përjetonin në mendjen e tyre pak para atij momenti. Në fund të ditës, ata u takuan me një studiues për të shqyrtuar përgjigjet e tyre. Ndoshta pjesëmarrësi kishte shkruar “Unë duhet të blej pak bukë”. Më pas studiuesi do ta pyeste nëse kjo ishte ajo që ai kishte menduar vërtet. “Apo keni menduar vetëm‘bukë’? Apo mos keni qenë të uritur, mos keni pasur një ndjesi në stomakun tuaj?”- u shpreh Lavenbruk.

Pas çdo takimi me studiuesen, pjesëmarrësit në studim ishin më të aftë në artikulimin e mendimeve të tyre të vërteta, tha ajo. Në fund studimi zbuloi se disa njerëz kishin një të folur të brendshëm sa herë që binte biperi, gati “si një radio në kokën e tyre”.

Por të tjerët kishin më pak të folur të brendshëm se zakonisht, dhe disa nuk kishin fare. Ata përjetonin imazhe, ndjesi dhe emocione, por jo një zë apo fjalë. Mungesa e një monologu të brendshëm, ka qenë e lidhur me një gjendje të quajtur “afantazia”, ose “verbëri e syrit të mendjes”.

Njerëzit që përjetojnë “afantazia” nuk përjetojnë vizualizime në mendjen e tyre. Ata nuk munden ta fotografojnë dhomën e tyre të gjumit apo fytyrën e nënës së tyre. Afantazia dhe mungesa e një zëri të brendshëm nuk janë domosdoshmërisht të këqija.

Por një kuptim më i mirë i të folurit të brendshëm dhe i një vargu të gjerë procesesh mendimi që përjetojnë njerëzit,mund të jenë veçanërisht të rëndësishme “për metodat e të mësuarit dhe arsimin në përgjithësi” thotë Lavenbruk.

Deri më tani, llojet e fjalimit të brendshëm, dhe përvojat që mund të kenë fëmijët dhe burimet që ata mund të kenë nevojë për të mësuar, ka të ngjarë të jenë nënvlerësuar jashtëzakonisht, thotë studiuesja. / “Livescience” – Bota.al

Kulturë

Tre vjet pas vrasjes në xhirime, mbahet premiera botërore e filmit të Alec Baldwin

Published

on

By

Premiera botërore e filmit “Rust” u mbajt në Poloni të mërkurën, tre vjet pasi kineastja Galina Hutchins u vra gjatë xhirimeve në New Mexico.

Organizatorët e festivalit ndërkombëtar të filmit Camerimage në Toruń, Poloni, thanë se shfaqja ishte projektuar si një nderim për kameramanen 42-vjeçare të lindur në Ukrainë, e cila, siç thonë ata, e adhuroi këtë festival dhe erdhi në të.

Filmi dhe ylli i tij kryesor Alec Baldwin u bënë tituj në tetor 2021 pas një tragjedie në xhirime, kur aktori qëlloi me armë në një rekuizitës, duke vrarë kineasten Galina Hutchins dhe duke plagosur regjisorin Joel Souza.

Në vend të atyre fals, në armë ka pasur plumba të vërtetë, por nuk është përcaktuar se si kanë përfunduar në rekuizitën e filmit.

Baldwin, i cili luan personazhin kryesor në film, nuk ishte i ftuar dhe nuk mori pjesë në premierë. Burri dhe djali i Galina Hutchins nuk morën pjesë në premierën.

Prindërit e Galina Hutchins, Olga Solovey dhe Anatoly Androsovich dhe motra e saj Svetlana Zemko gjithashtu refuzuan të merrnin pjesë në premierë, raportoi New York Times, duke cituar avokaten Gloria Allred, e cila përfaqëson familjen.

Skenaristi dhe regjisori Joel Souza, i cili mbeti i plagosur në të shtënat, i tha BBC-së në premierën se në një moment “ai as që mund ta imagjinonte se do t’i kthehej ndonjëherë xhirimeve, sepse gjithçka ishte shumë e dhimbshme”.

Ai shtoi se ndryshoi mendje dhe vendosi ta përfundonte filmin pasi kishte folur me Matt, të venë e Galina Hutchins.

Por disa kineast të shquar të Hollivudit kritikuan vendimin e organizatorëve të festivalit në Torun, një qytet në veri të Polonisë, duke thënë se ai njollos kujtesën e Galina Hutchins.

As Olga Solovey, nëna e Galina Hutchins, e cila padit produksionin dhe Alec Baldwin me një padi civile, nuk mori pjesë as në premierën e filmit.

Duke refuzuar të më kërkojë falje dhe duke refuzuar të marrë përgjegjësinë për vdekjen e saj, Alec Baldwin vazhdon të më shkaktojë dhimbje”, tha nëna e saj.

Continue Reading

Bota

Karlo Akutis, “patron shenjti i internetit”, do të bëhet shenjtor në prill të 2025

Published

on

Karlo Akutis, i njohur si “patron shenjti i internetit” dhe “influenceri i Perëndisë”, do të shpallet shenjtor nga Kisha Katolike në prill të vitit 2025, duke u bërë kështu i pari milenial që do të arrijë këtë nder të lartë.

Acutis, një djalë i lindur në Londër dhe i njohur për aftësitë e tij online, ndërroi jetë në vitin 2006 në moshën 15-vjeçare nga leukimia, pas një periudhe të gjatë sëmundjeje. Gjatë jetës së tij, ai kishte krijuar një ndikim të jashtëzakonshëm në internet, duke regjistruar mrekulli dhe duke menaxhuar faqe web për organizata katolike. Përmes aktivitetit të tij në rrjetet sociale dhe internet, Akutis bëri të mundur që besimi katolik të lidhej më shumë me brezin e ri në këtë epokë digjitale.

Pas vdekjes së tij, trupi i Akutis u transferua në Assisi, Itali, ku tani ndodhet i ekspozuar në një shenjë, së bashku me relikte të tjera që lidhen me jetën e tij. Historia e jetës së tij, mes dhimbjes dhe besimit të palëkundur, ka shërbyer si një burim frymëzimi për shumë të rinj.

Për shpalljen e tij si shenjtor, Kisha Katolike kërkon verifikimin e dy mrekullive të lidhura me ndërmjetësimin e kandidatit. Mrekullia e parë për Akutis u njoh në vitin 2020, kur një fëmijë brazilian, i cili vuante nga një sëmundje kongjenitale, u shërua në mënyrë të jashtëzakonshme pas lutjeve të bëra për nder të tij. E dyta, një mrekulli e verifikuar këtë vit, përfshin shërimin e një studenti universitar në Firence, i cili u rikuperua nga një gjakderdhje e rëndë në tru.

Acutis është parë si një shenjë shprese për Kishën Katolike, e cila po përpiqet të lidhet më afër brezave të rinj në një kohë ku teknologjia dhe digitalizimi kanë bërë një ndryshim të madh në mënyrën se si besohet dhe praktikohet feja. Papa Françesku, një admirues i flaktë i Akutis, do ta shpallë atë shenjtor në një ceremoni solemne që do të mbahet në Vatikan më 26 prill 2025.

Historia e Karlo Akutis, përmes mirësisë dhe besimit të tij të pandashëm, përfaqëson një udhërrëfyes të fuqishëm për një epokë moderne, ku besimi dhe teknologjia mund të bashkohen në një mënyrë të mrekullueshme dhe transformative./Euronews/

Continue Reading

Kulturë

Percival Everett fiton ‘Çmimin Kombëtar të Librit’ për fiksion

Published

on

Shkrimtari kanadez, Percival Everett ka fituar Çmimin Kombëtar të Librit për fiksion, një nga çmimet më të njohura letrare në Shtetet e Bashkuara, me romanin e tij “James”. Ky libër, një riinterpretim i veprës klasike të Mark Twain “The Adventures of Huckleberry Finn”, ka tërhequr vëmendjen për përqendrimin në një prej personazheve më të rëndësishëm të romanit, Jim, skllavi i Huckleberry Finn.

Romani i Everett, i cili është gjithashtu finalist për çmimin Booker këtë vit, është vlerësuar nga kritikët për thellësinë e tij emocionale dhe realizmin e ashpër që trajton temat e skllavërisë dhe të drejtave të njeriut. Sipas kritikës së The Guardian, Anthony Cummins, “James” është një libër “mbërthyes, i dhimbshem, humoristik dhe tronditës.”

Fituesi i çmimit prej 10,000 dollarësh ka kaluar një konkurrencë të fortë, duke përfshirë Miranda July me romanin e saj All Fours, Kaveh Akbar me debutin Martyr!, dhe Pemi Aguda me koleksionin e tregimeve Ghostroots. Për Everett, ky është një moment i rëndësishëm në karrierën e tij, duke e vendosur atë në qendër të një diskutimi të gjallë për rolin e historisë dhe letërsisë në shoqërinë moderne.

Gjatë ceremonisë, Everett shprehu një ndjenjë të përzier gëzimi dhe pasigurie, duke thënë: “Dy javë më parë, ndihesha mjaft i demoralizuar,” duke aluduar për rezultatin e zgjedhjeve presidenciale amerikane. “Dhe, për të qenë të sinqertë, ende ndihem disi i mposhtur. Por duke parë gjithë këtë emocion për librat, ndiej një shpresë, edhe pse është e rëndësishme të kujtojmë se shpresa nuk është një zëvendësim për strategjinë.”

Në kategorinë e jo-fiksionit, çmimi i parë shkoi për autorin Jason De León, me librin Soldiers and Kings: Survival and Hope in the World of Human Smuggling. De León u përball me konkurrencën nga Salman Rushdie, i cili u nominua për herë të parë për çmimin e kombëtar të librit me memoirin e tij Knife: Meditations After an Attempted Murder.

Ngjarjet e vitit 2024 ishin të ngarkuara edhe nga mesazhe politike të fuqishme, sidomos pas tërheqjes së sponsorizuesve të çmimeve vitin e kaluar, kur finalistët bënë thirrje për ndërprerjen e dhunës në Gaza. Fituesja e kategorisë së poezisë, Lena Khalaf Tuffaha, foli për tragjedinë që po ndodhte në Palestinë, duke thënë: “Ne tani po jetojmë në nëntorin e dytë të gjenocidit të financuar nga Amerika në Palestinë.”

Në një vit ku ndikimi i luftës dhe çështjet e drejtësisë shoqërore ishin në qendër të vëmendjes, autorët që fituan këtë vit, si Tuffaha dhe Shifa Saltagi Safadi, e bënë të qartë se letërsia mund të jetë një forcë fuqishme për ndryshim dhe reflektim shoqëror.

Për më tepër, Everett shfrytëzoi këtë mundësi për të lavdëruar gjeneratën e re të shkrimtarëve që po vazhdojnë të ndjekin pasionin e tij për të rishikuar dhe ripërkufizuar temat e artit dhe të shoqërisë. Ai u shpreh se ndihej krenar për faktin që autorët e rinj, si Julia Ducournau dhe Coralie Fargeat, po ndikohen nga puna e tij, duke e bërë këtë një legjendë të gjallë të letërsisë bashkëkohore./Guardian/

Continue Reading

Kulturë

Art dhe absurditet: Maurizio Cattelan dhe shitja e bananes për 6.2 milionë

Published

on

Një nga veprat më provokuese dhe diskutabile të artit bashkëkohor ka arritur një çmim marramendës prej 6.2 milionë dollarësh (rreth 4.9 milionë paund) në një ankand të Sotheby’s në Nju Jork, duke kaluar katërfish vlerën e parashikuar para shitjes. Ky çmim rekord i përket instalacionit të njohur të artistit italian Maurizio Cattelan, i titulluar Comedian, i cili paraqet një banane të ngjitur me duct-tape në një mur.

Vepra u ble nga Justin Sun, një sipërmarrës kinez i kriptomonedhave dhe themelues i rrjetit blockchain Tron, i cili mundi gjashtë konkurrues të tjerë për të siguruar këtë krijim të diskutueshëm. Sun, i cili është i njohur për përfshirjen e tij në botën e kriptomonedhave, u shpreh se planifikon të konsumojë vetë bananen si pjesë të përvojës artistike të tij, sipas deklaratave të publikuara në media.

Në një kthesë të pabesueshme, bananeja që është shitur për një shumë kaq astronomike, kishte një çmim fillestar shumë modest vetëm 0.35 dollarë. Ky është një tjetër element që thekson absurdin dhe çuditshmërinë që ka shoqëruar këtë veprim artistik që u bë viral që kur u prezantua për herë të parë në vitin 2019.

Kjo vepër ka shkaktuar debate të shumta lidhur me natyrën e artit dhe vlerën e tij. Comedian është një instalacion i thjeshtë, por me thellësi të lartë filozofike, që sfidon përceptimet tradicionale të artit dhe shtron pyetje të rëndësishme mbi përkufizimin e asaj që mund të konsiderohet art. Vepra është udhëtuar rreth botës dhe ka qenë objekt i shumë incidenteve që e kanë bërë më të njohur. Pjesë e veprës është edhe një udhëzim për të zëvendësuar bananen çdo herë që ajo ka filluar të prishet, duke i dhënë kështu veprës një karakter të përhershëm.

Në vitin 2023, një student arti nga Koreja e Jugut e mori atë nga muri në muzeun Leeum të Artit, kur vepra ishte ekspozuar, dhe e hëngri atë për të bërë një deklaratë personale. Pas ngjarjes, muzeu vendosi një banane të re në vendin e saj. Gjithashtu, në vitin 2019, një artist performues e tërhoqi bananen nga muri gjatë një ekspozite në Art Basel në Miami, ku vepra ishte shitur për 120,000 dollarë. Pas kësaj, një banane e re u vendos dhe nuk u mor më asnjë veprim tjetër.

Këto ngjarje dhe zhvillime kanë shtuar më shumë intrigë dhe spekulim rreth vlerës dhe natyrës së artit në epokën e sotme. Cattelan, i cili është një nga artistët më të njohur dhe më të kontestuar të periudhës bashkëkohore, ka krijuar një veprim që, ndonëse mund të duket absurd, ka shpërthyer një seri reflektimesh mbi rolin e artit në shoqërinë moderne dhe rreth debatit se si mund të kuptohet dhe të vlerësohet arti në një botë ku çdo gjë mund të jetë e mundur.

Në kontekstin e këtij ankandi, vepra e Cattelan reflekton gjithashtu rritjen e çmimit të artit bashkëkohor dhe lidhjen e tij me botën e teknologjisë dhe kriptomonedhave. Justin Sun, i njohur për aktivitetet e tij në sektorin e kriptomonedhave, është gjithashtu një figurë që ka qenë i përfolur për akuzat e mashtrimit nga Komisioni i Letrave me Vlerë të SHBA-së, akuza të cilat ai i ka mohuar. Megjithatë, blerja e tij e veprës ka sjellë një vëmendje të madhe mediatike, duke e bërë këtë banane të ngjitur një nga frutat më të shtrenjta që janë shitur ndonjëherë./BBC/

Continue Reading

Të kërkuara