

Bota
A bëhet mishi më ekologjik nëse lopët ushqehen me alga?
Published
4 years agoon
By
Betim GashiStudiuesit kanë zbuluar se gjedhët prodhojnë më pak metan që dëmton ambientin, nëse ushqehen me disa lloje të caktuara algash. A shënojnë ushqime të tilla kalimin tek lopët e gjelbëra?
A mund të bëhen bërxollat e mishit të padëmshme për ambientin? Po, një gjë e tillë mund të ndodhë shumë shpejt, thotë një studim i bërë nga shkencëtarët e Universitetit të Kalifornisë në Davis. Sekreti qëndron tek asparagopsis taxiformis. Shkencëtarët kanë përzier për një periudhë të gjatë kohe sasi të vogla të kësaj algeje të kuqe me ushqimin për qetë e llojit 20 Angus-Hereford. Rezultati ka qenë u habitshëm. Algat kanë ulur me 80 përqind sasinë e metanit që nxjerrin këto kafshë ripërtypëse. A përbën kjo gjë pikëkthesën në kalimin tek bërxollat neutrale për klimën?
Dihet se gjedhët nxjerrin sasi të mëdha gazit që dëmton klimën, metanit, kur gromësijnë ose bëjnë pordhë. Metani është 25 herë më i dëmshëm për klimën se sa dioksidi i karbonit. Gjedhët që rriten për prodhimin e qumështit dhe të mishit prodhojnë mbi 9 përqind të gjithë emisioneve të gazrave të dëmshme për klimën, që shkaktohen nga njeriu.

Me një miliardë lopë që jetojnë mbi rruzull, pasojat e konsumit të mishit dhe qumështit nga njeriu janë të mëdha për klimën. Pjesa që zenë vendet e industrializuara në këto pasoja, është shumë më e madhe se e vendeve të tjera. Konsumi për kokë i mishit në vendet e industrializuara është tre herë më i madh se sa në vendet në zhvillim. Në krye të listës qëndrojnë Australia, SHBA dhe Spanja me konsumin e mbi njëqind kilogrami mish në vit për frymë.
Nëse pasojat për klimën do të zvogëloheshin shumë prej algave, atëherë kjo do të kishte efekt të rëndësishëm në ngadalësimin e ngrohjes së klimës. Për këtë gjë kanë shkruar mediat në gjithë botën. Por ai që nuk do që të futet në turmën e entuziazmuar, duhet të presë ende dhe të vazhdojë të lexojë.
Ndikimi i algave “i mbivlerësuar shumë”
Ndikimi, që këto rezultate kanë faktikisht mbi bilancin e klimës të prodhimit të mishit, është „mbivlerësuar shumë”, thotë Matthew Hayek, asistent-profesor në Departamentin e studimeve për ambientin në Universitetin Nju Jork. Ai paralajmëron për rreziqet e euforisë së parakohshme lidhur me vendosjen shumë shpejt në pjatë të bërxollës neutrale ndaj klimës.
Alga asparagopsis taxiformis
Studimi është bërë me kafshët që përdoren për shtimin e mishit, megjithëse pjesa më e madhe e gjedhëve në SHBA jeton në kullota dhe livadhe, argumenton Hayek. “Gjedhët prodhojnë pjesën më të madhe të metanit, mbi 80 përqind, kur hanë bar në fusha.”
Gjatë majmërisë për shtimin e prodhimit të mishit, në fazën e fundit të jetës së tyre, lopët nxjerrin 11 përqind metan. Dhe algat do të luanin rol vetëm tek kjo pjesë e jetës. Kështu që efekti i tyre në bilancin e përgjithshëm do të ishte shumë më i vogël.
Hayek mendon se algat ndihmojnë, por „ndihmojnë vetëm për të zgjidhur një pjesë të vogël të problemit”. Sepse tretja e ushqimit tek lopët është përgjegjëse vetëm për 40 përqind të gjithë bilancit të klimës. 60 përqind ka të bëjë me prodhimin e hajeve, transportin, përpunimin dhe emisionet që dalin nga plehërmi organik në bujqësi.
Shihet prania e bromoformit helmues
Një problem tjetër është se algat prodhojnë bromoform. Kjo lëndë gjendet në sasi të vogël tek uji i pijshëm dhe pishinat që përmbajnë klor. Bromoformi është shumë helmues kur ndodhet në sasi të madhe. Ai ndikon në funksionet e trurit dhe shkakton dëmtimte të organeve të mëlçisë dhe veshkave.
Fusha me kolzë që përdoret si foragjere
Në studimet e mëparshme të bëra në Hollandë dhe Australi me asparagopsis taxiformis është arritur që të shihet prania e kësaj substance tek mishi apo qumështi i kafshëve, thotë Hanne Helene Hansen, profesor i asociuar në departamentin e veterinarisë dhe kafshëve në Universitetin e Kopenhagenit. Megjithëse në atë kohë në hajen e kafshëve ka qenë futur më shumë alga dhe mbetjet e bromoformit kanë qenë të vogla. Por Hansen thotë se kjo gjë nuk ka rëndësi. Nuk ka rëndësi sa e madhe ka qenë sasia, „ne nuk duam ta kemi aspak të pranishëm në mishin dhe qumështin tonë, ose në ushqimin e kafshëve.”
Në studimin aktual nuk është vërejtur mbetje e bromoformës tek kafshët. Autorët e studimit shohin potencial të madh tek mundësia e uljes së kostos së ushqimit të kafshëve nëpërmjet algave. Pyetja është nga mund të merret alga, bari i detit, për një miliardë gjedhët që ka bota. Asparagopsis taxiformis ka ardhur deri tani kryesisht nga Australia.
„Zbatimi logjistik i kësaj ideje do përbënte problem,” thotë Pekka Pesonen nga Copa-Cogeca, shoqata mbareuropiane e bujqësisë. Edhe për efektet mbi shëndetit e kafshëve, „duhen më shumë informacione”, thotë Pesonen. Por në përgjithësi ai mendon se kjo ide është shumë premtuese. Edhe studiuesi Hansen flet për idetë kërkimore që fokusohen tek kultivimi i llojeve të ndryshme të barit të detit në hemisferën e veriut, të cilat nuk prodhojnë bromoform.
A janë alternativë më e mirë yndyrnat bimore?
Mbase nuk është e domosdoshme që ato të jenë patjetër alga. Edhe yndyrnat bimore mund ta ulin sasinë e metanit që kafshët nxjerrin me gazrat e tretjes së ushimit. Tek këto yndyrna bimore bëjnë pjesë vaji i lirit, vaji i kolzës dhe i carangthit.
Por potenciali i vajrave është i kufizuar. Nëse dieta është shumë e yndyrshme, atëherë “marrja e ushimit reduktohet” tek kafshët, thotë Alireza Bayat, drejtues kërkimesh në institutin finlandez për studimin e burimeve natyrore. Kjo çon në problem, sepse lopët janë ripërtypëse. Ato janë të ndryshme nga derrat dhe nuk e përballojnë dot sasinë e madhe të yndyrnave.

“Me shtimin e vajrave ushqim mendohet të ulet me 10 përqind sasia e metanit të prodhuar, pa influencuar mbi efektivitetin e kafshës,” shton Bayat. Kurse Pesonen, nga shoqata mbareuropiane e bujqëve vlerëson kundrejt Deutsche Welles, se duke futur bimët me përmbajtje yndyrore në ushqimin e kafshëve në Europë, sasia e metanit do të zvogëlohet në të ardhmen në një nivel që do t’i përgjigjej sasisë së njëjtë të 140,000 tonëve të dioksidit të karbonit. Tingëllon sikur kjo sasi të jetë shumë e madhe. Por në fakt nuk është: emisionet e nxjerra nga prodhimi i mishit në BE do të uleshin çdo vit vetëm me 0,04 përqind.
Me medikamente kundër metanit?
Studiuesit kanë zbuluar po ashtu se antibiotikët që përdoren për rritjen e prodhimit të mishit ose për parandalimin e sëmundjeve, ulin po ashtu sasinë e metanit të prodhuar. Megjithatë autoritetet australiane përshembull paralajmërojnë për rreziqet e përdorimit të medikameneve në uljen e sasisë së metanit. “Ne kemi mjaft probleme me rezistentët kundër antibiotikëve,” thotë edhe Hansen. “Kjo zgjidhje nuk është e mirë.”
Atëherë bërxolla nuk mund të mos e dëmtojë klimën?
Kështu që nuk do të jetë e afërt dita kur ne të vemë në zgarë një bërxollë që të mos jetë e dëmshme për klimën. Po të jetë për studiuesin Hayek, ne nuk duhet po ashtu të mendojmë se pasojat e qofteve të hamburgeve mbi klimën do të zvogëlohen shpejt.
Prioriteti kryesor duhet të jetë që të bëjmë sa më shpejt që të jetë e mundur ato gjëra që e dimë se ulin prodhimin e dioksidit të karbonit, thotë ai: qytetet tona duhet ta organizojnë sistemin e transportit dhe sektorin e energjisë që të jetë i qëndrueshëm dhe të mos dëmtojë ambientin, ne duhet të hedhim poshtë sa më pak ushqime, duhet të hamë sa më pak mish dhe të prodhojmë sa më pak mish. Sepse kontributi që japin në ngrohjen e klimës konsumi i mishit dhe i qumështit nuk do të ndryshojë shumë nga përdorimi i algave dhe vajit të kolzës.DW
You may like
Bota
OKB: Mbi 72.000 migrantë të vdekur ose të zhdukur në dekadën e fundit
Published
2 days agoon
April 29, 2025By
UBTnews
Më shumë se 72.000 vdekje dhe zhdukje janë dokumentuar përgjatë rrugëve të migrimit në mbarë botën gjatë dekadës së fundit, shumica në vende të prekura nga kriza, tha të martën Organizata e Kombeve të Bashkuara.
Viti i kaluar shënoi numrin më të lartë të regjistruar ndonjëherë të migrantëve të vdekur, me të paktën 8.938 persona që humbën jetën përgjatë rrugëve të migrimit, sipas Organizatës Ndërkombëtare për Migracionin (IOM).
“Këto shifra janë një kujtesë tragjike se njerëzit rrezikojnë jetën kur pasiguria, mungesa e mundësive dhe presione të tjera i lënë pa zgjedhje të sigurta apo të qëndrueshme në vendin e tyre”, tha drejtoresha e IOM-it, Amy Pope.
Raporti i agjencisë së OKB-së zbuloi se gati tri të katërtat e të gjitha vdekjeve dhe zhdukjeve të migrantëve të regjistruara globalisht që nga viti 2014 ndodhën ndërsa njerëzit po iknin nga pasiguria, konfliktet, katastrofat dhe krizat e tjera humanitare.
Një në katër ishin “nga vende të prekura nga kriza humanitare, me mijëra vdekje të afganëve, rohingjave dhe sirianëve të dokumentuara përgjatë rrugëve të migrimit në mbarë botën”, thuhej në Raportin për Migrantët e Zhdukur të IOM-it.
Raporti thekson se më shumë se 52.000 persona humbën jetën ndërsa përpiqeshin të largoheshin nga një prej 40 vendeve në botë ku OKB-ja ka një plan reagimi ndaj krizave ose plan humanitar të veprimit.
Pope bëri thirrje për investime ndërkombëtare “për të krijuar stabilitet dhe mundësi brenda komuniteteve, në mënyrë që migrimi të jetë një zgjedhje, jo një domosdoshmëri”.
“Dhe kur qëndrimi [në vendlindje] nuk është më i mundur, duhet të punojmë së bashku për të mundësuar rrugë të sigurta, ligjore dhe të rregullta që mbrojnë jetët”, tha ajo.
Mesdheu Qendror mbetet rruga më vdekjeprurëse e migrimit në botë, me gati 25.000 persona të humbur në det gjatë dekadës së fundit, tha IOM.
Më shumë se 12.000 prej tyre janë humbur në det pasi janë nisur nga Libia e shkatërruar nga lufta, ndërsa të panumërt të tjerë janë zhdukur gjatë tranzitit nëpër shkretëtirën e Saharasë, sipas raportit.
Më shumë se 5.000 persona kanë humbur jetën ndërsa përpiqeshin të largoheshin nga Afganistani i shkatërruar nga kriza gjatë dekadës së fundit, shumë prej tyre pas rikthimit të talibanëve në pushtet në vitin 2021.
Dhe më shumë se 3.100 anëtarë të pakicës së përndjekur Rohingja nga Mianmari kanë vdekur gjatë kësaj periudhe, shumë prej tyre në mbytje anijesh apo gjatë kalimit në Bangladesh.
“Shumë shpesh, migrantët harrohen”, paralajmëroi Julia Black, koordinatore e Projektit për Migrantët e Zhdukur të IOM-it dhe autore e raportit.
“Dhe për shkak të mungesës së të dhënave – sidomos në zonat e luftës dhe në rajonet e goditura nga katastrofat – numri real i viktimave ka shumë gjasa të jetë shumë më i lartë se sa kemi regjistruar”, tha ajo.
Bota
Parlamenti hungarez voton për t’u tërhequr nga GJPN-ja
Published
2 days agoon
April 29, 2025By
UBTnews
Parlamenti hungarez votoi për tërheqjen e vendit nga Gjykata Ndërkombëtare Penale, tha Ministri i Jashtëm hungarez Peter Szijártó.
“Parlamenti hungarez sapo ka votuar për t’u tërhequr nga GJPN-ja. Duke marrë këtë vendim, ne refuzojmë të jemi pjesë e një institucioni të politizuar që ka humbur paanshmërinë dhe besueshmërinë e tij”, shkroi Szijárto për Xu-në.
Kryeministri hungarez Viktor Orbán deklaroi më parë se vendi i tij vendosi të largohej nga GJPN-ja sepse beson se organizata është bërë politike dhe jo e paanshme vitet e fundit.
Bota
“Së bashku jemi më të fortë”, Komisioni Evropian thellon mbështetjen ndaj Ukrainës
Published
2 days agoon
April 29, 2025By
UBTnews
Bashkimi Evropian do të vazhdojë të rrisë mbështetjen ushtarake për Ukrainën, edhe nëse Shtetet e Bashkuara ndryshojnë qëndrimin e tyre dhe tërhiqen nga negociatat e paqes.
Kjo deklaratë vjen nga zëdhënësja e Komisionit Evropian, Anitta Hipper, gjatë një konference të martën, raportojnë mediat e huaja.
E pyetur se si do të reagonte BE-ja nëse Presidenti i SHBA-së Donald Trump vendos të tërhiqet nga negociatat për Ukrainën, Hipper u përgjigj:
“Nga ana jonë, ne jemi qartësisht të vetëdijshëm se së bashku jemi gjithmonë më të fortë. Ne jemi gjithmonë më të fortë me aleatët tanë. Dhe përparësia jonë duhet të jetë të vazhdojmë të mbështesim Ukrainën, sepse ajo dërgon sinjalin e duhur. Përballë të gjithë agresorëve të mundshëm, jo vetëm Rusisë në këtë rast. Pra, kjo është ajo në të cilën jemi përqendruar, ta vendosim Ukrainën në një pozicion të fortë.
Kjo është arsyeja pse ne vazhdojmë të rrisim mbështetjen tonë ushtarake për Ukrainën. Shtetet anëtare kanë ndarë tashmë 23 miliardë këtë vit dhe ne vazhdojmë ta rrisim këtë mbështetje. Dhe sa më e fortë të jetë Ukraina, aq më e fortë do të jetë tryeza e negociatave”, tha Hipper.
Bota
Kremlini refuzon ofertën e Zelenskyt për armëpushim 30-ditor
Published
2 days agoon
April 29, 2025By
UBTnews
Kremlini refuzoi thirrjen e presidentit ukrainas, Volodymyr Zelensky, për një armëpushim 30-ditor, pasi udhëheqësi i Ukrainës kritikoi propozimin e presidentit rus, Vladimir Putin, për një ndalesë treditore të luftës në Ukrainë që përkonte me festimet vjetore të Ditës së Fitores në Moskë.
Armëpushimi i propozuar nga Rusia do të ndodhte nga 8 deri më 10 maj, kur Rusia shënon 80-vjetorin e fitores kundër Gjermanisë naziste në Luftën e Dytë Botërore.
Zelensky vuri në dyshim nevojën për të pritur deri atëherë për një armëpushim, duke thënë se kjo ishte një lëvizje “vetëm për t’i siguruar Putinit heshtje për paradën e tij”.
“Ne vlerësojmë jetët njerëzore, jo paradat”, tha Zelensky në adresimin e tij të përnatshëm, duke propozuar një armëpushim “të menjëhershëm, të plotë dhe të pakushtëzuar” për 30 ditë.
Një propozim nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës për një armëpushim të pakushtëzuar, me të cilin Ukraina ishte pajtuar, gjithashtu mbetet opsion, përsëriti Zelensky.
“Rusia e di saktësisht se çfarë duhet të bëjë dhe si të përgjigjet: të ndalojë sinqerisht sulmet”, tha ai.
Ministri i Jashtëm i Ukrainës tha më herët se njoftimi i Kremlinit më 28 prill ishte i pasinqertë dhe se armëpushimi duhej të fillonte menjëherë.
Përgjigja e Rusisë më 29 prill, megjithatë, ishte refuzimi i armëpushimit më të gjatë “të menjëhershëm”, me zëdhënësin e Kremlinit, Dmitry Peskov, që tha se disa çështje duhej të zgjidheshin më parë.
“Pa përgjigje për këto pyetje, është e vështirë të hyhet në një armëpushim afatgjatë”, tha ai.
Putin ka deklaruar më parë, gjatë negociatave mbi propozimin amerikan, se plani duhet të përmbante klauzola që ia ndalojnë Ukrainës ta përdorë pauzën për t’u riorganizuar dhe për t’u armatosur, si dhe ndalimin e furnizimeve me armë nga Perëndimi për Kievin. Ai nuk ofroi asnjë kompromis nga ana e Rusisë në këmbim.
Kjo është hera e dytë këtë muaj që Kremlini bën thirrje për ndalim të luftimeve. Një propozim për pushimet e Pashkëve në fillim të këtij muaji u injorua gjerësisht, ndërsa Rusia dhe Ukraina vazhduan ta godasin njëra-tjetrën.
Ashtu si çdo vit gjatë presidencës së tij, Putin do të drejtojë një paradë ushtarake në Sheshin e Kuq më 9 maj, për Ditën e Fitores, duke festuar rolin sovjetik në mposhtjen e Gjermanisë. Në vitet e fundit, ai ka shfrytëzuar këtë rast për të lavdëruar historinë sovjetike dhe ruse, ndërsa kritikon Perëndimin.
Festa ndodh ndërsa pushtimi rus i Ukrainës – tashmë lufta më e madhe tokësore në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore – po vazhdon pa ndërprerje në vitin e saj të katërt. Humbjet e Rusisë, në të vrarë ose të plagosur, tani besohet të jenë më të mëdha se të gjitha humbjet që ka pësuar në të gjitha konfliktet që ka luftuar që nga viti 1945.
Ministria ruse e Mbrojtjes tha se njësitë e saj të mbrojtjes ajrore shkatërruan 51 dronë ukrainas brenda më pak se tre orësh në mbrëmjen e 28 prillit. Një deklaratë e ministrisë e postuar në Telegram tha se njësitë e saj kishin shkatërruar 40 dronë mbi rajonin perëndimor të Kurskut. Dronë të tjerë u shkatërruan mbi rajonin qendror Oryol dhe Belgorod në jug, si dhe mbi Gadishullin e Krimesë dhe Detin e Zi.
Përpjekjet për të arritur një armëpushim dypalësh ose një marrëveshje më të gjerë paqeje u përshpejtuan pasi presidenti amerikan, Donald Trump, mori detyrën në janar, duke premtuar se do ta përfundonte luftën brenda 24 orëve.

‘Oppo Find X8 Ultra’ shpallet si telefoni më i mirë i vitit 2025

Disa mënyra si të kujdesemi për trurin, sipas ekspertëve

Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve, si lindi dhe historiku i 1 Majit?

Parashikimi i motit për sot

“Dështim?!”, Beyonce nuk po arrin t’i mbush stadiumet

Një lugë mjaltë para gjumit mund të parandalojë gërhitjen

Pse duket gjithmonë serioz? Ben Affleck tregon anën që s’e shihni shpesh

Smoothie nga boronicat dhe farat chia

Rudiger dënohet me gjashtë ndeshje moslojë
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Përgatituni për të udhëhequr politikën e të ardhmes me Fakultetin e Shkencave Politike në UBT
-
Lajmet3 weeks ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesorët Besnik Skenderi, Safet Zejnullahu, Diamanta Skenderi dhe Ferid Selimi publikojnë punimin shkencor mbi AI në arsim
-
Kulturë1 month ago
27 marsi/Dita Ndërkombëtare e Teatrit! Mitrovica sjell shfaqjen “Kontesha Arduini”, histori magjepëse që nuk duhet humbur