Lajmet

Samiti i NATO-s: Çka do të diskutohet dhe cilat janë pesë sfidat e aleancës?

Pushtimi rus i Ukrainës është përshkruar si tronditja më e madhe strategjike për Perëndimin.

Published

on

Samiti i NATO-s i kësaj jave në Madrid vjen në një moment kritik në historinë 73-vjeçare të aleancës. Pushtimi rus i Ukrainës është përshkruar si tronditja më e madhe strategjike për Perëndimin që nga sulmet e 11 shtatorit të vitit 2001.

NATO është aleanca e vetme ushtarake e aftë për të mbrojtur Evropën nga agresioni i mëtejshëm rus, por a ka një strategji?

Më pak se tre vjet më parë, presidenti i Francës, Macron deklaroi se NATO-ja ishte “[një] tru vdekur”. Megjithatë, që nga momenti kur tanket ruse kaluan përtej kufirit në Ukrainë, përgjigja perëndimore ka qenë e jashtëzakonshme. Ajo është rigjallëruar me qëllimin e ripërtërirë – forcimin e kufijve dhe furnizimin me armë.

Aleanca përballet me sfida të shumta, nga lufta hibride, destabilizimi i Ballkanit tek sulmet kibernetike, militarizimi i hapësirës dhe çfarë duhet bërë me fuqinë ushtarake në rritje të Kinës. Për herë të parë, ky samit i NATO-s do të trajtojë ato që ajo i quan “sfidat që Pekini paraqet për sigurinë, interesat dhe vlerat tona”, tha Stoltenberg.

Këtu janë disa nga çështjet që mund të jenë në tryezë këtë javë:

Shmangia e përshkallëzimit në luftën në Ukrainë
Aleanca më e fuqishme ushtarake në botë, e përbërë nga 30 shtete anëtare, tre prej tyre me armë bërthamore, nuk dëshiron të hyjë në luftë me Rusinë. Presidenti Putin i ka kujtuar në mënyrë të përsëritur Perëndimit se ai ka një arsenal masiv bërthamor dhe madje edhe një përplasje ndërkufitare e nivelit të ulët, mund të përshkallëzohet shpejt.

Pra, sfida më e madhe për katër muajt e fundit ka qenë, dhe mbetet tani, se si të ndihmohet Ukraina të mbrohet kundër këtij pushtimi të paprovokuar – pa u tërhequr në vetë luftime.

Samiti i Madridit do të duhet të përcaktojë masën e ndihmës ushtarake që vendet e NATO-s mund të ofrojnë dhe për sa kohë.

Tani për tani, Moska po fiton në Donbas, megjithëse me kosto masive në jetë dhe dëme materiale. Pritjet janë se Rusia do të përpiqet të qëndrojë në këto përfitime territoriale, ndoshta duke i aneksuar ato në të njëjtën mënyrë që bëri me Krimenë në 2014.

Në mungesë të një traktati paqeje, NATO do të përballet me një dilemë të re më vonë. A duhet vazhduar të armatosë ukrainasit ndërsa ata përpiqen të kthejnë tokën që Moska tani e konsideron ligjërisht pjesë të Federatës Ruse?

Kremlini ka treguar se armët perëndimore që godasin tokën ruse kalojnë një vijë të kuqe, kështu që rreziqet e përshkallëzimit këtu do të rriteshin në mënyrë dramatike.

Ruajtja e unitetit mbi Ukrainën
Nëse Rusia do të kishte sulmuar vetëm Donbasin dhe nuk do të kishte sulmuar të gjithë Ukrainën nga tre anët, atëherë është e mundur që ne nuk do të kishim parë një unitet të tillë të jashtëzakonshëm në përgjigjen e Perëndimit. Gjashtë raunde të sanksioneve të BE-së po dëmtojnë seriozisht ekonominë e Rusisë dhe Gjermania ka anuluar tani për tani tubacionin shumë-miliardësh Nord Stream 2 që do të kishte sjellë gazin rus në Gjermaninë veriore.

Por ka përçarje në aleancën perëndimore rreth asaj se sa larg duhet të ndëshkohet Rusia dhe sa dhimbje mund të marrin ekonomitë perëndimore. Këto me gjasë do të dalin në sipërfaqe në Madrid.

Sigurimi i Baltikut
Ky rajon ka potencialin të jetë një pikë e madhe përplasjeje midis NATO-s dhe Rusisë. Këtë muaj Rusia kërcënoi me “kundërmasa praktike” pasi Lituania bllokoi disa mallra të sanksionuara nga BE që udhëtonin nëpër territorin e saj gjatë rrugës për në enklavën balltike të Rusisë, Kaliningrad.

Kryeministrja e Estonisë, Kaja Kallas ka kritikuar NATO-n se ishte e papërgatitur për një pushtim ndërkufitar rus. Strategjia aktuale parashikon përpjekjen për të rimarrë territorin estonez vetëm pasi Rusia të ketë pushtuar tashmë. “Ata mund të na fshijnë nga harta”, thotë ajo.

Estonia, Letonia dhe Lituania ishin të gjitha dikur – në mënyrë të pavullnetshme – pjesë e Bashkimit Sovjetik. Sot, ato janë kombe të pavarura dhe të gjitha në NATO. Ka katër grupe luftarake shumëkombëshe të stacionuara në këto tre vende, së bashku me Poloninë, si pjesë e asaj që quhet Prezenca e Përparuar e Përmirësuar. Britania e Madhe kryeson atë në Estoni, SHBA-të në Poloni, Gjermania në Lituani dhe Kanadaja në Letoni.

Megjithatë, ato janë shumë të vogla për të parandaluar një inkursion të bashkërenduar nga një ushtri e madhe ruse. Kjo ka të ngjarë të jetë një temë e debatuar shumë në Madrid.

Lejimi i Finlandës dhe Suedisë për t’u bashkuar
Finlanda dhe Suedia, të dyja të tronditura seriozisht nga pushtimi i Rusisë ndaj një kombi sovran, kanë vendosur se duan të heqin dorë nga neutraliteti i tyre dhe të bashkohen me NATO-n. Aleanca po i pret me krahë hapur, por kjo nuk është aq e thjeshtë. Turqia ka bllokuar pranimin e tyre me arsyetimin se të dyja këto vende nordike strehojnë separatistë kurdë që Turqia i njeh si terroristë.

Por për shkak se Finlanda dhe Suedia janë kaq të rëndësishme për NATO-n, do të bëhet çdo përpjekje për të gjetur një mënyrë për të shmangur kundërshtimet e Turqisë.

Rritje urgjente e shpenzimeve për mbrojtjen
Aktualisht, anëtarët e NATO-s janë të detyruar të shpenzojnë 2% të PBB-së së tyre vjetore për mbrojtje, por jo të gjithë e bëjnë këtë. Shifrat e fundit nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve të Paqes në Stokholm tregojnë se ndërsa SHBA shpenzoi 3.5% për mbrojtjen dhe Britania shpenzoi 2.2%, Gjermania shpenzoi vetëm 1.3% ndërsa Italia, Kanadaja, Spanja dhe Holanda ishin të gjitha shumë më pak se 2%. Rusia shpenzoi 4.1% të PBB-së së saj për mbrojtjen.

Shefat ushtarakë perëndimorë dhe analistët janë unanim në thirrjen për një rritje urgjente të shpenzimeve të mbrojtjes. Por shkurtimet e njëpasnjëshme të mbrojtjes gjatë dekadave të fundit kanë shkaktuar pyetje nëse NATO ka ende fuqi të mjaftueshme për të penguar një inkursion të ardhshëm rus.

Shefat ushtarakë paralajmërojnë se nëse NATO nuk forcon sigurinë e saj tani, atëherë kostoja e agresionit të mëtejshëm rus në të ardhmen do të jetë shumë më e madhe./UBTNews/

Rajoni

Ujërat e Kosovës: Sfida dhe zgjidhjet e qëndrueshme sipas Profesor Hazir Çadrakut

Published

on

Profesor i UBT-së, Hazir Çadraku, ishte mysafirë i radhës në podcastin tonë, ku foli për gjendjen aktuale të ujërave në Kosovë, duke theksuar rëndësinë e menaxhimit të qëndrueshëm dhe parandalimit të krizave të mundshme ujore në të ardhmen.

Sipas Profesor Çadrakut, sfidat që përballet Kosova janë të dyfishta: ndikimet klimatike dhe aktiviteti i pakontrolluar i njeriut.

Institucionet arsimore dhe kërkimi shkencor, sipas Profesor Çadrakut, luajnë një rol kyç në parandalimin e krizave ujore. Ai nënvizoi rëndësinë e punës intensive kërkimore në terren dhe publikimeve ndërkombëtare për të siguruar vendimmarrje të bazuar në të dhëna dhe fakte shkencore.

Për më shumë ndiqni podcastin: PODCAST

Continue Reading

Lajmet nga UBT

Profesori bullgar Dimitar Keranov ligjëroi në UBT mbi të ardhmen evropiane të Kosovës dhe përvojën e Bullgarisë

Published

on

Në kuadër të aktiviteteve akademike dhe ligjëratave tematike me ekspertë ndërkombëtarë, UBT ka mirëpritur Dr. Dimitar Keranov, politolog dhe ekspert i sigurisë ndërkombëtare, i cili mbajti ligjëratën me temën “Kosova’s European Future: What Bulgaria’s Experience Can Offer”, para studentëve të programit të Studimeve të Sigurisë.

Ligjërata u fokusua në rrugëtimin evropian të Kosovës, sfidat e integrimit, si dhe mësimet që mund të nxirren nga përvoja e Bullgarisë në proceset e anëtarësimit në Bashkimin Evropian, duke vënë theks të veçantë në çështjet e sigurisë, qëndrueshmërisë demokratike dhe përballjes me kërcënimet hibride.

Në këtë aktivitet akademik ishin të pranishëm edhe dekania e Fakultetit, Hajdi Xhixha, si dhe prodekani Arian Kadriu, të cilët vlerësuan rëndësinë e përfshirjes së ekspertëve ndërkombëtarë në procesin mësimor dhe në zgjerimin e perspektivës akademike të studentëve të UBT-së.

Dr. Dimitar Keranov është anëtar i Bordit Drejtues të Bulgarian Institute for International Politics (BIIP) dhe njihet si një nga zërat e rëndësishëm në fushën e politikës së jashtme, sigurisë dhe demokracisë në Evropën Juglindore. Fushat e tij të specializimit përfshijnë kërcënimet hibride, reziliencën demokratike dhe sigurinë ndërkombëtare, me fokus të veçantë në vendet që përballen me presione gjeopolitike.

Ai ka një përvojë të pasur profesionale në institucione prestigjioze ndërkombëtare, përfshirë German Marshall Fund of the United States dhe Institut für Europäische Politik në Berlin, ku ka kontribuar në analiza politike dhe kërkime shkencore mbi zgjedhjet, ndikimin e huaj dhe qeverisjen demokratike.

Publikimet dhe analizat e Dr. Keranov janë cituar nga media ndërkombëtare me ndikim të madh, si The New York Times dhe Euronews, duke e bërë atë një referencë të rëndësishme në debatet bashkëkohore mbi sigurinë dhe demokracinë. Ai është gjithashtu anëtar i American Political Science Association dhe flet rrjedhshëm më shumë se dhjetë gjuhë, çka i mundëson një qasje krahasuese dhe ndërkombëtare ndaj sfidave globale të sigurisë.

Ligjërata u prit me interes të veçantë nga studentët, të cilët patën mundësi të diskutojnë drejtpërdrejt me ligjëruesin për rolin e Kosovës në arkitekturën evropiane të sigurisë, sfidat aktuale rajonale dhe rëndësinë e përgatitjes akademike për profesionistët e ardhshëm të kësaj fushe.

Përmes aktiviteteve të tilla, UBT vazhdon të forcojë profilin e tij ndërkombëtar dhe të ofrojë një arsim cilësor, të lidhur ngushtë me zhvillimet aktuale globale dhe me praktikat më të mira akademike dhe profesionale.

Continue Reading

Vendi

Zgjerimi urban i Prishtinës analizohet shkencërisht në një temë masteri nga studentja e UBT-së, Eglantina Buja

Published

on

Prishtina ka qenë në fokus të një analize të thelluar shkencore mbi zhvillimin dhe zgjerimin e saj urban, përmes temës së masterit të kandidates nga UBT, MSc. Eglantina Buja, e cila u mbrojt me sukses në kuadër të studimeve pasuniversitare.

Tema me titull “Analizë sasiore e shtrirjes dhe zgjerimit urban në Prishtinë për periudhën 1990–2024” u prezantua para komisionit profesional, i përbërë nga Prof. Dr. Egzon Bajraktari (kryetar), Prof. Dr. Edon Maliqi (mentor) dhe Dr. sc. Elvida Pallaska (anëtare).

Studimi trajton transformimet urbane të kryeqytetit gjatë një periudhe 34-vjeçare, duke përfshirë kohën e okupimit, periudhën e pasluftës dhe zhvillimet pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Përmes përdorimit të të dhënave të hapura dhe metodave bashkëkohore shkencore, tema ofron një pasqyrë të qartë dhe të matshme të zgjerimit urban të Prishtinës.

Analiza është realizuar mbi bazën e imazheve satelitore Landsat 5 TM dhe Landsat 8 OLI, të përpunuara përmes klasifikimit të mbikëqyrur (Supervised Classification) në platformën Google Earth Engine, si dhe përmes analizave hapësinore me sisteme GIS. Si rezultat, janë gjeneruar harta tematike dhe produkte vizuale që dokumentojnë ndryshimet urbane ndër vite.

Të dhënat tregojnë një rritje të ndjeshme të sipërfaqes së ndërtuar në Prishtinë – nga 437.5 hektarë në vitin 1990 në mbi 1,410 hektarë në vitin 2024, që përfaqëson një zgjerim urban mbi 220%, një ritëm që tejkalon dukshëm rritjen e popullsisë. Ky zhvillim ka ndikuar në kalimin nga një strukturë urbane kompakte drejt një forme më të shpërndarë dhe të fragmentuar, duke sjellë sfida serioze për planifikimin hapësinor, infrastrukturën dhe përdorimin efikas të tokës.

Studimi identifikon gjithashtu zonat kryesore të zgjerimit urban dhe vë në pah ndikimin e ndërtimeve informale dhe mungesës së planifikimit të qëndrueshëm urban. Në përfundim, tema ofron rekomandime konkrete për vendimmarrësit, duke theksuar nevojën për zhvillim kompakt, forcim institucional dhe përdorim sistematik të teknologjive gjeohapësinore në monitorimin urban.

Me rastin e diplomimit, kandidatja u vlerësua për qasjen serioze akademike, rigorozitetin metodologjik dhe kontributin e vlefshëm në studimet e zhvillimit urban të Prishtinës.

UBT vazhdon të dëshmojë përkushtimin e tij ndaj kërkimit shkencor dhe formimit të kuadrove profesionale që kontribuojnë drejtpërdrejt në analizën dhe zgjidhjen e sfidave zhvillimore të vendit.

Continue Reading

Lajmet nga UBT

Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi, bëhet zyrtarisht anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave

Published

on

Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi bëhet anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, në bazë të kontributit të tij të jashtëzakonshën në shkencë dhe teknologji, si dhe duke u bërë i vetmi dhe i pari shkencëtar nga Kosova që i bashkohet këtij institucioni prestigjioz. Diploma e anëtarësimit iu dorëzua gjatë një ceremonie solemne nga Kryetari dhe Nënkryetari i Akademisë, në Qendrën Evropiane për Shkencë (CERN) në Gjenevë, Zvicër.

Ky anëtarësim përfaqëson një njohje ndërkombëtare për kontributin e Rektorit Hajrizi në avancimin e arsimit të lartë, kërkimit shkencor dhe inovacionit në Kosovë, si dhe forcon lidhjet e vendit me komunitetin akademik evropian dhe botëror.

“Ky është një moment jashtëzakonisht i rëndësishëm, jo vetëm për mua personalisht, por edhe për Kosovën dhe komunitetin tonë shkencor. Anëtarësimi im në Akademinë Evropiane të Shkencës hap dyert e kësaj akademie prestigjioze për vendin tonë dhe për gjeneratat e reja të shkencëtarëve kosovarë,” ka thënë Rektori Hajrizi.

Rektori Hajrizi theksoi rëndësinë dhe domethënien e këtij anëtarësimi, duke shprehur falënderimet e tij dhe duke ndarë vizionin për të ardhmen.

“Ky anëtarësim përfaqëson vlerësimin e punës sime mbi 30-vjeçare në fushën e shkencës dhe teknologjisë, dhe më jep një motiv shtesë për të vazhduar angazhimin në forcimin e arsimit cilësor, avancimin e kërkimit shkencor dhe lidhjen e institucioneve akademike të Kosovës me rrjetet evropiane të dijes dhe inovacionit. Dëshiroj të shpreh mirënjohjen time të thellë për të gjithë ata që kontribuan në nominimin dhe vlerësimin tim. Një falënderim i veçantë shkon për familjen time dhe për kolegët e mi, për mbështetjen e vazhdueshme dhe bashkëpunimin profesional gjatë gjithë këtyre viteve”, u shpreh Rektori Hajrizi.

Akademia Evropiane e Shkencave është e njohur për promovimin e ekselencës shkencore, kërkimit ndërdisiplinar dhe inovacionit, duke përfshirë në radhët e saj studiues me reputacion të lartë ndërkombëtar, përfshirë edhe laureatë të Çmimit Nobel.

Nën udhëheqjen e Prof. Dr. Edmond Hajrizi, UBT është pozicionuar si një institucion lider në arsimin e lartë, kërkimin shkencor, inovacionin dhe sipërmarrjen në rajonin e Evropës Juglindore, duke krijuar mundësi të reja për studentët, akademikët dhe institucionet partnere.

Continue Reading

Të kërkuara