Kuriozitete

Misteret e Efektit Placebo: Pse ndihemi mirë edhe kur nuk marrim asnjë ilaç?

Ekspertët nuk e vënë në dyshim faktin se placebot janë shumë të nevojshme për testimin e ilaçeve.

Published

on

Placebo është një trajtim mjekësor që nuk përmban asnjë lloj ilaçi. Por në shumë raste, placebo-t mund të kenë një efekt terapeutik dhe ndonjëherë edhe dramatik. Dikur mjekët u jepnin placebo pacientëve që nuk kishin mjaftueshëm para, apo që në fakt nuk kishin asnjëproblem shëndetësor.

Ata mund t’i jepnin pacientit ​​ujë me sheqer ose një pilulë të mbushur me asgjë, duke shpresuar se besimi i pacientit tek ilaçi apo besimi te mjeku, do të ndihmonte në lehtësimin e simptomave të tij. Pra placebot nuk janë asgjë ndonjë shpikje e re.

Në një letër drejtuar Kaspar Uistarit, një nga etërit themelues të SHBA-së Tomas Xheferson shkruan,“Një nga mjekët më të suksesshëm që kam njohur ndonjëherë, më ka thënë se ka përdorur më shumë pilula prej buke, dhe me pika uji me ngjyrë, sesa të gjitha ilaçet e tjera të marra së bashku”.

Placebot në testet klinike

Kur ekspertët filluan ta shihnin mjekësinë më shumë si një shkencë, dhe më pak si një art, ata vunë re fuqinë e vërtetë të placebos. Madje e matën efektin e saj. Në vitin 1955, Henri Besher ishte i pari që e përcaktoi këtë efekt. Ai ishte anesteziolog në Shkollës e Mjekësisë nëUniversitetin e Harvardit, dhe botoi një studim mbi këtë çështje në Gazetën e Shoqatës Mjekësore Amerikane.

Edhe pse ekspertët e tjerë vunë në dyshim provat dhe përfundimet e Besher, ata nuk e vënë në dyshim faktin se placebot janë shumë të nevojshme për testimin e ilaçeve. Për të përcaktuar nëse një ilaç i ri është më efektiv sesa mungesa e një terapie, studiuesit duhet ta kontrollojnë atë përmes Efektit Placebo.

Vetëm marrja e ilaçeve ka të ngjarë të ndikojë tek disa pacientë. Kjo është arsyeja pse “standardi i artë” aktual i testimit të barnave është Testimi i Kontrolluar Rastësisht (RCT). Në një RCT, disa nga pacientët marrin ilaçin aktual; të tjerët marrin një placebo. As studiuesit dhe as pacientët nuk e dinë se kush e merr ilaçin dhe kush placebon. Sot ekspertët nuk do të miratojnë përdorimin e një ilaçi, nëse ai nuk është më efektiv se sa një placebo.

Mënyra si funksionon mbetet ende mister!

Efekti Placebo nuk është universal, edhe pse Besher pretendoi se deri në 35 për qind e njerëzve mund të jenë të ndjeshëm ndaj këtij efekti. Studiuesit kanë vënë re se placebot prodhojnë ndryshime në presionin e gjakut dhe rrahjet e zemrës, si dhe lehtësojnë dhimbjen, depresionin, ankthin dhe sindromën e zorrës së irrituar.

Injeksionet e rreme duket se funksionojnë më mirë sesa pilulat e rreme. Pilulat e mëdha funksionojnë më mirë se të voglat, dhe dy pilula janë më efektive sesa një e vetme. Po ashtu studimet kanë zbuluar se diferencën mund ta bëjë edhe ngjyra e pilulës. Mbetet ende një mister se si funksionon efekti Placebo.

Disa thonë se është çështje pritshmërish. Disa mendojnë se gjithçka shpjegohet me kushtëzimin klasik. Ne jemi të kushtëzuar të ndihemi më mirë pas marrjes së ilaçeve, dhe në fakt kështu na ndodh.

Efekti Placebo mbi dhimbjen fizike, mund të shpjegohet me aktivizimin e disa opioideve natyrale në tru, si një kundërpërgjigje ndaj marrëdhënies midis mjekut dhe pacientit.

Jo domosdoshmërisht një mashtrim

Por një gjë nuk është mister. Me gjithë të mirat që mund të bëjë një placebo, nuk është etike të gënjesh pacientët. Në testet klinike, pjesëmarrësit e dinë se mund të jenë edhe në grupin që do të marrë një placebo. Xheferson e quajti shpërndarjen e qëllimshme të “pilulave të bukës” si një “mashtrim qëllim-mirë”.

Por ekspertët mund të përfitojnë nga Efekti Placebo edhe pa e mashtruar pacientin. Një nga aspektet më intriguese për placebot, është se ato mund të funksionojnë edhe kur pacientët e dinë se po marrin një placebo. Megjithëse placebot, po përdoren prej shekujsh, dhe kanë qenë një pjesë e domosdoshme e testeve klinike për dekada me radhë, reputacioni i tyre ka pësuar ulje dhe ngritje.

Por gjatë dekadave të fundit, studiuesit kanë filluar të shqyrtojnë me kujdes atë që fshihet pas këtij efekti, dhe si mund ta përdorin atë në të mirë të pacientëve, dhe jo vetëm për të testuar barnat e reja. Një ditë, ju mund të zgjidhni një ilaç, duke e ditur mirë se çfarë nuk ka në të. / Discover Magazine – Bota.al

Kuriozitete

Pse nuk bën të parkosh automjetin në bar të thatë?

Published

on

Vera është koha e të nxehtit të madh dhe thatësirave, dhe e gjitha kjo është një terren i përshtatshëm për zjarre.

Burimet e zjarreve mund të jenë të ndryshme, nga ato natyrore deri te zjarrvënësit që kënaqen me flakët.

Në Spanjë, Agjentët e mbrojtjes së mjedisit lëshuan paralajmërimin interesant, parkimi i veturave mbi thatësi, veçanërisht pas një udhëtimi të gjatë, është i rrezikshëm. Shkaku qëndron te sistemi i shkarkimit të gazrave, pra te katalizatori, komponent i projektuar për të reduktuar ndotjen që lëshojnë automjetet.

Gjatë funksionimit normal, ky element mund të arrijë temperatura të larta, nga 400 deri në 800 gradë Celsius, duke shkaktuar ngrohje të konsiderueshme në zonën poshtë makinës. Pas një udhëtimi prej disa kilometrash, nxehtësia në pjesën e poshtme të automjetit mund të arrijë në 300 gradë Celsius.

Nëse vetura parkohet mbi bar të thatë, nxehtësia mjafton që bimësia të nisë të digjet për disa sekonda.

Masa më e thjeshtë për të shmangur këtë lloj zjarri është të mos parkoni automjetet jashtë zonave të përcaktuara për këtë qëllim, veçanërisht në vende ku ka bimësi të thatë.

Continue Reading

Kuriozitete

Barbie bën versionin e kukullës me diabet të tipit 1

Published

on

Kukulla e re “Barbie” nga kompania e njohur e lodrave “Mattel” ka pompë insuline e monitor të glukozës, e cila është pjesë e serisë së re të kukullave të lansuara nga brendi, ka raportuar The Guardian.

Kjo kukull është projektuar në mënyrë që fëmijët me diabet ta ndiejnë veten të përfshirë në shoqëri..

Në filmin  “Barbie”, të regjisores Greta Gerwig, Barbieland është vend i gjithëpërfshirjes e diversitetit. Që nga 2019 “Mattel” ka filluar të prodhojë kukulla me aftësi të kufizuara, ani pse kjo kukull e njohur ekziston që nga viti 1959.

Kompania ka lansuar “Barbien” e parë me sëmundjen e diabetit të tipit 1, edicioni i fundit i rangut, për të cilin ka deklaruar se është projektuar “të ua mundësojë fëmijëve ta gjejnë veten te kjo kukull e ta inkurajojnë sa më shume lojën me kukulla përtej eksperiencave jetësore”.

Diabeti i tipit 1 është sëmundje autoimune ku vet trupi i sulmon dhe i shkatërron qelizat e pankreasit që e krijojnë insulinën. Sëmundja diagnostikohet në fëmijëri dhe pacientët monitorojnë nivelin e sheqerit në gjak e të marrin insulinë.

“Barbie” e re është dizajnuar në bashkëpunim me organizatën jo-fitimprurëse Breakthrough T1D.

Kukulla ka një pajisje për monitorimin e glukozës, që e ka të vendosur në krah, një telefon mobil me aplikacionin CGM, i cili iu ndihmon që ta përcjellë nivelin e sheqerit në gjak. Ajo ka pompë insuline një çantë që ia zë të gjitha pajisjet mjekësore që i duhen si dhe ushqimet.

Krista Berger, zëvendës shefe e kukullave “Barbie” në “Mattel”, ndërkohë që po promovonte kukullën e re ka thënë se ky është një hap i rëndësishëm drejt përkushtimit që ka kompania për gjithëpërfshirje dhe përfaqësim.

“‘Barbie’ ndihmon fëmijët të fitojnë përceptimet e para për botën, duke reflektuar edhe sëmundjen e diabetit  tipi 1, sigurohemi që më shumë fëmijë të mund ta shohin veten në historitë që i imagjinojnë përmes lojës me kukullat që i duan”, ka thënë Berger.

“Barbie” e parë afroamerikane u lansua gjatë viteve ’60, kurse ato hispanike u lansuan gjatë viteve ’80, ndërkohë që shumë kukulla në profesione të ndryshme që ushtrojnë gratë u prezantuan në vitet ’90 e 2000.

Në ditët e sotme ka më shumë se 175 lloje të ndryshme të kukullave në fjalë, me shumë ngjyra lëkure, syve, flokëve, tipe të ndryshme trupash si dhe aftësive të kufizuara trupore. Kompania ka përshirë edhe “Barbien” e verbër, “Barbien” afromarikane më sindromë Down, kukulla me aparat dëgjimi, me proteza të ndryshme për gjymtyrë, kukulla me karrocë si dhe “Barbien” më sëmundjen e lëkurës, që quhet vitiligo.

“Barbie” nuk është e vetmja kukull që fokusohet te diversiteti. Kompanie e lodrave “Lottie” ka kukulla me sindromën Down si dhe me autizëm, ndërkohë që kompania “Lego” shet shumë lloje të figurave që kanë aftësi të kufizuara fizike.

“Përfaqësimi ka rëndësi, sidomos në fëmijëri. Të shohësh ‘Barbie’ me diabet të tipit 1 ndihmon në normalizimin e kësaj sëmundje e në uljen e stigmatizimit dhe u tregon fëmijëve që nuk qëndrojnë vetëm në këtë botë. Ky është hap pozitiv drejt ndërtimit të vetëbesimit, përfshirjes dhe kuptimit se si është të jetosh me diabet”, ka thënë Arjun Penasar, shef ekzekutiv i “diabetes.co.uk”.

Continue Reading

Kuriozitete

Çfarë janë kukullat Labubu dhe pse njerëzit po lënë kokat pas tyre?

Published

on

Labubu, një krijesë e vogël me veshë lepurushi, dhëmbë të theksuar dhe veshje të çuditshme, është kthyer në aksesorin më të paparashikuar të verës 2025.

I varur në çanta Hermès, Louis Vuitton apo Bottega, kjo lodër e çuditshme ka rrëmbyer jo vetëm influencueset dhe VIP-at si Rihanna, Dua Lipa dhe Lisa nga Blackpink, por edhe gjithë gjeneratën Z.

Si u krijua Labubu?

Kukulla Labubu u krijua më 2015 nga Kasing Lung. E frymëzuar nga mitologjia nordike, Labubu është pjesë e universit “The Monsters” dhe përfaqëson një personazh të mirë që shpesh gabon pa dashje. Kukullat vijnë në forma të ndryshme dhe të mbështjella me kostume në varësi të një tematike dhe shiten si “blind boxes”, pra ti nuk e di kurrë cilën do të marrësh derisa ta hapësh.

Pse janë bërë kaq të famshme?

Nostalgjia – Shumë nga blerësit e sotëm janë rritur me anime, lodra dhe personazhe të viteve ’90 dhe 2000. Tani, me më shumë të ardhura, ata rikthehen tek ato ndjesi të thjeshta dhe të lumtura përmes kukullave si Labubu.

Kultura e “kidult” – Brezat e rinj nuk kanë më frikë të përqafojnë fëmijërinë edhe si të rritur. Tregu i lodrave për të rritur është në bum.

Elementi i misterit – Kukullat vijnë të fshehura në kuti “surprizë”, duke krijuar ndjesinë e lojës me fat. Ndjenja e emocionit nga unboxing-u është si një dozë dopaminë.

A do të rritet vlera e tyre?

Shumë mund të shihen si investim, njësoj si kartat Pokémon apo Beanie Babies dikur. Një Labubu i rrallë është shitur për 1,000 paund. Marka po zgjeron “universin” me produkte të reja si kapëse flokësh, mbështjellës për AirPods apo aksesorë telefoni. Herën tjetër kur të shohësh një kukull të vogël me dhëmbë të çuditshëm që rri varur në një çantë luksoze, ndoshta duhet të pyesësh veten “çfarë është më me vlerë – çanta, apo Labubu?”.

Continue Reading

Kuriozitete

Autizmi tashmë mund të zbulohet nga testi në një fije floku

Published

on

Shkencëtarët kanë shpikur një test universal për autizmin tek foshnjat që përdor një fije floku.

Ai analizon mostrën për nivelet e metaleve si plumbi dhe alumini, të cilat janë më të larta te fëmijët autikë. Testi përfshin dërgimin e një mostre flokësh në laborator për analizë dhe u tregua se parashikonte autizmin me saktësi 81 për qind të kohës në një studim të rishikuar nga kolegët.

Shkencëtarët tjerë e shpallën testin si zhvillim ‘novator’ për gjendjen famëkeqe të vështirë për t’u diagnostikuar që prek 5.4 milionë amerikanë dhe 700,000 britanikë. Për shkak se nuk ka asnjë test standard për gjendjen, mjekët duhet të mbështeten në historinë e zhvillimit dhe sjelljen e fëmijës.

Për testin, shkencëtarët përdorin një lazer për të hequr shtresën sipërfaqësore të flokëve. Një lazer i dytë, më i fuqishëm, lëshohet më pas përgjatë flokëve, i cili merr matje në 650 pikë për çdo centimetër. Kjo gjithashtu e kthen fillesën në plazmë.

Kontrollon për substanca të lidhura me autizmin duke përfshirë metale; plumbi, kadmiumi, arseniku, zinku e bakri ndër të tjera. Hulumtimet e mëparshme kanë gjetur nivele të larta të të tre metaleve elementare në flokët e fëmijëve autikë. Rezultatet futen në program i cili kërkon modele që tregojnë autizëm.

Ata testuan metodën në fijet e flokëve të mbledhura nga 220 fëmijë japonezë kur ata ishin rreth një muajsh. Rezultatet u krahasuan me diagnozën klinike të autizmit, e përfunduar kur të rinjtë ishin rreth katër vjeç. Shkencëtarët zbuluan se testi i tyre identifikoi saktë autizmin në 394 raste (81 për qind e totalit).

Ai identifikoi autizmin në 96.4 për qind të fëmijëve dhe ia dha plotësisht të qartë 75.4 për qind që nuk kishin autizëm. Autizmi është diçka me të cilën njerëzit lindin, gjë që çon në funksionimin e trurit të tyre ndryshe nga ai i njerëzve të tjerë. Ata me këtë gjendje mund të luftojnë për të komunikuar, e kanë të vështirë të kuptojnë se si mendojnë ose ndihen të tjerët, ose shqetësohen dhe mërziten në situata të panjohura dhe ngjarje shoqërore.

Shkencëtarët nuk janë të qartë se çfarë e shkakton këtë gjendje, megjithëse mendohet se janë të përfshirë faktorë mjedisorë dhe gjenetikë.

Continue Reading

Të kërkuara