Aktualitet

​202 vjet nga vrasja e Ali Pashë Tepelenës

I njohur si “Luani i Janinës”, Ali Pashë Tepelena, në historiografinë shqiptare njihet më së miri si themelues i Pashallëkut autonom të Janinës.

Published

on

Sot bëhen 202 vjet që nga vrasja e sunduesit dhe feudalit më të fuqishëm të Shqipërisë së Mesme dhe Jugore, Ali Pashë Tepelena.

I njohur si “Luani i Janinës”, Ali Pashë Tepelena, në historiografinë shqiptare njihet më së miri si themelues i Pashallëkut autonom të Janinës, si dhe si kryengritës kundër pushtetit të Portës Osmane në Shqipëri.

“Luani i Janinës”, lindi rreth viteve 1740-1750 në Tepelenën e Labërisë, dhe vdiq më 24 janar 1822 duke mbrojtur trojet shqiptare të Epirit nga forcat osmane. Familja e Ali Pashës ishte një nga familjet me të forta në trojet shqiptare. Stërgjyshi i tij Muçojaka ka qenë Be nga Gjirokastra dhe besohet të ketë qenë nënguvernator i nahijes së Tepelenës, qytet që ishte pjesë e Sanxhakut të Vlorës.

Gjyshi i tij, Muhtar Pasha ishte luftëtar, i famshëm për trimërinë e tij. Vdiq në rrethimin e Korfuzit (pasi shkatërroi një pjesë të mureve veneciane) duke komanduar forcat osmane në 1716.

Muhtar Pasha kishte 3 fëmijë: Salek, Mehmet dhe Veli. Ali Pashë Tepelena si i ri u dallua shumë shpejt për aftësitë e tij dhe për energjinë me të cilën ndoqi planet e veta ambicioze për t’u bërë sundimtar i vetëm i vendit duke përdorur gjithë mjetet, dhunën, dinakërinë, po aq sa edhe lidhjet familjare me feudalët e tjerë vendas.

Moktar, gjyshi i tij vdiq, me shpatën në dorë, gjatë ekspeditës së osmanëve kundër Korfuzit në 1716. Vdekja e babait të tij, Veli, ka shkatërruar shumë familje.

Aliu do të bashkonte një grup grabitësish në rininë e tij. Ai ishte përgjegjës për bastisje të ndryshme, deri në arrestimin e tij nga Pashai i Beratit. Ai arriti megjithatë të shpëtojë dënimit nga hyrja në shërbim të tij. Ai pastaj kaloi në shërbim të një armiku të Pashës së Beratit, Pashait i Delvinës. Aliu u martua me një vajzë të këtij të fundit. Ajo i dha dy djem që u quajtën : Moktar dhe Veli. Nuk ishte e gjatë për të intriga kundër vjehrrit të tij. Ai shpresonte se pas ekzekutimit të tij, të trashëgonte pashallëkun tij.

Më 1784 fitoi gradën e Pashait si komandant ushtarak pranë Valiut të Rumelisë në Sofje. Po këtë vit siguroi me luftë qeverisjen e sanxhakut të Delvinës. Në vitet 1786-88 u bë derbendpashë dhe qeveritar i Sanxhakut të Tërhallës (Thesali) dhe shtiu në dorë, sidomos me përkrahjen e borgjezisë zejtare-tregtare të vendit, qeverisjen e sanxhakut të rëndësishëm të Janinës, duke shtrirë kështu pushtetin e vet mbi Epirin dhe një pjesë të trojeve jugore shqiptare.

Rreth 1787, i thirrur në Kostandinopojë Tepelenë Dervenci Ali-Pasha (Marshall,- titull ushtarak) për gjithë e Thesalisë. Ai ishte i lejuar për të mbajtur nën vehte katër mijë burra për të luftuar kundër kaçakëve e të krishterëve. Ish-kaçak vetë, ai dinte të gjitha turket. Ata ai nuk e mbyti, por i mori në shërbim të tij. Sulltani shpërblen atë në mënyrë të suksesshme dhe me emrin Ali Pasha (Pasha në turqisht) në Trikala, Thesalisë.

Si pronar i madh tokash, sipërmarrës i taksave shtetërore, si pjesëmarrës aktiv në veprimtari tregtare dhe duke mbrojtur interesat e çifligarëve të rinj po dhe të borgjezisë tregtare, të cilën e bëri për vete me një politikë tolerance të gjere fetare, Ali Pashë Tepelena mënjanoi përkrahësit e pushtetit qendror osman dhe “tiranët e vegjël” si shkaktarë të anarkisë feudale në vend. Ai i shndërroi kështu trevat e përfshira nën sundimin e tij në një formacion shtetëror në fakt autonom, që dallonte nga viset e tjera të perandorisë për nga rregulli, qetësia dhe zhvillimi ekonomik e kulturor. Janina u bë një qytet nga më të rëndësishmit dhe më të begatë në viset Perëndimore të Ballkanit, qendër e tregut ndërkrahinor të Rumelisë Jugore, qe përfshinte edhe një varg krahinash të Shqipërisë, një vatër arsimore dhe kulturore ku filloi të përdorej përveç greqishtes si gjuhë shkrimi dhe shqipja.

Në vitet 1798-1812, duke nënshtruar me luftë qeveritarët rivalë të sanxhaqeve fqinjë si dhe krahinat e vetëqeverisura të Sulit, Himarës, etj. dhe duke shfrytëzuar situatën e vështirë të Perandorisë Osmane në periudhën e luftërave të Napoleon Bonapartit, Ali Pashë Tepelena arriti të zgjeronte e përforconte pushtetin e vet duke përfshirë trevat që nga gjiri i Prevezës deri afërsisht në lumin Shkumbin. Pashallëku i Janinës u bë një faktor me rëndësi ndërkombëtare në kushtet kur forcat franceze e ruse që ishin vendosur në Ishujt Jonianë si dhe Anglia, drejtuan vëmendjen e tyre ndaj sundimtarit të fuqishëm shqiptar dhe krijuan lidhje direkte diplomatike me të, duke kapërcyer Portën.

Ali Pashë Tepelena ishte bërë kështu një sundimtar faktikisht i pavarur, por gjithmonë i kujdesshëm, për të mos krijuar konflikte të parakohshme me pushtetin qendror, duke pritur një moment të volitshëm për t’u shkëputur prej këtij.

Aktualitet

Shifrat tronditëse: Mbi 295 milionë njerëz në botë vuajnë nga uria

Published

on

Pasiguria akute ushqimore vazhdon të rritet me një ritëm alarmues, me mbi 295 milionë njerëz në rrezik vdekjeje nga uria, zbulon një analizë e re e Raportit Global për Krizat Ushqimore (GRFC).

Përshkallëzimi i konflikteve dhe shkurtimet në ndihmën humanitare, së bashku me ndryshimet e shumta klimatike dhe ekonomike, detyruan vitin e kaluar edhe 13.7 milionë njerëz të tjerë që të përjetojnë pasiguri kronike ushqimore.

Ky është viti i gjashtë radhazi që numri i njerëzve që përballen me “niveli të larta të pasigurisë ushqimore akute” ka ardhur në rritje, duke arritur në 295.3 milionë, sipas raportit. Kjo shifër përfaqëson një të katërtën – 22.6% – e popullsisë së 53 vendeve të analizuara nga ekspertët e GRFC.

“Përshkallëzimi i konflikteve, rritja e tensioneve gjeopolitike, pasiguria ekonomike globale dhe shkurtimet e financimeve po thellojnë pasigurinë ushqimore akute,” thuhet në raport.

Numri i njerëzve që përballen me mungesën më kronike të ushqimit, sipas Klasifikimit të Fazës së Pasigurisë Ushqimore të Integruar (IPC), i mbështetur nga OKB – është dyfishuar në krahasim me vitin e kaluar. Më shumë se 95% e tyre jetonin në Rripin e Gazës dhe Sudan. Haiti, Mali dhe Sudani i Jugut kanë popullata të konsiderueshme që përjetojnë sfida të ngjashme.

Kjo kategori e përshkruar si “katastrofë” nga IPC, karakterizohet nga uria, vdekja, varfëria ekstreme dhe nivele të larta të kequshqyerjes akute. Në Sudan, lufta civile në përkeqësim çoi në shpalljen zyrtare të urisë, me më shumë se 24 milionë njerëz që përballen me pasiguri akute ushqimore. Gjendja u përkeqësua në Rripin e Gazës. Ekspertët, vitin e kaluar deklaruan se gjysma e popullsisë ishte parashikuar të përjetonte skenarin e “katastrofës”.

“Pas mbylljes së të gjitha kalimeve në Rripin e Gazës në fillim të marsit e prishjes së armëpushimit dymujor, qasja në ushqim është kufizuar,” thotë raporti.

Këto paralajmërime u konfirmuan kur raporti më i fundit i IPC tha se popullsia e Gazës, rreth 2.1 milionë palestinezë, ishte në “rrezik kritik” nga uria, ndërsa bllokada izraelite ndaj ndihmës humanitare vazhdon. Ekspertët e GRFC identifikuan përkeqësimin e sigurisë ushqimore në 19 vende, kryesisht të nxitur nga konfliktet si në Mianmar, Nigeri dhe Republika Demokratike e Kongos.

Kjo pasiguri, sipas tyre, u shtua nga kriza klimatike, ku përmendet thatësira e pritshme në disa pjesë të Etiopisë, Kenias dhe Somalisë, si dhe problemet e shumta dhe varfëria ekstreme në Afganistan dhe Pakistan.

Ndërprerja e papritur e financimit këtë vit, veçanërisht nga USAID, gjithashtu ka tkurrur shërbimet e ushqyerjes për më shumë se 14 milionë fëmijë në shtete si Sudani, Jemeni dhe Haiti, duke i lënë ata të pambrojtur ndaj kequshqyerjes dhe të ekspozuar ndaj vdekjes.

Burimi: The Guardian

Continue Reading

Bota

Ukraina dhe Rusia mbajnë bisedime direkte për paqe për herë të parë që nga viti 2022

Published

on

By

Zyrtarët ukrainas dhe rusë u takuan të premten në Stamboll për të zhvilluar bisedime të drejtpërdrejta për herë të parë që nga bisedimet e dështuara të fillimit të shkurtit 2022, kur Rusia e kishte nisur pushtimin e plotë të Ukrainës.

Pritjet janë se nuk do të ketë ndonjë përparim në këto bisedime.

Bisedimet e së premtes përmbyllin një javë të ngarkuar të diplomacisë, e nxitur nga përpjekjet e presidentit të Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, për ta ndërmjetësuar një marrëveshje për t’i dhënë fund luftës, e cila ka shkaktuar vrasjen e dhjetëra mijëra ushtarëve nga të dyja palët dhe një numri gjithnjë e më të madh civilësh ukrainas.

Negociatorët rusë dhe ukrainas e filluan takimin e tyre pas orës 13:00, bashkë me zyrtarë nga vendi mikpritës, Turqia.

Disa takime të ndara, që përfshijnë zyrtarë amerikanë, ukrainas, rusë, evropianë dhe turq, janë duke u mbajtur gjithashtu.

Moska nuk i ka pranuar thirrjet e Ukrainës, vendeve evropiane dhe Shteteve të Bashkuara për një armëpushim të plotë 30-ditor, duke thënë se armëpushimi mund të bëhet vetëm si rrjedhojë e bisedimeve, dhe presidenti rus, Vladimir Putin, hodhi poshtë ftesën e presidentit ukrainas, Volodymyr Zelensky, për t’u takuar ballë për ballë për herë të parë që nga viti 2019.

Duke hapur bisedimet, ministri i Jashtëm turk, Hakan Fidan, tha se është “tejet e rëndësishme” të zbatohet një armëpushim “sa më shpejt të jetë e mundur” dhe se “është gjithashtu shumë e rëndësishme që këto bisedime të shërbejnë si bazë për një takim mes udhëheqësve. Ne besojmë me gjithë zemër se është e mundur të arrihet paqja përmes negociatave konstruktive”.

Para bisedimeve, udhëheqësi i delegacionit ukrainas, ministri i Mbrojtjes Rustem Umerov, tha në Facebook se paqja është e mundur vetëm nëse “Rusia tregon gatishmërinë e saj për të ndërmarrë veprime konkrete, duke përfshirë një armëpushim të plotë për të paktën 30 ditë dhe zbatimin e masave humanitare, si rikthimi i fëmijëve ukrainas, të dëbuar me forcë”, si dhe shkëmbimi i të gjithë të burgosurve të luftës.

Vendimi i Putinit për të dërguar një delegacion të nivelit të ulët për bisedime – të cilin ai e propozoi më herët këtë javë dhe që Trump i bëri thirrje Ukrainës ta pranonte – bëri që pritshmëritë për ndonjë arritje në këto bisedime të jenë shumë të vogla.

Trump, i cili ndodhej në një vizitë në Lindjen e Mesme, kishte dhënë sinjale se mund të udhëtonte drejt Turqisë për të marrë pjesë nëse edhe Putini do të merrte pjesë.

Asgjë nuk do të ndodhë derisa unë dhe Putini të takohemi”, tha Trump pasi Kremlini njoftoi se do të dërgonte një delegacion të nivelit të ulët.

Më 16 maj, Trump tha se po kthehej në Uashington. “Të shohim çfarë do të ndodhë me Rusinë dhe Ukrainën”, tha ai, duke shtuar se do të takohej me Putinin “sapo të organizohet takimi”.

Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio, i tha Fox News më 15 maj se nuk do të ketë përparim derisa Trumpi dhe Putini të ulen “përballë njëri-tjetrit”.

Rubio u takua me homologët e tij ukrainas dhe turq më 16 maj dhe përsëriti “qëndrimin e SHBA-së se vrasjet duhet të ndalen”, tha zëdhënësja e Departamentit të Shtetit, Tammy Bruce.

Zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, tha se një takim Trump-Putin për të diskutuar marrëdhëniet dypalëshe, Ukrainën dhe çështje të tjera është “patjetër i nevojshëm,” por do të kërkojë kohë për t’u përgatitur dhe nuk duhet të mbahet nëse nuk sjell rezultate.

Putin nisi pushtimin e plotë tetë vjet pasi Rusia aneksoi Gadishullin e Krimesë së Ukrainës dhe nxiti luftën në rajonin lindor të Donbasit në vitin 2014.

Rusia tani kontrollon rreth një të pestën e territorit të Ukrainës, por ka dështuar të arrijë qëllimin e Putinit për ta nënshtruar vendin, i cili është i pavarur që nga shpërbërja e Bashkimit Sovjetik në vitin 1991./REL/

Continue Reading

Bota

“Rusia nuk është serioze”, Zelensky dërgon ekipin për bisedime paqeje

Published

on

By

Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy ka njoftuar dërgimin e një delegacioni në Stamboll për bisedime të drejtpërdrejta me Rusinë, në përpjekjen më të fundit për t’i dhënë fund luftës që prej fillimit të saj në shkurt të vitit 2022.

Bisedimet, të cilat pritet të nisin të premten, përfaqësojnë kontaktin e parë të nivelit të lartë mes dy vendeve që nga raundi i pasuksesshëm në mars 2022.

Duke folur në Ankara pas një takimi me Presidentin turk Recep Tayyip Erdogan, Zelenskyy deklaroi se qëllimi kryesor i Ukrainës në këto bisedime do të jetë arritja e një armëpushimi të menjëhershëm 30-ditor. Ai pranoi se Rusia ka dërguar një delegacion të nivelit më të ulët, por shtoi se dërgimi i ekipit ukrainas synon të tregojë përkushtimin e Kievit ndaj paqes dhe të sinjalizojë përmbajtje ndaj presidentit të ardhshëm amerikan të mundshëm, Donald Trump, si dhe ndërmjetësit turk.

Fatkeqësisht, rusët nuk janë mjaftueshëm seriozë në lidhje me negociatat,” tha Zelenskyy në konferencën për shtyp. “Nga respekti për Presidentin Trump dhe Presidentin Erdogan, kam vendosur të dërgoj delegacionin tonë në Stamboll tani.

Delegacioni ukrainas do të drejtohet nga ministri i mbrojtjes, Rustem Umerov. Nga ana tjetër, SHBA pritet të përfaqësohet nga i dërguari special i Trump, Steve Witkoff, si dhe Sekretari i Shtetit Marco Rubio, edhe pse roli i tyre në bisedime mbetet i paqartë.

Takimet do të zhvillohen në Pallatin Dolmabahçe, një rezidencë historike në bregun evropian të Bosforit, e cila në vitin 2022 priti negociatat e mëparshme mes Moskës dhe Kievit që përfunduan pa rezultat.

Përpjekjet për paqe po zhvillohen në një klimë të pasigurt diplomatike, ndërsa Shtetet e Bashkuara kanë shprehur skepticizëm për ndonjë përparim të mundshëm në mungesë të një angazhimi të drejtpërdrejtë ndërmjet Trump dhe Putin.

Continue Reading

Bota

Mbi 110 të vrarë nga sulmet izraelite në Gaza gjatë 24 orëve

Published

on

By

Të paktën 115 persona u vranë nga sulmet izraelite në Rripin e Gazës në 24 orët e fundit, raportoi televizioni Al Jazeera me seli në Katar.

Sipas raportit, më shumë se 60 persona u vranë në një seri sulmesh izraelite në qytetin Khan Younis në jug. Të paktën 15 persona humbën jetën në sulmin ndaj qendrës mjekësore Al Tawbah në Jabaliya në veri të enklavës.

Kanali televiziv raportoi se të enjten, trupat izraelite kryen sulme masive ajrore në tre objektet më të mëdha mjekësore të rajonit – spitalin Al Awda në Jabaliya, Spitalin Indonezian dhe Spitalin Evropian në Khan Younis. Përveç kësaj, në shënjestër u vunë edhe kampi i refugjatëve në Jabaliya dhe periferitë e tij.

Më 18 mars, ushtria izraelite rifilloi operacionet ushtarake në Gaza, duke kryer sulme intensive në enklavë, duke shkelur kështu marrëveshjen e armëpushimit që ishte arritur në janar. Zyra e kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu deklaroi se ky veprim erdhi për shkak të refuzimit nga Hamasi të propozimeve të paraqitura nga ndërmjetësit dhe i dërguari special presidencial i SHBA-së, Steve Witkoff.

Sipas autoriteteve izraelite, qëllimi i operacionit është të sigurojë lirimin e të gjithë pengjeve të mbajtura në Gaza. Hamasi, nga ana tjetër, fajësoi Izraelin dhe SHBA-në për rifillimin e aktiviteteve.

Continue Reading

Të kërkuara