Kuriozitete

12 fakte për mënyrën se si muzika ndikon në trurin tonë

Published

on

Truri i njeriut funksionon në mënyra që shpesh mbeten mister.

Studimet kanë treguar se elemente të zakonshme të jetës sonë të përditshme, si muzika, kanë ndikim në funksionet dhe strukturën e trurit, ndonjëherë duke sjellë ndryshime të mëdha në mënyrën si mendojmë, ndjejmë dhe sillemi.

Ja disa fakte interesante që tregojnë se muzika është shumë më tepër se një zë i këndshëm në veshët tanë.

1. Të dridhurat nga muzika lidhen me dopaminën

A ndiheni ndonjëherë të përfshirë emocionalisht deri në dridhje kur dëgjoni një këngë të fuqishme? Kjo ndodh për shkak të dopaminës, një kimikate që truri e liron gjatë momenteve të kënaqësisë. Dopamina lidhet me motivimin, kënaqësinë dhe varësinë, dhe është arsyeja pse muzika ka qenë gjithmonë pjesë e ngjarjeve emocionale në historinë e njerëzimit.

2. Muzika aktivizon pothuajse tërë trurin

Shumë pak aktivitete aktivizojnë kaq shumë zona të trurit si muzika. Përmes skanimeve me rezonancë magnetike funksionale, studiuesit kanë vërejtur se dëgjimi i muzikës stimulon zonat emocionale, motorike e kreative, madje ndihmon në zhvillimin e qelizave nervore të reja.

3. Muzika mund të ndryshojë fizikisht strukturën e trurit

Truri ka aftësinë të përshtatet e të ndryshojë gjithë jetës, një proces që quhet plasticitet cerebral. Muzikantët profesionistë kanë korteks më të zhvilluar sesa jo-muzikantët, duke dëshmuar se dëgjimi dhe të mësuarit ndikojnë në mënyrë të matshme në strukturën e trurit.

4. Truri reagon ndaj muzikës si ndaj ushqimit

Ashtu si ushqimi apo aktivitetet e këndshme, muzika nxit lirimin e dopaminës, e cila shkakton ndjenjën e kënaqësisë. Studimet tregojnë se dëgjimi i muzikës, edhe pa tekst, aktivizon të njëjtat qendra të kënaqësisë si ngrënia apo përjetimi i emocioneve të forta pozitive.

5. Muzika përmirëson performancën gjatë ushtrimeve

Dëgjimi i muzikës gjatë aktivitetit mund të rrisë performancën dhe të ulë ndjenjën e lodhjes. Kjo ndodh për shkak të një procesi të quajtur disasociacion, i cili e shpërqendron mendjen nga përpjekja fizike dhe e fokuson tek ritmi e motivimi që sjell muzika.

6. Lidhjet emocionale ndikojnë në zgjedhjen e këngës së preferuar

Këngët tona të preferuara lidhen me kujtime apo ndjenja të forta emocionale. Edhe pse mund të ndryshojmë shijet muzikore me kalimin e kohës, lidhjet e krijuara përmes emocioneve e bëjnë një këngë të caktuar të mbetet e paharrueshme.

7. Rrahjet e zemrës ndjekin ritmin e muzikës

Muzika ndikon në rrahjet e zemrës, presionin e gjakut dhe frymëmarrjen. Sistemi kardiovaskular i pasqyron ritmet e muzikës, kur muzika është e qetë, zemra rreh më ngadalë; kur ajo është ritmike dhe e fortë, rrahjet shtohen.

8. Muzika ndikon në perceptimin e realitetit

Dëgjimi i muzikës ndryshon mënyrën si e perceptojmë botën. Truri përpunon informacionin vizual duke u bazuar në emocionet që ndiejmë, një këngë e gëzueshme mund ta bëjë botën të duket më e ndritshme, ndërsa një melodi e trishtuar mund ta errësojë perceptimin tonë.

9. “Krimbi i veshit” – kur një këngë nuk të del nga mendja

Të gjithë kemi përjetuar “krimbin e veshit”,  atë këngë që nuk ndalon së luajturi në mendje. Kjo ndodh sepse korteksi auditiv i trurit përpiqet të “plotësojë” boshllëqet muzikore, duke e riprodhuar ritmin edhe pasi kënga ka përfunduar.

10. Muzika stimulon qendrat e kënaqësisë në tru

Një pjesë e vogël e trurit, e quajtur nucleus accumbens, liron dopaminë gjatë ushqimit apo aktivitetit seksual, e njëjta ndodh kur dëgjojmë muzikë. Amygdala, e cila përpunon emocionet, aktivizohet nga muzika, duke shpjeguar pse ajo mund të na gëzojë apo të na trishtojë thellë.

11. Muzika përdoret në terapi mjekësore

Terapia me muzikë është përdorur për dekada për pacientët me Parkinson, goditje në tru dhe probleme motorike. Ajo ndihmon në koordinimin e lëvizjeve dhe përmirësimin e të folurit, pasi stimulon zonat e trurit që lidhen me këto funksione.

12. Të mësuarit e një instrumenti përmirëson aftësitë njohëse

Një studim me fëmijë tregoi se ata që kishin trajnim muzikor për tre ose më shumë vite kishin rezultate më të larta në aftësi motorike, fjalor dhe arsyetim logjik. Muzika ndikon pozitivisht jo vetëm në kreativitet, por edhe në zhvillimin intelektual. /A.Z/UBT News/

Kuriozitete

13 vite kërkim! Lulja misterioze e Sumatras e çon shkencëtarin në lot

Published

on

Sipas Universitetit të Oksfordit, një nga bimët që shihen më shpesh nga tigrat sesa nga njerëzit është Rafflesia hasseltii, një nga lulet më të rralla në botë.

Një ekip shkencëtarësh udhëtoi në pyjet e dendura të Sumatrës në Indonezi për ta gjetur dhe, pas ditësh kërkimesh, arritën ta shihnin duke u hapur natën.

Videoja e postuar nga Universiteti i Oksfordit në TikTok tregon momentin emocionues kur Septian Andrikithat, shpërthen në lot, pasi kishte 13 vite që kërkonte këtë lule të jashtëzakonisht të rrallë.

Dr. Chris Thorogood nga Kopshti Botanik i Oksfordit e quajti takimin me Rafflesia hasseltii një përvojë që i ndryshoi jetën. Kjo bimë parazitare rritet në zona të largëta tropikale të mbrojtura nga tigrat e Sumatrës dhe mund të arrihet vetëm me leje të posaçme.

Rafflesia hasseltii njihet edhe si cendangan muca rimau, që do të thotë “kërpudha me fytyrë tigri”. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Pse nuk duhet të lani veturën në temperatura shumë të ulëta?

Published

on

Ekzistojnë shumë mendime rreth mirëmbajtjes së veturës gjatë dimrit. Disa sugjerojnë larjen e shpeshtë për të ruajtur ngjyrën, ndërsa të tjerë këshillojnë të shmanget larja automatike për të mos dëmtuar sipërfaqen.

Në thelb, larja duhet të bëhet po aq shpesh sa gjatë verës – kur ndjeni se është e nevojshme për mirëmbajtjen e automjetit.

Papastërtitë dimërore, si lluga agresive dhe kripa, mund të jenë korrozive, por kjo vlen për sipërfaqet që kanë gërvishtje ose plasaritje të bojës. Sipërfaqet e paprekura zakonisht i përballojnë mirë depozitat e papastërtisë.

Nënstruktura e veturës rrallë ka probleme me korrozionin falë mbrojtjes moderne, metalit të galvanizuar dhe vulave të fabrikuara. Problemet më të mëdha prekin kryesisht veturat e vjetra.

Kur temperaturat bien nën -10°C, shmangni shokun termik: uji i ngrohtë i larjes (10-30°C) dëmton pjesët e ekspozuara në të ftohtë.

Para larjes, hiqni borën dhe akullin, sepse gërvishtjet mund të dëmtojnë ngjyrën.

Larja e thjeshtë dhe shpëlarja e mirë janë të mjaftueshme; programet e shtrenjta me dyll të ngrohtë ose mbrojtje të pjesës së poshtme nuk janë domosdoshmëri. Sidoqoftë, secili mund të zgjedhë mënyrën që i duket më e përshtatshme për veturën e tij.

Më e rëndësishmja është kontrolli periodik nga një specialist. Para dhe pas dimrit, dëmtimet e mbrojtjes së pjesës së poshtme mund të zbulohen dhe riparohen, duke eliminuar rrezikun e ndryshkut. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Shkenca e shpjegon: Pse disa nuk mund të flenë pa zhurmë në sfond?

Published

on

Shumë njerëz nuk mund të mbyllin sytë në një dhomë plotësisht të qetë dhe u nevojitet patjetër një sfond i lehtë, si televizori, muzika e qetë, tingulli i ventilatorit apo “white noise”.

Ajo që duket si zakon i çuditshëm ka shpjegime të qarta psikologjike. Ekspertët shpjegojnë se në heshtje të plotë truri bëhet aktiv: mungesa e stimujve të jashtëm rrit mendimet, shqetësimet dhe ankthin, duke e bërë momentin para gjumit më stresues.

Një zhurmë e butë në sfond i jep trurit një objekt neutral ku të fokusohet, duke ulur “zërin e brendshëm” të mendimeve.

Psikologët theksojnë lidhjen me fëmijërinë: dikush që është mësuar të flejë mes zhurmës së shtëpisë, televizorit apo trafikut, e kodon mjedisin si të sigurt. Heshtja totale më vonë mund të ndihet e frikshme, ndërsa zhurma e lehtë sjell ndjesinë e pranisë dhe sigurisë.

Një efekt tjetër i zhurmës së njëtrajtshme është se ajo maskon tingujt e papritur, kërcitje, zhurma nga korridori apo makina jashtë që mund të zgjojnë trurin. Tingujt e ventilatorit, të detit apo white noise stabilizojnë “peizazhin akustik” dhe ndihmojnë që gjumi të mos ndërpritet.

Psikologët lidhin këtë edhe me ankthin: njerëzit që mendojnë shumë, kanë imagjinatë të gjallë ose priren të “overthink”, përdorin zhurmën si mënyrë për të qetësuar mendjen, për të ulur tensionin emocional e kaluar më lehtë nga aktiviteti në gjumë.

A është e dëmshme? Zakonisht jo. Zhurma e butë, e njëtrajtshme dhe në volum të ulët ndihmn shumë njerëz të flenë më shpejt dhe më thellë. Problem më i madh paraqet televizori me dritë të fortë, ndryshime të papritura volumi apo programe me zhurma të forta.

Specialistët rekomandojnë tinguj si white noise, pink noise apo tinguj natyrorë si opsion më i shëndetshëm.

Por, nëse dikush nuk mund të flejë fare pa zhurmë dhe kjo e pengon në udhëtime, ambiente të reja, apo rrit ankthin kur nuk ka sfond tingujsh, atëherë këshillohet konsultimi me një terapist gjumi ose psikolog për të kuptuar më mirë këtë nevojë. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Libri i ri hedh dyshime mbi BBC-në: Intervista e Princeshës Diana mund të ishte siguruar me mashtrim

Published

on

Një libër i ri ka rikthyer në qendër të vëmendjes një nga momentet më të diskutueshme të historisë televizive britanike: intervistën e Princeshës Diana me BBC-në në vitin 1995.

Autori Andy Webb, ish-gazetar i BBC-së, pretendon se rrjeti publik britanik ka ditur prej dekadash se intervista u sigurua përmes mashtrimit dhe e mbajti këtë fakt sekret për më shumë se 20 vjet.

Libri “Dianarama: Tradhtia e Princeshës Diana”, synon të zbulojë “shkallën e tradhtisë ndaj princeshës dhe mbulimin e mëvonshëm”. Publikimi vjen në një kohë të ndjeshme për BBC-në, e cila po përballet me kritika për redaktimin mashtrues të një fjalimi të Donald Trump.

Sipas një hetimi të pavarur të 2021, gazetari Martin Bashir kishte përdorur dokumente të falsifikuara për t’i krijuar vëllait të Dianës, Charles Spencer, përshtypjen se njerëz të afërt e spiunonin princeshën, duke e bindur atë të ndërmjetësonte intervistën historike.

Webb pretendon se disa persona brenda BBC-së e dinin të vërtetën vetëm katër muaj pas transmetimit, por zgjedhën të mos e informonin Dianën, duke e lënë atë në një gjendje pasigurie që ndikoi në jetën e saj deri në fund.

Dokumentet e falsifikuara e bënë Dianën të dyshonte te njerëzit më të afërt, duke përfshirë policinë, ndihmësit dhe sekretaren personale, duke e izoluar emocionalisht. Webb lidh këtë izolim me ngjarjet tragjike që pasuan, duke përmendur aksidentin e saj fatkeq:

“Ajo e humbi besimin te të gjithë. 18 muaj më vonë, e gjejmë në një Mercedes me një shofer të dehur, pa asnjë mekanizëm mbrojtës.”

Pretendimet e librit pritet të rikthejnë debatet mbi etikën gazetare të BBC-së, e cila ka pranuar se dokumentet e Bashir ishin falsifikuar dhe ka kërkuar falje. Akuzat e reja për një mbulim të qëllimshëm shumëvjeçar e vendosin rrjetin publik sërish nën presion. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara