Dy gra janë vrarë nga bashkëshortët e tyre brenda pesë ditëve në Kosovë, njëri rast u shënua më 12 prill në Ferizaj e tjetri më 16 prill në Pejë. Në Ferizaj gruaja u vra para Qendrës për Punë Sociale, ndërkaq rasti në Pejë konfirmohet të ketë ndodhur para fëmijëve të së ndjerës. Të dyshuarve kryesorë u është caktuar masa e paraburgimit prej nga një muaji. Me dy rastet e fundit shkon në 99 numri i grave të vrara nga partnerët apo bashkëshortët që nga paslufta në Kosovë.

Neglizhenca e institucioneve, mungesa e mbështetjes familjare e institucionale, mosndëshkueshmëria, gjendja ekonomiko-sociale, posedimi i armëmbajtjeve pa leje, konsiderohen disa prej faktorëve që po çojnë drejt dhunës e në skenarin më të keq drejt vrasjes së grave në Kosovë.

Elmi Kelmendi, profesor universitar, në një intervistë për UBTNews tha se rastet e fundit janë dëshmi që Kosova po përballet me nivel të lartë të kriminalitetit. Sipas tij, kjo gjendja shpërfaqë mentalitetin ekzistues në shoqërinë tonë në raport me gratë.

“Kanë ndodhur vrasje të grave edhe me herët në Kosovë, mirëpo format e vrasjeve që ndodhin sot janë format me brutale sepse sot vrahen nënat në prezencë të fëmijëve, sot dikush paguan vrasës për të vrarë gruan e vet në prezencë të fëmijëve dhe kjo tregon një lloj agresiviteti të paparë ndonjëherë të nivelit të kriminalitetit në Kosovë. Kjo lloj dhune e shprehur tregon një nivel të ulët të mendësisë që po tregohet ndaj femrës sidomos dhuna psiqike që është ndoshta më e rëndë sesa ajo fizike e deri te vrasja”, deklaroi Kelmendi.

Një faktor që sipas sociologes Flaka Ymeri po i kontribuon rritjes së akteve të tilla kriminale është edhe qarkullimi i armëmbajtjeve pa leje. Ymeri fajin ia lë prokurorisë edhe gjyqësorit.

“Qarkullimi i armëmbajtjeve pa leje, që është edhe në numër të madh. Të gjithë kryesit e këtyre krimeve përveç veprës penale për vrasje ngarkohen edhe me armëmbajtje pa leje, e shumica prej tyre kanë qenë edhe për herë të tretë ose të katërt e denoncuar, që është dështim i prokurorisë dhe gjyqësorit”, tha Ymeri.

Gratë viktima të dhunës në familje edhe nën urdhërmbrojtje vazhdojnë të jenë të rrezikuara. Andaj institucionet e Kosovës kanë çaluar në këtë drejtim.

“Praktikisht stagnimi është në start. Ska mekanizma të veçantë që e mbështesin një grua në rast të dhuës. Ne kemi disa mekanizma formal, efektet e të cilave praktikisht as që vërehen diku. Kosova ende nuk ka siguruar një mbrojtje të duhur, edhe femrat të cilat kanë urdhërmbrojtje nga Gjykata ekzekutohen nga burrat ose ish-burrat e tyre. Institucionet kanë qaluar edhe në zbatimin e urdhërmbrojtjës lëre më të bëjnë diçka më tepër. Derisa ne nuk mund të sigurojmë një urdhërmbrojtje paramendoni se çfare mund të ndodhë me femrat që nuk kanë urdhërmbrojtje ose nuk kanë një procedurë të hapur ne raport me bashkëshortin e saj”, tha profesori Kelmendi.

Se çdo hallkë po çalon në parandalimin e dhunës dhe mbrojtjes së grave e thotë edhe profesori universitar, Arian Kadriu. Ai vlerëson se edhe dënimet e ulëta po i shtyejnë kryesit drejt akteve të tilla kriminale.

“Fatkeqësisht në çdo nivel jemi duke stagnuar në mbrojtjen e grave, një nga to është edhe arsyeja ekonomike sociale, gratë viktima të recedivistëve, dhe përfundojnë prapë te abuzuesit e mëhershëm, dënimet nuk janë duke u shqiptuar siç duhet, dhe abuzuesit e tillë apo potenciale e gjejnë një platformë që vazhdojnë të kryejnë këtë aktivitet”, deklaroi profesori Kadriu.

Sipas avokatit Ardian Bajraktari këto raste duhet të jenë këmbanë për shoqërinë dhe shtetin për t’u ofruar grave siguri më të madhe.

“Natyrisht që fakti brenda një periudhe të shkurtër ndodhen dy raste tragjike, kjo e bënë numrin prej 99 grave të vrara që nga paslufta jo vetëm si statistika, para së gjithash marrje të jetëve sidomos nga bashkëshortët, kjo nënkupton që shteti dhe shoqëria duhet të jenë në alarm në sigurim të jetës së njerzve para së gjithash të grave.. meqe kemi se paku dy raste të konfirmuara ku shteti bëhet përgjegjës për humbjen e jetës së grave, siç është rasti i të ndjerës Diana Kastrati”, deklaroi Bajraktari.

Drejt parandalimit të këtij fenomeni mund të kontribuojë një koordinim më i madh ndërinstitucional. Kosova ka legjislacion të avansuar drejt parandalimit të dhunës, megjithatë nuk zbatohet në praktikë.

“E para strategji të parandalimit të fenomeneve të tilla, koordinim me i madh i institucioneve, presidentës dhe institucioneve të tjera. Legjislacion të avansuar kemi, por jo zbatim. Në praktikë po ndodhin fenomene të tilla”, deklaroi ai.

Përveç masave mbrojtëse, avokati Musa Damati e sheh të nevojshme edhe futjen në kurrikula shkollore të lëndeve edukatë ligjore dhe edukatë fetare.

“Mendoj se ka ardhur koha që seriozisht në institucionet publiko-private të futet edhe lëndën e edukates ligjore dhe edukates fetare (religjioze), qofte ajo edhe si lëndë zgjedhore. Mirëpo të rinjtë dhe gjeneratat e reja të edukohen edhe në aspektin e ndërgjegjësimit ligjor, por edhe në aspektin human e moral, që të qojnë drejt parandalimit të akteve të ndryshme kriminale”, deklaroi avokati Damati.

Edhe pse konsiderohet reagim i vonuar, vlerësohet se shteti duhet t’u ofroj vendstrehim të sigurt grave të cilat janë në proces të divorcit. Institucionet relevante të hartojnë politika më të përshtatshme sociale në mbrojtje të grave.

“Strehimoret tashmë janë funksionale dhe janë në numër goxha të madh në Kosovë me regjione kanë strehimore, por nuk po janë ato strehimoret të cilat ndoshta po janë funksionale deri në atë masë që të jenë të sigurta ato gra për shkak se mund të ketë mangësi edhe në kushte, edhe në aspekte teknike të tjera. E mbi të gjitha duhet të ketë politika sociale, jo vetëm të strehohet por edhe të sigurohen politika që ato gra të jenë të pavarura, të pavarësohen ekonomikisht, e sidomos nënat vetushqyese”, deklaroi sociologia Ymeri.

Kodi Penal i Republikës së Kosovës parasheh dënimin maksimal për vrasje me burgim të përjetshëm. Megjithatë ende nuk ka një vendim përfundimtar me burgim të përjetshëm për rastet e tilla.

“Dënimet të cilat janë paraparë. Kosova pas gjithë këtij niveli të lartë të kriminalitetit, ende nuk kemi një dënim me burg të përjetshëm, vendim përfundimtar me burgim të përjetshëm. Kemi rastin kur një person dënohet në tri instancat me burgim të përjetshëm, ndërkaq Supremja e liron nga të gjitha akuzat. Kjo tregon një problem shumë serioz te sistemi i drejtësisë në Kosovë”, deklaroi profesori Kelmendi.

E politika ndëshkimore mund të ndryshohet.

“Politika ndëshkimore e gjykatave ka mundësi dhe hapësirë që të rishqyrtohet, të zbatohet një politikë ndëshkimore më efikase, në kuptim të shqiptimit të sanksioneve penale sa më të drejta dhe sa më të duhura”, deklaroi avokati Damati.

Javën e kaluar, Ministrja e Drejtësisë, Albulena Haxhiu ka kërkuar angazhim më të madh të institucioneve në parandalimin e dhunës ndaj grave. Haxhiu ka thënë se do të rishikohet Kodi Penal dhe dispozitat lidhur me armëmbajtjen pa leje. Ndërsa presidentja Vjosa Osmani ka kërkuar që të zbatohen me përpikëri dispozitat ndëshkuese të Kodit Penal të Kosovës./UBTNews/

Realizoi: Shkurte Berisha

Forcat e Mbrojtjes së Izraelit kanë paralajmëruar njerëzit që të largohen nga zonat e rrezikshme të Gazës.

“Ju jeni në një zonë të rrezikshme luftarake. IDF do të punojë me forcë ekstreme kundër infrastrukturës terroriste dhe elementeve subversive në rajon”, thuhet në thirrjen e bërë nga IDF.

Është e paqartë se sa njerëz do ta marrin në konsideratë paralajmërimin duke pasur parasysh natyrën sporadike të energjisë elektrike dhe lidhjes në Gazën veriore.

Ndërkaq Katari ende nuk ka vendosur nëse do të mbyllë zyrën e Hamasit në Doha, kryeqytetin e Katarit, pasi vë në pikëpyetje grupin militant palestinez dhe angazhimin e Izraelit për të arritur një marrëveshje armëpushimi pengje në Gaza.

Zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme tha se Katari ka qenë nën presionin e Izraelit dhe politikanëve amerikanë për lidhjet e tij me grupin militant palestinez.

Sipas zëdhënësit, nuk do të ketë nevojë për të mbyllur byronë politike të Hamasit në Doha me kusht që kanalet e komunikimit të mbeten të hapura.

“Nëse zyra po e kryen atë rol, pasi përpjekjet ndërmjetësuese janë në vazhdim, atëherë nuk ka asnjë justifikim për t’i dhënë fund pranisë së zyrës (Hamasit) në Doha”, tha zëdhënësi Majed Al Ansari në një konferencë për shtyp të martën.

“Ne po u bëjmë thirrje të dyja palëve që të tregojnë më shumë fleksibilitet dhe seriozitet në negociata”, tha Ansari.

Takimet midis negociatorëve në Katar janë ndalur mes një bllokimi në bisedimet indirekte disamujore midis Hamasit dhe Izraelit.

Mungesa e progresit, së bashku me kritikat për marrëdhëniet e Katarit me Hamasin, e kanë shtyrë Dohën të rishqyrtojë rolin e saj si bashkëbiseduese në negociatat e ndenjura.

Kryetari i Komisionit Qeveritar për Personat e Zhdukur, Andin Hoti deklaroi se Serbia nuk po zbaton deklaratën për personat e gjetur, të nënshkruar me 2 maj në Bruksel. Ai tha se lidhur me këtë u ka dërguar letër ndërmjetësuesve të dialogut, por edhe presidentit të Serbisë, Aleksandër Vuçiq. Para anëtarëve të Komisionit për të Drejtat e Njeriut, Hoti u shpreh se së shpejti Ligji për Personat e Zhdukur do të jetë për konsultime publike. Opozita kritikoi qeverinë, duke thënë se çështja e personave të zhdukur nuk është prioritet.

Hoti theksoi se gjatë vitit 2023 kanë gërmuar në 15 lokacione në territorin e Kosovës.

“Në ato 15 lokacione, ekipet e ekspertëve edhe të Policisë së Kosovës edhe të Institutit të Mjekësisë Ligjore kanë arritur t’i zhvarrosin mbetjet mortore apo eshtrat të mbi 20 personave. Të gjitha këto janë dërguar dhe testuar dhe janë analizuar nga ekspertët e Institutit të Mjekësisë Ligjore dhe janë dërguar për analizë të mëtutjeshme në laboratorin e Komisionit Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur që gjendet në Hagë. Janë dorëzuar mbetjet mortore për nëntë persona tek familjarët gjatë vitit 2023. Ndërkaq, sa i përket territorit të Serbisë, fatkeqësisht kemi arritur të jemi vetëm në një lokacion dhe ai quhet Shtavall. Në lokacionin Shtavall kemi qenë nëntor të vitit të kaluar dhe atë siç konsideroj unë ka qenë një gërmim apo një eksumim kështu me sipërfaqe jo me tendencë të plot të Serbisë në gjetjen e asaj varreze masive që ne ende kemi dyshime të plota që mund të jetë për shkak të informacioneve”, deklaroi Hoti.

Përkundër deklaratës për personat e pagjetur, Hoti theksoi se Serbia nuk po zbaton marrëveshjen e 2 majit në Bruksel. Ai shtoi se i ka dërguar letër presidentit të Serbisë, Aleksandër Vuçiq, për hapjen e arkivave të ushtrisë së brigadës 37 e cika ka operuar në zonën e Drenicës.

“Në shtator të vitit 2023 i kam dërguar letër zotëri Borrel që është ndërmjetësues pikërisht i deklaratës për personat e zhdukur. Në janar të vitit 2024 i kemi përsëritur letrën ndaj zotëri Borrel prapë që është ndërmjetësues dhe zotëri Lajçak për mos zbatim të deklaratës nga ana e Serbisë. Fatkeqësisht as nga Vuçiq që është e pritshme, as nga zotëri Borrel, as nga zotëri Lajçak nuk kam pranuar asnjë dokument deri më sot, asnjë letër deri më sot, asnjë përgjigje deri më sot se pse nuk zbatohet deklarata e personave të zhdukur e cila është miratuar pikërisht me ndërmjetësimin e tyre në Bruksel”, shtoi ai.

Tutje, Hoti theksoi se janë duke punuar në katër lokacione brenda territorit të Kosovës, ndërkaq kanë kërkuar informacione për 16 lokacione në Serbi. Ai foli edhe për Ligjin për Personat e Pagjetur, për çka tha se shpejti do të jetë në konsultime publike.

“Ligji për Personat e Zhdukur ende nuk është përfunduar. Ligji për Personat e Zhdukur është përfunduar prej neve, prej grupit punues. Shumë shpejt do të jetë pjesë e konsultimeve publike dhe janë këto afatet procedurale dhe ligjore që duhet të ndjekim dhe pastaj do të jetë tek ju në kuvend”, theksoi ai para anëtarëve të Komisionit për të Drejtat e Njeriut.

Kritika për vonesat në Ligjin për Personat e Pagjetur ka pasur deputetja e Partisë Demokratike e Kosovës, Ariana Musliu Shoshi.

“Sa i përket iniciativës për personat e zhdukur me dhunë gjatë luftës, ka ngelur pa ndonjë iniciativë dhe mund të them si temë e fjetur nga kjo qeveri. Se sa i kanë dhënë rëndësi mjafton të marrim parasysh faktin që projektligji ka pasur të dorëzohet në maj të vitit 2023, pastaj është shtyrë për nëntor të vitit 2023 dhe është jashtëzakonisht e dhimbshme që ky projektligj tani është në agjendën legjislative tek në dhjetor të vitit 2024. Personalisht dhe si parti jemi jashtëzakonisht të zhgënjyer me mënyrën se si është trajtuar kjo temë jashtëzakonisht e rëndësishme dhe shumë e dhimbshme për shumë ne”, theksoi ajo.

Ndërkaqkryetari i Këshillit Koordinues të familjarëve të personave të zhdukur, Ahmet Grajqevci, shprehi kritikat e tij për mos punën e institucioneve gjatë këtyre viteve.

“Vuçici gënjeshtrën po e bën të vërtetë, ndërsa ne të vërtetën nuk po mundemi ta them të vërtetë. Politikanët tanë kur shkojnë në Bruksel, çështja e personave të zhdukur shtyhet, ndërsa çështja e dinarit brenda 24 orëve hyn në proces të bisedimeve. Kjo është e tmerrshme”, deklaroi ai.

Teksa përmendi rastet e gjenocidit serb, Grajqevci shtoi se shteti nuk po bën asgjë për dokumentimin e tyre.

“Për herë të parë po e them që 105 trupa rrinë në Kukës të femrave të cilat janë dhunuar në kufi të Shqipërisë dhe janë ekzekutuar dhe i kanë gjuajtur në lum. Këtë për herë të parë po ua them juve, nuk e kam thënë për shkak të raportit të Dick Martyt”, u shpreh ai.

Në Kosovë janë mbi 1 mijë e 600 persona, për të cilët nuk dihet fati i tyre.

Kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK), Ramush Haradinaj, ka komentuar raportin për Kosovën nga Departamenti Amerikan i Shtetit. Sipas tij, ky raport për Kosovën është goditja më e fuqishme.

“Vetëmashtrimi i Qeverisë duke krijuar tituj bombastik për fitoret e paqena kundër Serbisë e në raste të caktuara edhe kundër komunitetit ndërkombëtar, janë gënjeshtrat të cilave Qeveria ka filluar t’ju besojë edhe vetë. Raporti i Departmentit Amerikan të Shtetit për Kosovën është goditja më e fuqishme që demistifikon këtë kurs të mashtrimit. Nuk besoj që ka qytetar të këtij vendi që sot nuk është i shqetësuar me gjetjet e këtij raporti në fushën e sundimit të ligjit, luftën kundër korrupsionit, lirinë e shprehjes, lirisë së mediave si dhe të drejtave të njeriut e plot fusha të tjera”, ka thënë Haradinaj.

Lideri i AAK-së tha se në situatë normale ky raport i DASH-it do të duhej t’i shërbente Qeverisë për vetëreflektim, që sipas tij nënkupton dorëheqjen e saj.

“Raporti i DASH-it është për vitin 2023 dhe nuk ka arritur të evidentojë edhe plot dështime të tjera, përfshirë këtu edhe qindra kontrata njëburimore në vlerë prej qindra milionë eurosh. Në një situatë normale ky raport i DASH-it do të duhej t’i shërbente Qeverisë për vetëreflektim, që nënkupton dorëheqjen e saj”, është shprehur Haradinaj.